Damu

Wakristo wanaamriwa ‘wajiepushe na damu’

Mdo. 15:28, 29: “Roho takatifu na sisi wenyewe [baraza linaloongoza la kutaniko la Kikristo] tumependelea tusiwaongezee ninyi mzigo zaidi, ila mambo haya ya lazima, kuendelea kujiepusha na vitu vilivyotolewa dhabihu kwa sanamu na damu na vitu vilivyonyongwa [au, kuuawa pasipo kutolewa damu] na uasherati. Mkijiepusha kwa uangalifu na mambo haya, mtafanikiwa. Afya njema kwenu!” (Katika andiko hilo, kula damu kunalinganishwa na ibada ya sanamu na uasherati, mambo ambayo hatupaswi kuyafanya.)

Nyama ya wanyama inaweza kuliwa, lakini si damu

Mwa. 9:3, 4: “Kila mnyama anayetembea ambaye yuko hai anaweza kuwa chakula chenu. Kama nilivyowapa mimea ya majani, nawapeni hao wote. Isipokuwa tu nyama pamoja na nafsi yake—damu yake—msile.”

Mnyama yeyote anayeliwa anapaswa kutolewa damu vizuri. Mnyama ambaye amenyongwa, amekufa katika mtego au kupatikana akiwa amekufa hafai kuliwa. (Mdo. 15:19, 20; linganisha na Mambo ya Walawi 17:13-16.) Vivyo hivyo, chakula chochote kilichoongezwa damu au hata visehemu vya damu hakipaswi kuliwa.

Mungu amekubali damu itumiwe katika dhabihu tu

Law. 17:11, 12: “Nafsi ya mwili iko katika damu, nami mwenyewe nimeiweka juu ya madhabahu ili ninyi mfanye upatanisho kwa ajili ya nafsi zenu, kwa sababu damu ndiyo hufanya upatanisho kupitia nafsi iliyo ndani yake. Ndiyo sababu nimewaambia wana wa Israeli: ‘Nafsi yoyote kati yenu isile damu na mkaaji mgeni yeyote anayekaa akiwa mgeni katikati yenu hapaswi kula damu.’” (Dhabihu zote hizo za wanyama zilizotolewa chini ya Sheria ya Musa zilifananisha ile dhabihu moja ya Yesu Kristo.)

Ebr. 9:11-14, 22: “Kristo alipokuja akiwa kuhani mkuu . . . aliingia, si kwa damu ya mbuzi na ya ng’ombe-dume wachanga, bali kwa damu yake mwenyewe, mara moja kwa wakati wote ndani ya mahali patakatifu na kupata ukombozi wa milele kwa ajili yetu. Kwa maana ikiwa damu ya mbuzi na ya ng’ombe-dume na majivu ya ndama-jike yaliyonyunyizwa juu ya wale ambao wametiwa unajisi hutakasa kufikia usafi wa mwili, je, si zaidi damu ya Kristo, ambaye kupitia roho inayodumu milele alijitoa mwenyewe bila dosari kwa Mungu, itazisafisha dhamiri zetu kutoka katika matendo yaliyokufa ili tutoe utumishi mtakatifu kwa Mungu aliye hai? . . . Damu isipomwagwa hakuna msamaha unaotokea.”

Efe. 1:7: “Kwa njia yake [Yesu Kristo] tuna kuachiliwa huru kwa njia ya fidia kupitia damu ya huyo, ndiyo, msamaha wa makosa yetu, kulingana na utajiri wa fadhili zake zisizostahiliwa.”

Wale waliodai kuwa Wakristo katika karne za kwanza-kwanza W.K. walielewaje amri za Biblia kuhusu damu?

Tertuliano (karibu 160-230 W.K.): “Acheni matendo yenu yasiyo ya asili yaaibishwe mbele ya Wakristo. Sisi hata hatuna damu ya wanyama kwenye chakula chetu, kwa maana hiki ni chakula cha kawaida. . . . Kwenye kesi za Wakristo ninyi [Waroma wapagani] huwapa soseji zenye damu. Bila shaka, ninyi mnasadiki kwamba kitu kilekile mnachotumia kujaribu kuwafanya waondoke kwenye njia iliyo sawa, kitu hicho ni kinyume cha sheria yao. Basi, mkiwa na hakika watachukizwa na damu ya mnyama, mnawezaje kuamini kwamba wataitamani sana damu ya binadamu?”—Tertullian, Apologetical Works, and Minucius Felix, Octavius (New York, 1950), kilichotafsiriwa na Emily Daly, uku. 33.

Minucius Felix (karne ya tatu W.K.): “Sisi tunaiepuka kabisa damu ya binadamu, na hata katika chakula chetu hatutumii damu ya wanyama wanaoliwa.”—The Ante-Nicene Fathers (Grand Rapids, Mich.; 1956), kilichohaririwa na A. Roberts na J. Donaldson, buku la 4, uku. 192.

Kutia Damu Mishipani

Je, amri hiyo ya Biblia inatia ndani damu ya binadamu?

Ndiyo. Andiko la Matendo 15:29, linasema “kuendelea kujiepusha na . . . damu.” Halisemi tu kujiepusha na damu ya wanyama. (Linganisha na Mambo ya Walawi 17:10, andiko lililokataza kula “namna yoyote ya damu.”)

Je, kweli kutiwa damu mishipani ni sawa na kula damu?

Katika hospitali, mgonjwa anaposhindwa kula kupitia kinywa chake, analishwa kupitia mishipa. Je, mtu ambaye hajawahi kutia damu kinywani mwake lakini anakubali kutiwa damu mishipani, atakuwa kweli akitii amri ya “kuendelea kujiepusha na . . . damu”? (Mdo. 15:29) Kwa mfano, fikiria mtu anayeambiwa na daktari kwamba lazima ajiepushe na pombe. Je, atakuwa anatii ikiwa ataacha kunywa pombe lakini aiingize moja kwa moja katika mishipa yake?

Je, mgonjwa anayekataa damu anaweza kupata matibabu mengine tofauti?

Mara nyingi saline solution, Ringer’s solution na dextran zinaweza kutumiwa kuongeza kiasi cha plazima, na zinapatikana katika karibu hospitali zote za kisasa. Kwa hakika, hatari zinazohusiana na kutiwa damu mishipani zinaepukwa kwa kutumia vitu hivyo. Jarida Canadian Anaesthetists’ Society Journal (Januari 1975, uku. 12) linasema: “Kuna faida za kutumia vitu vinginevyo badala ya plazima kwa sababu ya hatari za kutiwa damu mishipani: kuepuka maambukizo ya bakteria au virusi, athari za kutiwa damu mishipani au kutiwa damu ya aina tofauti.” Dini ya Mashahidi wa Yehova haikatazi matumizi ya vitu visivyo na damu vya kuongeza kiasi cha plazima.

Mashahidi wa Yehova wanafaidika na matibabu bora kwa sababu hawakubali damu. Makala ya daktari fulani katika jarida la American Journal of Obstetrics and Gynecology (Juni 1, 1968, uku. 395) ilikiri hivi: “Hakuna shaka kwamba wewe [daktari] unapompasua mtu bila uwezekano wa kumtia damu mishipani, inaelekea utaboresha upasuaji wako. Unakuwa mwangalifu zaidi kwa kuufunga kila mshipa unaotoa damu.”

Aina zote za upasuaji zaweza kufanywa kwa mafanikio bila kutia damu mishipani. Huo unatia ndani upasuaji wa moyo, upasuaji wa ubongo, kukatwa kwa mikono au miguu, na kuondolewa kabisa kwa viungo vilivyo na kansa. Akiandika katika New York State Journal of Medicine (Oktoba 15, 1972, uku. 2527), Dakt. Philip Roen alisema: “Hatujasita kufanya upasuaji wowote unaohitajiwa hata mtu anapokataa kutiwa damu.” Dakt. Denton Cooley, wa Taasisi ya Moyo ya Texas, alisema: “Tumevutiwa sana na matokeo [ya kutumia vitu visivyo na damu vinavyoongeza kiasi cha plazima] kwa Mashahidi wa Yehova hata tukaanza kutumia njia hiyo kwa wagonjwa wetu wote wenye matatizo ya moyo.” (San Diego Union, Desemba 27, 1970, uku. A-10) “Upasuaji wa moyo ‘bila kutumia damu,’ ambao hapo kwanza ulianzishwa kwa ajili ya Mashahidi wa Yehova walio watu wazima kwa sababu dini yao inakataza kutiwa damu mishipani, sasa umeanza kutumiwa kwa ajili ya watoto wenye magonjwa ya moyo.”—Cardiovascular News, Februari 1984, uku. 5.

‘Ninyi huwaacha watoto wenu wafe kwa sababu mnakataa kutiwa damu mishipani. Hilo ni jambo baya sana’

Unaweza kujibu hivi: ‘Lakini tunawaruhusu wapate matibabu kupitia mishipa—yaliyo salama. Sisi tunakubali matibabu kupitia mishipa yasiyoweza kuwaambukiza magonjwa kama vile UKIMWI, ugonjwa wa ini, na malaria. Tunataka matibabu bora zaidi kwa ajili ya watoto wetu, nami nina hakika mzazi yeyote mwenye upendo angetaka hivyo.’ Kisha unaweza kuongezea: (1) ‘Mtu anapopoteza damu nyingi sana, kinachohitajiwa hasa ni kurudisha kiasi cha umajimaji. Bila shaka unajua kwamba zaidi ya asilimia 50 ya damu yetu ni maji; pia kuna zile chembe nyekundu na nyeupe, na kadhalika. Mtu anapopoteza damu nyingi, mwili wenyewe hutokeza kiasi kikubwa cha chembe za damu na kuharakisha kufanyizwa kwa chembe mpya. Lakini kiasi cha kutosha cha umajimaji ndicho kinachohitajiwa. Vitu vya kuongeza kiasi cha plazima ambavyo havina damu vyaweza kutumiwa kujazia uhitaji huo, nasi tunavikubali.’ (2) ‘Vitu vya kuongeza kiasi cha plazima vimetumiwa kwa maelfu ya watu, kukiwa na matokeo bora sana.’ (3) ‘Jambo lililo muhimu zaidi kwetu ni lile ambalo Biblia yenyewe inasema katika Matendo 15:28, 29.’

Au unaweza kusema: ‘Naelewa maoni yako. Huenda unawazia mtoto wako mwenyewe akiwa katika hali hiyo. Tukiwa wazazi tungefanya kila tuwezalo ili kumlinda mtoto wetu, sivyo? Basi ikiwa mtu kama wewe na mimi tungekataa aina fulani ya matibabu kwa ajili ya mtoto wetu, kwa hakika lazima kungekuwa na sababu ya kukataa.’ Kisha unaweza kuongezea: (1) ‘Je, unafikiri kwamba huenda wazazi fulani wakawa wanaongozwa na yale yanayosemwa na Neno la Mungu hapa katika Matendo 15:28, 29?’ (2) ‘Basi swali ni, Je, tuna imani ya kutosha kufanya mambo ambayo Mungu anaamuru?’

‘Ninyi hamkubali kutiwa damu mishipani’

Unaweza kujibu hivi: ‘Magazeti yamechapisha habari juu ya visa fulani ambavyo ilionekana kwamba Mashahidi wanaweza kufa ikiwa hawakubali damu. Je, hayo ndiyo maoni yako? . . . Kwa nini sisi tumechukua msimamo huo?’ Kisha unaweza kuongezea: (1) ‘Je, unampenda mke (mume) wako vya kutosha hata ungekuwa tayari kufa kwa ajili yake? . . . Pia kuna watu walio tayari kufa kwa ajili ya nchi yao, nao huonwa kuwa mashujaa, sivyo? Lakini kuna mtu mkuu kuliko mtu yeyote au kitu chochote hapa duniani, naye ni Mungu. Je, wewe ungekuwa tayari kufa kwa sababu unampenda na kwa sababu ya ushikamanifu wako kwa utawala wake?’ (2) ‘Kwa kweli, suala linalohusika ni ushikamanifu kwa Mungu. Neno la Mungu ndilo linalotuambia tujiepushe na damu. (Mdo. 15:28, 29)’

Au unaweza kusema: ‘Kuna mambo mengi yaliyo ya kawaida sana leo na ambayo Mashahidi wa Yehova huyaepuka—kwa mfano, uwongo, uzinzi, wizi, kuvuta tumbaku, na kama ulivyotaja, kutumia damu. Kwa nini? Kwa sababu maisha yetu yanaongozwa na Neno la Mungu.’ Kisha unaweza kuongezea: (1) ‘Je, unajua kwamba Biblia inasema tunapaswa ‘kujiepusha na damu’? Ningependa kukuonyesha jambo hilo. (Mdo. 15:28, 29)’ (2) ‘Labda unakumbuka kwamba Mungu aliwaambia wazazi wetu wa kwanza, Adamu na Hawa, kwamba wangeweza kula kutokana na kila mti uliokuwa katika Edeni isipokuwa mti mmoja. Lakini hawakutii, wakala tunda walilokatazwa, wakapoteza kila kitu. Walikosa hekima. Bila shaka, leo hakuna mti ulio na tunda lililokatazwa. Lakini baada ya Gharika ya siku za Noa, Mungu aliwapa tena wanadamu amri moja. Wakati huo ilihusu damu. (Mwa. 9:3, 4)’ (3) ‘Kwa hiyo swali ni, Je, tunamwamini Mungu? Tukimtii, tutakuwa na tumaini la kuishi milele maisha makamilifu chini ya Ufalme wake. Hata tukifa, yeye anatuhakikishia ufufuo.’

‘Namna gani daktari akisema, “Utakufa usipotiwa damu mishipani”?’

Unaweza kujibu hivi: ‘Ikiwa hali ni mbaya sana hivyo, je, daktari huyo anaweza kukuhakikishia kwamba mgonjwa huyo hatakufa akitiwa damu?’ Kisha unaweza kuongezea: ‘Lakini kuna mtu anayeweza kumrudishia mtu uhai, naye ni Mungu. Je, hukubali kwamba, unapokaribia kufa, kuamua kumwacha Mungu kwa kuvunja sheria yake kungekuwa kosa? Kwa kweli mimi ninamwamini Mungu. Namna gani wewe? Neno lake linawaahidi ufufuo wale wanaomwamini Mwanawe. Je, wewe unaamini hivyo? (Yoh. 11:25)’

Au unaweza kusema: ‘Huenda ikamaanisha kwamba yeye mwenyewe hajui jinsi ya kushughulikia kisa hicho bila kutumia damu. Inapowezekana, sisi hujaribu kumwelekeza kwa daktari ambaye amepata ujuzi unaohitajiwa, au tunamwendea daktari mwingine.’