Je, Wewe Wastahi Adhama Yao?

WAKIWA wamefungwa kama wanyama na kulundamanishwa katika uchafu wenye kuchukiza na harufu mbaya, Waafrika wenyeji walisafirishwa kwa meli kama mizigo hadi Amerika. Angalau nusu yao walitarajiwa kufa kabla ya kufikia mwisho wa safari yao. Washiriki wa familia walitenganishwa kikatili, wasipate kuonana tena kamwe. Biashara ya watumwa ilikuwa miongoni mwa visa viovu zaidi vya mwanadamu kumtendea mwanadamu mwenzake kwa njia isiyo ya kibinadamu. Visa vingine kama hivyo vilitukia wakati ambapo washindi wenye nguvu waliwatiisha kikatili wenyeji wasioweza kujikinga.

Kumwondolea mtu adhama kwaweza kuwa jambo la kinyama zaidi kuliko kumpiga kimwili. Humaliza kabisa roho ya kibinadamu. Ingawa utumwa umebatilishwa katika nchi zilizo nyingi, kule kudhoofisha adhama ya kibinadamu kwaendelea, labda katika njia zenye hila zaidi.

Kwa upande mwingine, Wakristo wa kweli hujitahidi kutii onyo la upole la Yesu Kristo la ‘kuwapenda jirani zao kama wao wenyewe.’ Kwa sababu hiyo, wao hujiuliza wenyewe hivi, ‘Je, mimi hustahi adhama ya kibinafsi ya wengine?’—Luka 10:27.

Adhama Yatolewa Kielelezo

Kulingana na kamusi fulani, adhama ni sifa au hali ya kuwa -enye kustahili, -enye kuheshimika, au -enye kukadiriwa kuwa -enye staha. Ni ufafanuzi ufaao kama nini wa hadhi ya Mwenye Enzi Kuu ya Ulimwengu Wote Mzima, Yehova Mungu! Kwa hakika, kwa kurudia-rudia Maandiko hushirikisha adhama na Yehova na enzi kuu yake. Musa, Isaya, Ezekieli, Danieli, mtume Yohana, na wengine walikuwa na pendeleo la kupewa maono yaliyopuliziwa juu ya Aliye Juu Zaidi Sana na ua wake wa kimbingu, na ufafanuzi wao mbalimbali ulionyesha kwa kupatana ukuu na adhama yenye kutisha. (Kutoka 24:9-11; Isaya 6:1; Ezekieli 1:26-28; Danieli 7:9; Ufunuo 4:1-3) Katika sala ya sifa, Mfalme Daudi alisema hivi: “Ee BWANA, ukuu ni wako, na uweza, na utukufu, na kushinda, na enzi; maana vitu vyote vilivyo mbinguni na duniani ni vyako.” (1 Mambo ya Nyakati 29:11) Kwa kweli, hakuna yeyote astahiliye heshima na staha kuliko Yehova Mungu mwenyewe.

Katika kumwumba mwanadamu kwa mfano na sura yake, Yehova aliwapa wanadamu kiasi fulani cha ustahili, kujistahi, na adhama. (Mwanzo 1:26) Kwa hiyo, katika kushughulika kwetu na wengine, twahitaji kumpa kila mtu heshima na staha astahiliyo. Tufanyapo hivyo, kwa kweli, twakiri Chanzo cha adhama ya kibinadamu, Yehova Mungu.—Zaburi 8:4-9.

Adhama Katika Mahusiano ya Kifamilia

Chini ya upulizio, mtume Petro, aliyekuwa mwanamume aliyeoa, aliwaonya waume Wakristo wawape wake zao “heshima kama chombo dhaifu zaidi.” (1 Petro 3:7; Mathayo 8:14) “Kwa upande mwingine,” akashauri mtume Paulo, “mke apaswa kuwa na staha yenye kina kirefu kwa mume wake.” (Waefeso 5:33) Kwa hiyo, katika ndoa, kuheshimu na kustahi adhama ya kibinafsi ya mwenzi wa mtu ni takwa la Biblia. Hilo laweza kuonyeshwaje?

Kama vile maji yatiavyo nguvu mmea unaokua, maneno yenye neema na matendo ya fadhili kati ya mume na mke, hadharani na faraghani, yaweza kusitawisha uhusiano wao wa karibu. Kinyume cha hayo, mashambulio ya maneno yaliyo makali, yenye kutusi au maneno yenye kudhilisha yasiyo na staha, yenye kukejeli, kama yasikiwavyo mara nyingi kwenye vipindi vyenye kuchekesha vya televisheni, ni mambo yenye kuharibu. Yaweza kuanzisha hisia zenye kudhuru za kutofaa kitu, mshuko-moyo, na uchungu wa moyo; yaweza hata kusababisha vidonda vya kihisia-moyo visivyoponyeka kwa urahisi.

Kustahi adhama ya kibinafsi ya wengine humaanisha pia kuwakubali jinsi walivyo, si kujaribu kuwafanya wawe watu fulani wakamilifu waliodhaniwa kimbele au kuwalinganisha isivyo haki na wengine. Hilo ni la maana hasa kati ya waume na wake. Mahali ambapo mawasiliano na usemi hutiririka kwa uhuru na kwa starehe na hakuna aogopaye kuchambuliwa au kukemewa, ukaribu utasitawi. Katika ndoa, mtu awezapo kuwa jinsi alivyo kawaida, basi nyumba hupata kuwa kimbilio kutoka ulimwengu wa nje ulio mkatili, mkali.

Watoto wako chini ya amri ya Kimaandiko ya kustahi na kuwatii wazazi wao. Vilevile, yafaa wazazi wenye hekima na wenye upendo watambue adhama ya watoto wao. Pongezi yenye uchamgamfu kwa sababu ya mwenendo mzuri, pamoja na nidhamu yenye subira ihitajiwapo, hutia nguvu sana lile “rekebisho la akilini la Yehova.” Kuchambua daima, kupiga kelele, na kutukana kwa kutumia mitajo yenye kudhilisha kama “mpumbavu” au “mjinga” kutawasumbua tu.—Waefeso 6:4.

Mzee mmoja Mkristo aliye baba pia, anayelea wana watatu na binti watatu, asema hivi: “Kwenye Jumba la Ufalme, tulitoa nidhamu iliyohitajika kimyakimya ilivyowezekana. Kuwagusa kidogo kwa kiwiko au kuwakazia macho kwa ukali, kwa kuonya mara nyingi kulitosha. Ikiwa nidhamu nzito zaidi ilihitajiwa, tungeitoa faraghani nyumbani na mbali na watoto wengine. Kwa kuwa sasa watoto wana umri mkubwa zaidi, nidhamu huhusisha kumpa kila mmoja shauri lenye upendo, lenye hekima kutoka katika Neno la Mungu kulingana na mahitaji ya mtu mmoja-mmoja. Sisi hujaribu kudumisha mambo hayo ya kibinafsi yakiwa siri, hivyo tukistahi haki ya mtoto ya faragha na adhama.”

Jambo lisilopasa kupuuzwa ni ule uhitaji wa adabu nzuri katika neno na tendo ndani ya familia. Kuzoeana hakupaswi kutufanya tupuuze maneno kama “tafadhali,” “asante,” “samahani,” na “pole.” Adabu nzuri ni jambo la msingi katika kudumisha adhama ya mtu mwenyewe na pia katika kustahi adhama ya wengine.

Katika Kutaniko la Kikristo

“Njoni kwangu, nyinyi nyote mnaomenyeka na kulemezwa mizigo, nami hakika nitawaburudisha nyinyi,” akasema Yesu. (Mathayo 11:28) Wenye kuonewa, walioshuka moyo, hata watoto wadogo, hawakuweza kujizuia kuvutwa kwa Yesu. Walidharauliwa na makasisi na viongozi wa siku hiyo wenye kujigamba na kujihesabia haki. Lakini walimpata Yesu kuwa mtu aliyewapa adhama waliyostahili.

Katika kumwiga Yesu, sisi pia twataka kuwa chanzo cha burudisho kwa waamini wenzetu. Hilo lamaanisha kutafuta fursa za kuwajenga kwa usemi na matendo yetu. Sikuzote yafaa kuwa wakarimu kikweli kwa maneno yenye fadhili yaliyo chanya katika maongezi yetu. (Waroma 1:11, 12; 1 Wathesalonike 5:11) Twaonyesha kwamba twajali hisia za wengine kwa kuwa waangalifu juu ya yale tusemayo na jinsi tuyasemavyo. (Wakolosai 4:6) Mavazi na adabu ifaayo kwenye mikutano ya Kikristo huonyesha pia staha yenye kina kuelekea adhama ya Mungu wetu, ibada yake, na waabudu wenzetu.

Yesu alistahi adhama ya watu hata alipokuwa akiwatolea utumishi. Hakujikweza mwenyewe kwa hasara ya wengine au kwa kuwadhilisha. Mtu fulani mwenye ukoma alipomjia akitafuta ponyo, Yesu hakumfukuza kwa kuwa alikuwa asiye safi na asiyestahili, wala hakufanya tamasha ili avute uangalifu kwake mwenyewe. Badala yake, huyo mkoma alipomwomba Yesu, “Bwana, ikiwa wewe wataka, waweza kunifanya safi,” Alimpa adhama huyo mkoma kwa kusema, “Mimi nataka.” (Luka 5:12, 13) Jinsi lilivyo jambo zuri kwamba tusaidie wenye uhitaji na pia tuwatumainishe kwamba wao si mzigo wenye kulemea bali wanahitajiwa na wanapendwa! Watu wenye haya, walioshuka moyo, wasiojiweza kwa kawaida huachwa, huepukwa, au hudhilishwa ulimwenguni. Lakini wao wapaswa kupata ushirika na kukubalika kwa kweli miongoni mwa ndugu na dada zao Wakristo. Lazima tufanye sehemu yetu ili kuchangia roho hiyo.

Yesu aliwapenda wanafunzi wake kama watu “walio wake mwenyewe” na “aliwapenda hadi mwisho” yajapokuwa makosa na mielekeo ya utu wao. (Yohana 13:1) Aliona ndani yao mioyo safi na ujitoaji wa nafsi yote kuelekea Baba yake. Vivyo hivyo, tusiwahesabie kamwe waabudu wenzetu nia mbovu kwa sababu tu huenda wasifanye mambo kwa njia yetu au kwa sababu huenda mazoea yao au nyutu zao zikatusumbua. Kustahi adhama ya ndugu zetu kutatusukuma kuwapenda na kuwakubali jinsi walivyo, tukiwa na itibari ya kwamba wampenda Yehova pia na wamtumikia wakiwa na nia safi.—1 Petro 4:8-10.

Wazee, hasa, wapaswa kuwa waangalifu wasisababishie hangaiko lisilostahili wale ambao wamewekwa chini ya utunzaji wao. (1 Petro 5:2, 3) Wakutanapo na mshiriki wa kutaniko ambaye ameanguka katika dhambi, ingefaa wazee wafanye maneno yao yawe mororo kwa fadhili na ufikirio na kuepuka kuuliza maswali yenye kuaibisha pasipo uhitaji. (Wagalatia 6:1) Hata wakati ambapo karipio au nidhamu kali yafaa, wangeendelea kuheshimu adhama na staha ya kibinafsi astahiliyo mtenda-dhambi.—1 Timotheo 5:1, 2.

Kudumisha Adhama ya Kibinafsi

Tukiwa tumeumbwa kwa mfano na sura ya Mungu, twapaswa kuonyesha, kwa kadiri tuwezavyo, sifa zenye fahari za Mungu—kutia na adhama—katika maisha yetu ya kila siku. (Mwanzo 1:26) Vivyo hivyo, jambo lidokezwalo katika ile amri ya “mpende jirani yako kama wewe mwenyewe” ni uhitaji wa kiasi chenye usawaziko cha adhama ya kibinafsi na kujistahi. (Mathayo 22:39) Jambo la hakika ni kwamba tukitaka wengine watustahi na kutupatia adhama, lazima tuonyeshe kwamba twastahili.

Jambo muhimu katika kudumisha kujistahi na adhama ya kibinafsi ni kudumisha dhamiri safi. Dhamiri iliyo najisi na maumivu makali ya hatia huongoza kwenye hisia za kutofaa kitu, kukata tamaa, na kushuka moyo. Kwa sababu hiyo, ikiwa mtu ametenda dhambi nzito, apaswa kuchukua hatua mara moja atubu na kutafuta usaidizi wa kiroho wa wazee ili aonee shangwe “majira ya kuburudisha . . . kutoka kwa utu wa Yehova.” Kurudishwa kwa adhama ya kibinafsi na kujistahi kwa mtu kwatiwa ndani ya hilo burudisho.—Matendo 3:19.

Hata hivyo, yafaa zaidi kuendelea kujitahidi daima ili kulinda salama dhamiri yetu iliyozoezwa na Biblia, bila kuruhusu chochote kiitie waa au kuidhoofisha. Kudhihirisha kujidhibiti katika maeneo yote ya maisha yetu ya kila siku—kula, kunywa, biashara, vitumbuizo, kushughulika na watu wa jinsia tofauti—kutatusaidia kudumisha dhamiri safi na kutuwezesha kuonyesha utukufu na adhama ya Mungu maishani mwetu.—1 Wakorintho 10:31.

Vipi ikiwa hatia ya makosa yetu yakataa kupungua? Au vipi ikiwa makumbukumbu ya kutendwa vibaya yaendelea kuwa yenye kuumiza? Hayo yaweza kuvunja adhama ya kibinafsi na kutokeza hali ya kushuka moyo sana. Maneno ya Mfalme Daudi yapatikanayo kwenye Zaburi 34:18 yafariji kama nini: “BWANA yu karibu nao waliovunjika moyo, nao waliopondeka roho huwaokoa”! Yehova yu tayari na ana nia ya kuwategemeza watumishi wake walazimikapo kukabili mshuko-moyo na hisia za kutofaa kitu. Dua kwake pamoja na kutafuta msaada wa wenye sifa za ustahili kiroho, kama vile wazazi Wakristo, wazee, na wengine waliokomaa kutanikoni, ndiyo njia ya kurudisha kujistahi na adhama ya kibinafsi.—Yakobo 5:13-15.

Kwa upande mwingine, twahitaji kuwa waangalifu dhidi ya kuvuka mpaka kati ya adhama ya kibinafsi na kiburi. Shauri la Kimaandiko ni “[mtu kutojifikiria] mwenyewe zaidi kuliko ilivyo lazima kufikiri; bali afikiri ili awe na akili timamu, kila mmoja kama vile Mungu amemgawia kipimo cha imani.” (Waroma 12:3) Ingawa ni sawa kukuza kujistahi, hatutaki kutilia chumvi kustahili kwetu au kutotofautisha kati ya adhama ya kibinadamu na vile watu fulani hujitahidi kibinafsi kupita kiasi ili kudumisha sifa mbele ya wengine.

Ndiyo, kustahi adhama ya mtu mwingine ni takwa la Kikristo. Washiriki wa familia yetu na Wakristo wenzetu wote wastahili kustahiwa, kuheshimiwa, na kuthaminiwa nasi. Yehova amempa kila mmoja wetu kiasi fulani cha adhama na heshima ambacho twapaswa kukubali na kudumisha. Lakini zaidi ya yote, lazima tukuze kustahi sana ile adhama yenye kuzidi na ukuu wa Baba yetu wa kimbingu, Yehova Mungu.

[Picha katika ukurasa wa 31]

Vijana waweza kuwastahi wasiojiweza