Funguo za Elimu Nzuri

HIVI majuzi The New York Times lilikuwa na simulizi kwenye ukurasa wa kwanza kuhusu Latoya, mwanafunzi wa sekondari mwenye umri wa miaka 16. Huyo msichana alisema alikuwa na miaka 11, wakati baba yake alianza kumchapa na kumtenda vibaya kingono. Mama yake, ambaye alitumia dawa za kulevya, alikuwa ameiacha familia. “Nyumbani,” gazeti la habari likaripoti, “lilikuwa jengo lilioachwa na bila choo, au chumba tu ambapo aliogopa kulala.” Hata hivyo, Latoya alikuwa asiye na kifani. Licha ya yote haya, mapema mwaka huu Latoya alikuwa msimamizi wa National Honor Society katika shule yake ya sekondari na alidumisha wastani wa B katika daraja la juu la kipekee.

Ni nini kinachoweza kusaidia mtoto anayetoka hata katika mazingira mabaya kufanya vizuri shuleni? Mara nyingi, ufunguo wa kupata elimu nzuri ni kuwa na mtu mzima mwenye kujali—ikiwezekana mzazi mmoja au wote wawili wa mtoto—mwenye kumuunga mkono na anayejihusisha sana katika elimu ya mtoto. Mwanafunzi mmoja wa shule ya sekondari aliyeelekea kuhitimu aliona hili lilikuwa muhimu sana hivi kwamba aliguswa moyo kusema hivi: “Ni kwa kuwa na utegemezo wa kimzazi tu kwamba watoto waweza kumudu shuleni.”

Walimu wengi wanakubali. Mwalimu mmoja wa New York City alidai: “Kwa kila mwanafunzi anayefanya vizuri na kumaliza mfumo wa kielimu—na kuna wengi—kuna mzazi ambaye sikuzote alikuwa mwenye kumuunga mkono.”

Utegemezo wa Kimzazi, Ufunguo Muhimu

Reader’s Digest mwaka uliopita lilichunguza lile swali, “Kwa nini baadhi ya watoto hufanya vizuri zaidi kuliko wengine?” Mmoja wa mikataa ulikuwa kwamba “familia zenye nguvu huwapa watoto faida za ziada shuleni.” Wazazi wa familia kama hizo huwaandalia watoto wao uangalifu wenye upendo na huwatolea maadili na miradi ifaayo. Lakini mzazi mmoja alionelea hivi: “Huwezi kutoa mwongozo ufaao ikiwa hujui kinachoendelea shuleni.”

Njia nzuri ya kujua ni kutembelea. Mama mmoja ambaye hutembelea shule aliandika hivi: “Ninapotembea kwenye kumbi za shule ya binti yangu, mimi husikia lugha chafu na ya matusi. Watoto wanabusiana na kugusana kimahaba kila mahali—ikiwa ingekuwa filamu, ingeainishwa kuwa filamu chafu.” Ziara kama hizo huenda zikusaidie kuelewa jinsi ilivyo vigumu kwa watoto leo kupata elimu nzuri, pamoja na kuishi maisha yenye maadili.

Kwa kutokeza, kichapo The American Teacher 1994 kilionelea hivi: “Watoto ambao wamekuwa majeruhi wa jeuri yaelekea watasema kwamba wazazi wao hawawasiliani na shule kwa ukawaida, kama vile katika kutano la kibinafsi pamoja na walimu, mikutano ya wazazi au ya kikundi, au ziara za shule.”

Mama fulani mwenye hangaiko alifunua yale ambayo wazazi wanahitaji kufanya. “Tembelea shule!” yeye akasema. “Acha wasimamizi wa shule wajue kwamba unapendezwa na masomo ya mtoto wako. Mimi hutembelea shule mara kwa mara nami husikiliza wanayofunzwa.” Mama mwingine alikazia thamani ya kuwa mtetezi wa mtoto. Yeye alieleza hivi: “Watoto wangu wamekwenda ofisini ili kuzungumza na mshauri wa shule na wamepuuzwa kihalisi. Mtoto wangu aliponileta shuleni siku iliyofuata, walijitahidi sana kunisaidia—na mtoto wangu.”

Mama huyu wa wavulana wanne pia alikazia umuhimu wa kupendezwa na utendaji wa shule wenye kuathiri elimu ya mtoto wako moja kwa moja. “Hudhuria siku ya wazazi, maonyesho ya kazi za sayansi—chochote wakifanyacho watoto wako ambacho wazazi wanaalikwa kukiona,” yeye alisema. “Hii hukupatia fursa za kukutana na walimu wa mtoto wako. Wanahitaji kujua kwamba unaona elimu ya mtoto wako kuwa ni sehemu muhimu sana maishani mwake. Walimu wanapojua jambo hili, wataelekea kutumia wakati na jitihada za ziada kwa mtoto wako.”

Ushirikiano na Walimu

Wazazi wengine huenda wahisi kwamba wana mambo ya muhimu zaidi ya kufanya nyakati za jioni ambazo shule huratibu pindi maalumu za wazazi kujuana na walimu. Hata hivyo, kwa kweli ni jambo jipi la muhimu zaidi kuliko kujitoa kwa wale ambao wanajaribu kusaidia watoto wako kupata elimu nzuri? Ushirikiano mzuri baina ya wazazi na walimu ni muhimu!

Katika Urusi kuna uandalizi mzuri ili kuongeza ushirikiano baina ya wazazi na walimu. Migawo yote ya shuleni hurekodiwa katika Dnievnik—rekodi ya utendaji wa kila siku ambayo huambatanishwa na kalenda. Mwanafunzi ni lazima alete Dnievnik kwenye kila somo na kumpa mwalimu anapoulizwa. Wanafunzi ni lazima pia waonyeshe wazazi wao Dnievnik, ambao huombwa kuitia sahihi kila juma. Kama vile Victor Lobachov, baba wa watoto wenye umri wa kwenda shuleni kutoka Moscow, alivyoonelea, “habari hii husaidia wazazi kujua migawo na gredi za watoto wao.”

Hata hivyo, walimu leo mara nyingi hulalamika kwamba wazazi hawapendezwi na elimu ya mtoto wao. Mwalimu mmoja wa shule ya sekondari katika Marekani alisema kwamba wakati mmoja alipeleka barua 63 kwa wazazi kuwajulisha jinsi watoto wao walivyofeli kimasomo. Ni wazazi watatu tu ambao waliitikia kwa kuwasiliana naye!

Kwa kweli, jambo hilo lasikitisha! Wazazi wanapaswa kujihusisha sana na elimu ya mtoto wao, ambayo kwa msingi ni daraka lao. Mwelimishaji mmoja alitaarifu habari hiyo kwa usahihi aliposema hivi: “Kusudi kuu la elimu ya msingi ni kuunga mkono wazazi katika kutokeza watu wanaoelekea kuwa watu wazima wenye kuchukua daraka.”

Hivyo, wazazi wanapaswa kuchukua hatua ya kwanza kuwajua walimu wa mtoto wao. Kama vile mzazi mmoja alivyosema, “walimu wanahitaji kujihisi huru kukupigia simu wakati wowote.” Na wazazi wanapaswa kuwakaribisha—hata kuwahimiza—walimu kusema wazi kuhusu watoto wao. Wazazi wanapaswa kuuliza maswali mahususi kama vile: Je, unakuwa na matatizo yoyote na mtoto wangu? Je, yeye ni mwenye kuonyesha heshima? Je, yeye huhudhuria masomo yote? Je, yeye hufika kwa wakati?

Vipi ikiwa mwalimu asema jambo fulani kuhusu mtoto wako ambalo halipendezi? Usilichukulie kwamba ni la uwongo. Kwa kusikitisha, vijana wengi ambao huonekana kuishi maisha yenye heshima nyumbani au katika mahali pao pa ibada ilhali wanaishi maisha maradufu. Hivyo msikilize mwalimu kwa heshima, na uchunguze yale anayosema.

Mtoto Wako Anapokuja Nyumbani

Ukiwa mzazi wewe huhisije unaporudi nyumbani kutoka kazini? Ukiwa umechoka mno? Ukiwa umetamauka? Mtoto wako huenda ahisi hata vibaya zaidi anapokuja nyumbani kutoka shuleni. Hivyo baba mmoja alihimiza: “Kufanye kuwasili nyumbani kuwe jambo zuri la kufanya. Yawezekana walikuwa na siku ngumu mno.”

Inapowezekana, kwa hakika inapendeza ikiwa mzazi mmoja anakuwa nyumbani mtoto awasilipo. Kama vile mama mmoja alivyoonelea, “watoto hawawezi kukueleza kinachoendelea ikiwa hupo pale ili kuzungumza nao. Hivyo mimi hujaribu kuwapo wakati watoto wanaporudi nyumbani.” Mzazi anahitaji kujua si tu yale mtoto wake anayofanya bali pia yale ambayo anafikiria na kuhisi. Kupata mambo hayo huhusisha wakati mwingi, jitihada, na upekuaji mwanana. (Mithali 20:5) Badilishano la mawazo la kila siku ni muhimu.

Mwalimu mmoja wa shule ya msingi katika New York City alionelea: “Kwenye siku yoyote ile, kanuni za maadili za mfumo wa shule zilizo katika hali mbaya huenda zikaingizwa kwa mtoto wako.” Basi alihimiza: “Uwe macho kuhusu yale yanayokua katika moyo wa mtoto wako. Chukua wakati, haidhuru umechoka kadiri gani, ili kumfanya aongee naye na ubadilishe maadili yoyote mabaya kwa yale mema.”—Mithali 1:5.

Vivyo hivyo, mwalimu mmoja mzoefu wa shule ya sekondari alishauri hivi: “Badala ya kuuliza kilichotukia shuleni tu, ingefaa kuuliza maswali yenye kulenga shabaha na mahususi kuhusu hiyo siku na utendaji wayo. Jambo hili halihitaji kufanywa kwa njia ya ukali au kudadisi-dadisi bali katika mazungumzo ya kawaida pamoja na mtoto.”

Richard W. Riley, katibu wa elimu wa Marekani alisihi hivi: “Zungumza na watoto wako moja kwa moja, hasa matineja wako, kuhusu hatari za dawa za kulevya na alkoholi na maadili ambayo ungependa watoto wako wawe nayo. Hata hivyo, mazungumzo ya kibinafsi kama hayo hata yawe yanakufanya usihisi kutulia, huenda yakaokoa uhai wao.”

Mzazi hapaswi kamwe, hasa yule mwenye madaraka katika kutaniko la Kikristo, kuonyesha kwamba ni mwenye shughuli sana kuweza kuwasikiliza watoto wake. Hata ingawa huenda ikasumbua kusikia kile wanachosema, wacha wajue kupitia ishara za uso na hali yako kwamba unafurahi wanapozungumza nawe kwa uhuru. Mwanafunzi mmoja alishauri hivi: “Usishangae mtoto wako anapozungumza kuhusu dawa za kulevya au ngono shuleni.”

Kwa sababu ya kuvunjika kwa maisha ya familia, kuna wengi leo ambao huenda wakasemwa kuwa ‘mayatima.’ (Ayubu 24:3; 29:12; Zaburi 146:9) Katika kutaniko la Kikristo, kwa kawaida kuna mtu anayeweza kusaidia kijana anayehitaji msaada. Je, wewe ni mmoja ambaye anaweza kusaidia?

Hamasisha Kujifunza na Daraka

Vijana wengi hawajishikamanishi na kazi ya shule kama Latoya, aliyetajwa katika utangulizi. Walio wengi wanahitaji himizo jingi ili kujifunza. Kuhusu watoto wake mwenyewe, aliyekuwa msimamizi wa shule katika New York City Joseph Fernandez alisema: “Tuliweka vipindi vya kusoma vya lazima nyumbani. Tuliwanunulia vitabu walivyohitaji, kuhimiza visafari kwenye maktaba, na kufanya uhudhuriaji na ujihusishaji wa shule kuwa mambo ya kutangulizwa.”

Msimamizi mwingine wa shule alisema: “Twahitaji kuwajazia watoto wetu vitabu na hadithi jinsi tunavyowajazia televisheni, filamu, vidio na ununuzi wa madukani.” Watoto wanapofanya kazi yao ya shule ya kufanyia nyumbani, wazazi huenda wakaweza kupanga kuwa karibu wakijifunza au kufanya usomaji wa kibinafsi. Hivyo watoto wako wanaweza kuona kwamba unathamini elimu.

Katika nyumba nyingi televisheni ni kizuizi kikubwa kwa kujifunza. “Kufikia umri wa 18” mwelimishaji mmoja akasema, “vijana wametumia muda wa saa 11,000 darasani na 22,000 kutazama televisheni.” Wazazi huenda wakahitaji kupunguza utazamaji wa televisheni wa watoto wao, labda kwa wao wenyewe kuitazama pindi kwa pindi. Kwa kuongezea, jishikamanishe mwenyewe kujifunza jambo fulani pamoja na watoto wako. Someni pamoja. Kila siku weka ratiba ya kuchunguza kazi ya shule ya kufanyia nyumbani.

Shuleni watoto wako watapokea migawo mingi ya kutayarisha. Je, wataikamilisha? Yawezekana watakamilisha ikiwa umewafunza kutunza madaraka nyumbani. Njia muhimu ya kufanya hivyo ni kuwapa migawo midogo-midogo ya kazi ya ukawaida kila siku. Kisha utake kwamba waikamilishe hii kulingana na ratiba hususa. Ni kweli, mazoezi kama hayo yatachukua jitihada nyingi kwa upande wako, lakini yatafunza watoto wako umuhimu wa kutimiza daraka ambao wanahitaji ili kufaulu shuleni na baadaye maishani.

Ujishikamanisho wa Mwanafunzi, Ufunguo Muhimu

Mshauri wa mwongozo Arthur Kirson alitambulisha ufunguo mwingine wa elimu nzuri aliposema hivi kuhusu Latoya, aliyetajwa mwanzoni: “Mara ya kwanza nilipokutana naye ilikuwa ni baada ya moja ya yale matukio mabaya nyumbani. Hapa pana huyu mtoto mwenye uso uliokwaruzwa [kutokana na kutendwa vibaya kunakodaiwa kulitendwa na babaye]. Na kitu ambacho nilipata kuona akihangaikia ni kazi yake ya shuleni.”

Naam, ufunguo muhimu wa elimu nzuri ni ujishikamanisho mwingi wa mtoto wa kujifunza. Kijana mmoja wa New York City alionelea hivi: “Shuleni siku hizi mambo yote yategemea mwanafunzi kusitawisha ujihamasisho na kujidhibiti ili kufaidika.”

Kwa kielelezo, mama mmoja aliyehangaikia elimu ya mtoto wake aliambiwa na mwalimu hivi: “Usiwe na shaka Bi. Smith. Justin ni mweledi sana, hahitaji kujua jinsi ya kufuatisha herufi za maneno. Atakuwa na karani wa kumfanyia kazi hiyo.” Hata mtoto awe ni mweledi kadiri gani, kuzijua stadi za kusoma na kuandika—kutia ndani kuandika kuzuri, maandishi yawezayo kusomeka, na kufuatisha herufi sahihi—ni muhimu.

Kwa kushangaza, waelimishaji wengine hawakupinga wakati tabibu wa akili anayejulikana sana Carl Rogers alidai: “Mtu hapaswi kung’ang’ana kujifunza kitu ambacho haoni umuhimu wacho.” Taarifa yake ina kasoro gani? Kama ilivyo wazi, mtoto mara nyingi hawezi kuona kimbele thamani ya wakati ujao ya kile ambacho ameombwa kujifunza. Mara nyingi thamani yacho haionekani mpaka baadaye maishani. Kwa wazi, leo mtoto anahitaji ujishikamanisho wa kibinafsi ili kupata elimu nzuri!

Cindy, mwenye umri wa miaka 14 na aliye katika kidato cha kwanza, ni kielelezo kizuri cha vijana ambao huonyesha ujishikamanisho kama huo. Yeye alieleza hivi: “Mimi hubaki baada ya shule na kuzungumza na walimu ili kupata kuwajua. Hujaribu kuchanganua wanachotaka kutoka kwa wanafunzi wao.” Yeye pia hutoa uangalifu darasani na hutanguliza kazi yake ya shule ya kufanyia nyumbani. Wanaposikiliza darasani au wanaposoma, wanafunzi wenye kufanikiwa hulifanya kuwa zoea kufanya hivyo wakiwa na penseli na karatasi ya kutosha ili waweze kuandika muhtasari vizuri.

Pia lililo muhimu ili kupata elimu nzuri ni ujishikamanisho katika kuepuka mashirika mabaya. Cindy alisimulia: “Sikuzote mimi hutafuta mtu fulani mwenye maadili mazuri. Kwa kielelezo, mimi huuliza wanashule wenzangu vile wanavyomwona fulani kuhusu utumizi wa dawa za kulevya au uovyoovyo wake wa kingono. Wakisema kitu kama, ‘Kwani kuna ubaya gani?’ Mimi hung’amua kwamba wao si mashirika mazuri. Lakini ikiwa mmoja anaonyesha kukirihi kihalisi tabia kama hizo na kusema kwamba anataka kuwa tofauti, basi humchagua ili kukaa karibu nami wakati wa chakula cha mchana.”

Kwa wazi kuna matatizo mengi katika kupata elimu nzuri leo. Lakini elimu kama hiyo inawezekana ikiwa wanafunzi pamoja na wazazi watatumia hizo funguo. Makala ifuatayo itachunguza andalizi jingine ambalo laweza kutusaidia sana katika kupata elimu nzuri.

[Sanduku katika ukurasa wa 7]

Kuendekeza au Nidhamu Yenye Upendo

Biblia huonya kwamba kuendekeza vijana huongoza kwenye msiba. (Mithali 29:21) Katika kukubali, Albert Shanker, mkuu wa Shirika la Walimu la Marekani, alisema: “Kuna wazazi ambao hufikiri kwamba wanafanyia watoto wao kila kitu kwa njia inayofaa ikiwa wafanya kila kitu kulingana na mapendezi ya watoto. Nasi twajua huko ni kukosea.”

Hata vijana wengi wanajua kwamba kuendekezwa kama huko ni kosa. Mapema mwaka huu gazeti la habari la Massachusetts liliripoti hivi: “Uchunguzi fulani wa wanafunzi 1572 katika West Springfield wa kuanzia darasa la sita hadi kidato cha nne walijua kwamba ‘kuachiliwa kwa kimzazi’ na si msongo wa marika kunakuwa na uvutano wenye nguvu kuelekea kutumia dawa za kulevya na alkoholi miongoni mwa watoto katika kikundi cha rika hili.”

Kuendekeza kama huko kwa walio wachanga pia kwachangia kuenea kwa uovyoovyo wa kingono. Kwa kweli, kama vile Biblia husema, kukosa kutoa nidhamu huongoza kwenye aibu ya familia.—Mithali 29:15.

[Sanduku katika ukurasa wa 10]

Wanayoweza Kufanya Wazazi

✔ Uijue shule ya mtoto wako, malengo yayo, na mtazamo wayo kuelekea maadili na itikadi unazofuata.

✔ Wafahamu vizuri walimu wa mtoto wako, na ujaribu kusitawisha uhusiano mzuri wa kazi pamoja nao.

Pendezwa kwa kina na kazi ya mtoto wako ya shuleni ya kufanyia nyumbani. Soma pamoja naye kwa ukawaida.

✔ Simamia kile mtoto anachotazama kwenye televisheni na kiasi cha wakati anachotumia kuitazama.

✔ Uwe mwangalifu kuhusu mazoea ya kula ya mtoto wako. Chakula kisichojenga mwili chaweza kuathiri vibaya uwezo wake wa kukaza uangalifu.

✔ Hakikisha kwamba mtoto wako anapata usingizi wa kutosha. Watoto wachovu hawafanyi vizuri shuleni.

✔ Jaribu kusaidia mtoto wako achague marafiki wafaao.

✔ Uwe rafiki bora zaidi ya mtoto wako. Yeye ahitaji marafiki wote waliokomaa awezao kupata.

Wanayoweza Kufanya Watoto

✔ Kwa msaada wa wazazi wako, teua miradi ya kielimu na njia za kuifikia. Zungumzia miradi hii pamoja na walimu wako.

✔ Chagua masomo yako kwa uangalifu ukisaidiwa na walimu na wazazi wako. Kozi za ziada ambazo ni rahisi kwa ujumla sizo bora zaidi.

✔ Jaribu kujenga uhusiano mzuri na walimu wako. Ujitaarifu kuhusu wanachotarajia kutoka kwako. Zungumzia maendeleo na matatizo yako pamoja nao.

✔ Toa uangalifu mzuri darasani. Usikengeushwe na tabia zenye kuvuruga.

✔ Teua marafiki wako kwa hekima. Wanaweza kusaidia au kukinza maendeleo yako shuleni.

✔ Fanya kazi yako ya shuleni ya kufanyia nyumbani na migawo vizuri uwezavyo. Zipe wakati wenye thamani. Waombe wazazi wako au mtu mzima mwingineo usaidizi ikiwa wauhitaji.

[Picha katika ukurasa wa 8]

Sikiliza kwa heshima ikiwa mwalimu ana malalamiko kuhusu mtoto wako

[Picha katika ukurasa wa 9]

Uliza mtoto wako kuhusu shule kila siku