Mambo Makuu ya Biblia Nehemia 1:1–13:31
Ibada ya Kweli Inashinda
Ibada ya kweli inashinda kupitia hatua ya dhati inayochukuliwa na kupitia kutegemea Yehova bila kuyumbayumba. Hilo ndilo wazo kuu la kitabu cha Nehemia. Ni masimulizi yanayoelezwa kwa uwazi unaovutia juu ya kujenga upya kuta za Yerusalemu chini ya uongozi wa ushujaa wa Nehemia.
Kitabu hicho kinahusu mambo yaliyotendeka katika kipindi cha maana sana ambamo yale majuma 70 ya miaka yenye kuongoza kwenye kutokea kwa Masihi yangeanzia. (Danieli 9:24-27) Mstari wa utangulizi na masimulizi ya kujitaja kwa kutumia kijina “ni-” yanamtambulisha wazi Nehemia kuwa ndiye mwandikaji. Kitabu hicho ni mwendelezo wa kitabu cha Ezra, nacho kinaanza kuendeleza habari hizo karibu miaka 12 baada ya matukio yaliyoandikwa na Ezra.
Tunaposoma masimulizi haya, tunaona jinsi Yehova anavyoelekeza matukio kwa njia ya ajabu hivi kwamba mapenzi yake yanatimia. Tunaona pia jinsi anavyowatia nguvu na kuwafariji watumishi wake washikamanifu.
Hali Mbaya ya Yerusalemu
Tafadhali soma Nehemia 1:1–2:20. Nehemia, aliye mnyweshaji wa mfalme wa Uajemi, anapata habari kwamba kuta za Yerusalemu zingali ni mabomoko na kwamba watu huko wamo “katika hali ya dhiki nyingi.” Kwa kuugua sana moyoni, Nehemia anammiminia Yehova moyo wake katika sala ya bidii. Huzuni yake inaonwa na mfalme, na basi Nehemia anafunguliwa njia ya kusafiri kwenda Yerusalemu akapange mambo ya kuujenga upya ukuta wa mji.
◆ 1:1—Huo ulikuwa mwaka gani?
Huo ulikuwa mwaka wa 20 wa MfaIme Artasakse (Longimano). (2:1) Kwa kuwa mwezi Chislev (Novemba-Desemba) unawekwa kabla ya Nisani (Machi-Aprili) katika masimulizi haya, inaonekana wafalme Waajemi walihesabu kila mwaka wa utawala wao kuanzia majira ya vuli moja mpaka majira ya vuli nyingine, au kuanzia wakati ambao hasa walikalia kiti cha ufalme. Ushuhuda wa kihistoria unaotegemeka na unabii mbalimbali Biblia unaelekeza kwenye 455 K.W.K. kuwa ndio mwaka unapoanza mwezi Nisani wa mwaka wa 20 wa Artasakse. Hivyo, masimulizi ya Nehemia yanaanza katika vuli ya mwaka 456 K.W.K., na amri ya kuujenga upya ukuta wa Yerusalemu ilitolewa katika masika ya mwaka 455 K.W.K.
◆ 2:4—Je, hii ilikuwa sala ya kuzukiwa tu kwa sababu ya kukazwa sana na hali?
Hapana, kwa maana ukiwa wa Yerusalemu ndiyo habari ambayo Nehemia alikuwa amekuwa akitaja-taja katika sala zake “mchana na usiku” kwa muda mrefu. (1:4, 6) Alipopata nafasi ya kumwambia Mfalme Artasakse juu ya tamaa yake ya kuzijenga upya kuta za Yerusalemu, Nehemia alisali tena, hivyo akafanya jambo alilokuwa amekwisha kufanya mara nyingi. Jibu zuri la Yehova lilitokeza agizo la kuzijenga upya kuta za mji.
Somo Kwetu Sisi: Nehemia alimtegemea Yehova kwa mwelekezo. Tunapoelekewa na maamuzi mazito, sisi pia tunapaswa ‘kudumu katika sala’ na kutenda kupatana na mwongozo wa Yehova.—Warumi 12:12.
Ukuta Unajengwa Ujapofanya Mpango wa Hila
Soma 3:1–6:19. Ujenzi wa ukuta unapoanza, maadui wanadhihaki na kufanya mzaha. Baadaye, wanatisha kushambulia. Bila kuogopeshwa, Nehemia anawahimiza hivi wafanya kazi: “Mkumbukeni [Yehova], aliye mkuu mwenye kuogofya.” Nusu yao wanasimama kulinda wakiwa na mikuki na pinde, na wengine wanafanya kazi wakiwa tayari na silaha zao. Kujapokuwa na tisho hilo na mipango mingine ya hila, Wayahudi wanaumaliza ukuta kwa muda wa siku 52!
◆ 3:5—“Wakuu” hao walikuwa akina nani?
Walikuwa ni Wayahudi mashuhuri kati ya wakaaji au wakazi wa zamani wa Tekoa, mji uliokuwa karibu maili kumi (kilometa 16) kusini mwa Yerusalemu. Inaonekana “wakuu” hao walikuwa wenye kiburi mno wasiweze kujinyenyekeza na kufanya kazi wakiwa chini ya nira ya waangalizi waliowekwa rasmi na Nehemia.—Linganisha Yeremia 27:11.
◆ 4:17—Walifanyaje kazi kwa mkono mmoja?
Waashi (wajenzi) wangepaswa kutumia mikono yote miwili kwa kazi yao. Hao waliweka silaha zao viunoni. (4:18) Wachukua mizigo wangeweza kwa urahisi kushika silaha katika mkono mmoja na kunyanyua kwenye mabega au vichwa vyao vifusi vya udongo au mawe bila kuviangusha.—Mwanzo 24:15, 45.
◆ 5:7—Kwa sababu gani ilikuwa i vibaya kutoza riba (faida ya mkopo)?
Jambo hilo lilikuwa ni kuvunja sheria ya Yehova kwa njia ya moja kwa moja. (Mambo ya Walawi 25:36; Kumbukumbu la Torati 23:19) “Fungu la mia” lingejumlika liwe asilimia 12 kwa a mwaka ikiwa lingetozwa kila mwezi. (5:11) Tayari watu walikuwa katika shida nyingi kwa sababu ya ukosefu mkubwa wa chakula na kutozwa kodi nyingi ya Kiajemi. (5:3, 4) Hata hivyo matajiri walikosa huruma wakataka walipwe faida kubwa na ndugu zao maskini.
◆ 6:5—Kwa sababu gani ikaandikwa “barua wazi”?
Mara nyingi barua za siri ziliingizwa kwa uangalifu katika mifuko iliyotiwa muhuri. Hivyo tendo la Sanbalati la kupeleka “barua wazi” huenda likawa lilikusudiwa kuwa la kutukana. Au, kwa kuwa shtaka lililo katika “barua wazi” lingeweza kusomwa na wengine, huenda akawa alitumaini kwamba Nehemia angeudhika sana hata atoke Yerusalemu na kuja kujitetea kwamba hana hatia ya mashtaka hayo. Huenda pia ikawa kwamba Sanbalati alitumaini kwamba barua hiyo ingewaogopesha sana Wayahudi hata waache kazi yao.
Somo Kwetu Sisi: Haitupasi kuiona kazi ngumu kuwa isiyopatana na cheo chetu kisha tusitesite kama wale “wakuu” wa Watekoa. Bali, inatupasa tujinyooshe kama wale Watekoa wa hali ya chini waliofanya wajibu maradufu.—Nehemia 3:5, 27.
Ibada ya Kweli Yatiwa Nguvu Mpya
Soma 7:1-10:39. Kazi yote inafanywa kwa kusudi moja: kuirudisha ibada ya kweli. Baada ya watu kuhesabiwa, wanakusanyika kuwasikia Ezra na Walawi wakiisoma Torati na kuieleza. Baada ya ‘kusikiliza’ (kupata ufahamu, NW) kwa njia hiyo, wanaadhimisha kwa furaha Sikukuu ya Vibanda. Watu wanafunga kula kisha wanaungama dhambi zao, na hatua zinachukuliwa kurekebisha makosa hayo.
◆ 7:6—Kwa sababu gani orodha hii inatofautiana na ya Ezra?
Masimulizi yote mawili yanakubaliana kwamba, bila kuhesabu watumwa na waimbaji, jumla ya watu 42,360 walirudi. (Ezra 2:64, 65; Nehemia 7:66, 67) Lakini pana tofauti fulani-fulani katika hesabu ya wenye kurudi katika jamaa fulani-fulani. Inaelekea sana kwamba Ezra na Nehemia walitumia njia tofauti za kujumlisha orodha zao. Kwa mfano, huenda ikawa mmoja aliwaorodhesha wale waliojiandikisha majina yao kwamba wangerudi, hali yule mwingine akawataja wale ambao kwa kweli walirudi. Makuhani fulani, na inawezekana watu wengine pia, hawakuweza kuthibitisha ukoo wa wazazi wao. (7:64) Huenda jambo hilo likaeleza ni sababu gani hesabu ya orodha ya watu mmoja mmoja haiwi jumla ya 42,360 kama ilivyosemwa.
◆ 8:8—’Maana ya Torati ilielezwaje’?
Inaonekana kwamba, mbali na kutamka maneno kwa uwazi unaofaa na kuyakazia kwa mdomo, Ezra na wasaidizi wake walieleza maana na kuonyesha matumizi ya kanuni za Torati ili watu waweze kuielewa vizuri zaidi. Vichapo vinavyoitegemea Biblia na mikutano ya Mashahidi wa Yehova vinatumika pia ‘kueleza maana’ ya Neno la Mungu.
◆ 9:1—Kwa sababu gani Waisraeli walivaa magunia na kujitia udongo?
Kuvaa gunia—vazi jeusi lililofumwa kutokana na singa za mbuzi —kulikuwa ishara ya huzuni. Kama hivyo, kuweka udongo au majivu kichwani au mwilini kulimaanisha maombolezo yenye kuhuzunisha sana au hali ya kushushiwa heshima. (1 Samweli 4:12; 2 Samweli 13:19) Wayahudi walifanya hivyo ili kuonyesha masikitiko yao na utambuzi wa unyenyekevu juu ya dhambi zao. Jambo hilo lilifuatwa na ‘mkataba’ wa kuungama, “agano la hakika” (‘mpango wenye kutegemeka,’ NW). (9:38) Vivyo hivyo, ni lazima sisi tuzikubali kwa unyenyekevu dhambi zetu na kuziungama ikiwa tunataka kulinda uhusiano wetu na Mungu.— 1 Yohana 1:6-9.
◆ 10:34—Je, matoleo ya kuni yaliamriwa katika Torati?
Hapana, lakini kuni nyingi zilihitajiwa kwa ajili ya moto wa madhabahuni. Inaonekana kwamba kati ya wenye kurudi hawakuwako Wanethini wa kutosha, wale watumwa wa hekaluni wasio Waisraeli ambao walikuwa “wakusanya kuni.” (Yoshua 9:23, 27, NW) Kwa hiyo kuhakikisha kwamba kuni zingeendelea kupatikana daima, kura zilitupwa ili kuamua ni kikundi cha kabila gani ambacho kingepaswa kuziandaa wakati fulani fulani.
Somo Kwetu Sisi: Walipata “furaha ya [Yehova]” kwa sababu ya kuwa na ufahamu katika Neno la Mungu, kulitumia liwahusu wao binafsi, na kuitikia mwelekezo wa kitheokrasi. (8:10) Vivyo hivyo, Mashahidi wa Yehova wanauthamini umaana wa funzo la kibinafsi, uhudhuriaji wa kawaida mikutanoni, na huduma ya shambani ni mambo ya maana katika kudumisha furaha.
Mzinduo Wenye Furaha Nyingi
Soma 11:1-12:47. Ili mji wa Yerusalemu uendelee kuwa mahali pakuu pa ibada ya kweli, unahitaji wakaaji wengi zaidi. Mbali na kuwako kwa wenye kujitolea, kura zinatupwa ili mmoja kati ya kila watu kumi wanaoishi nje wahamie ndani ya mji. Ndipo ukuta wa mji unapozinduliwa kwa mwandamano wenye furaha nyingi. Dhabihu kuu zinatolewa, nako kushangilia kwa watu kunaweza kusikiwa kutoka mbali.
◆ 11:2—Kwa sababu gani wenye kujitolea ‘walibarikiwa’?
Kuacha mali za urithi na kuhamia Yerusalemu kungaliwaletea gharama na hasara fulani fulani. Huenda pia ikawa kwamba wenye kuishi katika mji huo walikuwa katika hali ya kuweza kupatwa na hatari mbalimbali. Chini ya hali kama hizo, wengine waliwaona wenye kujitolea kuwa wanastahili sifa na bila shaka walisali kwamba Yehova awabariki.
◆ 12:27—Ukuta ulizinduliwa wakati gani?
Ukuta ulimalizwa siku ya 25 ya mwezi wa sita, Eluli, mwaka 455 K.W.K., na makusanyiko yenye kutokeza yalifanyika mwezi uliofuata (6:15; 8:2; 9:1) Labda mzinduo ulifuata mara tu baada ya hapo, uwe kipeo cha pindi hiyo yenye furaha nyingi.
Somo Kwetu Sisi: Roho ya kujitolea na wonyesho wa shukrani kwa Yehova katika nyimbo na muziki ilichangamsha moyo. Leo kwenye mikusanyiko na pindi nyinginezo, Mashahidi wa Yehova wanajitolea kufanya utumishi mbalimbali ili kufaidi wengine na kuimbia Mungu sifa kwa moyo wote.
Uchafu Watupwa Nje
Soma 13:1-31. Anaporudi kutoka safari ya kwenda kwenye jumba la mfalme wa Uajemi, Nehemia anashtuliwa sana na mambo yaliyotendeka alipokuwa hayupo. Anachukua hatua mara hiyo kusahihisha matatizo yaliyopo.
◆ 13:3—Ni nani waliokuwa huo “umati wa watu waliochanganyika”?
“Umati wa watu waliochanganyika” inaonekana ulikuwa ni kutia ndani watu wageni kama Wamoabi, Waamoni, na wana wa wageni waliokuwa nusu-Waisraeli. (13:1, 2) Jambo hilo linadokezwa na uhakika wa kwamba hapo mapema Wayahudi waliwaondosha wake zao wa kigeni na hata wana wao. (Ezra 10:44) Kwa mara nyingine Wayahudi walikuwa wametwaa wake wa kigeni, na jambo hilo lilitokeza uhitaji wa kuondoa wanawake hao na wazao wao katika jumuiya, nchi yenyewe, na hivyo wasiwe katika mapendeleo ya ibada pamoja na watu wa Yehova. — Nehemia 13:23-31.
Somo Kwetu Sisi: Wayahudi wenye kurudi nyuma ni mfano wenye kutuonya sisi. Tunahitaji kuwa macho daima tujilinde tusije tukapenywa na ufuatiaji wa vitu vya kimwili, ufisadi, na uasi-imani.
Kitabu cha Nehemia kinakazia tena na tena kanuni ya kwamba “[Yehova] asipoijenga nyumba waijengao wafanya kazi bure.” (Zaburi 127:1) Somo kuu kwetu ni kwamba katika shughuli zetu zote, tutafanikiwa tu ikiwa tuna baraka ya Yehova. Na baraka hiyo inategemea kutanguliza ibada ya kweli katika maisha zetu.