Ukombozi Unaolingana Kwa Ajili Ya Wote

“Kama vile Mwana wa watu asivyokuja kutumikiwa, lakini kutumikia, na kutoa uzima wake uwe ukombozi kwa watu wengi.”—MATHAYO 20:28, ZSB.

1, 2. (a) Sababu gani inaweza kusemwa kwamba ukombozi ndio zawadi iliyo kubwa kupita zote za Mungu kwa ajili ya ainabinadamu? (b) Faida gani inakuja kwa kuchunguza ukombozi?

UKOMBOZI ni zawadi iliyo kubwa kupita zote za Mungu kwa ainabinadamu. Kwa “kufunguliwa kwa njia ya ukombozi,” sisi tunaweza kuwa na “msamaha wa makosa yetu.” (Waefeso 1:7, NW) Huo ndio msingi wa tumaini la uhai wa milele, ama mbinguni ama juu ya dunia iliyo paradiso. (Luka 23:43; Yohana 3:16) Na kwa sababu ya huo, Wakristo wanaweza kuonea shangwe msimamo safi mbele ya Mungu hata sasa.—Ufunuo 7:14, 15.

² Kwa hiyo ukombozi si kitu kisicho cha hakika au kilichotengwa na mambo halisi. Ukiwa na msingi halali kwenye kanuni za kimungu, ukombozi waweza kuleta faida za kweli, zinazoonekana. Sehemu fulani za fundisho hili zaweza kuwa “vigumu kuelewa.” (2 Petro 3:16) Lakini utaona jitihada ya ku-chunguza ukombozi kwa ukaribu inastahiki, kwa sababu inaonyesha upendo wa Mungu wa kupindukia kwa ajili ya ainabinadamu. Kushika maana ya ukombozi ni kuelewa sehemu kuu ya “utajiri na hekima na maarifa” ya Mungu yasiyofahamika.—Warumi 5:8; 11:33.

Masuala ya Kujibiwa

 3. Ukombozi ulikujaje kuhitajiwa sana, na ni kwa sababu gani Mungu hangeweza tu kutolea udhuru hali yenye dhambi ya ainabinadamu?

³ Ukombozi ulikuja kuhitajiwa sana kwa sababu ya dhambi ya mwanadamu wa kwanza, Adamu, aliyeachia wazao wake urithi hafifu wa ugonjwa, maradhi, huzuni, na maumivu. (Warumi 8:20) Kwa sababu ya kutokamilika kwao kulikorithiwa, wazao wote wa Adamu ni “watoto wa hasira,” wanaostahili kifo. (Waefeso 2:3; Kumbukumbu 32:5) Mungu hangeweza kujiachilia kwa mwelekeo wa kuvutwa na huruma bila kanuni na kuwasamehe ainabinadamu mara tu. Neno lake mwenyewe huonyesha kwamba “mshahara wa dhambi ni mauti.” (Warumi 6:23) Ili kutolea udhuru hali ya dhambi ya ainabinadamu, Mungu angepaswa kupuuza viwango vyake mwenyewe viliyo adilifu, kubatilisha haki yake mwenyewe halali! (Ayubu 40:8) Hata hivyo, “haki na hukumu ndio msingi wa kiti [cha Mungu].” (Zaburi 89:14) Upotovu wowote kutoka uadilifu kwa upande wake ungetia moyo tu kutokutii sheria na ungeshusha cheo chake akiwa Mwenye Enzi Kuu wa Ulimwengu Mzima.—Linganisha Mhubiri 8:11.

 4. Uasi wa Shetani ulitokeza masuala gani?

⁴ Mungu pia alipaswa kujibu masuala mengine yaliyotokezwa na uasi wa Shetani, masuala ya umaana mkubwa sana kuliko yale mashaka yaliyopata binadamu. Shetani alitia kivuli cha giza juu ya jina zuri la Mungu kwa kumshtaki Yehova kuwa mwongo na mtawala wa peke yake mkatili aliyewanyima viumbe vyake maarifa na uhuru. (Mwanzo 3:1-5) Zaidi ya hayo, kwa kuonekana kuwa amezuia kusudi la Mungu la kujaza dunia kwa binadamu waadilifu, Shetani alifanya Mungu aonekane kuwa ameshindwa. (Mwanzo 1:28; Isaya 55:10, 11) Shetani alijipa moyo pia kuwachongea watumishi waaminifu-washikamanifu wa Mungu, akishtaki kwamba walimtumikia kwa sababu za ubinafsi tu. Shetani alijigamba kwamba, wakiwekwa chini ya mkazo, hakuna yeyote wao angebaki mwaminifu-mshikamanifu kwa Mungu!—Ayubu 1:9-11.

 5. Kwa nini Mungu hangeweza kupuuza madai ya Shetani ya upinzani?

⁵ Madai haya ya upinzani hayangeweza kupuuzwa. Ikiwa yangeachwa bila kujibiwa, hatimaye kuwa na uhakika katika utawala wa Mungu na kuutegemeza kungemomonyoka. (Mithali 14:28) Ikiwa sheria na utengemano zingepunguka, je! hasara haingeenea ulimwenguni mzima? Kwa hiyo Mungu alijiwia mwenyewe na njia zake za uadilifu kutetea enzi kuu yake. Aliwiwa na watumishi wake waaminifu kuwakubali waonyeshe uaminifu mshikamanifu usiovunjika kwake. Hiyo ilimaanisha kushughulika na hali mbaya ya kibinadamu yenye dhambi kwa njia iliyotanguliza yale masuala makuu. Baadaye yeye aliambia Israeli hivi: “Mimi, naam, mimi, ndimi niyafutaye makosa yako kwa ajili yangu mwenyewe.”—Isaya 43:25.

Ukombozi: Ufuniko

 6. Ni gani baadhi ya maneno yanayotumiwa katika Biblia kueleza njia ya Mungu ya kuokoa ainabinadamu?

⁶ Katika Zaburi 92:5, tunasoma: “Ee BWANA, [Yehova, NW], jinsi yalivyo makuu matendo yako! Mawazo yako ni mafumbo makubwa.” Kwa hiyo inataka jitihada ili kufahamu kile Mungu aliwafanyia ainabinadamu. (Linganisha Zaburi 36:5, 6.) Kwa furaha, Biblia inatusaidia kuelewa mambo kwa kutumia maneno kadhaa yanayoeleza au yanayoonyesha kazi zenye fahari za Mungu kwa namna mbalimbali ya maoni. Biblia hunena juu ya ukombozi kuwa kitu kilichonunuliwa, kipatanisho, kifuniko, fidia, na malipio. (Zaburi 49:8; Danieli 9:24; Wagalatia 3:13; Wakolosai 1:20; Waebrania 2:17) Lakini labda usemi unaoeleza mambo vizuri zaidi ni ule uliotumiwa na Yesu mwenyewe katika Mathayo 20:28, ZSB: “Kama vile Mwana wa watu asivyokuja kutumikiwa, lakini kutumikia, na kutoa uzima wake uwe ukombozi kwa watu wengi.”

7, 8. (a) Tunajifunza nini kutoka maneno ya Kigiriki na ya Kiebrania ya ukombozi? (b) Toa kielezi kuonyesha vile ukombozi unavyohusisha ulinganisho.

⁷ Ukombozi ni nini? Neno la Kigiriki lyʹtron latoka kwa kitenzi kinachomaanisha “kufungua.” Lilitumiwa kueleza juu ya pesa iliyolipwa ili wafungwa wa vita waachiliwe. Hata hivyo, katika Maandiko ya Kiebrania, neno linalotumiwa kwa ukombozi, koʹpher, linatoka kwa kitenzi kinachomaanisha “kufunika” au “kutanda.” Kwa mfano, Mungu alimwambia Noa afunike (ka.pharʹ) safina kwa lami. (Mwanzo 6:14) Kwa maoni haya basi, kukomboa, au kuridhisha kwa ajili ya dhambi, kunamaanisha kufunika dhambi.—Zaburi 65:3.

⁸ Theological Dictionary of the New Testament inasema kwamba koʹpher “sikuzote huonyesha usawasawa,” au ulinganifu. Kwa hiyo, funiko (kap.poʹreth) la sanduku la agano lililingana kwa umbo na sanduku lenyewe. Vivyo hivyo, katika kulipia dhambi, au kukomboa, haki ya kimungu inadai ‘uzima kwa uzima, jicho kwa jicho, jino kwa jino, mkono kwa mkono, mguu kwa mguu.’ (Kumbukumbu 19:21) Hata hivyo, nyakati nyingine, haki yaweza kutoshelezwa ikiwa kitu kinacholinganika kinatolewa badala ya adhabu kali. Kwa kutoa kielezi: Kutoka 21:28-32 inanena juu ya fahali anayempiga mtu kwa pembe mpaka afe. Ikiwa mwenyewe alijua kuhusu tabia ya fahali wake lakini hakuchukua uangalifu unaofaa, yeye angefanywa afunike, au alipe, kwa ajili ya uhai wa yule aliyeuawa kwa ule wake mwenyewe! Walakini vipi ikiwa mwenyewe alikuwa na sehemu tu ya daraka? Yeye angehitaji koʹpher, kitu ambacho kingefunika kosa lake. Mahakimu waliowekwa wangemtoza ukombozi, au faini, ikiwa bei ya fidia.

 9. Hali iliyohusu mzaliwa wa kwanza wa Israeli ilionyeshaje usawasawa uliotakiwa katika bei ya fidia?

⁹ Neno jingine la Kiebrania linalohusiana na “kukomboa” ni pa.dhahʹ, kitenzi ambacho kwa msingi kinamaanisha “fidia.” Hesabu 3:39-51 hutoa kielezi cha jinsi bei ya fidia ilipaswa kuwa sawasawa kabisa. Alipokuwa amewaokoa wazaliwa wa kwanza wa Israeli kufishwa katika Kupitwa kwa 1513 K.W.K., wakawa wa Mungu. Kwa hiyo angaliweza kuamrisha kwamba kila mzaliwa wa kwanza wa Israeli amtumikie hekaluni. Badala yake, Yehova alikubali “fedha za ukombozi” (pidh.yohmʹ), nomino inayopatikana kwa pa.dhahʹ), akiamuru hivi: “Uwatwae Walawi badala ya wazaliwa wa kwanza katika wana wa Israeli.” Lakini badilisho lilipaswa kuwa sawasawa. Hesabu ya kabila la Walawi ilichukuliwa: wanaume 22,000. Halafu, hesabu ya wazaliwa wa kwanza wote wa Israeli: wanaume 22,273. Wale 273 waliozidi wangefidiwa, waachiliwe kutoka utumishi wa hekalu ikiwa tu “fedha za ukombozi” za shekeli tano kwa kila mmoja zingelipwa.

Ukombozi Unaolingana

10. Kwa nini dhabihu za wanyama hazingeweza kufunika dhambi za ainabinadamu vya kutosha?

¹⁰ Yaliyotangulia yanaonyesha kwamba ni lazima ukombozi uwe sawasawa kabisa na kile ambacho huo uko badala yacho, au ambacho unafunika. Dhabihu za wanyama zilizotolewa na wanaume waaminifu kutoka Habili na kuendelea hazingeweza kwa kweli kufunika dhambi za wanadamu, kwa kuwa wanadamu wana ubora zaidi kuliko hayawani wasioweza kusababu. (Zaburi 8:4-8) Kwa hivyo Paulo angeweza kuandika kwamba “haiwezekani damu ya mafahali na mbuzi kuondoa dhambi.” Dhabihu hizo zingetumika tu kama funiko lililo picha, au mfano wa kutazamia ule ukombozi ambao ungekuja.—Waebrania 10:1-4.

11, 12. (a) Kwa nini maelfu ya mamilioni ya binadamu hawakupaswa kufa vifo vya kidhabihu ili kufunika hali ya dhambi ya ainabinadamu? (b) Nani tu angeweza kutumika akiwa “ukombozi unaolingana,” na kifo chake ni cha kusudi gani?

¹¹ Ukombozi huu ulioonyeshwa kimbele ulipaswa kuwa ulinganisho ulio sawasawa kabisa na Adamu, kwa kuwa adhabu ya kifo ambayo Mungu aliwekea Adamu kihaki ilitokeza kulaaniwa kwa jamii ya kibinadamu. “Katika Adamu wote wanakufa,” chasema 1 Wakorintho 15:22. Kwa hivyo haikuwa lazima kabisa maelfu ya mamilioni ya wanadamu mmoja mmoja wafe vifo vya dhabihu ili kulingana na kila mtu wa mzao wa Adamu. “Kwa mtu mmoja [Adamu] dhambi iliingia ulimwenguni, na kwa dhambi hiyo mauti.” (Warumi 5:12) Na “kwa kuwa mauti ililetwa na mtu,” fidia kwa ainabinadamu ingeweza pia ‘kuletwa na mtu.’—1 Wakorintho 15:21.

¹² Mtu ambaye angeweza kuwa ukombozi angetakiwa awe binadamu mkamilifu wa mnofu na damu—aliye sawa kabisa na Adamu. (Warumi 5:14) Kiumbe cha kiroho au “Mungu-Binadamu” hangeweza kusawazisha mizani ya haki. Ni binadamu mkamilifu tu, mtu asiyekuwa chini ya hukumu ya kifo ya Kiadamu, ambaye angeweza kutoa “ukombozi unaolingana,” mmoja unaolingana kikamilifu na Adamu. (1 Timotheo 2:6, NW)a Kwa kudhabihu uhai wake kwa hiari, “Adamu wa mwisho” angeweza kulipa mshahara kwa ajili ya dhambi ya “Mtu wa kwanza, Adamu.”—1 Wakorintho 15:45; Warumi 6:23.

13, 14. (a) Je! Adamu na Hawa wanafaidika na ukombozi? Eleza. (b) Ukombozi unanufaishaje wazao wa Adamu? Toa kielezi.

¹³ Hata hivyo, wala Adamu wala Hawa, hawafaidiki na ukombozi. Sheria ya Kimusa ilitia ndani kanuni hii: “Tena hamutapokea ukombozi kwa uzima wa mwuaji anayestahili kufa.” (Hesabu 35:31, ZSB) Adamu hakudanganywa, kwa hiyo dhambi yake ilikuwa ya hiari, ya makusudi. (1 Timotheo 2:14) Ilikuwa sawa na kuwaua wazao wake, kwa ajili sasa walirithi kutokamilika kwake, kwa hiyo wakaja chini ya hukumu ya kifo. Kwa wazi, Adamu alistahili kufa, kwa kuwa akiwa mtu mkamilifu, alikuwa amechagua kwa hiari kutotii sheria ya Mungu. Ingalikuwa kinyume cha kanuni zilizo adilifu za Yehova kwa yeye kutumia ukombozi kwa ajili ya Adamu. Hata hivyo, kulipa mshahara kwa ajili ya dhambi ya Adamu, kunaandalia kubatilishwa kwa hukumu ya kifo juu ya wazao wa Adamu! (Warumi 5:16) Katika maana iliyo halali kisheria, uwezo wenye uharibifu wa dhambi unakatwa kwenye chanzo chao hasa. Mwenye kukomboa ‘aionja mauti kwa ajili ya kila mtu,’ akichukua matokeo ya dhambi kwa ajili ya watoto wote wa Adamu.—Waebrania 2:9; 2 Wakorintho 5:21; 1 Petro 2:24.

¹⁴ Kutoa kielezi: Wazia kiwanda kikubwa ambacho kina mamia ya waajiriwa. Msimamizi wa kiwanda asiye mnyofu anafilisisha biashara hiyo; kiwanda kinafunga milango yacho. Mamia sasa hawana kazi na hawawezi kulipa gharama zao. Wenzi wao wa ndoa, watoto wao, naam, hata wanaowawia, wote wanateseka kwa sababu ya ufisadi wa mtu mmoja yule! Halafu huku yuaja mfadhili tajiri ambaye alipia deni la kampuni na afungua tena kiwanda. Mfuto wa deni moja hilo unaleta utulizo kamili kwa waajiriwa wale wengi, kwa familia zao, na kwa wanaowia. Lakini je! yule msimamizi wa kwanza anashiriki katika kufanikiwa huku kupya? La, yeye yuko gerezani na nje ya kazi yake daima! Vivyo hivyo, mfuto wa deni moja la Adamu unaleta manufaa kwa mamilioni ya wazao wake—lakini si kwa Adamu.

Ni Nani Anayeandaa Ukombozi?

15. Nani angeandaa ukombozi kwa ajili ya ainabinadamu, na kwa nini?

¹⁵ Mtunga zaburi aliomboleza hivi: ‘Hakuna mtu awezaye kumkomboa ndugu yake, wala kumpa Mungu fidia kwa ajili yake, (maana fidia ya nafsi zao ina gharama, wala hana budi kuiacha hata milele).’ The New English Bible yasema kwamba bei ya ukombozi ‘ilishinda hata milele uwezo wake wa kulipa.’ (Zaburi 49:7, 8) Basi, ni nani angeandaa ukombozi? Ni Yehova tu angeandaa “Mwana-kondoo . . . aichukuaye dhambi ya ulimwengu,” aliye mkamilifu. (Yohana 1:29) Mungu hakutuma malaika fulani kuokoa ainabinadamu. Alifanya dhabihu iliyo bora ya kumtuma Mwana wake mzaliwa wa pekee, aliyekuwa “furaha yake kila siku.”—Mithali 8:30; Yohana 3:16.

16. (a) Mwana wa Mungu alikujaje kuzaliwa akiwa binadamu mkamilifu? (b) Katika maana iliyo halali kisheria Yesu angeweza kuitwaje?

¹⁶ Kwa kushiriki kwake kwa nia katika mpango wa kimungu, Mwana wa Mungu “alijifanya utupu” kutoka kwa asili yake ya kimbingu. (Wafilipi 2:7, NW) Yehova alihamisha kani ya uhai na namna ya utu wa Mwana mzaliwa wake wa kwanza wa kimbingu kwenye tumbo la uzazi la bikira Myahudi aliyeitwa Mariamu. Roho takatifu kisha ‘ikamjilia juu yake,’ ikihakikisha kwamba mtoto aliyekuwa akikua ndani yake angekuwa mtakatifu, akiwa huru kabisa na dhambi. (Luka 1:35; 1 Petro 2:22) Akiwa mwanadamu, angeitwa Yesu. Lakini katika maana iliyo halali kisheria, yeye angeweza kuitwa ‘Adamu wa pili,’ kwa ajili alilinganika kikamilifu na Adamu. (1 Wakorintho 15:45, 47) Kwa hiyo Yesu angejitoa mwenyewe kuwa dhabihu akiwa “Mwana-kondoo asiye na ila, asiye na waa,” ukombozi kwa ajili ya ainabinadamu wenye dhambi.—1 Petro 1:18, 19.

17. (a) Ukombozi unalipwa nani, na kwa nini? (b) Kwa kuwa Mungu aandaa na apokea ukombozi pia, kwa nini hilo badilishano hata lafanywa?

¹⁷ Ingawaje, ukombozi huo ungelipwa nani? Kwa karne nyingi wanatheolojia wa Jumuiya ya Wakristo walibishana kwamba ulilipwa Shetani Ibilisi. Ukweli ni kwamba ainabinadamu ‘wameuzwa chini’ ya dhambi na kwa hiyo wamekuja chini ya udhibiti wa Shetani. (Warumi 7:14; 1 Yohana 5:19) Bado, ni Yehova wala si Shetani “alipizaye kisasi” kwa ajili ya kutenda mabaya. (1 Wathesalonike 4:6) Kwa hiyo, kama vile Zaburi 49:7 yataarifu wazi, ukombozi unatakiwa kulipwa “Mungu.” Yehova anafanya ukombozi upatikane, lakini baada ya Mwana-kondoo kutolewa kama dhabihu, ni lazima thamani ya ukombozi wake ilipwe Mungu. (Linganisha Mwanzo 22:7, 8, 11-13; Waebrania 11:17.) Hiyo haipunguzi ukombozi kuwa badilishano linaloendeshwa bila umaana wowote, kama kwamba fedha zimetolewa katika mfuko mmoja na kutiwa katika mwingine. Ukombozi hauhusishi badilishano la kimwili sana kama vile unavyohusisha kitendo kilicho halali kisheria. Kwa kusisitiza kwamba ukombozi ulipwe—hata ikimaanisha gharama kubwa kwake—Yehova alithibitisha kwamba yeye hushika sana kanuni zenye uadilifu bila kuyumbayumba.—Yakobo 1:17.

“Imekwisha”

18, 19. Kwa nini ilihitajiwa sana Yesu ateseke?

¹⁸ Katika majira ya 33 W.K., ilikuwa wakati wa kulipa ukombozi. Yesu Kristo alikamatwa kwa mashtaka bandia, akahukumiwa kuwa mwenye hatia, na kutundikwa juu ya mti wa kufisha. Alimtolea Mungu maombi rasmi pamoja na “kulia sana na machozi” kwa sababu ya uchungu mwingi na kushushwa kulikohusika. (Waebrania 5:7) Je! ilikuwa lazima Yesu ateseke hivyo? Ndiyo, kwa sababu kwa kubaki “asiyekuwa na uovu, asiyekuwa na waa lo lote, aliyetengwa na wakosaji,” mpaka mwisho kabisa, Yesu alijibu lile suala la ukamilifu wa watumishi wa Mungu, kwa mkataa uliotazamisha.—Waebrania 7:26.

¹⁹ Mateso ya Yesu yalitumika pia katika kumfanya mkamilifu kwa daraka lake akiwa Kuhani wa Juu kwa ajili ya ainabinadamu. Ikiwa hivyo, hangekuwa afisa wa kiserikali mwenye ubaridi, aliyejitenga. “Kwa kuwa mwenyewe aliteswa alipojaribiwa, aweza kuwasaidia wao wanaojaribiwa.” (Waebrania 2:10, 18; 4:15) Kwa pumzi yake ya kufa, Yesu aliweza kulia kwa shangwe ya ushindi, “Imekwisha.” (Yohana 19:30) Hakuwa amethibitisha ukamilifu wake tu bali alikuwa amefanikiwa katika kuweka msingi kwa ajili ya kuokolewa kwa ainabinadamu—na kwa maana zaidi, kutetewa kwa enzi kuu ya Yehova!

20, 21. (a) Kwa nini Yesu aliinuliwa kwa wafu? (b) Kwa nini Yesu Kristo ‘alifanywa hai kiroho’?

²⁰ Ingawaje, ukombozi kwa kweli ungetumiwa kwa njia gani kwa ajili ya ainabinadamu wenye dhambi? Lini? Jinsi gani? Mambo haya hayakuachiliwa yafanyike yenyewe. Siku ya tatu baada ya kifo cha Yesu, Yehova alimwinua kwa wafu. (Matendo 3:15; 10:40) Kwa kitendo hiki chenye maana sana, uhakika uliothibitishwa na mamia ya mashahidi walioona kwa macho, Yehova hakuthawabisha tu utumishi wa uaminifu wa Mwana wake bali alimpa nafasi ya kumaliza kazi yake ya kutoa fidia.—Warumi 1:4; 1 Wakorintho 15:3-8.

²¹ Yesu ‘alifanywa hai kiroho,’ mabaki yake ya kimwili yakiondoshwa kwa njia fulani isiyoelezwa. (1 Petro 3:18, HNWW; Zaburi 16:10; Matendo 2:27) Akiwa kiumbe wa kiroho, Yesu aliyefufuliwa angeweza sasa kufanya mrejeo wa shangwe ya ushindi mbinguni. Ni lazima kulikuwa na shangwe isiyozuiwa kama nini mbinguni kwenye kipindi hicho! (Linganisha Ayubu 38:7.) Lakini Yesu hakurejea ili tu aonee shangwe kukaribishwa kwake. Alikuja kufanya kazi nyingine, kutia ndani ile ya kufanya iwezekane kwa jamii yote ya binadamu wafaidike na ukombozi wake. (Linganisha Yohana 5:17, 20, 21.) Jinsi hasa alivyotimiza hilo na kinachomaanishwa nalo kwa ainabinadamu yatazungumzwa katika makala inayofuata.

[Maelezo ya Chini]

Maswali ya Kupitia

◻ Ni masuala gani yalikuwa ya maana zaidi kuliko wokovu wa ainabinadamu?

◻ Inamaanisha nini “kukomboa” wafanya dhambi?

◻ Yesu alipaswa kulingana na nani, na kwa nini?

◻ Nani anaandaa ukombozi, na unalipwa nani?

◻ Kwa nini ilihitajiwa kabisa kwamba Kristo afufuliwe kwa wafu akiwa roho?

[Picha katika ukurasa wa 13]

Dhabihu za wanyama zilipungukiwa katika kufunika dhambi za binadamu; zilikuwa mfano wa dhabihu kubwa zaidi ambayo ingekuja