FIDIA

Bei inayolipwa ili kununua tena, au kuweka huru kitu kutoka katika wajibu fulani au hali mbaya. Maana ya msingi ya neno “fidia” ni bei inayofunika (kwa mfano inayolipwa ili kulipia madhara au kutekeleza haki), nalo neno “ukombozi” linakazia kuachiliwa huru baada ya fidia kulipwa. Bei ya fidia iliyo muhimu zaidi kuliko zote ni damu ya Yesu Kristo, iliyomwagwa ili wazao wa Adamu wakombolewe kutoka katika dhambi na kifo.

Maneno mbalimbali ya Kiebrania na Kigiriki yanayotafsiriwa “fidia” na “komboa,” yanatoa wazo lilelile la bei, au kitu chenye thamani, kinachotolewa ili kuandaa fidia, au ukombozi. Maneno hayo yote yanatoa wazo la kubadilishana, na vilevile ulinganifu, usawa, au badala. Yaani, kitu kimoja kinatolewa badala ya kingine, ili kutimiza matakwa ya haki na hivyo kusawazisha mambo.​—Ona UPATANISHO.

Bei Inayofunika. Katika Kiebrania nomino koʹpher inatokana na kitenzi ka·pharʹ, ambacho kimsingi kinamaanisha, “kufunika,” kama vile Noa alivyofunika safina kwa lami. (Mwa 6:14) Hata hivyo, neno ka·pharʹ, hutumiwa hasa kufafanua jinsi haki inavyotekelezwa kwa kufunika au kufidia dhambi. Nomino koʹpher hurejelea kile kinachotolewa ili kutimiza jambo hilo, bei ya fidia. (Zb 65:3; 78:38; 79:8, 9) Kifuniko hulingana na kitu kinachofunikwa, labda kwa umbo (kwa mfano, “kifuniko [kap·poʹreth]” cha sanduku la agano; Kut 25:17-22), au kwa thamani yake (kwa mfano kulipia madhara yaliyosababishwa na jeraha).

Ili kusawazisha haki na kunyoosha mambo pamoja na watu wake Waisraeli, Yehova aliagiza katika agano la Sheria, dhabihu na matoleo mbalimbali yatolewe ili kufidia au kufunika dhambi za makuhani na Walawi (Kut 29:33-37; Law 16:6, 11), za mtu mmoja-mmoja, au za taifa lote kwa ujumla (Law 1:4; 4:20, 26, 31, 35), na vilevile kutakasa madhabahu na hema la ibada, na hivyo kufunika dhambi za watu waliozunguka madhabahu na hema la ibada. (Law 16:16-20) Kihalisi, uhai wa mnyama aliyetolewa dhabihu ulichukua nafasi ya uhai wa mtenda dhambi, damu yake ilitumiwa kufunika dhambi kwenye madhabahu ya Mungu, yaani, kwa kadiri ilivyowezekana. (Law 17:11; linganisha na Ebr 9:13, 14; 10:1-4.) “Siku ya Kufunika Dhambi [yohm hak·kip·pu·rimʹ]” ingeweza kwa kufaa kuitwa “siku ya fidia.” (Law 23:26-28) Dhabihu hizo zilihitajiwa ili taifa hilo na ibada yake iendelee kukubalika na kumpendeza Mungu anayependa uadilifu.

Sheria kuhusu ng’ombe dume aliyempiga mtu pembe inaonyesha vizuri wazo hilo la kubadilishana ili kukomboa. Ikiwa mwenye ng’ombe dume hakumfunga ng’ombe dume na hivyo akamuua mtu, mwenye ng’ombe dume alipaswa kuuawa na hivyo kulipia uhai wa mtu aliyeuawa kwa uhai wake mwenyewe. Hata hivyo, kwa kuwa hakumuua mtu huyo kimakusudi au moja kwa moja, ikiwa badala yake waamuzi wangeona ni vema kumtoza “fidia [koʹpher],” basi lazima angelipa bei hiyo ya ukombozi. Ilionwa kwamba kiasi kilichokadiriwa na kulipwa kilichukua mahali pa uhai wake mwenyewe na kufidia uhai uliopotezwa. (Kut 21:28-32; linganisha na Kum 19:21.) Kwa upande mwingine, hakuna fidia iliyokubaliwa kwa ajili ya muuaji wa kukusudia; uhai wake mwenyewe tu ndio ungeweza kufunika kifo cha yule aliyeuawa. (Hes 35:31-33) Kwa vile kuhesabu watu kulihusisha uhai, wakati wowote ambapo watu walihesabiwa kila mwanaume mwenye umri wa miaka 20 na zaidi alipaswa kumtolea Yehova fidia (koʹpher) ya nusu shekeli (dola 1.10) kwa ajili ya nafsi yake, bei ileile kwa tajiri na maskini.​—Kut 30:11-16.

Ukosefu wa haki humchukiza Mungu, na pia wanadamu, basi fidia, au kifuniko, kingekuwa na manufaa zaidi ya kukomesha au kutuliza hasira. (Linganisha na Yer 18:23; pia Mwa 32:20, ambapo neno ka·pharʹ linatafsiriwa kuwa ‘kutuliza.’) Hata hivyo, mume anayewaka hasira kuelekea mtu aliyefanya uzinzi na mke wake, hakubali “fidia [koʹpher]” yoyote. (Met 6:35) Neno hilo linaweza pia kutumiwa kurejelea wale wanaopaswa kutekeleza haki lakini wanapokea rushwa au zawadi “hongo [koʹpher]” ili kufunika makosa machoni pao.​—1Sa 12:3; Am 5:12.

Ukombozi, au Kuwekwa Huru. Kitenzi cha Kiebrania pa·dhahʹ kinamaanisha “komboa,” na kinahusiana na nomino pidh·yohnʹ inayomaanisha malipo au ‘bei ya ukombozi.’ (Kut 21:30) Ni wazi kwamba maneno hayo yanakazia kuwekwa huru baada ya kulipa bei ya ukombozi, nalo neno ka·pharʹ linakazia ubora au thamani ya bei hiyo na manufaa yake katika kusawazisha mizani ya haki. Huenda mtu akawekwa huru, au kukombolewa (pa·dhahʹ) kutoka utumwani (Law 19:20; Kum 7:8), katika taabu au ukandamizaji (2Sa 4:9; Ayu 6:23; Zb 55:18), au kifo na kaburi. (Ayu 33:28; Zb 49:15) Maandiko yanataja tena na tena jinsi Yehova alivyowakomboa taifa la Israeli kutoka Misri ili wawe ‘mali yake binafsi’ (Kum 9:26; Zb 78:42) na jinsi alivyowakomboa kutoka katika utumwa wa Ashuru na Babiloni karne nyingi baadaye. (Isa 35:10; 51:11; Yer 31:11, 12; Zek 10:8-10) Katika masimulizi hayo pia, ukombozi huo ulihusisha malipo, badilishano. Yehova alipowakomboa Waisraeli kutoka Misri, aliwafanya Wamisri walipe bei hiyo. Taifa la Israeli lilikuwa ‘mzaliwa wa kwanza’ wa Mungu, na Yehova alimwonya Farao kwamba ikiwa angeendelea kukataa kwa ukaidi kuwaweka huru Waisraeli, mzaliwa wa kwanza wa Farao na wazaliwa wa kwanza wa nchi yote ya Misri, wanadamu na wanyama, wangeuawa. (Kut 4:21-23; 11:4-8) Vivyo hivyo, Koreshi aliposhinda Babiloni na kuwaweka huru Wayahudi kutoka uhamishoni, Yehova alimpa “Misri kuwa fidia [aina ya koʹpher] kwa ajili [ya watu wake], Ethiopia na Seba” badala yao. Basi, baadaye milki ya Uajemi ilishinda maeneo hayo, na hivyo ‘mataifa yakatolewa badala ya uhai wa Waisraeli.’ (Isa 43:1-4) Mabadilishano hayo yanapatana na tangazo lililoongozwa na roho linalosema kwamba “mwovu ni (au huwa) fidia [koʹpher] ya mwadilifu, na mwenye hila atachukuliwa badala ya mnyoofu.”​—Met 21:18.

Neno lingine la Kiebrania linalohusiana na ukombozi ni ga·ʼalʹ, na kimsingi linamaanisha kumiliki tena, kuokoa, kununua tena. (Yer 32:7, 8) Ulinganifu wa neno hilo na pa·dhahʹ unaonekana kutokana na jinsi ambavyo maneno hayo yametumiwa pamoja katika Hosea 13:14: “Nitawakomboa [aina fulani ya pa·dhahʹ] kutoka katika nguvu za Kaburi; nitawaokoa [aina fulani ya ga·ʼalʹ] kutoka katika kifo.” (Linganisha na Zb 69:18.) Neno ga·ʼalʹ linakazia haki ya kumiliki tena au kununua tena, kupitia mtu wa karibu wa ukoo wa mtu ambaye mali yake au yeye mwenyewe alihitaji kununuliwa tena au kukombolewa, au kupitia mmiliki wa mali mwenyewe au muuzaji wenyewe. Kwa hiyo, mtu wa karibu wa ukoo aliyeitwa go·ʼelʹ, alikuwa “mkombozi” (Ru 2:20; 3:9, 13) au, katika visa vya mauaji ya kukusudia, alikuwa ‘mtu aliyelipiza kisasi cha damu.’​—Hes 35:12.

Sheria ilisema kwamba ikiwa hali zilimlazimisha Mwisraeli maskini kuuza ardhi yake ya urithi, nyumba yake iliyo jijini, au hata kujiuza mwenyewe awe mtumwa, “mtu wake wa karibu wa ukoo” au go·ʼelʹ, alikuwa na haki ya “kununua [ga·ʼalʹ] sehemu iliyouzwa na ndugu yake,” au muuzaji mwenyewe angeikomboa ikiwa angepata pesa. (Law 25:23-27, 29-34, 47-49; linganisha na Ru 4:1-15.) Ikiwa mtu angeweka nyumba yake au shamba lake kuwa nadhiri kwa Mungu kisha atake kulinunua tena, alipaswa kulipa thamani iliyokadiriwa ya mali hiyo pamoja na sehemu ya tano ya thamani hiyo. (Law 27:14-19) Hata hivyo, kitu chochote kilichotengwa ‘ili kiangamizwe’ hakingeweza kukombolewa.​—Law 27:28, 29.

Muuaji wa kukusudia hakuruhusiwa kukaa katika majiji yaliyotengwa ya makimbilio, baada ya kesi yake kusikilizwa, waamuzi walimtia mikononi mwa ‘mtu aliyelipiza kisasi [go·ʼelʹ] cha damu,’ mtu wa karibu wa ukoo wa yule aliyeuawa, na kisha mtu huyo alimuua muuaji huyo. Kwa vile hakuna “fidia [koʹpher]” iliyochukuliwa kwa ajili ya muuaji wa kukusudia na kwa kuwa mtu wa karibu wa ukoo aliyekuwa na haki ya kukomboa hangeweza kuokoa au kupata tena uhai wa mtu wake wa ukoo aliyeuawa, alikuwa na haki ya kudai uhai wa mtu wake wa ukoo kwa kumuua huyo muuaji.​—Hes 35:9-32; Kum 19:1-13.

Hayakuwa Malipo Halisi Sikuzote. Tayari tumeona kwamba Yehova ‘aliwakomboa’ (pa·dhahʹ) au ‘kuwaokoa’ (ga·ʼalʹ) Waisraeli kutoka Misri. (Kut 6:6; Isa 51:10, 11) Baadaye, kwa sababu Waisraeli waliendelea “kujitoa wenyewe kutenda maovu” (2Fa 17:16, 17), mara kadhaa Yehova ‘aliwatia [aliwauza] mikononi mwa maadui wao.’ (Kum 32:30; Amu 2:14; 3:8; 10:7; 1Sa 12:9) Walipotubu Yehova aliwanunua tena au kuwakomboa kutoka katika taabu au kutoka uhamishoni (Zb 107:2, 3; Isa 35:9, 10; Mik 4:10), na hivyo kufanya kazi ya Go·ʼelʹ, Mkombozi wa taifa hilo kwa sababu alikuwa amelichukua liwe kama mke wake. (Isa 43:1, 14; 48:20; 49:26; 50:1, 2; 54:5, 7) Yehova ‘alipowauza,’ hakulipwa fidia yoyote kihalisi na mataifa hayo ya kipagani. Malipo yake yalikuwa kutekelezwa kwa haki yake na kutimizwa kwa kusudi lake la kuwarekebisha na kuwatia nidhamu kwa sababu ya uasi wao na ukosefu wao wa heshima.​—Linganisha na Isa 48:17, 18.

Pia, Mungu ‘alipowakomboa’ hakuhitaji kulipa malipo yoyote kihalisi. Yehova alipowakomboa Waisraeli kutoka uhamishoni huko Babiloni, Koreshi aliwaweka huru kwa hiari, hakupata malipo yoyote maishani mwake. Hata hivyo, alipowakomboa watu wake kutoka kwa mataifa yaliyowatesa na kuwakandamiza Waisraeli, Yehova alidai malipo kutoka kwa wakandamizaji wenyewe, walilipia kwa uhai wao wenyewe. (Linganisha Zb 106:10, 11; Isa 41:11-14; 49:26.) Watu wa ufalme wa Yuda ‘walipouzwa,’ au walipotiwa mikononi mwa Wababiloni, Yehova hakupata malipo yoyote. Nao Wayahudi waliorudishwa hawakuwalipa pesa zozote Wababiloni wala Yehova ili kununua tena uhuru wao. ‘Waliuzwa bila malipo’ na kukombolewa ‘bila pesa.’ Basi Yehova hakuhitaji kuwalipa waliowateka ili kusawazisha mambo. Badala yake, aliwakomboa kwa nguvu za “mkono wake mtakatifu.”​—Isa 52:3-10; Zb 77:14, 15.

Basi, jukumu la Yehova akiwa Go·ʼelʹ lilimwezesha kulipiza kisasi uovu wote ambao watumishi wake walitendewa na hivyo kuliondolea jina lake lawama iliyoletwa na wale waliotumia mateso ya Waisraeli kama kisingizio cha kumshtumu. (Zb 78:35; Isa 59:15-20; 63:3-6, 9) Akiwa Mtu wa Ukoo na Mkombozi Mkuu wa taifa hilo na wa mtu mmojammoja wa taifa hilo, Yehova aliendesha “kesi” yao ili kutekeleza haki.​—Zb 119:153, 154; Yer 50:33, 34; Omb 3:58-60; linganisha na Met 23:10, 11.

Ingawa Ayubu aliisha kabla ya taifa la Israeli kuanzishwa, alisema hivi alipokuwa mgonjwa: “Najua vizuri kwamba mkombozi wangu yuko hai; atakuja baadaye na kuinuka juu ya dunia.” (Ayu 19:25; linganisha na Zb 69:18; 103:4.) Mfalme wa Israeli alipaswa kuiga mfano wa Mungu kwa kuwakomboa watu wa hali ya chini na maskini katika taifa hilo.​—Zb 72:1, 2, 14.

Jukumu la Kristo Yesu Akiwa Mkombozi. Habari zilizozungumziwa hapo juu zinatusaidia kuelewa fidia iliyotolewa kwa ajili ya wanadamu kupitia Mwana wa Mungu, Kristo Yesu. Baada ya uasi katika Edeni, wanadamu walihitaji fidia. Adamu alijiuza ili atende maovu na kupata furaha ya kichoyo ya kuendelea kuwa na mke wake, ambaye alikuwa ametenda dhambi na kuasi, hivyo yeye pia akapoteza kibali cha Mungu kama mke wake. Kwa hiyo, alijiuza na kuwauza wazao wake katika utumwa wa dhambi na kifo, malipo ambayo haki ya Mungu ilidai. (Ro 5:12-19; linganisha na Ro 7:14-25.) Kwa kuwa Adamu alikuwa mwanadamu mkamilifu, alipoteza hali hiyo yenye thamani kwa ajili yake mwenyewe na wazao wake wote.

Sheria ambayo ilikuwa na “kivuli cha mambo mema yatakayokuja,” iliagiza dhabihu za wanyama zitolewe ili kufunika dhambi. Hata hivyo, kama mtume Paulo alivyotaja, zilifunika tu kwa njia ya mfano, kwa sababu wanyama hao walikuwa wa hali ya chini kuliko wanadamu; hivyo, ‘damu ya ng’ombe dume na ya mbuzi haingeweza kuondoa dhambi’ kabisa. (Ebr 10:1-4) Wanyama hao wa dhabihu za mfano hawakupaswa kuwa na kasoro yoyote, walipaswa kuwa kamili. (Law 22:21) Dhabihu ya fidia halisi, yaani, mwanadamu anayeweza kuondoa dhambi, alipaswa kuwa mkamilifu, bila kasoro yoyote. Ilikuwa lazima alingane na Adamu mkamilifu na awe mwanadamu mkamilifu ili aweze kulipia bei ya ukombozi ambayo ingewaweka huru wazao wa Adamu kutoka katika deni, ulemavu, na utumwa ambamo baba yao wa kwanza Adamu aliwauza. (Linganisha Ro 7:14; Zb 51:5.) Ndipo tu angeweza kutekeleza haki kamilifu ya Mungu inayodai ulinganifu, yaani, “uhai kwa uhai.”​—Kut 21:23-25; Kum 19:21.

Kwa sababu ya uzito wa takwa hilo la haki ya Mungu, wanadamu hawangeweza kujipatia wenyewe mkombozi. (Zb 49:6-9) Hata hivyo, Mungu alipotimiza matakwa yake mwenyewe kwa gharama kubwa sana kwa kutoa uhai wa Mwana wake mwenyewe ili kulipa bei ya ukombozi, alionyesha waziwazi upendo wake mkubwa na rehema zake. (Ro 5:6-8) Mwana wake alihitaji kuwa mwanadamu ili alingane na Adamu aliyekuwa mkamilifu. Mungu alitimiza hilo kwa kuhamisha uhai wa Mwana wake kutoka mbinguni hadi kwenye tumbo la bikira Myahudi aliyeitwa Maria. (Lu 1:26-37; Yoh 1:14) Kwa kuwa Yesu hakuzaliwa na baba mwanadamu ambaye ni mzao wa Adamu mwenye dhambi, na kwa kuwa roho takatifu ya Mungu ‘ilimfunika’ Maria tangu alipopata mimba hadi Yesu alipozaliwa, Yesu hakurithi dhambi wala kutokamilika kokote, na hivyo akawa, “mwanakondoo asiye na dosari na asiye na doa,” ambaye damu yake ingethibitika kuwa dhabihu inayokubalika. (Lu 1:35; Yoh 1:29; 1Pe 1:18, 19) Hakutenda dhambi muda wote wa maisha yake, basi hakupoteza uwezo wake wa kustahili kutoa fidia. (Ebr 4:15; 7:26; 1Pe 2:22) Akiwa ‘mshiriki wa damu na mwili,’ alikuwa mtu wa karibu wa ukoo wa wanadamu naye alikuwa na kitu chenye thamani, uhai wake mkamilifu alioudumisha chini ya majaribu ya utimilifu; angeutumia kuwakomboa wanadamu na kuwaweka huru.​—Ebr 2:14, 15.

Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo yanaeleza wazi kwamba wanadamu wangewekwa huru kutoka katika dhambi na kifo baada ya bei fulani kulipwa. Maandiko yanasema kwamba Wakristo ‘walinunuliwa kwa bei’ (1Ko 6:20; 7:23), na kwamba kuna “bwana aliyewanunua” (2Pe 2:1), naye Yesu anasemwa kuwa Mwanakondoo ‘aliyechinjwa na kwa damu yake akamnunulia Mungu watu kutoka katika kila kabila na lugha na watu na taifa.’ (Ufu 5:9) Kitenzi a·go·raʹzo kinachomaanisha “kununua sokoni [a·go·raʹ]” ndicho kinachotumiwa katika maandiko hayo. Kitenzi e·xa·go·raʹzo (kuachilia au kuweka huru kwa kununua) kinachohusiana na kitenzi hicho kinatumiwa na Paulo kuonyesha kwamba Kristo aliwaachilia huru “kwa kuwanunua wale walio chini ya sheria” kupitia kifo chake kwenye mti. (Ga 4:5; 3:13) Lakini kwa kawaida wazo la kukomboa au kuokoa kupitia fidia linakaziwa kikamili zaidi na neno la Kigiriki lyʹtron na maneno mengine yanayohusiana nalo.

Neno Lyʹtron (linalotokana na kitenzi lyʹo, kinachomaanisha “fungua”) lilitumiwa hasa na waandishi Wagiriki kurejelea fidia inayolipwa ili kumkomboa mfungwa wa kivita au kuwaachilia huru walio chini ya dhamana au utumwani. (Linganisha na Ebr 11:35.) Maandiko mawili yanayotaja neno hilo yanaonyesha kwamba Kristo ‘alitoa uhai wake kuwa fidia badala ya wengi.’ (Mt 20:28; Mk 10:45) Neno an·tiʹly·tron linalohusiana nalo linapatikana katika 1 Timotheo 2:6. Kamusi ya Greek and English Lexicon to the New Testament ya Parkhurst inasema neno hilo linamaanisha: “fidia, bei ya ukombozi, au fidia inayolingana.” Anamnukuu Hyperius aliyesema hivi: “Kwa kufaa linamaanisha bei inayowakomboa watumwa kutoka mikononi mwa adui; na ubadilishanaji unaohusisha uhai wa mtu mmoja kukombolewa na uhai wa mtu mwingine.” Anamalizia kwa kusema: “Basi Aristotle anatumia kitenzi [an·ti·ly·troʹo] kumaanisha kukomboa uhai kwa uhai.” (London, 1845, uku. 47) Kwa hiyo, Kristo ‘alijitoa kuwa fidia inayolingana kwa ajili ya wote.’ (1Ti 2:5, 6) Maneno mengine yanayohusiana na neno hilo ni ly·troʹo·mai, ‘kuweka huru kupitia fidia’ (Tit 2:14; 1Pe 1:18, 19), na a·po·lyʹtro·sis, ‘kuachiliwa huru kwa njia ya fidia.’ (Efe 1:7, 14; Ko 1:14) Ni wazi kwamba maneno hayo ya Kigiriki yalitumiwa kama tu maneno ya Kiebrania yalivyotumiwa. Yanafafanua, si ununuzi au kuwekwa huru kwa njia ya kawaida, bali kukombolewa au kuokolewa, baada ya bei inayolingana kulipwa.

Ingawa dhabihu ya fidia ya Kristo imetolewa kwa ajili ya wote, si wote wanaoikubali, na “ghadhabu ya Mungu hukaa” juu ya wale ambao hawaikubali, kama inavyokaa juu ya wale wanaokubali uandalizi huo mwanzoni na baadaye kuupuuza. (Yoh 3:36; Ebr 10:26-29; tofautisha na Ro 5:9, 10.) Hawakombolewi kutoka katika utumwa wa Mfalme Dhambi na Kifo. (Ro 5:21) Chini ya Sheria, hakukuwa na fidia kwa ajili ya muuaji wa kukusudia. Kupitia tendo lake la kukusudia, Adamu aliwaletea wanadamu wote kifo, basi alikuwa muuaji. (Ro 5:12) Kwa hiyo, Mungu hangekubali uhai wa Yesu uwe fidia kwa ajili ya Adamu aliyetenda dhambi.

Lakini Mungu anafurahi kukubali fidia itumiwe kuwakomboa wazao wa Adamu ambao wanataka kuwekwa huru kupitia fidia hiyo. Kama Paulo alivyosema, “kupitia kutotii kwa mtu mmoja wengi walifanywa kuwa watenda dhambi, vivyo hivyo pia kupitia kutii kwa mtu mmoja wengi watafanywa kuwa waadilifu.” (Ro 5:18, 19) Adamu alipotenda dhambi na kuhukumiwa kifo, wazao au familia yake walikuwa katika kiuno chake, yaani, hawakuwa wamezaliwa, na basi wote walikufa pamoja naye. (Linganisha na Ebr 7:4-10.) Yesu akiwa mtu mkamilifu, “Adamu wa mwisho” (1Ko 15:45), alikuwa na watu wa familia yake au wazao wake katika viuno vyake, yaani, hakuwa amewazaa, na alipokufa bila hatia akiwa dhabihu ya mwanadamu mkamilifu watoto ambao angewazaa walikufa pamoja naye. Alichagua kwa hiari kutozaa watoto na kuwa na familia yake mwenyewe. Badala yake, Yesu anatumia mamlaka aliyopewa na Yehova kwa msingi wa fidia yake kuwapa uhai wale wote wanaokubali uandalizi huo.​—1Ko 15:45; linganisha na Ro 5:15-17.

Kwa kweli, Yesu alikuwa “fidia inayolingana,” si ya kumkomboa mtenda dhambi mmoja, Adamu, bali ya kuwakomboa wanadamu wote ambao ni wazao wa Adamu. Aliwanunua ili wawe familia yake alipowasilisha thamani kamili ya dhabihu yake ya fidia mbele za Mungu mwenye haki kamilifu huko mbinguni. (Ebr 9:24) Kwa hiyo amepata Bibi Harusi, kutaniko la kimbingu linalofanyizwa na wafuasi wake. (Linganisha Waefeso 5:23-27; Ufu 1:5, 6; 5:9, 10; 14:3, 4.) Unabii kuhusu Masihi unaonyesha pia kwamba atakuwa na “uzao” akiwa “Baba wa Milele.” (Isa 53:10-12; 9:6, 7) Ili awe baba, ni lazima fidia yake iwanufaishe wengine mbali na “Bibi harusi” wake. Dhabihu yake ya fidia inawanufaisha wale ‘walionunuliwa kutoka kati ya wanadamu wakiwa matunda ya kwanza’ na kufanyiza kutaniko la kimbingu, na pia itawanufaisha wengine ambao watapata uzima wa milele wakati dhambi zao zitakapoondolewa na pia hali yao ya kutokamilika. (Ufu 14:4; 1Yo 2:1, 2) Kwa kuwa washiriki wa kutaniko la kimbingu watatawala na Kristo wakiwa makuhani na “wafalme juu ya dunia,” ni wazi kwamba wengine watakaonufaishwa na fidia watakuwa raia wa Ufalme wa Kristo hapa duniani, nao watapata uzima wa milele wakiwa watoto wa “Baba wa Milele.” (Ufu 5:10; 20:6; 21:2-4, 9, 10; 22:17; linganisha na Zb 103:2-5.) Mpango huo mzima unaonyesha hekima ya Yehova na uadilifu wake katika kusawazisha kikamili mizani ya haki huku akionyesha fadhili zisizostahiliwa na kusamehe dhambi.​—Ro 3:21-26.