Sura 7

Je! Biblia Hujipinga Yenyewe?

Shtaka ambalo mara nyingi hufanyiwa Biblia ni kwamba hujipinga yenyewe. Kwa kawaida, watu wanaotoa shtaka hilo wao binafsi hawajaisoma Biblia; wanarudia kusema tu yale waliyosikia. Hata hivyo, baadhi yao wamegundua mambo ya kweli yanayoelekea kuwa ni kujipinga nao hutatizwa nayo.

1, 2. (Tia ndani utangulizi.) (a) Ni shtaka gani ambalo mara nyingi hufanyiwa Biblia? (b) Katika kulinganisha vifungu tofauti vya Biblia, twapaswa kukumbuka nini? (c) Ni zipi baadhi ya sababu kwa nini nyakati nyingine kuna tofauti katika njia ambayo waandikaji wawili wa Biblia huripoti tukio lile lile?

IKIWA kweli ni Neno la Mungu, Biblia yapasa kuwa yenye upatano, wala si yenye kujipinga. Basi, ni kwa nini vifungu fulani huonekana kuwa vyapinga vingine? Ili kujibu, twahitaji kukumbuka kwamba, ingawa Biblia ni Neno la Mungu, iliandikwa na idadi fulani ya wanaume kwa kipindi cha karne kadhaa. Waandikaji hao walikuwa wa malezi, mitindo ya kuandika, na vipawa tofauti, na tofauti hizo zote zaonyeshwa katika uandikaji wao.

² Zaidi ya hayo, ikiwa waandikaji wawili au zaidi wazungumza juu ya tukio lile lile, huenda mmoja akatia ndani habari ambazo mwingine anaacha. Kuongezea hayo, waandikaji tofauti huizungumza habari kuu katika njia tofauti-tofauti. Huenda mmoja akaandika kulingana na tarehe za kutukia, ambapo mwingine huenda akafuata mpango tofauti. Katika sura hii, tutatokeza mambo fulani yanayodaiwa kuwa ni kujipinga katika Biblia na kufikiria jinsi yanavyoweza kupatanishwa, tukifikiria mambo yaliyo juu.

Mashahidi Wenye Kusimulia Habari kwa Maoni Yaliyo Tofauti na Yale ya Wengine

3, 4. Kuhusu yule ofisa wa jeshi ambaye mtumishi wake wa kiume alikuwa mgonjwa, ni tofauti gani inayoelekea kuwa kati ya simulizi la Mathayo na lile la Luka, na masimulizi hayo yaweza kupatanishwaje?

³ “Kujipinga” fulani kwatokea kunapokuwa masimulizi mawili au zaidi ya tukio lile lile. Kwa kielelezo, katika Mathayo 8:5, 6 twasoma kwamba Yesu alipokuja Kapernaumu “akida mmoja alimjia, akamsihi,” akimwomba Yesu aponye mtumishi wake wa kiume. Lakini katika Luka 7:3, twasoma kwamba ofisa huyo wa jeshi “alituma wazee wa Wayahudi kwake [Yesu] kumwomba aje amponye mtumwa wake.” Je! ofisa huyo wa jeshi alinena na Yesu, au alituma wanaume wazee?

⁴ Kwa wazi, jibu ni kwamba mwanamume huyo alituma wazee wa Wayahudi. Basi, ni kwa nini Mathayo asema kwamba mwanamume huyo mwenyewe alisihi Yesu? Kwa sababu, kwa kweli, mwanamume huyo aliomba Yesu kupitia wazee wa Kiyahudi. Wazee hao walitumika kuwa wanenaji wake.

5. Ni kwa nini Biblia husema kwamba Sulemani alijenga hekalu, ambapo kwa wazi kazi yenyewe ilifanywa na wengine?

⁵ Kuwa kielezi cha hilo, katika 2 Mambo ya Nyakati 3:1, twasoma: “Ndipo Sulemani akaanza kuijenga nyumba ya BWANA [Yehova, NW] huko Yerusalemu.” Baadaye, twasoma: “Hivyo Sulemani akaimaliza nyumba ya BWANA [Yehova, NW].” (2 Mambo ya Nyakati 7:11) Je! Sulemani alijenga binafsi hekalu tangu mwanzo mpaka kulikamilisha? Bila shaka sivyo. Kazi yenyewe ya ujenzi ilifanywa na umati wa mafundi na wafanya kazi ya mikono. Lakini Sulemani alikuwa ndiye mpangiaji kazi hiyo, mwenye daraka. Hivyo, Biblia husema kwamba alijenga nyumba hiyo. Kwa njia iyo hiyo, Gospeli ya Mathayo hutuambia kwamba akida huyo alimfikia Yesu. Lakini Luka hutoa habari zaidi kwamba alimfikia kupitia wazee wa Kiyahudi.

6, 7. Twaweza kupatanishaje yale masimulizi mawili ya Gospeli yaliyo tofauti juu ya ombi la wana wa Zebedayo?

⁶ Hapa pana kielelezo kama hicho. Katika Mathayo 20:20, 21, twasoma: “Mama ya wana wa Zebedayo akamwendea [Yesu] pamoja na wanawe, akamsujudia, na kumwomba neno.” Aliomba kwamba wana wake wawe na cheo chenye kibali zaidi Yesu ajapo katika Ufalme wake. Katika simulizi la Marko la tukio lilo hilo, twasoma: “Yakobo na Yohana, wana wa Zebedayo, wakamwendea, wakamwambia, Mwalimu, twataka utufanyie lo lote tutakalokuomba.” (Marko 10:35-37) Ni nani aliyetoa ombi hilo kwa Yesu, je! ni hao wana wawili wa Zebedayo, au je! ni mama yao?

⁷ Kwa wazi, ni wana hao wawili wa Zebedayo waliofanya ombi hilo, kama anavyosema Marko. Lakini walilifanya kupitia mama yao. Yeye alikuwa mnenaji wao. Hilo laungwa mkono na ripoti ya Mathayo hivi kwamba wale mitume wengine waliposikia ambayo mama ya wana wa Zebedayo alikuwa amefanya, walighadhabikia, si mama yule, bali “wale ndugu wawili.”—Mathayo 20:24.

8. Yawezekanaje masimulizi mawili tofauti ya tukio lile lile yakatofautiana na bado yote yawe kweli?

⁸ Je! umepata kusikia watu wawili wakieleza tukio ambalo wote wawili walikuwa mashahidi? Ikiwa ndivyo, uliona kwamba kila mtu alikazia habari zilizomvutia? Huenda mmoja akawa aliacha mambo ambayo yule mwingine alitia ndani. Hata hivyo, wote wawili walikuwa wakieleza ukweli. Ndivyo ilivyo na yale masimulizi ya Gospeli nne ya huduma ya Yesu, na pia kwa matukio mengine ya kihistoria yanayoripotiwa na mwandikaji wa Biblia zaidi ya mmoja. Kila mwandikaji aliandika habari sahihi hata wakati mmoja alipotia ndani habari ambazo mwingine aliacha. Kwa kufikiria masimulizi yote, kuelewa kamili zaidi kwa yote yaliyotukia kwaweza kupatikana. Tofauti hizo huthibitisha kwamba masimulizi ya Biblia ni ya vyanzo tofauti. Na upatano wa jumla huthibitisha kwamba ni ya kweli.

Soma Muktadha

9, 10. Muktadha hutusaidia kwa njia gani tuone Kaini alipata wapi mke wake?

⁹ Mara nyingi, kunakoelekea kuwa kupingana kwaweza kutatuliwa tukitazama tu muktadha. Kwa kielelezo, fikiria tatizo linalotokezwa mara nyingi juu ya mke wa Kaini. Katika Mwanzo 4:1, 2, twasoma: “[Hawa] akamzaa Kaini, akasema, Nimepata mtoto mwanamume kwa BWANA [Yehova, NW]. Akaongeza akamzaa ndugu yake, Habili.” Kama ijulikanavyo sana, Kaini alimwua Habili; lakini baada ya hapo, twasoma kwamba Kaini alikuwa na mke na watoto. (Mwanzo 4:17) Ikiwa Adamu na Hawa walikuwa na wana wawili pekee, Kaini alipata wapi mke wake?

¹⁰ Utatuzi wa hilo wapatikana katika uhakika wa kwamba Adamu na Hawa walikuwa na watoto zaidi ya wawili. Kulingana na muktadha, walikuwa na familia kubwa. Katika Mwanzo 5:3 twasoma kwamba Adamu akawa baba kwa mwana mwingine aliyeitwa Sethi na kisha, katika mstari unaofuata, twasoma: “Akazaa wana, waume na wake.” (Mwanzo 5:4) Kwa hiyo Kaini angeweza kuoa mmoja wa dada zake au hata mmoja wa wapwa zake wa kike. Wakati wa hatua hiyo ya mapema ya historia ya kibinadamu, ainabinadamu ilipokuwa yakaribiana na ukamilifu, ni wazi ndoa hiyo haikuwa na hatari kwa watoto wa muungano huo kama ambavyo ingekuwa leo.

11. Ni kutokubaliana gani kunakodaiwa kuwa kati ya Yakobo na mtume Paulo ambako wengine huelekezea?

¹¹ Kufikiria kwetu muktadha hutusaidia pia kuelewa mambo ambayo wengine wamedai ni kutokukubaliana kati ya mtume Paulo na Yakobo. Katika Waefeso 2:8, 9, Paulo husema kwamba Wakristo huokolewa kwa imani, si kwa matendo. Asema: ‘Mmeokolewa kwa imani si kwa matendo.’ Hata hivyo, Yakobo asisitiza juu ya matendo. Aandika: “Maana kama vile mwili pasipo roho umekufa, vivyo hivyo na imani pasipo matendo imekufa.” (Yakobo 2:26) Taarifa hizo mbili zaweza kupatanishwaje?

12, 13. Maneno ya Yakobo yakamilishaje badala ya kuwa yanapinga yale ya mtume Paulo?

¹² Kwa kufikiria muktadha wa maneno ya Paulo, twaona kwamba taarifa moja yakamilisha ile nyingine. Mtume Paulo arejezea jitihada za Wayahudi za kushika Sheria ya Musa. Waliamini kwamba wakishika Sheria katika vijambo vyayo vyote, wangekuwa waadilifu. Paulo alitaja kwamba hilo haliwezekani. Hatuwezi kamwe kuwa waadilifu—na hivyo kustahili wokovu—kupitia matendo yetu wenyewe, kwa maana tu wenye dhambi kwa kuzaliwa. Twaweza kuokolewa tu kupitia imani katika dhabihu ya ukombozi ya Yesu.—Warumi 5:18.

¹³ Hata hivyo, Yakobo aongeza jambo la muhimu kwamba imani peke yake haina thamani tusipoiunga mkono kwa vitendo. Mtu anayedai kuwa na imani katika Yesu apaswa kuthibitisha hilo kupitia yale anayofanya. Imani isiyotenda ni imani iliyokufa na haitaongoza kwenye wokovu.

14. Ni katika kifungu gani Paulo anaonyesha kwamba akubaliana kabisa na kanuni ya kwamba imani iliyo hai lazima ionyeshwe kwa matendo?

¹⁴ Mtume Paulo alikubaliana kabisa na hilo, na mara nyingi yeye hutaja aina-aina za matendo ambayo Wakristo wapaswa kuyashiriki katika kuonyesha imani yao. Kwa kielelezo, aliandika hivi kwa Warumi: “Kwa maana kwa moyo mtu huamini apate uadilifu, lakini kwa kinywa mtu hufanya julisho rasmi la peupe la wokovu.” Kufanya “julisho rasmi la peupe”—kushiriki imani yetu na wengine—ni kwa lazima ili kupata wokovu. (Warumi 10:10, NW; ona pia 1 Wakorintho 15:58; Waefeso 5:15, 21-33; 6:15; 1 Timotheo 4:16; 2 Timotheo 4:5; Waebrania 10:23-25.) Hata hivyo, hakuna tendo lolote analoweza kufanya Mkristo, na kwa hakika hakuna jitihada yoyote ya kutimiza Sheria ya Musa, itakayomchumia haki ya uhai wa milele. Hii ndiyo “zawadi apayo Mungu” kwa wale wanaozoea imani.—Warumi 6:23, NW; Yohana 3:16.

Maoni Tofauti

15, 16. Musa na Yoshua wangewezaje kuwa sahihi wakati mmoja anaposema Yordani ilikuwa “ng’ambo hii” ya mto ambapo yule mwingine asema ilikuwa “ng’ambo ile nyingine”?

¹⁵ Nyakati nyingine waandikaji wa Biblia waliandika juu ya tukio lile lile kwa maoni tofauti, au walitoa masimulizi yao katika njia tofauti. Wakati tofauti hizo zinapofikiriwa, bado mambo mengine yanayoonekana kuwa yapingana hutatuliwa rahisi. Kielelezo cha hili ni Hesabu 35:14, NW, ambapo Musa anena juu ya lile eneo mashariki mwa Yordani kuwa “ng’ambo hii ya Yordani.” Hata hivyo, Yoshua, akinena juu ya bara lililo mashariki mwa Yordani, aliliita “ng’ambo ile nyingine ya Yordani.” (Yoshua 22:4, NW) Ni jipi lililo sahihi?

¹⁶ Kwa kweli, yote mawili ni sahihi. Kulingana na simulizi katika Hesabu, Waisraeli walikuwa bado hawajavuka Mto Yordani kuingia Bara Lililoahidiwa, kwa hiyo kwao mashariki mwa Yordani ilikuwa “ng’ambo hii.” Lakini Yoshua alikuwa tayari amevuka Yordani. Sasa, yeye binafsi alikuwa magharibi mwa mto huo, katika bara la Kanaani. Kwa hiyo kwake mashariki mwa Yordani ilikuwa “ng’ambo ile nyingine.”

17. (a) Ni dai gani la kutopatana linaloelekezewa na wengine katika sura mbili za kwanza za Mwanzo? (b) Ni nini sababu ya msingi ya jambo hilo linalodhaniwa kuwa tofauti?

¹⁷ Kuongezea hayo, jinsi ambayo usimulizi umeundwa yaweza kuongoza kwenye kule kunakoonekana kuwa ni kupingana. Katika Mwanzo 1:24-26, Biblia yaonyesha kwamba wanyama waliumbwa kabla ya binadamu. Lakini katika Mwanzo 2:7, 19, 20, yaelekea kusema binadamu aliumbwa kabla ya wanyama. Kwa nini kuna tofauti hiyo? Kwa sababu masimulizi hayo mawili ya uumbaji yauzungumza kwa maoni mawili tofauti. Lile la kwanza laeleza juu ya uumbaji wa mbingu na dunia na kila kitu kilichomo. (Mwanzo 1:1–2:4) Lile la pili lakaza fikira kwenye uumbaji wa jamii ya kibinadamu na kuanguka kwayo katika dhambi.—Mwanzo 2:5–4:26.

18. Twaweza kupatanishaje tofauti kati ya masimulizi mawili ya uumbaji katika sura za mapema za Mwanzo?

¹⁸ Simulizi la kwanza limeundwa kwa mfuatilio wa tarehe za matukio, likigawanywa katika “siku” sita mfululizo. La pili limeandikwa katika utaratibu wa umaana wa habari inayozungumzwa. Baada ya utangulizi mfupi, kwa sababu nzuri laingia moja kwa moja kwenye kuumbwa kwa Adamu, kwa kuwa yeye na familia yake ndio habari inayofuatia kuzungumzwa. (Mwanzo 2:7) Kisha habari nyingine yatokezwa kama inavyohitajiwa. Twajifunza kwamba baada ya kuumbwa kwake, Adamu alipaswa kuishi katika shamba fulani katika Edeni. Kwa hiyo kupandwa kwa shamba hilo kwatajwa sasa. (Mwanzo 2:8, 9, 15) Yehova amwambia Adamu apatie jina “kila mnyama wa msituni, na kila ndege wa angani.” Kisha, sasa ndio wakati wa kutaja kwamba “BWANA [Yehova, NW] Mungu akafanyiza kutoka katika ardhi” viumbe hao wote, ingawa kuumbwa kwavyo kulianza muda mrefu kabla Adamu hajatokea.—Mwanzo 2:19; 1:20, 24, 26.

Soma Simulizi Kwa Uangalifu

19. Ni nini unaoelekea kuwa mvurugo kati ya simulizi la Biblia juu ya kushindwa kwa Yerusalemu?

¹⁹ Nyakati nyingine, kinachohitajiwa tu ili kutatua yanayoelekea kuwa mambo yenye kupingana ni kusoma simulizi hilo kwa uangalifu na kusababu kwa msingi wa habari iliyotolewa. Ndivyo ilivyo tunapofikiria juu ya Waisraeli kulishinda Yerusalemu. Yerusalemu liliwekwa kwenye orodha kuwa sehemu ya urithi wa Benyamini, lakini twasoma kwamba kabila la Benyamini halikuweza kulishinda. (Yoshua 18:28; Waamuzi 1:21) Pia twasoma kwamba Yuda halikuweza kulishinda Yerusalemu—kama kwamba lilikuwa sehemu ya urithi wa kabila hilo. Hatimaye, Yuda lilishinda Yerusalemu, likaliteketeza kwa moto. (Yoshua 15:63; Waamuzi 1:8) Hata hivyo, mamia ya miaka baadaye, inaandikwa pia juu ya Daudi akilishinda Yerusalemu.—2 Samweli 5:5-9.

20, 21. Kwa kuchunguza kwa uangalifu habari zote zinazohusu, ni nini kinachotokea kuwa historia ya ushindi wa Kiebrania wa jiji la Yerusalemu?

²⁰ Kwa wazo la kwanza, huenda yote hayo yakaonekana kuwa yenye kuvuruga akili, lakini kwa kweli hakuna mambo yoyote yenye kupingana. Kwa kweli, mpaka kati ya urithi wa Benyamini na wa Yuda ulipita kando ya Bonde la Hinomu, ukikata katikati ya jiji hilo la kale la Yerusalemu. Kwa kweli, lile lililokuja kuitwa badaye Jiji la Daudi lilikuwa katika eneo la Benyamini, sawa na vile Yoshua 18:28 husema. Lakini yawezekana kwamba jiji la Kiyebusi la Yerusalemu lilisambaa kuvuka Bonde la Hinomu na hivyo likawa limeingia ndani ya eneo la Yuda, hivi kwamba Yuda, pia, lilipaswa kupigana na wakaaji Wakanaani.

²¹ Benyamini halikuweza kulishinda jiji hilo. Katika pindi moja, Yuda lilishinda Yerusalemu na kulichoma. (Waamuzi 1:8, 9) Lakini ni wazi vikosi vya Yuda vilisonga mbele, na baadhi ya wakaaji wa awali wakalitwaa tena jiji hilo. Baadaye, walifanyiza kikundi cha upinzani ambacho wala Yuda wala Benyamini hayakuweza kuondoa. Hivyo, Wayebusi waliendelea katika Yerusalemu mpaka Daudi alipolishinda jiji hilo mamia ya miaka baadaye.

22, 23. Ni nani aliyechukua mti wa mateso wa Yesu mpaka mahali pa kuuliwa?

²² Twakutana na kielelezo cha pili katika zile Gospeli. Kuhusu kuongozwa kwa Yesu mpaka kwenye kifo chake, katika Gospeli ya Yohana twasoma hivi: “Akijichukulia mti wa mateso, akatoka.” (Yohana 19:17, NW) Hata hivyo, katika Luka twasoma: “Basi walipokuwa wakimpeleka, walimkamata Simoni, mkaaji fulani wa Kirene, akitoka mashambani, nao wakaweka mti wa mateso juu yake ili aubebe nyuma ya Yesu.” (Luka 23:26, NW) Je! Yesu alichukua chombo kile cha kumwulia, au je! Simoni ndiye aliyemchukulia?

²³ Kwanza, ni wazi Yesu alichukua mti wake mwenyewe wa mateso, sawa na anavyotaja Yohana. Lakini baadaye, sawa na Mathayo, Marko, na Luka wanavyoshuhudia, Simoni wa Kirene alilazimishwa auchukue kwa ajili yake sehemu ya safari iliyobaki mpaka kwenye mahali pale pa kuulia.

Uthibitisho wa Usimulizi kwa Maoni Yaliyo Tofauti na Yale ya Wengine

24. Kwa nini hatushangazwi kuona zinazoelekea kuwa tofauti katika Biblia, lakini ni mkataa gani tusiopaswa kufikia kutokana na hili?

²⁴ Ni kweli, kuna mambo kadhaa ambayo yaonekana kuwa hayapatani katika Biblia ambayo ni vigumu kuyapatanisha. Lakini hatupaswi kudhani kwamba hayo ni mambo yenye kupingana kwa hakika. Mara nyingi kilichopo tu ni ukosefu wa habari kamili. Biblia hutoa maarifa ya kutosha kujaza uhitaji wetu wa kiroho. Lakini kama ingetupa kila habari juu ya kila tukio linalotajwa, ingekuwa maktaba kubwa, isiyochukulika, badala ya kuwa buku linalopatikana rahisi, linalochukulika rahisi tulilo nalo leo.

25. Yohana asema nini juu ya maandishi ya huduma ya Yesu, na hili latusaidiaje kuelewa ni kwa nini Biblia haitupi kila habari juu ya kila tukio?

²⁵ Akinena juu ya huduma ya Yesu, kwa haki mtume Yohana aliandika akitia chumvi kwa kufaa hivi: “Kuna mambo mengine mengi aliyoyafanya Yesu; ambayo yakiandikwa moja moja, nadhani hata ulimwengu usingetosha kwa vile vitabu vitakavyoandikwa.” (Yohana 21:25) Lingekuwa jambo lisilowezekana hata zaidi kuandika habari zote za historia ndefu ya watu wa Mungu tangu wazee wa ukoo mpaka kundi la Kikristo la karne ya kwanza!

26. Biblia ina habari ya kututosha ili tuwe na hakika ya jambo gani la muhimu?

²⁶ Kwa kweli, Biblia ni mwujiza wa muhtasari. Ina habari ya kutosha kutuwezesha kuitambua kuwa ni zaidi ya kitabu cha mwanadamu. Tofauti zozote zilizomo zathibitisha kwamba waandikaji kwa kweli walikuwa mashahidi waliosimulia habari kwa maoni yaliyo tofauti na yale ya wengine. Kwa upande mwingine, umoja wenye kutokeza wa Biblia—ambao tutauzungumza kirefu katika sura ya baadaye—waonyesha bila shaka lolote chanzo chayo cha kimungu. Hiyo ni neno la Mungu, si la binadamu.

[Blabu katika ukurasa wa 89]

Zinazoonekana kuwa tofauti katika Biblia zathibitisha kwamba waandikaji hao walikuwa mashahidi waliosimulia habari kwa maoni yaliyo tofauti na yale ya wengine

[Blabu katika ukurasa wa 91]

Mara nyingi ufikirio wa muktadha husaidia kutatua yanayodaiwa kuwa ni kupingana

[Sanduku katika ukurasa wa 93]

Si Lazima “Tofauti” Ziwe Ni Kupingana

Kenneth S. Kantzer, mwanatheolojia mmoja, alitoa kielezi wakati mmoja juu ya jinsi ripoti mbili za tukio lile lile ziwezavyo kuonekana zapingana na bado zote ziwe ni kweli. Aliandika hivi: “Wakati fulani uliopita mama ya rafiki yetu mmoja aliuawa. Hapo kwanza tulijua juu ya kifo chake kupitia rafiki wa karibu mwenye kutumainika aliyeripoti kwamba mama ya rafiki yetu aliyekuwa amesimama kwenye pembe ya barabara akisubiri basi, aligongwa na basi jingine lililokuwa likipita, akajeruhiwa vibaya sana, na kufa baada ya dakika chache.”

Muda mfupi baadaye, alisikia ripoti tofauti sana. Asema: “Tulijulishwa na mjukuu wa mwanamke huyo aliyekufa kwamba alikuwa amehusika katika mgongano wa gari, akatupwa nje ya gari alimokuwa akisafiria, akafa mara moja. Mvulana huyo alikuwa na uhakika kabisa juu ya habari zake.

“Baadaye zaidi . . . tulifanya uchunguzi wa kupatanisha habari. Tulipata kujua kwamba nyanya huyo alikuwa akisubiri basi, akagongwa na basi jingine, na kujeruhiwa vibaya sana. Alichukuliwa na gari jingine lililokuwa likipita na kukimbizwa hospitali, lakini katika haraka hiyo, gari alimokuwa akisafirishiwa kwenda hospitali liligongana na gari jingine. Alitupwa nje ya gari hilo akafa papo hapo.”

Ndiyo, masimulizi mawili ya tukio lile lile yaweza kuwa ni kweli hata ingawa yaonekana kuwa yasiyokubaliana. Nyakati nyingine ndivyo inavyokuwa na Biblia. Huenda mashahidi wenye kusimulia habari kwa maoni yaliyo tofauti na yale ya wengine wakaeleza habari tofauti juu ya tukio lile lile. Hata hivyo, badala ya kuwa yanapingana, yale wanayoandika yanakamilishana, na tukifikiria masimulizi yote, twapata kuelewa vizuri zaidi jambo lililotukia.