Kushindana na Mshiko wa Dhambi Juu ya Mwili Wenye Dhambi

“Kuweka akili juu ya mwili humaanisha kifo, bali kuweka akili juu ya roho humaanisha uhai na amani.”—WARUMI 8:6, NW.

1. Wanadamu waliumbwa kwa kusudi gani?

“MUNGU akaumba mtu kwa mfano wake, kwa mfano wa Mungu alimwumba, mwanamume na mwanamke aliwaumba.” (Mwanzo 1:27) Mfano ni mrudisho wa kitu au chanzo fulani. Hivyo, wanadamu waliumbwa wawe mrudisho wa utukufu wa Mungu. Kwa kudhihirisha sifa za kimungu—kama vile upendo, wema, haki, na ukiroho—katika jitihada zao zote, wao wamletea Muumba sifa na heshima, pamoja na kujiletea furaha na uradhi.—1 Wakorintho 11:7; 1 Petro 2:12.

2. Wanadamu wawili wa kwanza waliikosaje shabaha?

² Wanadamu wawili wa kwanza, walioumbwa katika ukamilifu, waliwezeshwa vema kufanya hivyo. Wakiwa kama vioo vilivyong’arishwa sana, walikuwa na uwezo wa kurudisha utukufu wa Mungu kwa mng’ao na uaminifu kamili. Hata hivyo, waliruhusu mng’ao huo ufifie walipochagua kimakusudi kutomtii Muumba na Mungu wao. (Mwanzo 3:6) Baada ya hapo, wao hawangeweza tena kurudisha utukufu wa Mungu kwa ukamili. Walipungukiwa na utukufu wa Mungu, wakikosa kusudi la kuumbwa kwao katika mfano wa Mungu. Yaani, walitenda dhambi.a

3. Dhambi ni nini kikweli?

³ Hilo latusaidia tuelewe dhambi ni nini kikweli, ikizuia mwanadamu asirudishe sura na utukufu wa Mungu. Dhambi hufanya mtu asiwe mtakatifu, yaani asiye safi na aliye mwenye dosari katika maana ya kiroho na kiadili. Wanadamu wote, wakiwa wazao wa Adamu na Hawa, wamezaliwa katika hali hiyo ya dosari na uchafu, wakishindwa kutimiza yale ambayo Mungu huwatazamia wafanye wakiwa watoto wake. Na tokeo ni nini? Biblia hueleza hivi: “Kwa mtu mmoja dhambi iliingia ulimwenguni, na kwa dhambi hiyo mauti; na hivyo mauti ikawafikia watu wote kwa sababu wote wamefanya dhambi.”—Warumi 5:12; linganisha Isaya 64:6.

Mshiko wa Dhambi juu ya Mwili Wenye Dhambi

4-6. (a) Watu wengi huionaje dhambi leo? (b) Ni nini tokeo la maoni ya kisasa juu ya dhambi?

⁴ Watu wengi leo hawajioni kuwa wasio safi, wenye dosari, au wenye dhambi. Kwa kweli, neno lenyewe dhambi, ni kama limetokomea katika maneno ambayo watu hutumia. Wao watasema juu ya makosa, utovu wa busara, na kukadiria kimakosa. Lakini wao kweli husema juu ya dhambi? La! Hata kwa wale ambao bado wadai kuamini Mungu, “mafundisho yake yalikuwa fungu fulani la itikadi za kiadili, yale ‘madokezo 10’ badala ya zile amri 10,” aonelea Alan Wolfe, profesa wa sosholojia.

⁵ Ni nini tokeo la kufikiri kwa njia hiyo? Kukana, au angalau kupuuza uhalisi wa dhambi. Hilo limetokeza kizazi cha watu wenye mawazo yaliyopotoka vibaya juu ya yaliyo mema na yaliyo mabaya, wanaohisi huru kujiwekea viwango vyao wenyewe vya tabia na hawajioni wana daraka kwa yeyote kwa lolote wanalochagua kufanya. Kwa watu kama hao, kutohisi vibaya ndio msingi pekee wa kuamua kama mwendo wa tendo wafaa au haufai.—Mithali 30:12, 13; linganisha Kumbukumbu la Torati 32:5, 20.

⁶ Mathalani, kwenye kipindi cha televisheni cha mahoji, vijana walialikwa watoe maoni yao juu ya zile zinazoitwa dhambi saba zilizo hatari.b “Kiburi si dhambi,” akasema mshiriki mmoja. “Wapaswa kuwa na maoni mazuri juu yako mwenyewe.” Kuhusu uvivu, mwingine alisema hivi: “Ni vizuri kuwa hivyo nyakati nyingine. . . . Nyakati nyingine ni vizuri kustarehe na kuwa na wakati wako wa kibinafsi.” Hata msimulizi alitoa elezo hili la wazi: ‘Zile dhambi saba zilizo hatari si matendo maovu, bali, badala ya hivyo, ni misukumo ya kibinadamu ya ulimwenguni pote inayoweza kusumbua na kufurahiwa sana.’ Naam, si dhambi tu ndiyo imetoweka, bali pia hisi ya hatia, kwani hatia ni kinyume kabisa cha kuhisi vizuri.—Waefeso 4:17-19.

7. Kulingana na Biblia, wanadamu huathiriwaje na dhambi?

⁷ Kinyume kabisa cha yote hayo, Biblia husema hivi waziwazi: “Wote wamefanya dhambi, na kupungukiwa na utukufu wa Mungu.” (Warumi 3:23) Hata mtume Paulo alikiri hivi: “Najua ya kuwa ndani yangu, yaani ndani ya mwili wangu, halikai neno jema; kwa kuwa kutaka nataka, bali kutenda lililo jema sipati. Kwa maana lile jema nilipendalo, silitendi; bali lile baya nisilolipenda ndilo nilitendalo.” (Warumi 7:18, 19) Hapa Paulo hakuwa akijihurumia. Badala ya hivyo, yeye aling’amua kikamili ni kwa kadiri gani wanadamu wamepungukiwa na utukufu wa Mungu. Alijua vema juu ya mshiko wa dhambi juu ya mwili wenye dhambi. “Ole wangu, maskini mimi!” yeye akasema, “ni nani atakayeniokoa na mwili huu wa mauti?”—Warumi 7:24.

8. Ni maswali gani tunayopaswa kujiuliza? Kwa nini?

⁸ Una maoni gani juu ya jambo hili? Huenda ukakiri kwamba ukiwa mzao wa Adamu, wewe, kama mtu mwingine yeyote, hujakamilika. Lakini ujuzi huo unaathirije kufikiri kwako na njia yako ya maisha? Je! unalikubali kuwa jambo halisi la maisha na kuendelea tu kufanya mambo kulingana na mbetuko wako wa kiasili? Au unatia jitihada za daima ili kushindana na mshiko wa dhambi juu ya mwili wenye dhambi, ukijitahidi kurudisha utukufu wa Mungu kwa uangavu mwingi kwa kadiri uwezavyo katika yote ufanyayo? Hilo lapasa kuwa jambo la kufikiriwa kwa uzito na kila mmoja wetu kwa kufikiria yale ambayo Paulo alisema: “Wale wenye kupatana na mwili huweka akili zao juu ya mambo ya mwili, lakini wale wenye kupatana na roho juu ya mambo ya roho. Kwa maana kuweka akili juu ya mwili humaanisha kifo, bali kuweka akili juu ya roho humaanisha uhai na amani.”—Warumi 8:5, 6, NW.

Kuweka Akili juu ya Mwili

9. Kwa nini “kuweka akili juu ya mwili humaanisha kifo”?

⁹ Paulo alimaanisha nini aliposema kwamba “kuweka akili juu ya mwili humaanisha kifo?” Mara nyingi neno “mwili” hutumiwa katika Biblia kumaanisha mwanadamu katika hali yake ya kutokamilika, ‘aliyetungwa mimba katika dhambi’ akiwa mzao wa Adamu mwasi. (Zaburi 51:5; Ayubu 14:4) Hivyo, Paulo alikuwa akiwaonya kwa upole Wakristo wasiweke akili zao juu ya mielekeo yenye dhambi, misukumo, na tamaa za mwili usiokamilika, wenye dhambi. Na kwa nini sivyo? Penginepo Paulo alituambia kazi za mwili ni nini na kisha akaongeza onyo: “Watu watendao mambo ya jinsi hiyo hawataurithi ufalme wa Mungu.”—Wagalatia 5:19-21.

10. Yamaanisha nini “kuweka akili juu ya” kitu?

¹⁰ Lakini je, si kuna tofauti kubwa kati ya kuweka akili juu ya jambo na kuzoea kulifanya? Ni kweli, si lazima kufikiri juu ya jambo kumwongoze mtu kulifanya. Hata hivyo, kuweka akili ni zaidi tu ya kuwa na wazo la muda mfupi. Neno linalotumiwa na Paulo ni phroʹne·ma katika Kigiriki, nalo lamaanisha “njia ya kufikiri, (kuweka) akili, . . . lengo, tamaa, jitihada.” Kwa hiyo, “kuweka akili juu ya mwili” humaanisha kudhibitiwa, kumilikiwa, kutawalwa, na kusukumwa na tamaa za mwili wenye dhambi.—1 Yohana 2:16.

11. Kaini alikuwa akiwekaje akili juu ya mwili, na tokeo lilikuwa nini?

¹¹ Jambo hilo latolewa kielezi vizuri na mwendo ambao Kaini alifuata. Wivu na hasira zilipopanda moyoni mwa Kaini, Yehova Mungu alimwonya hivi: “Kwa nini una ghadhabu? na kwa nini uso wako umekunjamana? Kama ukitenda vyema, hutapata kibali? Usipotenda vyema dhambi iko, inakuotea mlangoni, nayo inakutamani wewe, walakini yapasa uishinde.” (Mwanzo 4:6, 7) Kaini alikuwa na jambo la kuchagua. Je! yeye ‘angetenda vyema,’ yaani, aweke akili yake, lengo, na tamaa juu ya jambo zuri? Au yeye angeendelea kuweka akili juu ya mwili na kukaza akili yake juu ya mielekeo mibaya iliyokuwa moyoni mwake? Kama vile Yehova alivyoeleza, dhambi ilikuwa ‘ikiotea mlangoni,’ ikingoja kumrukia na kumwangamiza Kaini kama angeiruhusu. Badala ya kupigana na ‘kushinda’ tamaa yake ya kimwili, Kaini aliiruhusu imwongoze—kwenye mwisho wenye msiba.

12. Twapaswa kufanya nini ili tusienende “katika njia ya Kaini”?

¹² Vipi juu yetu leo? Kwa kweli hatutaki tuenende “katika njia ya Kaini,” kama vile Yuda alivyoomboleza kuhusu watu fulani miongoni mwa Wakristo wa karne ya kwanza. (Yuda 11) Hatupaswi kusababu kamwe na kufikiri kwamba hakuna dhara kutosheleza kidogo tamaa zetu au kuvunja kidogo kanuni hapa na pale. Kinyume cha hayo, twapaswa kuwa macho kutambua uvutano wowote usio wa kimungu na wenye kuharibu ambao huenda ukawa umeingia moyoni mwetu na akilini mwetu na kuuondoa upesi kabla haujasitawi. Kushindana na mshiko wa dhambi juu ya mwili wenye dhambi huanzia ndani yetu.—Marko 7:21.

13. Mtu aweza ‘kujaribiwaje na tamaa yake mwenyewe’?

¹³ Kwa kielelezo, huenda ukaona mara moja mandhari yenye kushtua au yenye kutisha au mfano fulani wenye kudokeza au kutongoza. Ingeweza kuwa ni picha katika kitabu au gazeti, mandhari katika sinema au televisheni, tangazo la kibiashara katika kibao cha matangazo, au hata hali halisi ya maisha. Hilo halipaswi kuwa jambo la kushtua, kwa kuwa linaweza kutukia—nalo—hutukia. Hata hivyo, ingawa huenda mfano au mandhari hiyo ikawa ilitukia kwa sekunde chache tu, hiyo yaweza kuendelea kuwa akilini na kukumbukwa mara kwa mara. Wewe hufanya nini hilo linapotokea? Je! wewe huchukua hatua mara hiyo ili kushindana na wazo hilo na kuliondoa akilini mwako? Au unaliruhusu liendelee kuwa akilini mwako, labda ukiwazia ono hilo kila wakati wazo hilo linapokujia akilini? Kuliruhusu liendelee kuwa akilini mwako kwaweza kutokeza mfululizo wa matukio yanayoelezwa na Yakobo: “Kila mmoja hujaribiwa na tamaa yake mwenyewe huku akivutwa na kudanganywa. Halafu ile tamaa ikiisha kuchukua mimba huzaa dhambi, na ile dhambi ikiisha kukomaa huzaa mauti.” Ndiyo sababu Paulo alisema: “Kuweka akili juu ya mwili huleta mauti.”—Yakobo 1:14, 15; Warumi 8:6, NW.

14. Twakabiliwa na nini kila siku, na twapaswa kuitikiaje?

¹⁴ Tunapoishi katika ulimwengu ambamo ukosefu wa adili katika ngono, jeuri, na ufuatiaji wa vitu vya kimwili watukuzwa—ukionyeshwa waziwazi na kwa uhuru katika vitabu, magazeti, sinema, programu za televisheni na muziki unaopendwa na wengi—kila siku twashambuliwa kihalisi kwa fikira na mawazo mabaya. Itikio lako ni nini? Je! wahisi umefurahishwa na kutumbuizwa na yote hayo? Au wahisi kama alivyohisi Loti mwadilifu, “aliyehuzunishwa sana na mwenendo wa ufisadi wa hao wahalifu . . . ali[ye]jitesa roho yake yenye haki, siku baada ya siku, kwa matendo yao yasiyo na sheria”? (2 Petro 2:7, 8) Ili kufanikiwa katika kushindana na mshiko wa dhambi juu ya mwili wenye dhambi, twahitaji kuazimia kufanya kama alivyofanya mtunga-zaburi: “Sitaweka mbele ya macho yangu neno la uovu. Kazi yao waliopotoka naichukia, haitaambatana nami.”—Zaburi 101:3.

Kuweka Akili juu ya Roho

15. Tuna msaada gani wa kushindana na mshiko wa dhambi juu yetu?

¹⁵ Jambo ambalo laweza kutusaidia kushindana na mshiko wa dhambi juu ya mwili wenye dhambi ni lile ambalo Paulo alisema: “Kuweka akili juu ya roho humaanisha uhai na amani.” (Warumi 8:6, NW) Hivyo, badala ya kutawalwa na mwili, ni lazima tuache akili yetu ije chini ya uvutano wa roho na kusitawi katika mambo ya roho. Hayo ni yapi? Kwenye Wafilipi 4:8, NW, Paulo afanya orodha yayo: “Mwishowe, akina ndugu, mambo yoyote yale yaliyo ya kweli, mambo yoyote yale yaliyo ya hangaikio zito, mambo yoyote yale yaliyo ya uadilifu, mambo yoyote yale yaliyo safi kiadili, mambo yoyote yale yaliyo ya kupendeka, mambo yoyote yale yaliyo ya kusemwa vema, wema wa adili wowote ule ulioko na jambo lolote lile la kustahiki sifa likiwako, endeleeni kufikiria mambo haya.” Ebu tutazame kwa ukaribu zaidi na tupate kuelewa vizuri zaidi juu ya yale tupaswayo kuendelea kufikiria.

16. Paulo alitutia moyo ‘tuendelee kufikiria’ sifa zipi, na kila moja yahusu nini?

¹⁶ Kwanza, Paulo aliorodhesha sifa nane za kiadili kwamba na kutanguliza kila moja kwa neno “yoyote yale.” Neno hilo laonyesha bila shaka twang’anwa kwamba Wakristo hawazuiwi wafikiri tu juu ya mambo ya Kimaandiko au ya kimafundisho nyakati zote. Kuna habari nyingi ambazo twaweza kuwekea akili zetu. Lakini jambo la maana ni kwamba ni lazima hayo yapatane na viwango vya sifa za kiadili zilizotajwa na Paulo. Kila ya yale “mambo” yaliyotajwa na Paulo yastahili uangalifu wetu. Ebu tuyafikirie moja moja.

◻ “Kweli” hutia ndani mambo mengi zaidi ya kuwa kweli au uwongo tu. Hilo humaanisha kuwa mwenye kusema kweli, mnyoofu, na mwenye kutumainiwa, jambo lililo halisi, si lenye kutoa sura ya kuwa halisi tu.—1 Timotheo 6:20.

◻ “Yaliyo ya hangaikio zito” hurejezea mambo yaliyo ya staha na yenye kuheshimika. Hutokeza wazo la kicho, jambo lililo bora sana, la fahari, na lenye kuheshimika badala ya kuwa la kishenzi na matusi.

◻ “Uadilifu” humaanisha kutimiza kiwango cha Mungu, si cha mwanadamu. Watu wa ulimwengu huacha akili zao ziwazie mipango isiyo ya uadilifu, lakini twapaswa kufikiria na kufurahia mambo yaliyo ya uadilifu machoni pa Mungu.—Linganisha Zaburi 26:4; Amosi 8:4-6.

◻ “Safi kiadili” humaanisha kuwa safi na mtakatifu si katika mwenendo tu (kingono na vinginevyo) bali pia katika fikira na kusudi. “Hekima itokayo juu, kwanza ni safi [kiadili, NW],” asema Yakobo. Yesu, ambaye ni mwenye “kutakata,” ndiye Kielelezo kikamilifu tunachoweza kufikiria.—Yakobo 3:17; 1 Yohana 3:3, NW.

◻ “Yaliyo ya kupendeka” ni yale yenye kuchochea na kuvutia upendo kwa wengine. Twapaswa ‘kuangaliana sisi kwa sisi na kuhimizana katika upendo na kazi nzuri,’ badala ya kuweka akili zetu juu ya mambo yanayozusha chuki, uhasama, na ushindani.—Waebrania 10:24.

◻ “Yaliyo ya kusemwa vema” yamaanisha si “yenye kusifika” tu au “yenye kusemwa vizuri” bali pia, katika hali ya kutenda, kuwa yenye kujenga na kupongeza. Twaweka akili zetu juu ya mambo yanayofaa na yenye kujenga badala ya yale yenye kushusha heshima na yenye kuchokoza.—Waefeso 4:29.

◻ “Wema wa maadili” humaanisha kwa msingi “wema” au “ubora wa kiadili,” lakini waweza kumaanisha ubora wa aina yoyote. Hivyo, twaweza kuthamini sifa zenye thamani, mwenendo mwema, na mambo ambayo wengine wanatimiza kupatana na viwango vya Mungu.

◻ Mambo ya “kustahiki sifa” ni yenye kusifika kwelikweli ikiwa sifa hiyo yatoka kwa Mungu au kutoka kwa mamlaka anayoitambua.—1 Wakorintho 4:5; 1 Petro 2:14.

Ahadi ya Uhai na Amani

17. Ni baraka zipi zinazotokana na “kuweka akili juu ya roho”?

¹⁷ Tufuatapo onyo pole la Paulo na ‘kuendelea kuyafikiria mambo haya,’ tutafanikiwa “kuweka akili juu ya roho.” Tokeo si kupata baraka ya uhai tu, yaani, uhai wa milele katika ulimwengu mpya ulioahidiwa, bali pia amani. (Warumi 8:6) Kwa nini? Kwa sababu akili zetu zimelindwa kutokana na uvutano mwovu wa mambo ya kimwili, na hatuathiriwi sana tena na ushindani wenye kuleta uchungu kati ya mwili na roho kama ilivyoelezwa na Paulo. Kwa kupinga uvutano wa mwili, pia twapata amani na Mungu “kwa sababu kuweka akili juu ya mwili humaanisha uadui na Mungu.”—Warumi 7:21-24; 8:7, NW.

18. Shetani ana pigano gani, nasi twaweza kushindaje?

¹⁸ Shetani na mawakili wake wanafanya yote wawezayo ili kufifisha wonyesho wetu wa utukufu wa Mungu. Wao hujaribu kupata udhibiti wa akili zetu kwa kuzishambulia tamaa za kimwili, wakijua kwamba hilo litaongoza hatimaye kwenye uadui pamoja na Mungu na kifo. Lakini twaweza kuibuka washindi katika pigano hilo. Kama Paulo, sisi pia twaweza kusema: ‘Twamshukuru Mungu, kwa Yesu Kristo Bwana wetu’ kwa kutuandalia uwezo wa kushindana na mshiko wa dhambi juu ya mwili wenye dhambi.—Warumi 7:25.

[Maelezo ya Chini]

Je! Waweza Kueleza?

◻ Dhambi ni nini, nayo yaweza kutokezaje mshiko juu ya mwili wenye dhambi?

◻ Twaweza kushindanaje na “kuweka akili juu ya mwili”?

◻ Twaweza kufanya nini ili kuendeleza “kuweka akili juu ya roho”?

◻ “Kuweka akili juu ya roho” huletaje uhai na amani?

[Picha katika ukurasa wa 15]

Kaini aliruhusu mielekeo ya kimwili imtawale yeye hata ikamwangamiza

[Picha katika ukurasa wa 16]

Kuweka akili juu ya roho humaanisha uhai na amani