Sura Ya Tatu

Watahiniwa—Lakini Wadumisha Uaminifu Kwa Yehova!

1, 2. Ni matukio gani yenye kutokeza yaliyotangulia simulizi la Danieli?

KITABU cha unabii cha Danieli chaanzia wakati wa badiliko kubwa la kimataifa. Ashuru ilikuwa imetoka tu kupoteza jiji lake kuu, Ninewi. Misri iliyokuwa kusini mwa Yuda ilikuwa imepoteza umashuhuri. Nayo Babiloni ilikuwa ikiinuka haraka kuwa serikali ya ulimwengu katika yale mashindano ya kuutawala ulimwengu.

² Mwaka wa 625 K.W.K., Farao Neko wa Misri alijitahidi kwa mara ya mwisho kuzuia kupanuka kwa Babiloni kuelekea kusini. Ili kutimiza kusudi hilo, aliongoza jeshi lake hadi Karkemishi, kwenye kingo za sehemu za juu za Mto Eufrati. Vita ya Karkemishi, kama ilivyokuja kuitwa, ilikuwa tukio la kukata maneno, la kihistoria. Jeshi la Babiloni, likiongozwa na Nebukadreza, Mwana wa Mfalme aliyekuwa pia Mrithi wa Ufalme, liliyapiga vibaya majeshi ya Farao Neko. (Yeremia 46:2) Kufuatia ushindi huo, Nebukadreza alifagilia mbali Siria na Palestina na kuukomesha utawala wa Misri katika eneo hilo. Ni kifo tu cha baba yake, Nabopolasa, ndicho kilichosimamisha kampeni yake kwa muda.

 3. Kampeni ya kwanza ya Nebukadreza dhidi ya Yerusalemu ilikuwa na matokeo gani?

³ Mwaka uliofuata, Nebukadreza—sasa akiwa ametawazwa kuwa mfalme wa Babiloni—alielekeza fikira zake tena kwenye kampeni zake za kijeshi katika Siria na Palestina. Kipindi hicho ndipo alipoenda Yerusalemu mara ya kwanza. Biblia yaripoti hivi: “Katika siku zake akakwea Nebukadreza, mfalme wa Babeli [“Babiloni,” NW], na Yehoyakimu akawa mtumishi wake muda wa miaka mitatu; kisha, akageuka, akamwasi.”—2 Wafalme 24:1.

NEBUKADREZA AKIWA YERUSALEMU

 4. Kwenye Danieli 1:1, usemi “katika mwaka wa tatu wa kumiliki kwake Yehoyakimu,” wapaswa kuelewekaje?

⁴ Maneno “muda wa miaka mitatu” yatupendeza sana, kwa kuwa maneno ya kwanza ya kitabu cha Danieli husema: “Katika mwaka wa tatu wa kumiliki kwake Yehoyakimu, mfalme wa Yuda, Nebukadreza, mfalme wa Babeli [“Babiloni,” NW], alikwenda Yerusalemu akauhusuru.” (Danieli 1:1) Katika mwaka wa tatu wa utawala kamili wa Yehoyakimu, aliyetawala kuanzia 628 hadi 618 K.W.K., Nebukadreza bado hakuwa “mfalme wa Babiloni” bali alikuwa mwana wa mfalme aliyekuwa pia mrithi wa ufalme. Mwaka wa 620 K.W.K., Nebukadreza alimlazimisha Yehoyakimu alipe ushuru. Lakini baada ya miaka mitatu hivi, Yehoyakimu aliasi. Kwa hiyo, mwaka wa 618 K.W.K., au mwaka wa tatu wa utawala wa Yehoyakimu akiwa mfalme kibaraka chini ya Babiloni, Mfalme Nebukadreza alienda Yerusalemu mara ya pili, ili kumwadhibu Yehoyakimu mwasi.

 5. Kampeni ya pili ya Nebukadreza dhidi ya Yerusalemu ilikuwa na matokeo gani?

⁵ Kufuatia mazingiwa hayo, “Bwana akamtia Yehoyakimu, mfalme wa Yuda, katika mkono wake, pamoja na baadhi ya vyombo vya nyumba ya Mungu.” (Danieli 1:2) Huenda Yehoyakimu aliuawa kisiri au akafa katika maasi, mwanzoni mwa mazingiwa. (Yeremia 22:18, 19) Mwaka wa 618 K.W.K., Yekonia, mwana wake mwenye umri wa miaka 18, akatawala baada yake. Lakini utawala wa Yekonia ulidumu miezi mitatu na siku kumi tu, akasalimu amri mwaka wa 617 K.W.K.—Linganisha 2 Wafalme 24:10-15.

 6. Nebukadreza alifanyia nini vyombo vitakatifu vya hekalu la Yerusalemu?

⁶ Nebukadreza aliteka nyara vyombo vitakatifu vya hekalu la Yerusalemu “akavichukua mpaka nchi ya Shinari, mpaka nyumba ya mungu wake; akaviingiza vile vyombo katika nyumba ya hazina ya mungu wake,” Marduki, au Merodaki katika Kiebrania. (Danieli 1:2; Yeremia 50:2) Maandishi ya Kibabiloni yaligunduliwa ambamo Nebukadreza asema hivi juu ya hekalu la Marduki: “Nilikusanya humo ndani fedha na dhahabu na vito . . . na kuweka humo nyumba ya hazina ya ufalme wangu.” Tutasoma juu ya vyombo hivyo tena katika siku za Mfalme Belshaza.—Danieli 5:1-4.

VIJANA BORA WA YERUSALEMU

7, 8. Twaweza kufikia mkataa gani kuhusu malezi ya Danieli na waandamani wake watatu kutokana na Danieli 1:3, 4, na 6?

⁷ Si hazina tu za hekalu la Yehova zilizoletwa Babiloni. Simulizi lasema hivi: “Mfalme akamwambia Ashpenazi, mkuu wa matowashi wake, awalete baadhi ya wana wa Israeli, wa uzao wa kifalme, na wa uzao wa kiungwana; vijana wasio na mawaa, wazuri wa uso, wajuzi wa hekima, werevu kwa sababu ya maarifa yao, wenye kufahamu elimu, watakaoweza kusimama katika jumba la mfalme.”—Danieli 1:3, 4.

⁸ Ni nani waliochaguliwa? Twaambiwa hivi: “Katika hao walikuwapo baadhi ya wana wa Yuda, Danieli, na Hanania, na Mishaeli, na Azaria.” (Danieli 1:6) Hilo laonyesha kwa kiasi fulani malezi ya Danieli na waandamani wake ambayo hayajulikani sana. Kwa kielelezo, twatambua kwamba walikuwa “wana wa Yuda,” kabila la kifalme. Wawe walikuwa wa nasaba ya kifalme au sivyo, yapatana na akili kufikiri kwamba angalau walitoka katika familia mashuhuri na zenye uvutano wa kiasi fulani. Licha ya kuwa na akili timamu na miili yenye afya, walikuwa na ufahamu wenye kina, hekima, ujuzi, na utambuzi—walikuwa na sifa zote hizo wakiwa na umri mchanga wa kutosha kuitwa “watoto,” huenda wakiwa matineja wachanga. Lazima Danieli na waandamani wake walikuwa vijana bora miongoni mwa vijana wa Yerusalemu.

 9. Kwa nini yaelekea sana kwamba Danieli na waandamani wake watatu walikuwa na wazazi waliomhofu Mungu?

⁹ Simulizi hilo halituambii wazazi wa vijana hao walikuwa nani. Hata hivyo, yaelekea sana walikuwa watu waliomcha Mungu ambao walikuwa wamechukua wajibu wao wa kuwa wazazi kwa uzito. Kwa sababu ya kuharibika kwa maadili na hali ya kiroho kulikoenea sana Yerusalemu wakati huo, hasa miongoni mwa ‘uzao wa kifalme na uzao wa kiungwana,’ ni dhahiri kwamba zile sifa bora ambazo Danieli na waandamani wake watatu walikuwa nazo, hazikutokea tu. Ni wazi kwamba lazima wazazi wao walivunjika moyo walipowaona wakipelekwa nchi ya mbali. Laiti wangalijua matokeo, nao wangaliona fahari kama nini! Ni jambo la maana kama nini kwa wazazi kuwalea watoto “katika nidhamu na rekebisho la akilini la Yehova”!—Waefeso 6:4.

MTIHANI WA AKILI

10. Vijana hao Waebrania walifundishwa nini, na kusudi la mafundisho hayo lilikuwa nini?

¹⁰ Punde si punde, akili hizo changa zilianza kutahiniwa. Ili kuhakikisha kwamba matineja hao Waebrania wangefanywa wafaane na mfumo wa Babiloni, Nebukadreza aliagiza maofisa wake ‘wawafundishe elimu ya Wakaldayo, na lugha yao.’ (Danieli 1:4) Hiyo haikuwa elimu ya kawaida. Kichapo The International Standard Bible Encyclopedia chaeleza kwamba “ilitia ndani kujifunza Kisumeri, Kiakadi, Kiaramu . . . , na lugha nyinginezo, pamoja na fasihi nyingi zilizoandikwa katika lugha hizo.” ‘Fasihi hizo nyingi’ zilitia ndani historia, hesabu, astronomia, na kadhalika. Hata hivyo, “maandishi ya kidini yaliyohusu mambo hayo, ya ishara za wakati ujao na unajimu . . . , yalitumiwa zaidi.”

11. Ni hatua gani zilizochukuliwa ili kuhakikisha kwamba vijana hao Waebrania wangegeuzwa wafae maisha ya utumishi katika makao ya mfalme ya Babiloni?

¹¹ Ili vijana hao Waebrania wazoee kabisa desturi na tamaduni za maisha ya Kibabiloni kwenye makao ya mfalme, “mfalme akawaagizia posho ya chakula cha mfalme, na ya divai aliyokunywa, akaagiza walishwe hivyo muda wa miaka mitatu; ili kwamba hatimaye wasimame mbele ya mfalme.” (Danieli 1:5) Isitoshe, “mkuu wa matowashi akawapa majina; alimwita Danieli, Belteshaza; na Hanania akamwita Shadraka; na Mishaeli akamwita Meshaki; na Azaria akamwita Abednego.” (Danieli 1:7) Katika nyakati za Biblia, kwa kawaida mtu angepewa jina jipya ili kuonyesha tukio muhimu maishani mwake. Kwa mfano, Yehova alibadili jina la Abramu na Sarai kuwa Abrahamu na Sara. (Mwanzo 17:5, 15, 16) Binadamu kubadili jina la mwingine ni wonyesho dhahiri wa mamlaka. Yosefu alipopata kuwa msimamizi wa chakula wa Misri, Farao alimwita Safenath-panea.—Mwanzo 41:44, 45; linganisha 2 Wafalme 23:34; 24:17.

12, 13. Kwa nini yaweza kusemwa kwamba kubadili majina ya vijana hao Waebrania kulikusudiwa kuvunje imani yao?

¹² Kubadilishwa kwa jina la Danieli na rafikize watatu Waebrania kulikuwa na umaana fulani. Majina ambayo wazazi wao waliwapa yalipatana na ibada ya Yehova. “Danieli” lamaanisha “Mwamuzi Wangu Ni Mungu.” Maana ya “Hanania” ni “Yehova Ameonyesha Upendeleo.” “Mishaeli” yamkini lamaanisha “Ni Nani Aliye Kama Mungu?” “Azaria” lamaanisha “Yehova Amesaidia.” Bila shaka wazazi wao walitumaini sana kwamba wanao wangekua wakielekezwa na Yehova Mungu na kuwa watumishi wake waaminifu na washikamanifu.

¹³ Hata hivyo, majina mapya waliyopewa Waebrania hao wanne yalihusiana sana na miungu isiyo ya kweli, yakidokeza kwamba Mungu wa kweli alikuwa ameshindwa na miungu hiyo. Ilikuwa jitihada yenye hila kama nini ya kuvunja imani ya vijana hao!

14. Majina mapya ambayo Danieli na waandamani wake watatu walipewa yalimaanisha nini?

¹⁴ Jina la Danieli lilibadilishwa kuwa Belteshaza, likimaanisha “Linda Uhai wa Mfalme.” Yaonekana kwamba hilo lilikuwa ufupi wa sala iliyotolewa kwa Bel, au Marduki, mungu mkuu wa Babiloni. Iwe Nebukadreza alishiriki kumchagulia Danieli jina hilo au la, alikiri kwa fahari kwamba ‘lilifuata jina la mungu wake.’ (Danieli 4:8) Hanania aliitwa Shadraka, jina ambalo wataalamu fulani huamini kwamba lamaanisha “Amri ya Aku.” Yapendeza kujua kwamba Aku lilikuwa jina la mungu wa Sumeri. Mishaeli aliitwa Meshaki (yamkini, Mi·sha·aku), yaonekana ni kupotoshwa kwa werevu kwa maneno “Ni Nani Aliye Kama Mungu?” na kuyafanya yawe “Ni Nani Aliye Alicho Aku?” Jina la Kibabiloni la Azaria lilikuwa Abednego, ambalo huenda lilimaanisha “Mtumishi wa Nego.” Nalo “Nego” ni jina jingine la “Nebo,” mungu ambaye kutokana naye, watawala kadhaa wa Babiloni walipata majina.

WAAZIMIA KUDUMU WAKIWA WAAMINIFU KWA YEHOVA

15, 16. Ni hatari gani ambazo sasa zilimkabili Danieli na waandamani wake, nao walitendaje?

¹⁵ Majina ya Kibabiloni, ile programu ya kuwaelimisha upya, na kile chakula cha pekee—yote hayo yalikuwa majaribio ya kumbadili Danieli na wale vijana Waebrania watatu waishi maisha ya Kibabiloni na pia kuwatenganisha na Yehova, Mungu wao wenyewe, na kufutilia mbali mafundisho yao ya kidini na malezi yao. Wakikabili mkazo na majaribu yote hayo, vijana hao wangefanyaje?

¹⁶ Simulizi lililopuliziwa lasema hivi: “Danieli aliazimu moyoni mwake ya kuwa hatajitia unajisi kwa chakula cha mfalme, wala kwa divai aliyokunywa.” (Danieli 1:8a) Ingawa ni Danieli tu aliyetajwa kwa jina, mambo yaliyofuata yaonyesha kwamba waandamani wake watatu waliunga mkono uamuzi wake. Maneno “aliazimu moyoni mwake” yaonyesha kwamba maagizo yaliyotolewa na wazazi wa Danieli na wengine nyumbani yalikuwa yamefika moyoni mwake. Bila shaka mafundisho ya aina hiyohiyo yaliwaongoza wale Waebrania wengine watatu wafikie uamuzi. Hilo ladhihirisha vema umuhimu wa kuwafundisha watoto wetu, hata waonekanapo kuwa wachanga sana wasiweze kuelewa jambo lolote.—Mithali 22:6; 2 Timotheo 3:14, 15.

17. Kwa nini Danieli na waandamani wake walipinga vyakula tu vya kila siku vya mfalme wala si mipango mingine?

¹⁷ Kwa nini Waebrania hao wachanga walikataa divai na vyakula vitamu tu wala si ile mipango mingine? Kusababu kwa Danieli kwaonyesha sababu waziwazi: “Hatajitia unajisi.” Kulazimishwa kujifunza “elimu ya Wakaldayo, na lugha yao” na kupewa jina la Kibabiloni, hata liwe jambo lisilopendeza, si lazima limtie mtu unajisi. Fikiria kielelezo cha Musa, karibu miaka 1,000 awali. Ijapokuwa “a[li]funzwa katika hekima yote ya Wamisri,” alidumu akiwa mwaminifu-mshikamanifu kwa Yehova. Wazazi wake walimwekea msingi imara kupitia namna walivyomlea. Basi, “Kwa imani Musa, alipokuwa amekua akawa mtu mzima, alikataa kuitwa mwana wa binti ya Farao, akichagua kutendwa vibaya pamoja na watu wa Mungu badala ya kuwa na mfurahio wa muda wa dhambi.”—Matendo 7:22; Waebrania 11:24, 25.

18. Vyakula vya mfalme vingewatiaje unajisi vijana hao Waebrania?

¹⁸ Vyakula vya mfalme wa Babiloni vingewatiaje unajisi vijana hao? Kwanza, huenda ikawa vyakula hivyo vitamu vilitia ndani vyakula vilivyokatazwa na Sheria ya Kimusa. Kwa kielelezo, Wababiloni walikula wanyama wasio safi, ambao Waisraeli walikuwa wamekatazwa chini ya Sheria. (Mambo ya Walawi 11:1-31; 20:24-26; Kumbukumbu la Torati 14:3-20) Pili, Wababiloni hawakuzoea kutoa damu ya wanyama waliouawa kabla ya kula nyama yao. Kula nyama yenye damu kungevunja moja kwa moja sheria ya Yehova juu ya damu. (Mwanzo 9:1, 3, 4; Mambo ya Walawi 17:10-12; Kumbukumbu la Torati 12:23-25) Tatu, waabudu wa miungu isiyo ya kweli walikuwa na desturi ya kutolea sanamu chakula chao kabla ya kukila pamoja. Watumishi wa Yehova hawangeshiriki katika mambo hayo! (Linganisha 1 Wakorintho 10:20-22.) Mwisho, kula vyakula vitamu vyenye mafuta mengi na vileo siku baada ya siku hakungetokeza afya nzuri kwa watu wa umri wowote ule, sembuse walio wachanga.

19. Vijana hao Waebrania wangalitoa udhuru gani, lakini ni nini kilichowasaidia kufanya uamuzi uliofaa?

¹⁹ Ni rahisi kujua jambo la kufanya, lakini ni vigumu sana kuwa na ujasiri wa kulifanya chini ya mkazo na jaribu. Danieli na rafikize watatu wangaliweza kutoa udhuru wa kwamba wazazi wao na rafiki zao hawangejua waliyofanya kwa kuwa walikuwa mbali sana. Pia wangaliweza kutoa udhuru wa kwamba hilo ni agizo la mfalme na kwamba ilionekana hakukuwa na namna nyingine. Isitoshe, haikosi vijana wengine hawakusita kukubali mipango hiyo na kuliona kuwa pendeleo kushiriki wala hawakuliona kuwa jambo gumu. Lakini kufikiri kimakosa kwa njia hiyo kungeweza kuongoza kwenye mtego wa kutenda dhambi kisiri, jambo ambalo hunasa vijana wengi. Vijana hao Waebrania walijua kwamba “macho ya BWANA yako kila mahali” na kwamba “Mungu ataleta hukumuni kila kazi, pamoja na kila neno la siri, likiwa jema au likiwa baya.” (Mithali 15:3; Mhubiri 12:14) Sisi sote na tujifunze kutokana na mwenendo wa vijana hao waaminifu.

UJASIRI NA KUSISITIZA ZATHAWABISHA

20, 21. Danieli alichukua hatua gani, na matokeo yakawa nini?

²⁰ Baada ya kuazimia moyoni mwake kukinza mavutano yenye kufisidi, Danieli alitenda kulingana na uamuzi wake. “Akamwomba [“Aliendelea kumwomba,” NW] yule mkuu wa matowashi ampe ruhusa asijitie unajisi.” (Danieli 1:8b) “Aliendelea kumwomba”—ni maneno yenye kupendeza. Tukitumaini kufanikiwa kukinza majaribu na kushinda udhaifu fulani, mara nyingi twahitaji kuendelea kujitahidi.—Wagalatia 6:9.

²¹ Katika kisa cha Danieli, kusisitiza kulimthawabisha. “Basi Mungu alimjalia Danieli kupata kibali na huruma machoni pa huyo mkuu wa matowashi.” (Danieli 1:9) Mambo hayakuwaendea sawa tu kwa sababu Danieli na waandamani wake walikuwa wenye kupendeza na wenye akili nyingi. Bali, kwa sababu Yehova aliwabariki. Haikosi Danieli alikumbuka ile mithali ya Kiebrania: “Mtumaini BWANA kwa moyo wako wote, wala usizitegemee akili zako mwenyewe; katika njia zako zote mkiri yeye, naye atayanyosha mapito yako.” (Mithali 3:5, 6) Kufuata shauri hilo kulimthawabisha kwelikweli.

22. Mkuu wa matowashi alikuwa na sababu gani nzuri alipoteta?

²² Mwanzoni, mkuu wa matowashi alipinga akisema: “Mimi namwogopa bwana wangu, mfalme, aliyewaagizia ninyi chakula chenu na kinywaji chenu; kwa nini azione nyuso zenu kuwa hazipendezi kama nyuso za vijana hirimu zenu? basi kwa kufanya hivyo mtahatirisha kichwa changu mbele ya mfalme.” (Danieli 1:10) Alikuwa na sababu nzuri za kuteta na kuwa na hofu. Hungeweza kumkaidi Mfalme Nebukadreza, na towashi huyo alifahamu kwamba “kichwa” chake kingekuwa hatarini ikiwa angevunja maagizo ya mfalme. Danieli angefanyaje?

23. Danieli alionyeshaje ufahamu wenye kina na hekima kwa mwenendo wake?

²³ Ufahamu wenye kina na hekima zilihitajiwa sasa. Huenda kijana Danieli alikumbuka ile mithali isemayo: “Jawabu la upole hugeuza hasira; bali neno liumizalo huchochea ghadhabu.” (Mithali 15:1) Badala ya kusisitiza kwa kichwa kigumu kwamba ombi lake litekelezwe na labda hata kuwachochea wengine wamfanye afie imani yake, Danieli aliachana na suala hilo. Wakati uliofaa, alimfikia “msimamizi,” ambaye yamkini alikuwa tayari zaidi kuruhusu mambo kwa sababu hakuwajibika kwa mfalme moja kwa moja.—Danieli 1:11.

MTIHANI WA SIKU KUMI WAPENDEKEZWA

24. Danieli alipendekeza mtihani gani?

²⁴ Danieli alimpendekezea msimamizi huyo mtihani, akisema: “Tafadhali utujaribu sisi watumishi wako muda wa siku kumi; na watupe mtama [“mboga,” NW] tule, na maji tunywe. Kisha nyuso zetu zitazamwe mbele yako, na nyuso za wale vijana wanaokula chakula cha mfalme; ukatutendee sisi watumishi wako kadiri ya utakavyoona.”—Danieli 1:12, 13.

25. Huenda ikawa “mboga” ambazo Danieli na rafikize watatu waliandaliwa zilitia ndani nini?

²⁵ Je, kula ‘mboga na kunywa maji’ kwa siku kumi kungewafanya wawe na ‘nyuso zisizopendeza’ wakilinganishwa na wengine? Neno “mboga” latafsiriwa kutokana na neno la Kiebrania ambalo hasa humaanisha “mbegu.” Tafsiri fulani za Biblia hulitafsiri kuwa “jamii ya kunde,” ambayo hufafanuliwa kuwa “mbegu ziliwazo za mimea tofauti-tofauti ya jamii ya kunde (kama vile njegere, maharagwe, au dengu).” Wasomi fulani huhisi kwamba muktadha wadokeza mlo uliohusisha mengi zaidi ya mbegu tu ziliwazo. Kichapo kimoja cha marejezo chataarifu hivi: “Danieli na waandamani wake walikuwa wakiomba mlo wa mboga tupu ulioliwa na watu wa kawaida wala si ule mlo mtamu wa nyama wenye mafuta mengi, unaoandaliwa kwenye meza ya mfalme.” Kwa hiyo, mboga zingaliweza kutia ndani milo yenye lishe bora iliyotayarishwa kwa maharagwe, bilimbi, kitunguu saumu, liki, dengu, matikiti, na vitunguu na mkate wa nafaka mbalimbali. Bila shaka hakuna yeyote ambaye angeuona huo kuwa utapiamlo. Yamkini msimamizi huyo alielewa. “Basi akawasikiliza katika jambo hilo, akawajaribu siku kumi.” (Danieli 1:14) Ikawaje?

26. Mtihani wa siku kumi ulikuwa na matokeo gani, na kwa nini mambo yakawa hivyo?

²⁶ “Mwisho wa zile siku kumi nyuso zao zilikuwa nzuri zaidi, na miili yao ilikuwa imenenepa zaidi, kuliko wale vijana wote waliokula chakula cha mfalme.” (Danieli 1:15) Hilo halithibitishi kwamba kula mboga ni bora kuliko kula mlo mtamu wa nyama wenye mafuta mengi. Siku kumi si muda wa kutosha kuona matokeo ya mlo wowote ule, lakini si mfupi sana Yehova asiweze kutimiza kusudi lake. Neno lake husema, “baraka ya BWANA hutajirisha, wala hachanganyi huzuni nayo.” (Mithali 10:22) Vijana hao wanne Waebrania walimwamini na kumtumaini Yehova, naye hakuwaacha. Karne kadhaa baadaye, Yesu Kristo alikaa siku 40 bila chakula. Kuhusu hilo, alinukuu maneno yapatikanayo kwenye Kumbukumbu la Torati 8:3, yanayotaarifu hivi: “Mwanadamu haishi kwa mkate tu, bali huishi kwa kila litokalo katika kinywa cha BWANA.” Danieli na rafikize walikuwa kielelezo kizuri cha jambo hilo.

UFAHAMU WENYE KINA NA HEKIMA BADALA YA VYAKULA VITAMU NA DIVAI

27, 28. Kanuni za chakula ambazo Danieli na rafikize watatu walifuata, ziliwaandaaje kwa mambo makubwa zaidi ambayo wangekabili?

²⁷ Siku hizo kumi zilikuwa jaribio tu, lakini matokeo yakawa mazuri kwelikweli. “Basi yule msimamizi akaiondoa posho yao ya chakula, na ile divai waliyopewa wanywe, akawapa mtama [“mboga,” NW] tu.” (Danieli 1:16) Si vigumu kuwazia jinsi vijana wengine katika programu hiyo ya mazoezi walivyomfikiria Danieli na waandamani wake. Lazima wawe waliuona kuwa upumbavu sana kukataa karamu ya mfalme ili kula mboga kila siku. Lakini mitihani na majaribu makubwa yangetokea punde, nayo yangehitaji tahadhari na utimamu ambao vijana hao Waebrania wangeweza kuwa nao. Zaidi ya yote, imani yao na tumaini lao kwa Yehova lingewasaidia washinde mitihani yao ya imani.—Linganisha Yoshua 1:7.

²⁸ Uthibitisho wa kwamba Yehova alikuwa na vijana hao wachanga waweza kuonwa kutokana na maneno yaliyofuata: “Kwa habari za hao vijana wanne, Mungu aliwapa maarifa na ujuzi katika elimu na hekima; Danieli naye alikuwa na ufahamu katika maono yote, na ndoto.” (Danieli 1:17) Ili washughulike na nyakati ngumu zilizokuwa zikija, walihitaji mengi zaidi ya nguvu za kimwili na afya nzuri. “Maana hekima itaingia moyoni mwako, na maarifa yatakupendeza nafsi yako; busara itakulinda, ufahamu utakuhifadhi. Ili kukuokoa na njia ya uovu.” (Mithali 2:10-12) Hayo ndiyo mambo hasa ambayo Yehova aliwapa vijana hao wanne waaminifu ili kuwatayarisha kwa ajili ya mambo ambayo wangekabili.

29. Kwa nini Danieli alikuwa na “ufahamu katika maono yote, na ndoto”?

²⁹ Yataarifiwa kwamba Danieli “alikuwa na ufahamu katika maono yote, na ndoto.” Hilo halimaanishi kwamba alikuwa mbashiri-ndoto. Ajabu ni kwamba, ingawa Danieli aonwa kuwa mmojawapo wa manabii wakuu Waebrania, hakuwahi kamwe kupuliziwa kutangaza hivi “Bwana, MUNGU, asema hivi” au “BWANA wa majeshi asema hivi.” (Isaya 28:16; Yeremia 6:9) Hata hivyo, Danieli angeweza tu kuelewa na kufasiri maono na ndoto zilizofunua kusudi la Yehova akiongozwa na roho takatifu ya Mungu.

HATIMAYE, MTIHANI WA KUKATA MANENO

30, 31. Mwenendo wa Danieli na waandamani wake uliwanufaishaje?

³⁰ Ile miaka mitatu ya kuelimishwa na kutayarishwa ikaisha. Kisha ukaja ule mtihani wa kukata maneno—kuhojiwa na mfalme mwenyewe. “Hata mwisho wa siku zile alizoziagiza mfalme za kuwaingiza, mkuu wa matowashi akawaingiza mbele ya mfalme Nebukadreza.” (Danieli 1:18) Ukafika wakati wa vijana hao wanne kujieleza. Je, kushikamana na sheria za Yehova badala ya kukubali njia za Kibabiloni kungewanufaisha?

³¹ “Mfalme akazungumza nao; na miongoni mwao wote hawakuonekana waliokuwa kama Danieli, na Hanania, na Mishaeli, na Azaria; kwa hiyo wakasimama mbele ya mfalme.” (Danieli 1:19) Mwenendo wao wa miaka mitatu iliyotangulia ulitetewa kikamili kama nini! Haikuwa kichaa kushikamana na kanuni zao za chakula, zilizotegemea imani na dhamiri yao. Kwa kuwa waaminifu katika jambo ambalo huenda lilionekana kuwa dogo, Danieli na rafikize walibarikiwa kwa mambo makubwa zaidi. Vijana wote waliokuwa katika programu ya mazoezi walitaka pendeleo la “[ku]simama mbele ya mfalme.” Biblia haisemi kama ni vijana hao wanne Waebrania peke yao waliochaguliwa. Kwa vyovyote, mwenendo wao wa uaminifu kwa kweli uliwaletea “thawabu nyingi.”—Zaburi 19:11.

32. Kwa nini yaweza kusemwa kwamba Danieli, Hanania, Mishaeli, na Azaria walikuwa na pendeleo kubwa kuliko kuwa katika makao ya mfalme?

³² “Je! wamwona mtu mwenye bidii katika kazi zake? Huyo atasimama mbele ya wafalme,” ndivyo yasemavyo Maandiko. (Mithali 22:29) Kwa hiyo, Danieli, Hanania, Mishaeli, na Azaria walichaguliwa na Nebukadreza wasimame mbele ya mfalme, yaani, kuwa baadhi ya watumishi kwenye makao ya mfalme. Katika yote hayo, twaweza kuona mkono wa Yehova ukielekeza mambo ili kupitia vijana hao—hasa Danieli—mambo ya maana ya kusudi lake yajulishwe. Ingawa kuchaguliwa kuwa mtumishi katika makao ya Nebukadreza kulikuwa heshima, ni heshima kubwa hata zaidi kutumiwa kwa njia hiyo nzuri ajabu na Mfalme wa Ulimwengu, Yehova.

33, 34. (a) Kwa nini mfalme alivutiwa na vijana hao Waebrania? (b) Twaweza kujifunza nini kutokana na kisa cha Waebrania hao wanne?

³³ Muda si muda Nebukadreza aligundua kwamba hekima na ufahamu wenye kina ambao Yehova alikuwa amewapa vijana hao wanne Waebrania ulikuwa mkubwa sana kuliko ule waliokuwa nao washauri na watu wenye hekima katika makao yake. “Na katika kila jambo la hekima na ufahamu alilowauliza mfalme, akawaona kuwa walifaa mara kumi zaidi ya waganga na wachawi waliokuwa katika ufalme wake.” (Danieli 1:20) Mbona ikawa hivyo? “Waganga na wachawi” walitegemea elimu ya kilimwengu na ya kishirikina ya Babiloni, ilhali Danieli na rafikize walitumaini hekima kutoka juu. Hawakuwa na kifani—hawangeweza kushindwa!

³⁴ Kwa kweli mambo hayajabadilika sana kadiri wakati upitavyo. Karne ya kwanza W.K., falsafa ya Kigiriki na sheria ya Kiroma zilipokuwa zimeenea sana, mtume Paulo alipuliziwa kuandika hivi: “Kwa maana hekima ya ulimwengu huu ni upumbavu kwa Mungu; kwa maana imeandikwa: ‘Yeye hunasa wenye hekima katika ujanja wao wenyewe.’ Na tena: ‘Yehova ajua kwamba mawazowazo ya watu wenye hekima ni ya ubatili.’ Kwa sababu hiyo acheni yeyote asiwe akijisifu katika watu.” (1 Wakorintho 3:19-21) Leo, twahitaji kushika imara mambo ambayo Yehova ametufundisha wala tusiyumbeyumbe kwa urahisi kwa sababu ya uvutio na kumetameta kwa ulimwengu.—1 Yohana 2:15-17.

WAAMINIFU HADI MWISHO

35. Twaambiwa habari kiasi gani kuhusu waandamani watatu wa Danieli?

³⁵ Imani yenye nguvu ya Hanania, Mishaeli, na Azaria yaonyeshwa kwa njia yenye kutokeza kwenye Danieli sura ya 3, kuhusu sanamu ya dhahabu ya Nebukadreza kwenye uwanda wa Dura na ule mtihani wa tanuru yenye moto. Bila shaka Waebrania hao wenye kumhofu Mungu walidumisha uaminifu kwa Yehova hadi kifo chao. Twajua hilo kwa kuwa mtume Paulo yamkini alikuwa akiwarejezea alipoandika juu ya wale “ambao kupitia imani . . . wa[li]zima kani ya moto.” (Waebrania 11:33, 34) Wao ni vielelezo bora kwa watumishi wa Yehova, wachanga kwa wazee.

36. Danieli alikuwa na kazi-maisha gani yenye kutokeza?

³⁶ Kuhusu Danieli, mstari wa mwisho wa sura ya 1 wasema hivi: “Danieli huyo akadumu huko hata mwaka wa kwanza wa mfalme Koreshi.” Historia yafunua kwamba Koreshi alipindua Babiloni kwa usiku mmoja, mwaka wa 539 K.W.K. Huenda Danieli aliendelea kutumikia katika makao ya kifalme ya Koreshi kwa sababu ya sifa na hadhi yake. Hata Danieli 10:1 hutuambia kwamba “mwaka wa tatu wa Koreshi, mfalme wa Uajemi,” Yehova alimfunulia Danieli jambo lenye kutokeza. Ikiwa alikuwa tineja alipopelekwa Babiloni mwaka wa 617 K.W.K., angalikuwa akikaribia miaka 100 alipopata ono hilo la mwisho. Hiyo ilikuwa kazi-maisha ya muda mrefu na iliyobarikiwa kama nini ya utumishi mwaminifu kwa Yehova!

37. Twajifunza nini kwa kuchunguza Danieli sura ya 1?

³⁷ Sura ya kwanza ya kitabu cha Danieli hueleza mengi zaidi ya hadithi ya vijana wanne waaminifu wakishinda mitihani ya imani. Yaonyesha jinsi Yehova awezavyo kutumia mtu yeyote yule apendaye ili kutimiza kusudi lake. Simulizi hilo lathibitisha kwamba Yehova akiruhusu, jambo liwezalo kuonekana kuwa maafa laweza kutumiwa kutimiza kusudi lenye mafaa. Nalo hutuambia kwamba uaminifu katika mambo madogo huleta thawabu nyingi.

UMEFAHAMU NINI?

• Ni nini kiwezacho kusemwa juu ya malezi ya Danieli na rafikize watatu vijana?

• Malezi mazuri ya vijana hao wanne Waebrania yalitahiniwaje huko Babiloni?

• Yehova aliwathawabishaje Waebrania hao wanne kwa sababu ya ujasiri wao?

• Watumishi wa Yehova wa leo waweza kujifunza nini kutokana na Danieli na waandamani wake watatu?

[Picha katika ukurasa wa 30]