“Kila Andiko, Lenye Pumzi ya Mungu, Lafaa”

1. Biblia inatambulishaje Mtungaji wayo, na Maandiko yanatoa maarifa ya aina gani?

“KILA andiko, [ni] lenye pumzi ya Mungu.” Maneno hayo katika 2 Timotheo 3:16, hutambulisha Mungu, ambaye jina lake ni Yehova, kuwa Mtungaji na Mpuliziaji wa Maandiko Matakatifu. Jinsi Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu yalivyo yenye kupendeza kwa njia yenye kuridhisha! Jinsi yanavyotoa hazina yenye kustaajabisha ya maarifa ya kweli! Hakika hayo ni ‘maarifa ya Mungu hasa’ ambayo yametafutwa na kuonwa kuwa hazina na wapenda uadilifu katika enzi zote.—Mit. 2:5, NW.

2. Musa, Daudi, na Sulemani walikadiriaje thamani ya hekima ya kimungu?

² Mmojawapo wa watafuta-maarifa hao alikuwa Musa, kiongozi mwenye kuonekana na mtengenezaji wa taifa la Mungu la Israeli, ambaye alisema kwamba maagizo ya kimungu yalikuwa yenye kuburudisha ‘kama manyunyu juu ya majani mabichi; kama matone ya mvua juu ya mimea.’ Kisha alikuwako Daudi, mpiganaji shujaa na mtegemezaji wa jina la Yehova, ambaye alisali: “Ee BWANA [Yehova, NW], unifundishe njia yako; nitakwenda katika kweli yako.” Alikuwako Sulemani mpenda amani, mjenzi wa mojawapo majengo matukufu zaidi yaliyopata kusimama duniani, nyumba ya Yehova katika Yerusalemu, ambaye alihesabia thamani hekima ya kimungu kwa maneno haya: “Kuwa nayo kama pato ni bora kuliko kuwa na fedha kama pato na kuwa nayo kama zao ni bora kuliko dhahabu yenyewe. Ina thamani kuliko marijani, na mapendezo yako mengine yote hayawezi kufanywa sawa nayo.”—Kum. 32:2; Zab. 86:11, UV; Mit. 3:14, 15, NW.

3. Yesu na Mungu mwenyewe wanaweka thamani gani juu ya neno la kimungu?

³ Yesu, Mwana wa Mungu, aliweka thamani kubwa zaidi juu ya Neno la Mungu akijulisha rasmi hivi, “Neno lako ndiyo kweli.” Kwa wafuasi wake alisema: “Ninyi mkikaa katika neno langu, mmekuwa wanafunzi wangu kweli kweli; tena mtaifahamu kweli, nayo hiyo kweli itawaweka huru.” (Yn. 17:17; 8:31, 32) Hakika ni lenye nguvu nyingi neno hili ambalo Yesu alipokea kwa Baba yake. Hilo ni neno la Mungu. Baada ya kifo na ufufuo wake na kupaa kwake mbinguni kwenye mkono wa kulia wa Yehova mwenyewe, Yesu alitoa ufunuo zaidi juu ya neno la Baba yake, kutia na maelezo yenye kupendeza ya baraka za Mungu kwa ajili ya ainabinadamu katika dunia-Paradiso. Kufuatia hayo, Mungu aliagiza mtume Yohana hivi: “Andika ya kwamba maneno hayo ni amini na kweli.” Maneno yote ya Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu ni “amini na kweli,” yakileta mafaa yasiyopimika kwa wale wanaoyatii.—Ufu. 21:5.

4. Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu ni yenye mafaa kwa ajili ya nini?

⁴ Mafaa hayo yanapatikanaje? Usemi kamili wa mtume Paulo katika 2 Timotheo 3:16, 17, hutoa jibu: “Kila andiko, lenye pumzi ya Mungu, lafaa kwa mafundisho, na kwa kuwaonya watu makosa yao, na kwa kuwaongoza, na kwa kuwaadibisha katika haki [uadilifu, NW]; ili mtu wa Mungu awe kamili, amekamilishwa apate kutenda kila tendo jema.” Kwa hiyo, maandiko yaliyopuliziwa na Mungu ni yenye mafaa ya kufunza mafundisho yafaayo na mwenendo ufaao, kuongoza mambo katika akili na maisha zetu, na kutusahihisha makosa na kutuadibisha ili tuweze kutembea kwa unyenyekevu katika ukweli na uadilifu. Kwa kutii mafundisho ya Neno la Mungu twaweza kuwa “wafanya kazi pamoja na Mungu.” (1 Kor. 3:9) Hakuna pendeleo kubwa leo duniani kuliko mtu kuwa mwenye shughuli katika kazi ya Mungu akiwa ‘mtu wa Mungu mwenye uwezo wa kutosha, na aliye tayari kabisa.’

MSINGI THABITI KWA AJILI YA IMANI

5. Imani ni nini, nayo inaweza kupatikanaje tu?

⁵ Ili mtu awe mfanya kazi pamoja na Mungu, imani inahitajiwa. Imani haipasi kueleweka makosa kuwa sadikisho lililotoholewa (lililodhoofishwa) ambalo limeenea kati ya wengi leo. Watu wengi hufikiri kwamba sadikisho lolote—la kimadhehebu, kimageuzi, au kifalsafa—latosha. Hata hivyo, mtu wa Mungu ni lazima ‘aendelee kushikilia kigezo cha maneno yenye afya kwa imani na upendo ambavyo vinakamatana na Kristo Yesu.’ (2 Tim. 1:13, NW) Ni lazima imani yake iwe halisi na iliyo hai, kwa maana “imani ni taraja lililohakikishwa la mambo yanayotumainiwa, wonyesho dhahiri wa mambo hakika ijapokuwa hayaonwi.” Ni lazima msingi wayo uwe sadikisho thabiti katika Mungu na thawabu zake kwa ajili ya wale wanaompendeza yeye. (Ebr. 11:1, 6, NW) Imani hiyo yapatikana kupitia tu funzo la Neno la Mungu, Biblia. Imeimarishwa katika upendo wenye kina kirefu kwa Biblia na kwa Mungu wa Biblia, Yehova, na kwa Mwana wake, Yesu Kristo. Kuna imani moja tu ya jinsi hiyo iliyo hai, kama kulivyo Bwana mmoja tu, Yesu Kristo, na Mungu mmoja aliye Baba wa wote, Yehova.—Efe. 4:5, 6.

6. Imani ya kweli ni yenye ubora gani?

⁶ Tunahitaji kujua Neno la Mungu ni nini na lilitoka wapi na pia mamlaka yalo na kusudi na nguvu za uadilifu ambazo linazo. Tukipata uthamini wa ujumbe walo mtukufu, tutakuwa na imani. Zaidi ya hilo, tutapata kupenda Biblia na Mtungaji wayo kwa juhudi sana hata hakuna chochote kitakachozima imani na upendo huo wakati wowote. Maandiko, ambayo ni kutia na semi za Yesu Kristo, ndiyo yanayojenga msingi thabiti kwa ajili ya imani. Imani ya kweli itakuwa ya aina ambayo itavumilia mtihani na jaribu kali, minyanyaso, na matongozi ya kupenda mali na falsafa za jumuiya isiyo na Mungu. Itashinda kwa utukufu hadi ndani ya ulimwengu mpya wa Mungu wenye uadilifu. “Huku ndiko kushinda kuushindako ulimwengu, hiyo imani yetu.”—1 Yn. 5:4.

7. Ni thawabu gani zinazokuja pamoja na kupata hekima ya Biblia?

⁷ Kusudi tupate na kuishika imani, tunahitaji kujibidiisha kujenga upendo na uthamini kwa Neno la Mungu, Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu. Maandiko ni zawadi ya Mungu ni zawadi isiyo na kifani kwa ainabinadamu, ghala la hazina za kiroho ambazo kina chazo cha hekima hakipimiki na ambazo nguvu zazo za kuelimisha na kuchochea kwenye uadilifu zinazidi zile za vitabu vinginevyo vyote vilivyopata kuandikwa. Tuchimbapo ili kupata maarifa ya Neno la Mungu, tutaongozwa tutamke pamoja na mtume Paulo hivi: “O kina cha mali za Mungu na hekima na maarifa!” Kupata kujua Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu na Mtungaji wayo ni kuingia kwenye kijia cha shangwe na upendezi wa milele.—Rum. 11:33, NW; Zab. 16:11.

YEHOVA—MUNGU MWENYE KUWASILIANA

8. (a) Ni kwa nini tunapaswa kuwa wenye shukrani kwamba Yehova ni Mungu mwenye kuwasiliana? (b) Anatofautianaje na miungu ambayo ni roho waovu?

⁸ Akinena juu ya utukufu wa jina la Yehova, Daudi alipaaza mshangao hivi: “Wewe ni mkuu na unafanya mambo ya ajabu; wewe ni Mungu, wewe peke yako.” (Zab. 86:10, NW) Yehova amefanya “mambo ya ajabu” mengi kwa ajili ya ainabinadamu duniani, na kati ya hayo ni kuwasilisha Neno lake kwao. Ndiyo, Yehova ni Mungu wa kuwasiliana, Mungu anayejieleza mwenyewe kwa upendo kwa ajili ya mafaa ya viumbe vyake. Jinsi tunavyopaswa kuwa wenye shukrani kwamba Muumba wetu si mweza mkaa-peke, aliyefichika katika mafumbo na asiyeitikia mahitaji ya wapenda uadilifu duniani! Sawa na atakavyofanya pia katika ulimwengu mpya ujao, Yehova hata sasa anakaa pamoja na wale wanaozoea imani na upendo kumwelekea, katika uhusiano wa Baba mfadhili anayewasilisha mambo mema kwa watoto wake wanaoulizia mambo. (Ufu. 21:3) Baba yetu wa kimbingu si kama miungu ambayo ni roho waovu, ambayo ni lazima iwakilishwe na sanamu bubu zenye kuhofisha. Miungu ya metali (chuma) na mawe haina uhusiano wa kibaba pamoja na waabudu wayo waliomo gizani. Haiwezi kuwasilisha chochote chenye mafaa kwao. Amin, “wazifanyao watafanana nazo.”—Zab. 135:15-19; 1 Kor. 8:4-6.

9. Ni uwasiliano wa aina gani umetoka kwa Mungu katika makao ya juu?

⁹ Yehova ndiye “Mungu mwingi wa huruma, mwenye fadhili, si mwepesi wa hasira, mwingi wa rehema na kweli.” (Kut. 34:6) Kutoka kwa wingi wa fadhili za upendo zake, yeye amewasilisha wingi wa ukweli kwa ainabinadamu. Yote hayo ni ushauri timamu wa kuongoza ainabinadamu na hutia ndani unabii wa kunurisha vijia vya mtu kuelekea baraka za wakati ujao. “Kwa kuwa yote yaliyotangulia kuandikwa yaliandikwa ili kutufundisha sisi; ili kwa saburi na faraja ya maandiko tupate kuwa na tumaini.” (Rum. 15:4) Kutoka kwa makao ya juu, kutoka mbinguni kwenyewe, umetoka uwasiliano wenye kutegemeka wa kuagiza ainabinadamu, ambao wamo katika makao ya chini.—Yn. 8:23.

10. Yehova amefanya uwasiliano kwa ndimi zipi, na kwa nini?

¹⁰ Yehova hajawasiliana kamwe katika ulimi usiojulikana bali daima amewasiliana katika lugha ya ainabinadamu, ulimi unaozungumzwa na mashahidi wake waaminifu. (Mdo. 2:5-11) Kwa Adamu, Nuhu, Abrahamu, Musa, na manabii Waebrania, Yehova alinena katika lugha ya kwanza ya ainabinadamu, ambayo sasa yajulikana kuwa Kiebrania. Kiebrania kiliendelea kutumiwa maadamu kingeweza kueleweka, hata baadaye sana katika wakati wa Sauli wa Tarso, ambaye Yesu aliyefufuliwa alinena naye katika lugha hiyo. (Mdo. 26:14) Wakati lugha ya Kiaramu ya Wakaldayo ilipoimarika miongoni mwa Waisraeli walio uhamishoni, mawasiliano fulani wakati huo yalitoka kwa Mungu katika Kiaramu, kwa maana watu walielewa lugha hiyo. (Ezra 4:8–6:18; 7:12-26; Dan. 2:4b–7:28) Baadaye, Kigiriki kilipokuwa lugha ya kimataifa na lugha kuu ya mashahidi wake, mawasiliano ya Yehova yalifanywa na kuhifadhiwa katika ulimi huo. Semi zilizohifadhiwa katika Biblia ni uwasiliano wa Yehova, daima ulinenwa katika ulimi unaozungumzwa iwe kwa mafaa ya wanadamu wanyenyekevu, wapendao kweli juu ya dunia.

11. Kwa nini yaweza kusemwa kwamba Yehova ndiye Mfanyiza-lugha yote?

¹¹ Yehova ndiye Muumba wa akili na wa viungo vya uneni, kutia na ulimi, kinywa, na koo, ambazo zinajumlisha michanganyiko yote ya mivumo ya uneni kwa kila mmoja wa mifumo mingi ya lugha. Hivyo, yaweza kusemwa kwamba Yehova ndiye Mfanyizaji wa lugha zote. Mamlaka yake juu ya lugha ya ainabinadamu ilidhihirishwa kwa mwujiza wake aliofanya kwenye Mnara wa Babeli. (Kut. 4:11; Mwa. 11:6-9; 10:5; 1 Kor. 13:1) Hakuna lugha ngeni kwa Yehova. Si kwamba tu alimpa binadamu lugha ya awali ya Kiebrania bali, kwa kuumba akili na viungo vya uneni, yeye pia aliweka msingi wa Kiaramu na Kigiriki na wa lugha zote zipatazo 3,000 zinazonenwa sasa na ainabinadamu.

LUGHA YA UKWELI

12, 13. (a) Yehova amefanyaje mawasiliano yake kuwa rahisi kueleweka? (b) Toa vielelezo.

¹² Haidhuru ni mfumo gani wa lugha ya kibinadamu uliotumiwa na Yehova, katika visa vyote yeye amewasiliana katika lugha ya kweli, si katika mafumbo ya kidini. Ni lugha nyepesi na iliyo rahisi kuelewa. (Sef. 3:9) Binadamu wa kidunia aweza kuelewa kwa urahisi mambo yenye pande tatu, yaani, vitu vyenye kimo, upana, na urefu na vinapangwa katika mkondo wa wakati. Kwa hiyo, Yehova amewakilisha vitu visivyoonekana kwa kutumia viwakilisho halisi ambavyo akili ya binadamu yaweza kuelewa. Kwa kielelezo, kulikuwako tabenakulo (hema) iliyosaniiwa umbo na Mungu na kusimamishwa na Musa jangwani. Chini ya upulizio wa Mungu, Paulo alitumia mifano yayo yenye vipimo vya pande tatu kueleza uhalisi mtukufu wa mbinguni kwenyewe.—Ebr. 8:5; 9:9.

¹³ Kielelezo kingine: Yehova, ambaye ni roho, kule mbinguni hakalii kwa uhalisi kiti kama cha ufalme. Hata hivyo, kwetu sisi binadamu hoi, ambao upeo wa macho yetu ni vitu vionekanavyo tu, Mungu anajieleza mwenyewe kwa kutumia mfano huo wenye kuonekana ili kuelewesha. Anapoanzisha shughuli za baraza la kimbingu, ni sawa tu na wakati mfalme duniani anapoanza shughuli kwa kutwaa kiti chake cha ufalme.—Dan. 7:9-14.

YATAFSIRIKA RAHISI

14, 15. Ni kwa nini Biblia, kinyume cha maandishi ya falsafa ya kibinadamu, ni rahisi kutafsiri katika ndimi nyinginezo? Toa mfano.

¹⁴ Kwa kuwa Biblia imeandikwa katika semi hizo za kawaida, zenye kueleweka kwa urahisi, yawezekana kutafsiri mifano na vitendo vyayo kwa njia iliyo wazi na sahihi katika zilizo nyingi za lugha za ki-siku-hizi. Uwezo na nguvu ya awali ya ukweli zinahifadhiwa katika tafsiri zote. Maneno sahili ya kila siku, kama vile “farasi,” “vita,” “taji,” “kiti cha enzi,” “mume,” “mke,” na “watoto,” huwasilisha wazo sahihi kwa uwazi katika kila lugha. Hiyo ni kinyume cha maandishi ya kifalsafa ya kibinadamu, ambayo mara nyingi hayatafsiriki kwa usahihi. Semi zao zilizotatanika na maneno yao ya hali ya juu mara nyingi haziwezi kujulishwa vilevile katika lugha nyingine.

¹⁵ Nguvu ya Biblia ya kueleza ni bora mno. Hata wakati Mungu alipowasilisha ujumbe mbalimbali wa hukumu kwa wasio waamini, yeye hakutumia lugha ya kifalsafa bali mifano ya kila siku. Hilo linaonyeshwa katika Danieli 4:10-12. Hapa ufalme wa mfalme mpagani mwenye kujitukuza ulielezwa kindani kwa namna ya mfano wa mti, na ndipo, kupitia vitendo vinavyohusu mti huo, matukio ya wakati ujao yakatabiriwa kwa usahihi. Yote hayo yanajulishwa kwa uwazi katika tafsiri za lugha nyinginezo. Kwa upendo Yehova amefanya mawasiliano kwa njia hiyo kusudi ‘maarifa ya kweli yawe tele.’ Jinsi hilo limesaidia kiajabu katika uelewevu wa unabii katika huu “wakati wa mwisho”!—Dan. 12:4, NW.

NJIA YA UWASILIANO

16. Mfereji wa Yehova wa uwasiliano waweza kuelezwaje?

¹⁶ Huenda mtu fulani akauliza, Njia ya uwasiliano imekuwa nini? Hilo laweza kufananishwa vizuri na kielelezo cha ki-siku-hizi. Njia za mawasiliano zina (1) msemaji, au mwanzilishi, wa ujumbe huo; (2) kipitisha-ujumbe; (3) kipitia-ujumbe; (4) kipokea-ujumbe; na (5) msikiaji. Katika mawasiliano ya simu ya mdomo tuna (1) mtumia simu aliye chanzo cha uwasiliano; (2) kipitisha-ujumbe cha simu ya mdomo, ambacho hugeuza ujumbe huo kuwa misukumo ya nguvu za umeme; (3) nyuzi za simu ya mdomo zinazochukua migutusho hiyo ya umeme mpaka mahali inakoenda; (4) kipokea-ujumbe kinachogeuza ujumbe huo kutoka migutusho kuwa sauti; na (5) msikiaji. Vivyo hivyo mbinguni (1) Yehova Mungu ndiye mwanzilishi wa semi zake; (2) kisha Neno au Mnenaji wake rasmi—anayejulikana sasa kuwa Yesu Kristo—mara nyingi hupitisha ujumbe; (3) Roho takatifu ya Mungu, nguvu ya utendaji inayotumiwa kuwa kiwasilishi, huupeleka kuelekea duniani; (4) nabii wa Mungu duniani huupokea ujumbe; (5) kisha yeye huutangaza kwa ajili ya mafaa ya watu wa Mungu. Kama ambavyo pindi kwa pindi leo tarishi aweza kutumwa afikishe ujumbe fulani wa maana, ndivyo Yehova nyakati fulani alivyochagua kutumia wajumbe-roho, au malaika, kuchukua mawasiliano fulani kutoka mbinguni kupelekea watumishi wake duniani.—Gal. 3:19; Ebr. 2:2.

UTARATIBU WA UPULIZIO WA MUNGU

17. Ni neno gani la Kigiriki linalotafsiriwa “lenye pumzi ya Mungu,” na maana yalo inatusaidiaje tuelewe utaratibu wa upulizo?

¹⁷ Usemi “lenye pumzi ya Mungu” umetafsiriwa kutoka the·oʹpneu·stos la Kigiriki linalomaanisha “-liyopuliziwa pumzi ya Mungu.” (Ona 2 Timotheo 3:16.) Ni roho ya Mungu mwenyewe, nguvu yake ya utendaji, ambayo ‘amepulizia’ wanadamu waaminifu, akisababisha wakusanye na kuandika Maandiko Matakatifu. Utaratibu huo unaitwa upulizio wa Mungu. Manabii na watumishi wengine waaminifu wa Yehova waliongozwa akili zao kwa njia ya nguvu hiyo ya utendaji. Maana yake ni kwamba walipokea jumbe, kutia na picha za kusudi, kutoka kwa Mungu na kwamba hizo ziliimarishwa katika mafikirio ya akili zao. “Maana unabii haukuletwa wakati wowote kwa mapenzi ya mwanadamu, bali wanadamu walisema kutoka kwa Mungu wakati walichukuliwa na roho takatifu.”—2 Pet. 1:21, NW; Yn. 20:21, 22.

18. Jumbe zilizopuliziwa na Mungu zilikaziwaje kikiki kwa wapokeaji wazo wa kibinadamu?

¹⁸ Watu hao wa Mungu walipokuwa macho na wenye fahamu kamili au walipokuwa wamelala katika ndoto, roho yake iliimarisha ndani ujumbe uliotokana na asili ya kimungu ya njia ya uwasiliano. Baada ya kupokea ujumbe huo, nabii alikuwa na daraka la kuupokeza kwa namna ya maneno kwa wengine. Musa na manabii wengine waaminifu warudipo katika ufufuo, bila shaka wataweza kuthibitisha usahihi wa maandishi yao yaliyohifadhiwa, kwa maana yaelekea akili zao zenye uthamini zitakazoumbwa upya bado zitakuwa na mawasiliano hayo ya awali yakiwa wazi katika kumbukumbu. Hali moja na hiyo, mtume Petro alivutiwa sana na njozi ya mgeuko wa sura hata kwamba angeweza kuandika kwa uwazi mkubwa kuhusu fahari yao miaka zaidi ya 30 baadaye.—Mt. 17:1-9; 2 Pet. 1:16-21.

MTUNGAJI NA KIDOLE CHAKE

19. “Kidole” cha Mungu ni nini, kama inavyothibitishwa na maandiko gani?

¹⁹ Watungaji wa kibinadamu wametumia vidole kuandika, katika nyakati za kale kwa kutumia kalamu au stailasi na katika nyakati za kisasa kwa kutumia kalamu, taipureta, au kompyuta. Vilivyofanyizwa kupitia vidole hivyo husemekana vimetungwa na akili ya mwenyeji wavyo. Je! ulipata kujua kwamba Mungu ana kidole (chanda)? Ndivyo ilivyo, kwa maana Yesu alinena juu ya roho ya Mungu kuwa “kidole” Chake. Yesu alipoponya mwanamume aliyepagawa na roho mwovu hata kwamba akarudiwa na nguvu zake za uneni na kuona, maadui wa kidini walikufuru njia ambayo kwayo Yesu alikuwa ameponya mwanamume huyo. Kulingana na Mathayo, Yesu aliwaambia hivi: ‘Mimi nikitoa pepo kwa roho ya Mungu, basi ufalme wa Mungu umekwisha kuwajilia [kuwapita, NW].’ (Mt. 12:22, 28) Luka anaongezea uelewevu wetu kwa kunukuu Yesu akisema hivi katika pindi kama hiyo: “Ikiwa mimi natoa pepo kwa kidole cha Mungu, basi ufalme wa Mungu umekwisha kuwajilia [kuwapita, NW].” (Luka 11:20) Katika pindi ya mapema, makuhani wa Misri wenye kuzoea mizungu walilazimishwa kukubali kwamba mapigo juu ya Misri yalikuwa uthibitisho wa nguvu nyingi mno za Yehova, wakakiri hivi: “Ni chanda [kidole, NW] cha Mungu!”—Kut. 8:18, 19.

20. “Kidole” cha Mungu kimetendaje kazi, na tokeo likawa nini?

²⁰ Kwa kupatana na matumizi hayo ya neno “kidole,” yaweza kuthaminiwa kwamba “kidole cha Mungu” kina nguvu nyingi na kwamba mtajo huo unahusu hasa roho yake kwa kuwa aliitumia katika kuandika Biblia. Kwa hiyo Maandiko yanatuarifu kwamba kupitia ‘kidole cha Mungu,’ aliandika zile Amri Kumi juu ya mabamba mawili ya mawe. (Kut. 31:18; Kum. 9:10) Vivyo hivyo Mungu alipotumia wanadamu kuandika vitabu mbalimbali vya Biblia Takatifu, kidole chake cha mfano, au roho, kilikuwa nguvu yenye kuelekeza kalamu ya wanaume hao. Roho takatifu ya Mungu haionekani, lakini ikitenda kwa njia ya kustaajabisha, tokeo lenye kuonekana, lenye kugusika likawa kwamba ainabinadamu imepokea zawadi ambayo ni hazina ya Neno la Mungu la kweli, Biblia Yake. Hakuna shaka kwamba Mtungaji wa Biblia ni Yehova Mungu, Mwasiliani wa kimbingu.

MKUSANYO ULIOPULIZIWA NA MUNGU WAANZA

21. (a) Kuandikwa kwa Maandiko kulianzaje? (b) Yehova alipangaje yahifadhiwe?

²¹ Kama ilivyokwisha kuonekana, Yehova ‘alimpa Musa mbao mbili za ushuhuda, mbao mbili za mawe, zilizoandikwa kwa chanda [kidole, NW] cha Mungu.’ (Kut. 31:18) Maandishi hayo yalijumlisha zile Amri Kumi, na inapendeza kwamba hati hiyo huonyesha kirasmi jina la kimungu, Yehova, mara nane. Katika mwaka uo huo, 1513 K.W.K., Yehova alimwamuru Musa aanze kufanyiza maandishi ya kudumu. Kwa hiyo akaanza kuandika Maandiko Matakatifu. (Kut. 17:14; 34:27) Pia Mungu alimwamuru Musa ajenge “sanduku la ushuhuda,” au “sanduku la agano,” kasha la usanii wa urembo ambamo Waisraeli wangehifadhi mawasiliano hayo yaliyo hazina kubwa. (Kut. 25:10-22; 1 Fal. 8:6, 9) Umbo la Sanduku hilo, na la tabenakulo lilimokaa, lilitolewa na Yehova; na msanii na mjenzi mkuu, Bezaleli, alijazwa “roho ya Mungu, katika hekima, na akili, na ujuzi, na kazi ya ustadi kila aina” kusudi akamilishe kazi yake kulingana na kigezo cha kimungu.—Kut. 35:30-35.

22. (a) Ni nani Mtungaji wa Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu, na kuyaandika kulichukua muda gani? (b) Ni nani waliokuwa waandikaji-wenzi wa Biblia, na ni nini yanayojulikana kuwahusu?

²² Katika kujulisha makusudi yake, Mungu “alinena kwenye pindi nyingi na katika njia nyingi” kwa kipindi kirefu cha wakati. (Ebr. 1:1, NW) Waandikaji walioandika Neno lake walifanya hivyo kuanzia 1513 K.W.K. hadi karibu 98 W.K., au wakati wa miaka 1,610 hivi. Mtungaji yule mmoja, Yehova Mungu, alitumia hao waandishi au makarani wa kibinadamu wapatao 40. Waandikaji-wenzi hao walikuwa Waebrania na kwa hiyo washiriki wa taifa ‘lililokabidhiwa matamshi matakatifu ya Mungu.’ (Rum. 3:2, NW) Wanane kati yao walikuwa Wayahudi Wakristo waliomjua Yesu kibinafsi ama kupitia mitume wake. Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu ambayo yaliandikwa kabla ya wakati wao yalikuwa yametoa ushahidi kuhusu kuja kwa Mesiya, au Kristo. (1 Pet. 1:10, 11) Ijapokuwa waliitwa kutoka namna nyingi za maisha, waandikaji hao wa Biblia wa kidunia, kuanzia Musa hadi mtume Yohana, wote walishiriki katika kutegemeza enzi kuu ya Yehova Mungu na kutangaza makusudi yake katika dunia. Waliandika katika jina la Yehova na kwa nguvu ya roho yake.—Yer. 2:2, 4; Eze. 6:3; 2 Sam. 23:2; Mdo. 1:16; Ufu. 1:10.

23. Baadhi ya waandikaji wa Biblia walitumia maandishi gani ya mapema zaidi, nayo yakawaje Andiko lililopuliziwa na Mungu?

²³ Waandikaji kadhaa kati ya hawa wanatia katika maandishi yao mikusanyo ya habari kutokana na hati za ushahidi wa macho zilizofanywa na waandikaji wa mapema, ambao si wote waliopuliziwa na Mungu. Kwa kielelezo, Musa, yawezekana alikusanya sehemu za Mwanzo kutokana na masimulizi hayo ya ushahidi wa macho, kama ambavyo yawezekana Samweli alifanya katika kuandika kitabu cha Waamuzi. Yeremia alikusanya vitabu Wafalme wa Kwanza na wa Pili, na Ezra aliandika Mambo ya Nyakati cha Kwanza na cha Pili, sana-sana kwa njia hiyo. Roho takatifu iliwaongoza wakusanyaji hao katika kuamua ni visehemu gani vya hati za zamani zaidi vilivyopasa kutiwa ndani, hivyo kufanya mikusanyo hiyo kuwa asilia na yenye kutegemeka. Kuanzia wakati wa ukusanyaji wao na kuendelea, madondoo hayo kutoka hati za zamani zaidi yakawa sehemu ya Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu.—Mwa. 2:4; 5:1; 2 Fal. 1:18; 2 Nya. 16:11.

24, 25. (a) Ni kipindi gani cha historia kinachohusishwa katika Biblia? (b) Taja mambo fulani yenye kupendeza yanayopatikana katika chati kwenye ukurasa 12.

²⁴ Vitabu 66 vya Biblia vilitufikia kwa utaratibu gani? Vinachukua sehemu gani ya mkondo wa wakati usio na mwisho? Baada ya kueleza uumbaji wa mbingu na dunia na kutayarishwa kwa dunia kuwa makao ya binadamu, simulizi la Mwanzo linaanza mwanzo wa historia ya kibinadamu kuanzia uumbaji wa binadamu wa kwanza katika 4026 K.W.K. Ndipo Maandishi Matakatifu yanasimulia matukio ya maana kuteremka hadi muda mfupi baada ya 443 K.W.K. Halafu, baada ya pengo fulani la miaka zaidi ya 400, yanaendelea na simulizi tena katika 3 K.W.K., yakiendelea hadi karibu 98 W.K. Hivyo, kwa maoni ya kihistoria, Maandiko yanachukua kipindi cha miaka 4,123.

²⁵ Chati kwenye ukurasa 12 itasaidia katika kuelewa habari ya msingi ya waandikaji wa Biblia na utaratibu ambao maandishi ya Biblia yalitufikia.

“KITABU” KAMILI CHA UKWELI WA KIMUNGU

26. Maandiko ni kitabu kimoja kamili katika njia gani?

²⁶ Maandiko Matakatifu, yakiwa mkusanyo kuanzia Mwanzo hadi Ufunuo, yanafanyiza kitabu kimoja kamili, maktaba moja kamili, vyote vikiwa vimepuliziwa na Mungu, yule Mtungaji Mkuu Zaidi mmoja. Havipasi kugawanywa kuwa sehemu mbili, hata kwamba sehemu moja ithaminiwe kidogo zaidi. Maandiko ya Kiebrania na Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo yanahitajiana. Haya ya baadaye yanakamilisha yale ya kwanza ili kufanyiza kitabu kimoja kamili cha ukweli wa kimungu. Vile vitabu 66 vya Biblia, vyote pamoja, vinafanyiza maktaba moja ya Maandiko Matakatifu.—Rum. 15:4.

27. Ni kwa nini “Agano la Kale” na “Agano Jipya” ni majina ya kimakosa?

²⁷ Ni kosa la tangu zamani kugawanya Neno la Mungu lililoandikwa katika visehemu viwili, kisehemu cha kwanza, kutoka Mwanzo hadi Malaki, kuitwa “Agano la Kale,” na kisehemu cha pili, kutoka Mathayo hadi Ufunuo, “Agano Jipya.” Kwenye 2 Wakorintho 3:14 King James Version iliyo maarufu husema juu ya “lisomwapo Agano la Kale,” lakini hapa mtume harejezei Maandiko ya Kiebrania ya kale kwa ujumla. Wala hamaanishi kwamba maandishi ya Kikristo yaliyopuliziwa na Mungu yanafanyika kuwa “agano jipya.” Mtume ananena juu ya agano la Sheria (Torati), ambalo liliandikwa na Musa katika Pentateuki na ambalo hufanyiza sehemu tu ya Maandiko ya kabla ya Ukristo. Kwa sababu hiyo yeye anasema katika mstari unaofuata, “torati ya Musa isomwapo.” Neno la Kigiriki linalotafsiriwa “agano” katika King James Version limetafsiriwa kwa upatani kuwa “agano” katika tafsiri nyingi za ki-siku-hizi.—Mt. 26:28; 2 Kor. 3:6, 14, New World Translation of the Holy Scriptures, Revised Standard Version, American Standard Version.

28. Ni uhakikisho gani unaotolewa juu ya unabii mbalimbali wa Biblia?

²⁸ Kile ambacho kimeandikwa na kuhifadhiwa kuwa Maandiko Matakatifu hakipasi kugeuzwa. (Kum. 4:1, 2; Ufu. 22:18, 19) Mtume Paulo aandika hivi juu ya jambo hilo: “Lakini ijapokuwa sisi au malaika wa mbingu atawahubiri ninyi injili yo yote isipokuwa hiyo tuliyowahubiri, na alaaniwe.” (Gal. 1:8; ona pia Yohana 10:35.) Neno lote la unabii la Yehova lazima litimizwe kwa wakati wake. “Ndivyo litakavyokuwa neno langu, litokalo katika kinywa changu; halitanirudia bure, bali litatimiza mapenzi yangu, nalo litafanikiwa katika mambo yale niliyolituma.”—Isa. 55:11.

KUYACHUNGUZA MAANDIKO

29. Katika kitabu hiki, kila kitabu cha Biblia kichunguzwapo kwa zamu, ni habari gani ya utangulizi imepeanwa?

²⁹ Katika kurasa zinazofuata, vile vitabu 66 vya Maandiko Matakatifu vinachunguzwa kwa kufuatana. Hali inayozunguka kila kitabu inasimuliwa, na habari inatolewa kuhusu mwandikaji, wakati wa kuandika, na katika visa vingine kipindi kilichotumiwa. Uthibitisho pia unatolewa kuonyesha kwamba kitabu hicho ni asilia na kwamba kwa haki ni sehemu ya Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu. Uthibitisho huo waweza kupatikana katika maneno ya Yesu Kristo au katika miandiko iliyopuliziwa na Mungu ya watumishi wengine wa Mungu. Mara nyingi sana uasilia wa kitabu unaonyeshwa na utimizo usiokanushika wa unabii wa Biblia au kupitia ushuhuda wa kindani wa kitabu chenyewe, kama vile upatani wacho, unyofu, na kusema wazi. Uthibitisho wenye kuunga mkono waweza kutwaliwa kutoka kwa mabukuzi ya vitu vya kale (akiolojia) au historia ya ki-nchi inayotegemeka.

30. Yaliyomo katika kila kitabu cha Biblia yametolewa kwa njia gani?

³⁰ Yaliyomo katika kila kitabu yanapoelezwa, jitihada ni kufanya ujumbe wenye nguvu wa mwandikaji huyo wa Biblia uchomoze kwa njia ambayo itatia ndani ya moyo wa msomaji upendo wenye kina kirefu kwa ajili ya Maandiko yaliyopuliziwa na Mtungaji wayo, Yehova Mungu, na kwa njia hiyo kuongeza uthamini kwa ajili ya ujumbe ulio hai wa Neno la Mungu pamoja na utumikaji walo wenye mafaa, upatani, na uzuri walo wote. Yaliyomo katika kitabu yameandikwa chini ya vichwa vidogo vya fungu. Hiyo inafaa katika funzo na haimaanishi kwamba hiyo ni migawanyo ya kauli ya mtu ya vitabu vya Biblia. Kila kitabu ni jumlisho, kikifanyiza changizo lenye thamani kwenye uelewevu wa makusudi ya kimungu.

31. (a) Ni habari gani imepeanwa ili kuonyesha ni kwa nini kila kitabu ni chenye mafaa? (b) Ni habari gani tukufu imetangulizwa katika mazungumzo yote ya vitabu vya Biblia?

³¹ Katika kumalizia kila kitabu, mazungumzo yanataja ni kwa nini kisehemu hicho cha Maandiko yaliyopuliziwa ni chenye ‘kufaa kwa mafundisho, na kwa kuwaonya watu makosa yao, na kwa kuwaongoza, na kwa kuwaadibisha katika haki.’ (2 Tim. 3:16) Matimizo ya unabii, yanayoonyeshwa na uthibitisho uliopuliziwa na Mungu wa waandikaji wa baadaye wa Biblia, yanazungumzwa. Katika kila kisa, changizo la kitabu kusitawisha habari iliyo jumla ya Biblia linaonyeshwa. Biblia si hekaya. Inao ujumbe pekee ulio hai kwa ajili ya ainabinadamu. Tangu kitabu cha kwanza, Mwanzo, hadi kitabu cha mwisho, Ufunuo, Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu yanathibitisha kusudi la Muumba wa ulimwengu wote mzima, Yehova Mungu, la kutakasa jina lake kupitia Ufalme unaotawalwa na Mbegu (Uzao) yake. Humo mna tumaini tukufu kwa wapenda uadilifu wote.—Mt. 12:18, 21.

32. Ni habari gani imepeanwa ili kuongeza uthamini kwa Biblia?

³² Baada ya kuchunguza vile vitabu vyenyewe 66 vya Biblia, tumetumia nafasi kutoa habari ya habari ya msingi juu ya Biblia. Hiyo ni kutia ndani uchunguzi juu ya jiografia ya Bara Lililoahidiwa, mpangilio wa nyakati za matukio ya Biblia, tafsiri za Biblia, ushuhuda wa akiolojia na mwingine wenye kuunga mkono uasilia wa Biblia, na uthibitisho wa orodha ya Biblia. Habari na jedwali nyingine zenye thamani zimo pia katika kisehemu hiki. Yote hayo yamekusudiwa kuongeza uthamini kwa Biblia kuwa kitabu chenye kutumika na chenye mafaa kuliko vyote duniani leo.

33. Biblia yaweza kuelezwaje, na kuichunguza kuna mafaa gani?

³³ Mtungaji wa kimungu amenena na ainabinadamu kirefu sana. Yeye ameonyesha upendo wa kina kirefu na upendezi wa kibaba katika yale ambayo amefanya kwa ajili ya watoto wake duniani. Ni mkusanyo wenye kusifika kama nini wa hati zilizopuliziwa na Mungu ambao ametutolea sisi katika Maandiko Matakatifu! Amin, zinafanyiza hazina isiyo na kifani, maktaba pana ya habari ‘yenye pumzi ya kimungu,’ inayozidi sana utajiri na upana wa maandishi ya binadamu wanyonge. Ujitoaji kwa uchunguzi wa Neno la Mungu hautakuwa wenye ‘kuchosha mwili,’ bali, utaleta mafaa ya milele kwa wale wanaojua ‘neno la Bwana [Yehova, NW] linalodumu hata milele.’—Mhu. 12:12; 1 Pet. 1:24, 25.

[Chati katika ukurasa wa 12]

WAANDIKAJI WALIOVUVIWA WA BIBLIA NA MAANDISHI YAO

(Kwa Utaratibu wa Tarehe)

2. Yoshua Kiongozi c. 1450 K.W.K. Yoshua

5. Nathani Nabii c. 1040 K.W.K. Ona juu (pamoja na Gadi)

8. Asafu Mwimbaji Baadhi ya Zaburi

9. Hemani Mtu wa Hekima Zaburi 88

10. Ethani Mtu wa Hekima Zaburi 89

12. Aguri Mithali sura 30

13. Lemueli Mfalme Mithali sura 31

14. Yona Nabii c. 844 K.W.K. Yona

15. Yoeli Nabii c. 820 K.W.K.(?) Yoeli

17. Hosea Nabii baada ya 745 K.W.K. Hosea

18. Isaya Nabii baada ya 732 K.W.K. Isaya

22. Habakuki Nabii c. 628 K.W.K. (?)Habakuki

23. Obadia Nabii c. 607 K.W.K. Obadia

27. Hagai Nabii 520 K.W.K. Hagai

28. Zekaria Nabii 518 K.W.K. Zekaria

32. Malaki Nabii baada ya 443 K.W.K. Malaki

36. Marko Misionari c. 60-65 W.K. Marko