Kupambanua Udhaifu, Uovu, na Toba

DHAMBI ni jambo ambalo Wakristo huchukia—kupungukiwa viwango viadilifu vya Yehova. (Waebrania 1:9) Kwa kuhuzunisha, sisi sote hufanya dhambi mara kwa mara. Sisi sote hung’ang’ana na udhaifu na kutokamilika kulikorithiwa. Hata hivyo, katika hali nyingi, tukitubu dhambi zetu kwa Yehova na kujaribu kwa bidii kutozirudia, twaweza kumkaribia tukiwa na dhamiri iliyo safi. (Warumi 7:21-24; 1 Yohana 1:8, 9; 2:1, 2) Twamshukuru Yehova kwamba, kwa msingi wa dhabihu ya fidia, yeye hukubali utumishi wetu mtakatifu japo udhaifu wetu mbalimbali.

Mtu fulani akiangukia dhambi nzito kwa sababu ya udhaifu wa kimwili, anahitaji kwa haraka kufanyiwa uchungaji kupatana na utaratibu unaodokezwa katika Yakobo 5:14-16: “Mtu wa kwenu amekuwa hawezi? na awaite wazee wa kanisa [“kutaniko,” NW] . . . hata ikiwa amefanya dhambi, atasamehewa. Ungameni dhambi zenu ninyi kwa ninyi, na kuombeana, mpate kuponywa.”

Mkristo aliyejiweka wakfu afanyapo dhambi nzito, jambo jingine zaidi ya kuungama kibinafsi kwa Yehova lahitajiwa. Ni lazima wazee wachukue hatua fulani, kwa kuwa usafi au amani ya kutaniko yatishwa. (Mathayo 18:15-17; 1 Wakorintho 5:9-11; 6:9, 10) Huenda wazee wakalazimika kufanya uchanganuzi huu: Je, mtu huyo ni mwenye toba? Ni nini kilichoongoza kwenye dhambi hiyo? Je, lilitokea kwa sababu ya pindi moja ya udhaifu? Je, lilikuwa zoea la kutenda dhambi? Uchanganuzi kama huo si rahisi nyakati zote au kuwa dhahiri na hutaka kuwa na ufahamu sana.

Lakini namna gani, ikiwa dhambi hiyo imetokea kwa sababu ya kufuatia mwendo wa kutenda makosa na mwenendo mwovu? Basi, daraka watakalochukua wazee ni dhahiri. Alipokuwa akitoa mwelekezo wa kushughulikiwa kwa jambo zito katika kutaniko la Korintho, mtume Paulo alisema hivi: “Ondoeni yule mtu mwovu miongoni mwenu wenyewe.” (1 Wakorintho 5:13, NW) Watu waovu hawana sehemu katika kutaniko la Kikristo.

Kupima Udhaifu, Uovu, na Toba

Wazee waweza kujuaje wakati mtu ni mwenye toba?a Swali hili si rahisi. Kwa kielelezo, fikiria Mfalme Daudi. Yeye alifanya uzinzi na kama tokeo akaua kimakusudi. Na bado, Yehova alimruhusu aendelee kuishi. (2 Samweli 11:2-24; 12:1-14) Halafu fikiria Anania na Safira. Walijaribu kwa uongo kuwadanganya mitume, wakisingizia kwa unafiki kuwa wakarimu kuliko walivyokuwa hasa. Jambo zito? Ndiyo. Je, lilikuwa baya sawa na uuaji wa kimakusudi na uzinzi? Sivyo hata kidogo! Na bado, Anania na Safira walilipa kwa maisha yao.—Matendo 5:1-11.

Kwa nini kukawa na tofauti katika hukumu? Daudi aliangukia dhambi nzito kwa sababu ya udhaifu wa kimwili. Alipokabiliwa na lile alilokuwa amefanya, alitubu, na Yehova alimsamehe—ingawaje alitiwa nidhamu sana kwa kupata matatizo katika nyumba yake. Anania na Safira walitenda dhambi katika njia ya kwamba kwa unafiki walidanganya, wakijaribu kufanyia hila kutaniko la Kikristo na hivyo ‘kufanya isivyo kweli kwa roho takatifu na kwa Mungu.’ Hilo lilihakiki kuwa ithibati ya moyo mwovu. Kwa hiyo, walihukumiwa vikali zaidi.

Katika visa vyote viwili Yehova alifanya hukumu, na hukumu yake ilikuwa sahihi kwa sababu aweza kuchunguza mioyo. (Mithali 17:3) Wazee wa kibinadamu hawawezi kufanya hilo. Kwa hiyo wazee waweza kutambuaje kama dhambi nzito ni uthibitisho wa udhaifu kuliko uovu?

Kwa hakika, kila dhambi ni uovu, lakini si watenda-dhambi wote ni waovu. Dhambi zilezile zaweza kuwa ithibati ya udhaifu kwa mtu mmoja na uovu kwa mwingine. Ni kweli, kutenda dhambi hutia ndani kiasi fulani cha udhaifu na uovu kwa upande wa mtenda-dhambi. Kinachoamua ni jinsi mtenda-dhambi aonavyo lile ambalo ametenda na analokusudia kufanya kulihusu. Je, aonyesha roho ya toba? Wazee wahitaji ufahamu ili kutambua hili. Wanaweza kupataje ufahamu huo? Mtume Paulo alimwahidi Timotheo hivi: “Fikiria daima yale ninayosema; kwa kweli Bwana atakupa wewe ufahamu katika mambo yote.” (2 Timotheo 2:7, NW) Ikiwa wazee kwa unyenyekevu ‘watafikiria daima’ maneno yaliyopuliziwa ya Paulo na ya waandikaji wengine wa Biblia, watapata ufahamu unaohitajika kuona ifaavyo wale watendao dhambi katika kutaniko. Ndipo, maamuzi yao yataonyesha mawazo ya Yehova, si yao wenyewe.—Mithali 11:2; Mathayo 18:18.

Jambo hili hufanywaje? Njia moja ni kuchunguza jinsi ambavyo Biblia hufafanua watu waovu na kuona kama elezo hilo lahusu mtu anayeshughulikiwa.

Kuchukua Daraka na Kutubu

Wanadamu wa kwanza waliochagua mwendo wa uovu walikuwa Adamu na Hawa. Wajapokuwa wakamilifu na kuwa na ujuzi kamili wa sheria za Yehova, waliasi dhidi ya enzi kuu ya kimungu. Walipokabiliwa na Yehova kwa walilofanya, maitikio yao yalistahili kuangaliwa—Adamu alimlaumu Hawa, naye Hawa akamlaumu nyoka! (Mwanzo 3:12, 13) Linganisha hali hii na unyenyekevu wa kina kirefu wa Daudi. Alipokabiliwa na dhambi zake nzito, alikubali daraka na akaomba msamaha, akisema hivi: “Nimemfanyia BWANA dhambi.”—2 Samweli 12:13; Zaburi 51:4, 9, 10.

Wazee hufanya vyema kufikiria vielelezo hivi viwili wanaposhughulikia kesi za dhambi nzito, hasa kwa upande wa mtu mzima. Je, mtenda-dhambi—kama Daudi aliposadikishwa juu ya dhambi yake—anakubali lawama bila kusita na kwa moyo wa kutubu kumtegemea Yehova ili kupata msaada na msamaha, au anatafuta kupunguza uzito wa lile ametenda, huenda akijaribu kulaumu mtu mwingine? Ni kweli, huenda mtu atendaye dhambi akataka kueleza kile kilichoongoza hadi kwenye vitendo vyake, na huenda kuna hali, ama zilizopita ama za sasa, ambazo huenda wazee wakahitaji kufikiria waamuapo jinsi ya kumsaidia. (Linganisha Hosea 4:14.) Lakini lazima akubali kwamba yeye ndiye aliyetenda dhambi na kwamba yeye ndiye mwenye daraka mbele za Yehova. Kumbuka: “BWANA yu karibu nao waliovunjika moyo, na waliopondeka roho huwaokoa.”—Zaburi 34:18.

Kuzoea Yaliyo Mabaya

Katika kitabu cha Zaburi, mna marejezo mengi kwa watu waovu. Maandiko kama hayo yaweza kusaidia wazee zaidi wafahamu ikiwa kwa msingi mtu ni mwovu au mdhaifu. Kwa kielelezo, fikiria sala iliyopuliziwa ya Mfalme Daudi: “Usinikokote pamoja na wasio haki [“waovu,” NW], wala pamoja na watenda maovu [“wazoeaji wa yale yaumizayo,” NW]. Wawaambiao jirani zao maneno ya amani, lakini mioyoni mwao mna madhara.” (Zaburi 28:3) Ona kwamba watu waovu wanatajwa sambamba na “wazoeaji wa yale yaumizayo.” Mtu atendaye dhambi kwa sababu ya udhaifu wa kimwili huelekea kuacha mara tu arudiapo fahamu zake. Lakini, ikiwa mtu fulani ‘azoea’ yaliyo mabaya hivi kwamba yanakuwa sehemu ya maisha yake, jambo hili lingekuwa uthibitisho wa moyo mwovu.

Daudi alitaja katika huo mstari jambo jingine lionyeshalo uovu. Kama Anania na Safira, mtu mwovu husema mema kwa kinywa chake lakini ana mabaya moyoni mwake. Huenda akawa mnafiki—kama Mafarisayo wa siku za Yesu ambao ‘kwa kweli walionekana kwa nje kuwa waadilifu kwa watu lakini ndani walijaa unafiki na uasi-sheria.’ (Mathayo 23:28, NW; Luka 11:39) Yehova huchukia unafiki. (Mithali 6:16-19) Ikiwa mtu fulani kwa unafiki ajaribu kukataa dhambi zake nzito hata wakati anapozungumza na halmashauri ya hukumu, au kwa kusita akubali yale tu yajulikanayo na wengine, akikataa kuungama kikamili, hili kwa wazi laweza kuwa ithibati ya moyo mwovu.

Kumpuuza Yehova kwa Kiburi

Mambo mengine yaonyeshayo mtu mwovu yanatolewa muhtasari kwenye Zaburi 10. Hapo twasoma hivi: “Kwa kiburi chake mwovu humfuatia vikali mtaabishwa; . . . yeye amekosa kumstahi Yehova.” (Zaburi 10:2, 3, NW) Twapaswa kumwonaje Mkristo aliyejiweka wakfu ambaye ni mwenye kiburi na hukosa kumstahi Yehova? Kwa kweli, hii ni mitazamo miovu ya kiakili. Mtu atendaye dhambi kutokana na udhaifu, mara ang’amuapo dhambi yake au aonyeshwapo, atatubu na kujitahidi sana kugeuza mwendo wake. (2 Wakorintho 7:10, 11) Kinyume cha hilo, ikiwa mtu atenda dhambi kwa sababu ya kukosa kimsingi staha kwa Yehova, ni nini kitakachomzuia kurudia tena na tena mwendo wake wa dhambi? Ikiwa yeye ni mwenye kiburi japo kushauriwa kwa roho ya upole, atakuwaje na unyenyekevu uhitajikao ili kutubu kwa moyo mnyoofu na kikweli?

Fikiria sasa maneno ya Daudi baadaye kidogo kwenye zaburi ileile: “Kwa nini mwovu amekosa kumstahi Mungu? Yeye amesema moyoni mwake: ‘Wewe hutataka utoaji wa hesabu.’” (Zaburi 10:13, NW) Katika kikao cha kutaniko la Kikristo, mtu mwovu ajua tofauti kati ya lililo sawa na lililo kosa, lakini hasiti kufanya lililo kosa ikiwa afikiri aweza kuepa adhabu. Maadamu hakuna hofu ya kufichuliwa, yeye hutoa uhuru kamili kwa mibetuko yake ya dhambi. Tofauti na Daudi, ikiwa dhambi zake zafunuliwa, atafanya ujanja ili aepuke adhabu. Mtu wa jinsi hiyo hana staha kamwe kwa Yehova. “Hakuna hofu ya Mungu mbele ya macho yake. . . . Ubaya hauchukii.”—Zaburi 36:1, 4.

Kuumiza Wengine

Kwa kawaida, ni zaidi ya mtu mmoja huathiriwa na dhambi. Kwa kielelezo, mzinzi hutenda dhambi dhidi ya Mungu; hupatisha taabu mke wake na watoto; ikiwa aliyefanya uzinzi naye ameolewa, anataabisha familia ya huyo; naye aaibisha jina jema la kutaniko. Aonaje yote hayo? Je, aonyesha huzuni yenye kuhisiwa moyoni pamoja na toba ya kweli? Au adhihirisha roho ielezwayo kwenye Zaburi 94: “Wazoeaji wote wa yale yaumizayo hufuliza kujigamba juu yao wenyewe. Watu wako, Ee Yehova, wao hufuliza kuwavunjavunja, na urithi wako wao hufuliza kuutaabisha. Mjane na mkazi-mgeni wao huwaua, na wavulana wasio na baba huwaua kimakusudi. Nao hufuliza kusema: ‘Yah haoni; na Mungu wa Yakobo haelewi hilo’”?—Zaburi 94:4-7, NW.

Huenda, dhambi zishughulikiwazo katika kutaniko hazitatia ndani uuaji kimakusudi na kuua. Na bado roho idhihirishwayo hapa—ile roho ya kuwa tayari kutaabisha wengine kwa faida za kibinafsi—yaweza kuwa dhahiri wazee wachunguzapo utendaji kosa. Hili pia, ni utakabari, alama ya mtu mwovu. (Mithali 21:4) Ni kinyume kabisa cha roho ya Mkristo wa kweli, ambaye huwa tayari kujidhabihu mwenyewe kwa ajili ya ndugu yake.—Yohana 15:12, 13.

Kutumia Kanuni za Kimungu

Miongozo hii michache haikusudiwi kuweka sheria. Hata hivyo, inatoa wazo la mambo fulani ambayo Yehova huona kuwa maovu kwelikweli. Je, kuna kukataa kukubali daraka kwa kosa lililotendwa? Je, aliyetenda kosa amepuuza kwa ushupavu shauri la wakati uliopita kuhusu jambo hilihili? Je, kuna zoea la utendaji wa kosa zito kabisa? Je, mkosaji adhihirisha ukosefu wa kustahi sheria za Yehova bila kujali? Je, amejitahidi kufanya mpango wa hila ili kuficha kosa hilo, labda akifisidi wengine wakati uleule? (Yuda 4) Je, hujitahidi kujitetea zaidi kosa lifunuliwapo? Je, mtenda kosa aonyesha kutojali kabisa umizo ambalo amefanyia wengine na kwa jina la Yehova? Namna gani mtazamo wake? Baada ya shauri la Kimaandiko lenye mafaa kutolewa, je, ni mwenye kiburi au utakabari? Je, anakosa tamaa yenye kuhisiwa moyoni ya kuepuka kurudia kosa? Ikiwa wazee watatambua mambo kama hayo, ambayo kwa uthabiti yaonyesha ukosefu wa toba, wao waweza kuamua kwamba dhambi zilizotendwa zatoa ithibati ya uovu badala ya udhaifu wa mwili tu.

Hata wanaposhughulika na mtu anayeelekea kuwa na mibetuko ya dhambi, wazee hawaachi kumsihi afuatie uadilifu. (Waebrania 3:12) Watu mmoja-mmoja walio waovu huenda wakatubu na kubadilika. Kama isingekuwa hivyo, kwa nini Yehova aliwasihi sana Waisraeli hivi: “Mtu mbaya na aache njia yake, na mtu asiye haki [“mwadilifu,” NW] aache mawazo yake; na amrudie BWANA, naye atamrehemu; na arejee kwa Mungu wetu, naye atamsamehe kabisa”? (Isaya 55:7) Huenda, wakati wa usikizi wa kesi, wazee watatambua badiliko kubwa katika hali yake ya moyo kama inavyoonyeshwa katika matokeo na mtazamo wa kutubu.

Hata wakati wa kutenga mtu na ushirika, wazee, wakiwa wachungaji, watamsihi atubu na ajaribu kutafuta njia ya kurudi kwa upendeleo wa Yehova. Kumbuka yule “mtu mwovu” katika Korintho. Kwa hakika aligeuza njia yake, na Paulo baadaye alipendekeza kurudishwa kwake. (2 Wakorintho 2:7, 8) Fikiria pia Mfalme Manase. Alikuwa mwovu kwelikweli, lakini alipotubu hatimaye, Yehova alikubali toba yake.—2 Wafalme 21:10-16; 2 Mambo ya Nyakati 33:9, 13, 19.

Ni kweli, kuna dhambi ambayo haitasamehewa—dhambi dhidi ya roho takatifu. (Waebrania 10:26, 27) Yehova pekee huamua ni nani amefanya dhambi hiyo. Wanadamu hawana mamlaka kufanya hivyo. Daraka la wazee ni kuweka kutaniko likiwa safi na kusaidia kurudisha watenda-dhambi wenye kutubu. Wakifanya hivyo kwa ufahamu na unyenyekevu, wakiacha maamuzi yao yaonyeshe hekima ya Yehova, basi Yehova atabariki sehemu hii ya uchungaji wao.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 29]

Anania na Safira kwa unafiki walifanya isivyo kweli kwa roho takatifu, wakionyesha uovu wa moyo