Je, Waweza Kuamini Dhamiri Yako?

KWA kawaida, dira ni chombo chenye kutumainika. Sindano yake, ikielekezwa na uga-sumaku ya dunia, huelekea upande wa kaskazini daima. Hivyo wasafiri wanaweza kutegemea dira wapate mwelekezo wakati ambapo hakuna alama za ardhi za kuwaongoza. Lakini ni nini ambacho hutukia chombo cha sumaku kiwekwapo karibu na dira? Sindano itabembea kuelekea sumaku hiyo badala ya kuelekea upande wa kaskazini. Haiwi tena mwongozo wenye kutegemeka.

Jambo kama hilo laweza kuipata dhamiri ya binadamu. Muumba aliweka uwezo huu ndani yetu utumike ukiwa mwongozo wenye kutegemeka. Kwa kuwa tumefanyizwa kwa mfano wa Mungu, dhamiri yapaswa kutuelekeza daima katika njia ifaayo tunapohitaji kufanya maamuzi. Yapaswa kutusukuma tuonyeshe viwango vya adili vya Mungu. (Mwanzo 1:27) Mara nyingi, hiyo hufanya hivyo. Kwa mfano, mtume Mkristo Paulo aliandika kwamba hata wengine ambao hawana sheria ya Mungu iliyofunuliwa, ‘hufanya kwa asili mambo ya sheria.’ Kwa nini? Kwa sababu ‘dhamiri yao yatoa ushahidi pamoja nao.’—Waroma 2:14, 15.

Hata hivyo, sikuzote dhamiri haisemi wakati ipaswapo kusema. Kwa sababu ya kutokamilika kwa kibinadamu, tuna mwelekeo wa kufanya mambo tunayojua ni mabaya. “Kwa kweli napendezwa na sheria ya Mungu kulingana na mtu niliye kwa ndani,” Paulo akakiri, “lakini mimi naona katika viungo vyangu sheria nyingine ikifanya vita dhidi ya sheria ya akili yangu na kunichukua mateka kwa sheria ya dhambi iliyo katika viungo vyangu.” (Waroma 7:22, 23) Tukishindwa na mielekeo mibaya mara nyingi, huenda dhamiri yetu ikafifia na hatimaye ikakoma kutuambia kwamba mwenendo huo ni mbaya.

Hata hivyo, kujapokuwa kutokamilika, twaweza kupatanisha dhamiri yetu na viwango vya Mungu. Kwa kweli, ni muhimu tukifanya hivyo. Dhamiri iliyo safi, iliyozoezwa vizuri huongoza kwenye uhusiano mchangamfu na Mungu, na pia ni muhimu kwa wokovu wetu. (Waebrania 10:22; 1 Petro 1:15, 16) Zaidi ya hilo, dhamiri nzuri hutusaidia kufanya uamuzi wenye hekima maishani, ambao utaongoza kwenye amani na furaha yetu. Mtunga-zaburi alisema hivi juu ya mtu aliye na dhamiri kama hiyo: “Sheria ya Mungu wake imo moyoni mwake. Hatua zake hazitelezi.”—Zaburi 37:31.

Kuzoeza Dhamiri

Kuzoeza dhamiri hutia ndani mengi zaidi ya kukariri tu Sheria kadhaa kisha kuzishikilia kabisa. Hivyo ndivyo walivyofanya Mafarisayo wa siku ya Yesu. Viongozi hao wa kidini walijua sheria nao walisitawisha mapokeo juu ya kila kitu, eti kusaidia watu waepuke kukiuka ile Sheria. Hivyo, walikuwa wepesi kupinga wakati wanafunzi wa Yesu walipochuma nafaka na kula mbegu za ngano siku ya Sabato. Nao walimkaidi Yesu alipoponya mkono ulionyauka wa mwanamume fulani siku ya Sabato. (Mathayo 12:1, 2, 9, 10) Kulingana na mapokeo ya Mafarisayo, vitendo vyote hivi viwili, vilikuwa uvunjaji wa amri ya nne.—Kutoka 20:8-11.

Kwa wazi, Mafarisayo walijifunza Sheria. Lakini je, dhamiri zao zilipatana na viwango vya Mungu? Hata kidogo! Kwani, mara tu baada ya kuchambua lile walilofikiria kuwa uvunjaji mkubwa wa kanuni ya Sabato, Mafarisayo walifanya shauri dhidi ya Yesu “ili wapate kumwangamiza.” (Mathayo 12:14) Ebu wazia—viongozi hao wenye kujiona kuwa waadilifu wakikasirishwa na wazo la kula nafaka zilizotoka kuchumwa na kuponya siku ya Sabato; lakini dhamiri zao hazikuwasumbua kuhusu njama ya kumwua Yesu!

Makuhani wakuu walionyesha kufikiri kama huko kulikopotoka. Wanaume hawa wafisadi hawakuhisi wakiwa na hatia hata kidogo walipomtolea Yuda vipande 30 vya fedha kutoka mahali pa hazina pa hekalu ili amsaliti Yesu. Lakini Yuda aliporudisha pesa hizo bila kutazamia, akizirusha hekaluni tena, dhamiri za makuhani wakuu zilikabiliwa na tatizo la kisheria. “Hairuhusiki kisheria,” wakasema, “kuvitumbukiza [sarafu hizo] ndani ya hazina takatifu, kwa sababu hivyo ni bei ya damu.” (Mathayo 27:3-6) Kwa wazi, makuhani wakuu walikuwa na wasiwasi kwamba pesa za Yuda sasa zilikuwa si safi. (Linganisha Kumbukumbu la Torati 23:18.) Lakini, kikundi hikihiki cha watu hakikuona ubaya wa kutumia pesa ili Mwana wa Mungu apate kusalitiwa!

Kujipatanisha na Kufikiri kwa Mungu

Vielelezo vilivyo juu vyaonyesha kwamba kuzoeza dhamiri hutaka mengi zaidi ya kujaza akili na kanuni nyingi. Ujuzi wa sheria za Mungu ni muhimu, na kuzitii ni kwa lazima ili kupata wokovu. (Zaburi 19:7-11) Hata hivyo, kuongezea kujifunza sheria za Mungu, lazima tusitawishe moyo unaopatana na kufikiri kwa Mungu. Kisha twaweza kuona unabii wa Yehova kupitia Isaya ukitimizwa, ambao husema: “Ni lazima macho yenu yawe macho yanayoona Mfunzi wenu Mtukufu. Na masikio yenu wenyewe yatasikia neno nyuma yenu likisema: ‘Njia ni hii. Itembeeni, enyi watu,’ mwendapo kulia au mwendapo kushoto.”—Isaya 30:20, 21; 48:17 linganisha NW.

Bila shaka, haimaanishi kwamba tunapokabiliwa na kufanya uamuzi mzito, sauti halisi itatuambia jambo la kufanya. Hata hivyo, wakati kufikiri kwetu kunapopatana na kufikiri kwa Mungu juu ya mambo, dhamiri yetu itakuwa tayari kutusaidia kufanya maamuzi ambayo yatampendeza.—Mithali 27:11.

Mfikirie Yosefu, aliyeishi katika karne ya 18 K.W.K. Mke wa Potifa alipomsihi afanye uzinzi naye, Yosefu alikataa, akisema: “Nifanyeje ubaya huu mkubwa nikamkose Mungu?” (Mwanzo 39:9) Katika siku za Yosefu, hakukuwa na sheria iliyoandikwa kutoka kwa Mungu iliyokataza tendo la uzinzi. Zaidi ya hilo, Yosefu alikuwa akiishi Misri, mbali na nidhamu ya familia au sheria za wazee wa ukoo. Basi, ni nini kilichomwezesha Yosefu kukinza kishawishi hicho? Kwa wazi, ilikuwa dhamiri yake iliyozoezwa. Yosefu alishika maoni ya Mungu kwamba mume na mke walikuwa wawe “mwili mmoja.” (Mwanzo 2:24) Aliona kwamba lingekuwa kosa kuchukua mke wa mtu mwingine. Kufikiri kwa Yosefu kulipatana na kufikiri kwa Mungu juu ya jambo hilo. Uzinzi ulikiuka adili yake.

Leo, kuna watu wachache walio kama Yosefu. Ukosefu wa adili katika ngono umeenea pote, na wengi hawahisi wakiwa na wajibu kuelekea Muumba wao, kwao wenyewe, au hata kwa wenzi wao ili kubaki wakiwa safi kiadili. Hali iko kama ile inayofafanuliwa katika kitabu cha Yeremia: “Hapana mtu aliyetubia maovu yake, akisema, Nimefanya nini? Kila mtu hurudia mwendo wake mwenyewe, kama farasi aendavyo kasi vitani.” (Yeremia 8:6) Hivyo, kuna uhitaji mkubwa zaidi kuliko wakati mwingine wowote kujipatanisha na kufikiri kwa Mungu. Tuna uandalizi mzuri ajabu wa kutusaidia kufanya hivyo.

Msaada wa Kuzoeza Dhamiri

Maandiko yaliyopuliziwa ni yenye “manufaa kwa kufundisha, kwa kukaripia, kwa kunyoosha mambo, kwa kutia nidhamu katika uadilifu, ili mtu wa Mungu apate kuwa hodari, aliyeandaliwa vifaa kikamili kwa ajili ya kila kazi njema.” (2 Timotheo 3:16, 17) Funzo la Biblia litatusaidia tuzoeze kile ambacho Biblia huita “nguvu za ufahamu” ili kutofautisha lililo jema na lililo baya. (Waebrania 5:14) Zitatusaidia tusitawishe kupenda vitu ambavyo Mungu hupenda na kukataa mambo ambayo yeye huchukia.—Zaburi 97:10; 139:21.

Basi, mradi wa funzo la Biblia, ni kupata kusudi na maana halisi ya kweli badala tu ya ujuzi wenye mambo mengi. Katika toleo lake la Januari 15, 1977, gazeti Mnara wa Mlinzi lilisema hivi: “Tunapojifunza Maandiko yatupasa tujitahidi kufahamu maana ya haki ya Mungu, upendo na adili yake, na kuzitia ndani sana ya mioyo yetu hata ziwe kawaida yetu kama vile kula na kupumua. Yatupasa tujaribu zaidi tuone wajibu wetu wa kufuata mwenendo wa adili kwa kukuza sana uwezo wa kuona yaliyo haki na yaliyo mabaya. Zaidi ya hilo, yatupasa tufanye dhamiri yetu ione zaidi wajibu wake kwa Mpaji-Sheria na Mwamuzi aliye mkamilifu. (Isa. 33:22) Kwa hiyo tunapojifunza mambo juu ya Mungu, yatupasa tuwe tukijaribu kumwiga kila upande wa maisha.”

Kujipatia “Akili ya Kristo”

Funzo la Biblia pia litatusaidia kuipata “akili ya Kristo,” mwelekeo wa akilini na unyenyekevu ulioonyeshwa na Yesu. (1 Wakorintho 2:16) Kufanya mapenzi ya Baba yake kulikuwa jambo la shangwe, si kawaida ya kufuatwa tu, bila kufikiri. Mtazamo wake ulifafanuliwa kiunabii na mtunga-zaburi Daudi, alipoandika hivi: “Kuyafanya mapenzi yako, Ee Mungu wangu, ndiyo furaha yangu; naam, sheria yako imo moyoni mwangu.”a—Zaburi 40:8.

Kujipatia “akili ya Kristo” ni kwa muhimu ili kuzoeza dhamiri. Alipokuwa duniani akiwa mtu mkamilifu, Yesu alionyesha sifa na utu wa Baba yake kikamili iwezekanavyo katika hali za kibinadamu zenye upungufu. Hivyo, angeweza kusema: “Yeye ambaye ameniona mimi amemwona Baba pia.” (Yohana 14:9) Katika kila hali aliyokabili duniani, Yesu alifanya yale ambayo Baba yake alimtaka afanye. Kwa hiyo, tunapojifunza juu ya maisha ya Yesu, tunapata picha iliyo wazi ya jinsi Yehova Mungu alivyo.

Twasoma kwamba Yehova ni “mwenye huruma na neema, si mwepesi wa hasira na ni mwingi wa fadhili yenye upendo.” (Kutoka 34:6, NW) Mara kwa mara, Yesu alionyesha sifa hizi katika kushughulika na mitume wake. Walipobishana mara nyingi kuhusu aliyekuwa mkubwa zaidi, kwa subira Yesu aliwafundisha kwa neno na kwa tendo kwamba “yeyote yule atakaye kuwa mkubwa miongoni mwenu lazima awe mhudumu wenu, na yeyote yule atakaye kuwa wa kwanza miongoni mwenu lazima awe mtumwa wenu.” (Mathayo 20:26, 27) Hiki ni kielelezo kimoja tu cha kuonyesha kwamba twaweza kujipatanisha na kufikiri kwa Mungu kwa kuchunguza maisha ya Yesu.

Kadiri tujifunzavyo juu ya Yesu, ndivyo tutayarishwavyo vyema zaidi kumwiga Baba yetu wa kimbingu, Yehova. (Waefeso 5:1, 2) Dhamiri inayopatana na kufikiri kwa Mungu itatuongoza katika njia ifaayo. Yehova huahidi wale wanaomtumaini hivi: “Nitakufundisha na kukuonyesha njia utakayoiendea; nitakushauri, jicho langu likikutazama.”—Zaburi 32:8.

Kunufaika na Dhamiri Iliyozoezwa

Akijua ukaidi wa wanadamu wasio wakamilifu, Musa alionya Waisraeli hivi: “Yawekeni mioyoni mwenu maneno yote ambayo nashuhudia kwenu hivi leo; nayo waamuruni watoto wenu, wayatunze na kuyafanya maneno yote ya torati hii.” (Kumbukumbu la Torati 32:46) Sisi pia lazima tuandike sheria ya Mungu mioyoni mwetu. Tukifanya hivyo, dhamiri yetu bila shaka itaelekeza hatua zetu na kutusaidia kufanya maamuzi yafaayo.

Bila shaka, lazima tuwe waangalifu. Mithali ya Biblia husema: “Iko njia ionekanayo kuwa sawa machoni pa mtu, lakini mwisho wake ni njia za mauti.” (Mithali 14:12) Kwa nini huwa hivyo mara nyingi? Kwa sababu, Biblia husema hivi: “Moyo huwa mdanganyifu kuliko vitu vyote, una ugonjwa wa kufisha; nani awezaye kuujua?” (Yeremia 17:9) Kwa hiyo, sisi sote twahitaji kufuata shauri la upole la Mithali 3:5, 6: “Mtumaini BWANA kwa moyo wako wote, wala usizitegemee akili zako mwenyewe; katika njia zako zote mkiri yeye, naye atayanyosha mapito yako.”

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 7]

Kama dira, dhamiri iliyozoezwa na Biblia yaweza kutuelekeza katika njia ifaayo

[Hisani]

Dira: Courtesy, Peabody Essex Museum, Salem, Mass.