Acha Kujidhibiti Kwako Kuweko na Kufurike
“Katika imani yenu tieni . . . kiasi [kujidhibiti, NW].”—2 PETRO 1:5, 6.
1. Mkristo aweza kutoa ushahidi katika hali gani isiyo ya kawaida?
YESU alisema: “Nanyi mtachukuliwa mbele ya maliwali na wafalme kwa ajili yangu, kuwa ushuhuda kwao.” (Mathayo 10:18) Ikiwa ungechukuliwa mbele ya gavana, hakimu, au rais, ungesema juu ya nini? Labda kwanza ungesema juu ya sababu ya kuwa hapo, juu ya jambo ambalo umeshtakiwa. Roho ya Mungu ingekusaidia ufanye hivyo. (Luka 12:11, 12) Lakini je, waweza kuwazia kusema juu ya kujidhibiti? Je! wakuona kujidhibiti kuwa sehemu ya maana ya ujumbe wetu wa Kikristo?
2, 3. (a) Ilitukiaje kwamba Paulo aliweza kutoa ushahidi kwa Feliki na Drusila? (b) Kwa nini kujidhibiti ilikuwa habari ifaayo kwa Paulo kusema juu yayo katika hali hiyo?
2 Fikiria kielelezo kimoja cha maisha halisi. Mmoja wa mashahidi wa Yehova alikamatwa na kupelekwa mahakamani. Alipopewa fursa ya kusema, alitaka kueleza imani zake akiwa Mkristo, akiwa shahidi. Waweza kuchunguza simulizi hilo na utapata kwamba alitoa ushuhuda wenye hoja “kuhusu uadilifu na kujidhibiti na hukumu itakayokuja.” (NW) Tunarejezea ono la mtume Paulo katika Kaisaria. Mwanzoni alihojiwa. “Baada ya siku kadha wa kadha, Feliki akafika pamoja na Drusila mkewe aliyekuwa Myahudi, akatuma kumwita Paulo akamsikiliza habari za imani iliyo kwa Kristo Yesu.” (Matendo 24:24) Historia yaripoti kwamba Feliki “alizoea kila aina ya ukatili na tamaa, akitumia mamlaka ya mfalme akiwa na tabia zote za mtumwa.” Alikuwa ameoa mara mbili kabla ya wakati alipomshawishi Drusila kumtaliki mume wake (akivunja sheria ya Mungu) na kuwa mke wake wa tatu. Labda ni Drusila aliyetaka kusikia juu ya hiyo dini mpya, Ukristo.
3 Paulo aliendelea kuongea “kuhusu uadilifu na kujidhibiti na hukumu itakayokuja.” (Matendo 24:25, NW) Hilo lingalionyesha waziwazi tofauti kati ya viwango vya Mungu vya unyoofu na ule ukatili na ukosefu wa haki ambao Feliki na Drusila walikuwa wakishiriki. Huenda ikawa Paulo alitumaini kumsukuma Feliki aonyeshe haki katika kesi hiyo. Lakini kwa nini aseme juu ya “kujidhibiti na hukumu itakayokuja”? Watu hao wawili wasio na adili walitaka kujua kilichotiwa ndani ya “imani iliyo kwa Kristo Yesu.” Kwa hiyo walihitaji kujua kwamba kumfuata kwataka mtu azuie mawazo yake, usemi wake, na matendo yake, ambayo ndiyo maana ya kujidhibiti. Wanadamu wote wanapaswa kumtolea Mungu hesabu kwa ajili ya fikira zao, maneno yao, na matendo yao. Hivyo, hukumu iliyokuwa ya maana kuliko ile hukumu kutoka kwa Feliki katika kesi ya Paulo, ilikuwa ile ambayo gavana huyo na mke wake walikabili mbele za Mungu. (Matendo 17:30, 31; Warumi 14:10-12) Kwa kueleweka, aliposikia ujumbe wa Paulo, ‘Feliki alifanya hofu.’
Ni Jambo la Maana Lakini Si Rahisi
4. Kwa nini kujidhibiti ni sehemu ya maana ya Ukristo wa kweli?
4 Mtume Paulo alitambua kujidhibiti kuwa sehemu muhimu ya Ukristo. Mtume Petro, aliyekuwa mmoja wa washiriki wa Yesu wa karibu, alithibitisha hilo. Alipokuwa akiwaandikia wale ambao wangekuja ‘kushiriki hali ya kimungu’ mbinguni, Petro alitoa himizo la kuonyesha sifa fulani zilizokuwa muhimu, kama vile imani, upendo, na kujidhibiti. Kwa hiyo, kujidhibiti kulihusika katika uhakikishio huu: “Mkiwa na sifa hizo zote kwa wingi, zitawawezesheni kuwa watendaji na kupata faida katika kumjua Bwana wetu Yesu Kristo.”—2 Petro 1:1, 4-8, Habari Njema kwa Watu Wote.
5. Kwa nini tuhangaikie hasa kujidhibiti?
5 Hata hivyo, wajua kwamba ni rahisi zaidi kusema kwamba tunapaswa kuonyesha kujidhibiti kuliko ilivyo kuizoea sifa hiyo katika maisha yetu ya kila siku. Sababu moja ni kwamba kujidhibiti ni sifa isiyo ya kawaida. Kwenye 2 Timotheo 3:1-5, NW, Paulo alisimulia mitazamo ambayo ingeenea katika wakati wetu, katika “siku za mwisho.” Tabia moja ambayo ingekuwa ya kawaida katika kipindi chetu ni kwamba wengi wangekuwa “bila kujidhibiti.” Tunaona hilo likithibitika kuwa kweli kotekote kutuzunguka, sivyo?
6. Ukosefu wa kujidhibiti unadhihirishwaje leo?
6 Watu wengi huamini kwamba kwa msingi “kuachilia hisia zao bila kuzizuia” au “kuonyesha hasira yao yote,” kunafaa afya yao. Maoni yao yanaungwa mkono na watu mashuhuri walio vielelezo vya kuigwa wanaoonekana wakipuuza kujidhibiti kwa aina yoyote, wanaoridhisha tu tamaa zao. Kwa kutoa kielezi: Wengi wanaopenda michezo ya mabingwa wamekuja kuzoea kuonyesha hisia za moyoni zenye kupita kiasi, hata hasira yenye jeuri. Je! waweza kukumbuka, angaa kutoka kwa vyombo vya habari, pindi fulani ambazo mapigano ya kikatili au ghasia zilitokea kwenye michezo fulani? Lakini, jambo tunalotaka kuonyesha halihitaji tutumie wakati mwingi tukipitia vielelezo vya ukosefu wa kujidhibiti. Ungeweza kutaja sehemu nyingi ambamo tunahitaji kuonyesha kujidhibiti—kula na kunywa kwetu, mwenendo wetu pamoja na watu wa jinsia tofauti, na wakati na fedha zinazotumiwa kwenye shughuli zenye kujifurahisha. Lakini badala ya kupitia kijuujuu mambo mengi ya jinsi hiyo, acheni tuchunguze sehemu moja kuu ambamo ni lazima tudhihirishe kujidhibiti.
Kujidhibiti Kuhusiana na Hisia Zetu za Moyoni
7. Ni sehemu gani ya kujidhibiti inayostahili ufikirio wa pekee?
7 Wengi wetu tumekuwa na mafanikio ya kiasi fulani katika kudhibiti au kuzuia matendo yetu. Hatuibi, hatuangukii ukosefu wa adili, au kuua kimakusudi; tunajua sheria ya Mungu kuhusu mabaya ya jinsi hiyo. Lakini, tunafanikiwa kadiri gani, katika kudhibiti hisia zetu za moyoni? Mara nyingi, baada ya wakati fulani, wale wanaoshindwa kusitawisha kujidhibiti katika hisia za moyoni hupoteza kujidhibiti kuhusiana na matendo yao. Kwa hiyo acheni tukazie fikira hisia zetu za moyo.
8. Yehova anatazamia nini kwetu kuhusiana na hisia zetu za moyoni?
8 Yehova Mungu hatutazamii tuwe kama mashine, hivi kwamba hatuna wala hatudhihirishi hisia yoyote ya moyoni. Kwenye kaburi la Lazaro, Yesu “aliugua rohoni, akafadhaika.” Kisha “Yesu akalia machozi.” (Yohana 11:32-38) Alionyesha hisia ya moyoni tofauti sana alipowafukuza wabadili fedha kutoka hekaluni, kwa kudhibiti matendo yake kikamilifu. (Mathayo 21:12, 13; Yohana 2:14-17) Wanafunzi wake waaminifu-washikamanifu walionyesha pia hisia nyingi za moyoni. (Luka 10:17; 24:41; Yohana 16:20-22; Matendo 11:23; 12:12-14; 20:36-38; 3 Yohana 4) Lakini, waling’amua uhitaji wa kujidhibiti ili hisia zao za moyoni zisiongoze kwenye dhambi. Waefeso 4:26 inaelewesha wazi sana jambo hilo: “Mwe na hasira, ila msitende dhambi; jua lisichwe na uchungu wenu bado haujawatoka.”
9. Kwa nini kudhibiti hisia zetu za moyoni ni kwa maana sana?
9 Kuna hatari kwamba Mkristo aweza kuonekana akidhihirisha kujidhibiti hali, kwa kweli, hisia zake za moyoni zinapita kiasi. Kumbuka itikio wakati Mungu alipokubali dhabihu ya Habili: “Kaini akaghadhibika sana, uso wake ukakunjamana. BWANA [Yehova, NW] akamwambia Kaini, Kwa nini una ghadhabu? na kwa nini uso wako umekunjamana? Kama ukitenda vyema, hutapata kibali? Usipotenda vyema dhambi iko, inakuotea mlangoni, nayo inakutamani wewe.” (Mwanzo 4:5-7) Kaini alishindwa kudhibiti hisia zake za moyoni, zilizomwongoza amwue Habili kimakusudi. Hisia za moyoni zisizodhibitiwa ziliongoza kwenye tendo lisilodhibitiwa.
10. Unajifunza nini kutokana na kielelezo cha Hamani?
10 Pia, fikiria kielelezo kimoja kutoka siku za Mordekai na Esta. Yule ofisa aliyeitwa Hamani alikasirika kwa vile Mordekai hakuwa akimwinamia. Baadaye Hamani alifikiri kimakosa kwamba angependelewa. “Hamani alitoka siku ile kwa furaha na ukunjufu wa moyo; lakini Hamani alipomwona Mordekai mlangoni pa mfalme, ya kwamba hasimami wala kutetemeka mbele yake, alijaa ghadhabu juu ya Mordekai. Walakini, Hamani akajizuia [akajidhibiti mwenyewe, NW], akaenda zake nyumbani kwake.” (Esta 5:9, 10) Alikuwa mwepesi kuonyesha hisia ya moyoni ya shangwe. Lakini alikuwa mwepesi pia kujaa ghadhabu alipomwona tu yule aliyemwekea kinyongo. Je! wafikiri kwamba Biblia inaposema Hamani ‘alijizuia’ ilimaanisha alionyesha kielelezo kizuri katika kujidhibiti? Hasha. Kwa wakati huo, Hamani alidhibiti matendo yake na hakuonyesha hisia yoyote ya moyoni, lakini alishindwa kudhibiti hasira yake yenye wivu. Hisia zake za moyoni zilimwongoza kufanya njama ya kuua.
11. Katika kutaniko la Filipi, ni tatizo jipi lililokuwako na ni nini kingaliweza kulisababisha?
11 Vivyo hivyo, ukosefu wa kudhibiti hisia za moyoni leo unaweza kuwadhuru Wakristo sana. ‘Ah,’ huenda wengine wakahisi, ‘hilo haliwezi kuwa tatizo katika kutaniko.’ Lakini limekuwa tatizo. Wakristo wawili wapakwa kwa roho katika Filipi walikuwa na hitilafu nzito kati yao, ambayo Biblia haifafanui. Ebu wazia hili kuwa uwezekano mmoja: Euodia aliwaalika ndugu na dada fulani kwenye mlo au kwenye kikusanyiko chenye kufurahisha. Sintike hakualikwa, akahisi kuumizwa. Labda aliitikia kwa kutomwalika Euodia kwenye kikusanyiko fulani baadaye. Kisha wote wawili wakaanza kutafutana makosa; baada ya wakati fulani, hawakusemezana. Katika hali kama hiyo, je, tatizo la msingi lingekuwa kutoalikwa kwenye mlo? La. Hiyo ingekuwa cheche tu. Dada hao wawili wapakwa kwa roho waliposhindwa kudhibiti hisia zao za moyoni, cheche hiyo ilikuja kuwa moto wa msituni. Tatizo hilo liliendelea na kukua mpaka mtume fulani akalazimika kuchukua hatua.—Wafilipi 4:2, 3.
Hisia Zako za Moyoni na Ndugu Zako
12. Kwa nini Mungu anatupa sisi lile shauri linalopatikana kwenye Mhubiri 7:9?
12 Kwa kweli, si rahisi kwa mtu kudhibiti hisia zake za moyoni anapohisi amedharauliwa, kuumizwa, au kutendwa kwa chuki isiyo na sababu. Yehova ajua hivyo, kwani ameona mahusiano ya kibinadamu tangu mwanzo wa mwanadamu. Mungu atushauri hivi: “Usifanye haraka kukasirika rohoni mwako, maana hasira hukaa kifuani mwa wapumbavu.” (Mhubiri 7:9) Ona kwamba Mungu huelekeza fikira kwanza kwenye hisia za moyoni si kwenye matendo. (Mithali 14:17; 16:32; Yakobo 1:19) Jiulize hivi, ‘Je! nikazie fikira zaidi jambo la kudhibiti hisia zangu za moyoni?’
13, 14. (a) Ulimwenguni, ni nini kwa kawaida husitawi kutokana na ukosefu wa kudhibiti hisia za moyoni? (b) Ni mambo gani yanayoweza kuwaongoza Wakristo waweke kinyongo?
13 Watu wengi ulimwenguni wanaoshindwa kudhibiti hisia zao za moyoni huanza uadui—ugomvi mchungu wenye kuendelea, hata wenye jeuri, kwa sababu ya kosa la kweli au lililowaziwa tu lililofanywa dhidi yao wenyewe au dhidi ya mtu wa ukoo. Mara hisia za moyoni zisipoweza kudhibitiwa tena, zinaweza kuwa na uvutano wenye madhara kwa muda mrefu. (Linganisha Mwanzo 34:1-7, 25-27; 49:5-7; 2 Samweli 2:17-23; 3:23-30; Mithali 26:24-26.) Kwa hakika Wakristo, wawe ni wa taifa au malezi yapi ya kitamaduni, wanapaswa kuona uadui huo wenye uchungu na kinyongo hicho kuwa hakifai, kuwa kibaya, na kipaswacho kuepukwa. (Mambo ya Walawi 19:17) Je! wewe unaona kuepuka kuweka kinyongo kuwa sehemu ya kujidhibiti kwako kuhusiana na hisia za moyoni?
14 Kama vile katika kisa cha Euodia na Sintike, kushindwa kudhibiti hisia za moyoni kungeweza kuongoza kwenye matatizo sasa. Dada fulani aweza kuhisi amedharauliwa kwa sababu ya kutoalikwa kwenye karamu ya harusi. Au labda ni mtoto wake au binamu yake ambaye hakualikwa. Au labda ndugu fulani alinunua gari lililotumika kutoka kwa Mkristo mwenzake, na likaharibika baada ya muda mfupi. Sababu iwe ni nini, hilo lilisababisha hisia ziumizwe, hisia za moyoni hazikudhibitiwa, na wale waliohusika wakaudhika. Halafu nini?
15. (a) Ni matokeo gani ya kusikitisha ambayo yametokana na kinyongo kati ya Wakristo? (b) Ni shauri jipi la Biblia linalohusu mwelekeo wa kuweka kinyongo?
15 Ikiwa mtu ambaye ameudhika hajitahidi kudhibiti hisia zake za moyoni na kufanya amani pamoja na ndugu yake, kinyongo kingeweza kusitawi. Kumekuwako visa ambamo Shahidi fulani ameomba asipewe mgawo kwenda kwenye Funzo fulani la Kitabu la Kutaniko kwa sababu “hakupenda” Mkristo au familia fulani wanaohudhuria huko. Hilo lasikitisha kama nini! Biblia husema lingekuwa upungufu kwa Wakristo kupelekana kwenye mahakama ya kilimwengu, lakini je, lisingekuwa upungufu vilevile ikiwa tungeepuka ndugu fulani kwa sababu ya kosa moja la zamani alilotutenda sisi au mtu fulani wa ukoo? Je! hisia zetu za moyoni hufunua kwamba tunatanguliza mahusiano ya ukoo kuliko amani pamoja na ndugu na dada zetu? Je! tunasema kwamba tungekuwa tayari kumfia dada yetu, lakini kwa sasa hisia zetu za moyoni zinatusukuma kwa njia ambayo hatusemi na yeye sana? (Linganisha Yohana 15:13.) Mungu atuambia hivi waziwazi: “Msimlipe mtu ovu kwa ovu. . . . Kama yamkini, kwa upande wenu, mkae katika amani na watu wote. Wapenzi, msijilipize kisasi, bali ipisheni ghadhabu.”—Warumi 12:17-19; 1 Wakorintho 6:7.
16. Abrahamu aliweka kielelezo gani kizuri kwa habari ya kushughulikia hisia za moyoni?
16 Hatua moja kuelekea kuweza tena kudhibiti hisia zetu za moyoni ni kufanya amani au kusuluhisha kisababishi cha lalamiko, badala ya kuruhusu uadui uendelee. Kumbuka wakati bara halingeweza kutegemeza vikundi vikubwa vya mifugo ya Abrahamu pamoja na vile vya Loti, na basi wafanyakazi wao wa kuajiriwa wakaanza kugombana. Je! Abrahamu aliacha hisia zake za moyoni zimshinde? Au alidhihirisha kujidhibiti? Kwa njia ya kustahili pongezi, alidokeza suluhisho la amani kwa pigano hilo la kibiashara; acha kila mmoja awe na eneo tofauti. Na alimpa Loti chaguo la kwanza. Baadaye alienda vitani kwa niaba ya Loti, kuthibitisha kwamba Abrahamu hakuwa na uchungu wala hakuweka kinyongo.—Mwanzo 13:5-12; 14:13-16.
17. Paulo na Barnaba walishindwaje katika pindi moja, lakini ni nini lililofuata baadaye?
17 Tunaweza pia kujifunza juu ya kujidhibiti kutoka tukio moja lililohusisha Paulo na Barnaba. Baada ya kuwa washiriki kwa miaka kadhaa, walikosana juu ya kama wamchukue Marko kwenye safari au la. “Palitokea mashindano baina yao hata wakatengana. Barnaba akamchukua Marko akatweka kwenda Kipro.” (Matendo 15:39) Jambo la kwamba watu hao wakomavu walishindwa kudhibiti hisia zao za moyoni katika pindi hiyo lapasa kutuandalia onyo. Ikiwa hilo lingeweza kuwapata, linaweza kutupata sisi. Lakini, hawakuruhusu mtengano wa daima usitawi au uadui ukue. Rekodi yathibitisha kwamba hao ndugu waliohusika walipata kudhibiti tena hisia zao za moyoni na baadaye wakafanya kazi pamoja katika amani.—Wakolosai 4:10; 2 Timotheo 4:11.
18. Ikiwa hisia zimeumizwa, Mkristo mkomavu anaweza kufanya nini?
18 Tunaweza kutazamia kwamba hisia zinaweza kuumizwa, na hata kuwe na kinyongo, miongoni mwa watu wa Mungu. Hali hizo zilikuwapo katika nyakati za Waebrania na katika siku za mitume. Hata zimetukia miongoni mwa watumishi wa Yehova katika wakati wetu, kwani sote hatujakamilika. (Yakobo 3:2) Yesu aliwahimiza wafuasi wake wachukue hatua upesi kusuluhisha matatizo ya jinsi hiyo kati ya ndugu. (Mathayo 5:23-25) Lakini ni bora hata zaidi kuyazuia yasitendeke hata kidogo kwa kuboresha kujidhibiti kwetu. Ukihisi umedharauliwa au kuudhiwa na jambo dogo sana ambalo ndugu au dada yako alisema au kufanya, kwa nini usidhibiti hisia zako za moyoni na kulisahau tu? Je! kwa kweli ni lazima umwendee yule mtu mwingine, kana kwamba hutaridhika mpaka yeye akiri kwamba amekosea? Unadhibiti hisia zako za moyoni kwa kadiri gani hasa?
Linawezekana!
19. Kwa nini inafaa kwa vile mazungumzo yetu yalikazia kudhibiti hisia zetu za moyoni?
19 Tumeshughulikia hasa sehemu moja ya kujidhibiti, kudhibiti hisia zetu za moyoni. Na hiyo ni sehemu kuu kwa sababu kushindwa kudhibiti hisia zetu za moyoni kunaweza kuongoza kwenye kupoteza udhibiti wa ulimi wetu, misukumo yetu ya ngono, mazoea yetu ya kula, na sehemu nyingine nyingi za maisha ambamo ni lazima tuonyeshe kujidhibiti. (1 Wakorintho 7:8, 9; Yakobo 3:5-10) Lakini, jipe moyo, kwani unaweza kufanya maendeleo katika kudumisha kujidhibiti.
20. Kwa nini tunaweza kuwa na hakika kwamba maendeleo yanawezekana?
20 Yehova ana nia ya kutusaidia. Tunawezaje kuwa na hakika? Kujidhibiti ni mojawapo matunda ya roho yake. (Wagalatia 5:22, 23) Hivyo, kwa kadiri tunavyojitahidi kustahili na kupokea roho takatifu kutoka kwa Yehova na kudhihirisha matunda yayo, ndivyo tunavyoweza kutazamia kuwa wenye kujidhibiti zaidi. Usisahau kamwe uhakikishio wa Yesu: ‘Baba aliye mbinguni atazidi sana kuwapa roho takatifu hao wamwombao!’—Luka 11:13; 1 Yohana 5:14, 15.
21. Umeazimia kufanya nini katika wakati ujao kuhusu kujidhibiti na hisia zako za moyoni?
21 Usiwazie kwamba itakuwa rahisi. Na huenda ikawa vigumu zaidi kwa wale waliolelewa wakiwa karibu na watu wasiodhibiti hisia zao za moyoni, kwa wale wenye hali ya moyoni inayoweza kuchochewa upesi, au kwa wale ambao hawakupata kamwe kuonyesha kujidhibiti. Kwa Mkristo wa jinsi hiyo, kuacha kujidhibiti kuweko na kufurike huenda kukawa jambo gumu sana. Lakini linawezekana. (1 Wakorintho 9:24-27) Tunapozidi kukaribia mwisho wa mfumo huu wa mambo uliopo, mikazo, na misongo itaongezeka. Hatutahitaji kiasi kidogo cha kujidhibiti bali kiasi kikubwa, tena kikubwa zaidi! Jichunguze mwenyewe kwa habari ya kujidhibiti kwako. Ukiona mahali-mahali unapohitaji kuboresha, jitahidi kufanya hivyo. (Zaburi 139:23, 24) Mwombe Mungu akuongezee roho yake. Yeye atakusikia na atakusaidia hivi kwamba kujidhibiti kwako kutakuwako na kutafurika.—2 Petro 1:5-8.
Mambo ya Kufikiria
◻ Kwa nini kudhibiti hisia zako za moyoni ni jambo la maana?
◻ Umejifunza nini kutokana na kielelezo cha Hamani na cha Euodia na Sintike?
◻ Utajaribu kufanya nini kwa njia ya kufuatia mambo yaliyo haki ikiwa kuna sababu ya kuudhika?
◻ Kujidhibiti kunaweza kukusaidiaje kuepuka kuweka kinyongo chochote?
[Picha katika ukurasa wa 18]
Alipokuwa mbele ya Feliki na Drusila, Paulo alisema juu ya uadilifu na kujidhibiti