Unaweza Kushinda Matatizo Yanayoidhuru Familia

 1. Ni matatizo gani yenye kujificha yaliyomo katika familia fulani?

GARI zee limetoka tu kuoshwa na kutiwa nta. Kwa wapita-njia laonekana lenye kung’aa, karibu jipya. Lakini chini-chini, kutu yenye kuharibu inamaliza kabisa muundo wa gari. Ndivyo ilivyo na familia fulani. Ingawa nje-nje mambo yanaonekana kuwa mazuri, nyuso zenye kutabasamu huficha hofu na umivu. Mambo yenye kuleta uharibifu nyumbani yanamaliza kabisa amani ya familia. Matatizo mawili yanayoweza kuwa na tokeo hili ni uraibu wa alkoholi na ujeuri.

 2. (a) Maoni ya Biblia ni nini juu ya utumizi wa vinywaji vya alkoholi? (b) Uraibu wa alkoholi ni nini?

² Biblia haikatazi utumizi wa kiasi wa vinywaji vya alkoholi, lakini inakataza ulevi. (Mithali 23:20, 21; 1 Wakorintho 6:9, 10; 1 Timotheo 5:23; Tito 2:2, 3) Lakini, uraibu wa alkoholi, unazidi ulevi; ni hali ya kujishughulisha mno na vinywaji vya alkoholi na kutoweza tena kujidhibiti. Waraibu wa alkoholi waweza kuwa watu wazima. Kwa kuhuzunisha, waweza pia kuwa vijana.

3, 4. Fafanua matokeo ya uraibu wa alkoholi juu ya mwenzi wa ndoa wa mraibu wa alkoholi na juu ya watoto.

³ Zamani za kale Biblia ilionyesha kwamba kutumia vibaya alkoholi kwaweza kuvuruga amani ya familia. (Kumbukumbu la Torati 21:18-21) Matokeo ya uharibifu ya uraibu wa alkoholi yanaonwa na familia nzima. Huenda mwenzi wa ndoa akajishughulisha sana na jitihada za kukomesha unywaji wa mraibu wa alkoholi au kukabiliana na mwenendo wa mume wake usioweza kujulikana utakavyokuwa.a Yeye ajaribu kuficha vinywaji, akivitupilia mbali, akificha fedha za mume, na akimsihi apende familia, uhai, hata Mungu—lakini huyo mraibu wa alkoholi angali anywa vileo. Jitihada zake za kudhibiti unywaji wa mume zinapokosa kufaulu tena na tena, ahisi kufadhaika na kutokuwa na uwezo wa kutosha. Huenda akaanza kupatwa na hofu, hasira, hatia, wasiwasi, hangaikio, na ukosefu wa kujistahi.

⁴ Watoto hawaepi matokeo ya mzazi aliye mraibu wa alkoholi. Watoto fulani hushambuliwa kimwili. Wengine husumbuliwa kingono. Huenda hata wakajilaumu wenyewe kwa sababu ya uraibu wa alkoholi wa mzazi. Mara nyingi uwezo wao wa kutumaini wengine huvunjwa na mwenendo wenye ugeugeu wa mraibu wa alkoholi. Kwa sababu hawawezi kuongea kwa starehe kuhusu yale yanayotendeka nyumbani, huenda hao watoto wakajifunza kuficha hisia zao, mara nyingi kukiwa na matokeo ya kimwili yenye madhara. (Mithali 17:22) Watoto wa jinsi hiyo huenda wakapeleka ukosefu huo wa kujitumaini au wa kujistahi hadi katika utu mzima.

 5. Uraibu wa alkoholi waweza kudhibitiwaje, na kwa nini hili ni jambo gumu?

⁵ Ingawa wenye mamlaka wengi husema kwamba uraibu wa alkoholi hauwezi kuponywa, wengi hukubali kwamba kadiri fulani ya kupona inawezekana kwa programu ya kuacha kabisa. (Linganisha Mathayo 5:29.) Hata hivyo, kumfanya mraibu wa alkoholi akubali msaada ni rahisi zaidi kusema kuliko kufanya, kwa kuwa yeye mara nyingi hukana kwamba ana tatizo. Hata hivyo, washiriki wa familia wachukuapo hatua za kushughulika na njia ambayo uraibu wa alkoholi umewaathiri, huenda mraibu wa alkoholi akaanza kung’amua kwamba kumbe ana tatizo. Tabibu fulani mwenye uzoefu katika kusaidia waraibu wa alkoholi na familia zao alisema hivi: “Nafikiri jambo la maana zaidi ni kwa familia kuendelea tu na utendaji wao wa kila siku kwa njia ya kunufaisha zaidi wawezavyo. Mraibu wa alkoholi huzidi kukabilishwa na jinsi alivyo tofauti na wengine wa familia.”

 6. Ni nini kilicho chanzo bora zaidi cha shauri kwa familia zenye mshiriki aliye mraibu wa alkoholi?

⁶ Ikiwa kuna mraibu wa alkoholi katika familia yako, shauri lililopuliziwa la Biblia laweza kukusaidia katika kuishi kwa njia ya kunufaisha zaidi iwezekanavyo. (Isaya 48:17; 2 Timotheo 3:16, 17) Chunguza baadhi ya kanuni ambazo zimesaidia familia zishughulike kwa mafanikio na uraibu wa alkoholi.

 7. Ikiwa mshiriki wa familia ni mraibu wa alkoholi, ni nani aliye na daraka?

⁷ Koma kukubali malawama yote. Biblia husema: “Kila mmoja atachukua mzigo wake mwenyewe,” na, “kila mmoja wetu atatoa hesabu kwa Mungu kwa ajili yake mwenyewe.” (Wagalatia 6:5; Waroma 14:12) Mraibu wa alkoholi huenda akajaribu kudokeza kwamba washiriki wa familia ndio wenye daraka la hali hiyo. Kwa kielelezo, huenda akasema: “Kama mngenitendea vizuri zaidi, nisingekunywa.” Wengine wakionyesha wakubaliana naye, wanamtia moyo aendelee kunywa. Lakini hata tukidhulumiwa na hali au na watu wengine, sisi sote—kutia na waraibu wa alkoholi—tuna daraka kwa yale tunayofanya.—Linganisha Wafilipi 2:12.

 8. Ni baadhi ya njia zipi ambazo huenda mraibu wa alkoholi akasaidiwa kukabili matokeo ya tatizo lake?

⁸ Usihisi kwamba ni lazima sikuzote umkinge mraibu wa alkoholi dhidi ya matokeo ya kunywa kwake. Mithali ya Biblia kuhusu mtu mwenye hasira kali ingeweza kutumiwa vilevile kumhusu mraibu wa alkoholi: “Ujapomwokoa huna budi kufanya tena.” (Mithali 19:19) Mwache mraibu wa alkoholi apatwe na matokeo ya kunywa kwake. Mwache asafishe mahali amechafua au ampigie mwajiri wake simu asubuhi baada ya kunywa, amweleze hicho kisa.

9, 10. Kwa nini familia za waraibu wa alkoholi zikubali msaada, na zitafute msaada wa nani hasa?

⁹ Kubali msaada kutoka kwa wengine. Mithali 17:17 yasema: “Rafiki [“mwandamani wa kweli,” NW] hupenda sikuzote; na ndugu amezaliwa kwa siku ya taabu.” Kunapokuwa na mraibu wa alkoholi katika familia yako, kuna taabu. Unahitaji msaada. Usisite kutegemea ‘waandamani wa kweli’ ili kupata utegemezo. (Mithali 18:24) Kuongea na wengine wanaoelewa hilo tatizo au ambao wamekabili hali iyo hiyo huenda kukakuandalia madokezo yenye kutumika juu ya jambo la kufanya na lisilo la kufanya. Lakini uwe mwenye usawaziko. Sema na wale unaowatumaini, wale watakaolinda “mazungumzo [yako] ya siri.”—Mithali 11:13, NW.

¹⁰ Jifunze kuwatumaini wazee Wakristo. Wazee katika kutaniko la Kikristo waweza kuwa chanzo kikubwa cha msaada. Wanaume hawa walio wakomavu wameelimika katika Neno la Mungu na wana uzoefu katika kutumia kanuni zalo. Wanaweza kuthibitika kuwa “kama mahali pa kujificha na upepo, na mahali pa kujisitiri na dhoruba; kama mito ya maji mahali pakavu, kama kivuli cha mwamba mkubwa katika nchi yenye uchovu.” (Isaya 32:2) Wazee Wakristo hawalindi tu kutaniko lote dhidi ya mavutano yenye madhara bali pia wanafariji, wanaburudisha, na kupendezwa kibinafsi na watu mmoja-mmoja walio na matatizo. Jinufaishe kikamili na msaada wao.

11, 12. Ni nani anayeandaa msaada mkubwa zaidi kwa familia za waraibu wa alkoholi, na utegemezo huo hutolewaje?

¹¹ Zaidi ya yote, pata nguvu kutoka kwa Yehova. Biblia hutuhakikishia kwa uchangamfu hivi: “BWANA yu karibu nao waliovunjika moyo, na waliopondeka roho huwaokoa.” (Zaburi 34:18) Ukihisi umevunjika moyo au kupondeka roho kwa sababu ya misongo ya kuishi pamoja na mshiriki wa familia aliye mraibu wa alkoholi, ujue kwamba “BWANA yu karibu.” Yeye aelewa jinsi hali ya familia yako ilivyo ngumu.—1 Petro 5:6, 7.

¹² Kuamini asemayo Yehova katika Neno lake kwaweza kukusaidia ukabiliane na hangaiko. (Zaburi 130:3, 4; Mathayo 6:25-34; 1 Yohana 3:19, 20) Kujifunza Neno la Mungu na kuishi kulingana na kanuni zalo kwakuwezesha upokee msaada wa roho takatifu ya Mungu, iwezavyo kukupatia “nguvu ipitayo iliyo ya kawaida” ili ukabiliane na siku moja baada ya nyingine.—2 Wakorintho 4:7.b

13. Ni tatizo gani la pili linalodhuru familia nyingi?

¹³ Utumizi mbaya wa alkoholi waweza kuongoza kwenye tatizo jingine linalodhuru familia nyingi—ujeuri wa kinyumbani.

14. Ujeuri wa kinyumbani ulianza lini, na hali ikoje leo?

¹⁴ Tendo jeuri la kwanza katika historia ya kibinadamu lilikuwa tukio la ujeuri wa kinyumbani lililohusisha ndugu wawili, Kaini na Abeli. (Mwanzo 4:8) Tangu wakati huo, wanadamu wamekumbwa na namna zote za ujeuri wa kinyumbani. Kuna waume wanaowapiga wake zao, wake wanaowashambulia waume, wazazi wanaowapiga watoto wao wachanga kikatili, na watoto wazima wanaowatenda vibaya wazazi wao walio wazee-wazee.

15. Washiriki wa familia huathiriwaje kihisia-moyo na ujeuri wa kinyumbani?

¹⁵ Madhara yanayosababishwa na ujeuri wa kinyumbani yazidi kabisa makovu ya kimwili. Mke mmoja mwenye kupigwa na mume alisema hivi: “Unalazimika kukabiliana na hisia nyingi za kuwa na hatia na aibu. Asubuhi zilizo nyingi, unataka tu kukaa kitandani, ukitumaini hiyo ilikuwa ndoto mbaya tu.” Watoto wanaoona au kupatwa na ujeuri wa kinyumbani huenda wenyewe wakawa wajeuri wanapokua wakawa na familia zao wenyewe.

16, 17. Kutendwa vibaya kihisia-moyo ni nini, na washiriki wa familia wanaathiriwaje nako?

¹⁶ Ujeuri wa kinyumbani si kutenda vibaya kimwili tu. Mara nyingi shambulio ni la maneno machafu. Mithali 12:18 yasema: “Kuna anenaye bila kufikiri, kama kuchoma kwa upanga.” “Kuchoma” huko ambako ni sehemu ya ujeuri wa kinyumbani hutia ndani kutukana na kupaaza sauti, na pia kuchambua daima, matukano ya kushushia heshima, na matisho ya kufanya ujeuri wa kimwili. Majeraha ya ujeuri wa kihisia-moyo hayaonekani na mara nyingi hukosa kuonwa na wengine.

¹⁷ Jambo la kuhuzunisha hasa ni kule kutenda mtoto vibaya kihisia-moyo—kuchambua na kushusha daima uwezo, akili, au thamani ya mtoto akiwa mtu binafsi. Kutenda huko vibaya kwa maneno machafu kwaweza kuharibu roho ya mtoto. Ni kweli, watoto wote huhitaji nidhamu. Lakini Biblia huwaagiza akina baba hivi: “Msiwe mkichochea watoto wenu wakasirike, ili wasishuke moyo.”—Wakolosai 3:21.

18. Ujeuri wa kinyumbani huanza wapi, na Biblia huonyesha nini kuwa njia ya kuukomesha?

¹⁸ Ujeuri wa kinyumbani huanza moyoni na akilini; jinsi tutendavyo huanza na jinsi tunavyofikiri. (Yakobo 1:14, 15) Ili kukomesha ujeuri, mwenye kutenda vibaya ahitaji kubadili njia yake ya kufikiri. (Waroma 12:2) Je, hilo lawezekana? Ndiyo. Neno la Mungu lina nguvu za kubadili watu. Laweza kung’oa hata maoni yenye kuleta uharibifu “yaliyotiwa kwa nguvu sana katika mahandaki.” (2 Wakorintho 10:4; Waebrania 4:12) Ujuzi sahihi juu ya Biblia waweza kusaidia kutokeza badiliko lililo kamili sana katika watu hivi kwamba wanasemwa kuwa wamevaa utu mpya.—Waefeso 4:22-24; Wakolosai 3:8-10.

19. Mkristo amwoneje na amtendeeje mwenzi wa ndoa?

¹⁹ Maoni juu ya mwenzi wa ndoa. Neno la Mungu husema: “Waume wapaswa kuwa wakiwapenda wake zao kama miili yao wenyewe. Yeye apendaye mke wake ajipenda mwenyewe.” (Waefeso 5:28) Biblia husema pia kwamba mume apaswa kumpa mke wake “heshima kama chombo dhaifu zaidi.” (1 Petro 3:7) Wake wanaonywa kwa upole “kuwapenda waume zao” na “kuwa na staha yenye kina kirefu” kwao. (Tito 2:4; Waefeso 5:33) Kwa hakika hakuna mume yeyote mwenye kumhofu Mungu awezaye kusema kwa ukweli kwamba anamheshimu mke wake kikweli ikiwa anamshambulia kimwili au kwa maneno machafu. Na hakuna mke anayempigia mume wake kelele, anayesema naye kwa kukejeli, au anayemkemea daima awezaye kusema kwamba kwa kweli anampenda na kumstahi mume.

20. Wazazi wana daraka mbele ya nani kwa watoto wao, na kwa nini wazazi wasitazamie mambo yasiyo halisi kutoka kwa watoto wao?

²⁰ Maoni yafaayo juu ya watoto. Watoto wanastahili, ndiyo, wanahitaji, upendo na uangalifu kutoka kwa wazazi wao. Neno la Mungu huwaita watoto “urithi kutoka kwa Yehova” na “thawabu.” (Zaburi 127:3, NW) Wazazi wana daraka mbele ya Yehova la kutunza urithi huo. Biblia husema juu ya “tabia za kitoto” na “upumbavu” wa uvulana. (1 Wakorintho 13:11; Mithali 22:15, NW) Wazazi hawapaswi kushangaa wakiona upumbavu katika watoto wao. Vijana si watu wazima. Wazazi hawapaswi kudai zaidi kuliko yanayofaa kulingana na umri wa mtoto, malezi ya familia, na uwezo.—Ona Mwanzo 33:12-14.

21. Ni njia gani ya kimungu ya kuwaona wazazi walio wazee-wazee na kuwashughulikia?

²¹ Maoni juu ya wazazi walio wazee-wazee. Mambo ya Walawi 19:32 husema hivi: “Mwondokeeni mtu mwenye mvi; heshimuni uso wa mtu mzee.” Hivyo Sheria ya Mungu ilichochea staha na heshima nyingi kwa walio wazee-wazee. Huenda hilo likawa jambo gumu wakati mzazi mzee-mzee aonekana kuwa mwenye kudai sana au ni mgonjwa na labda hasongi wala hafikirii upesi. Hata hivyo, watoto wanakumbushwa “kufuliza kulipa wazazi wao fidia ipasayo.” (1 Timotheo 5:4) Hilo lingemaanisha kuwatendea kwa adhama na staha, labda hata kuwaandalia kifedha. Kutenda vibaya wazazi walio wazee-wazee kimwili au vingine huwa kinyume kabisa cha njia ambayo Biblia hutuambia tutende.

22. Ni sifa gani iliyo kuu katika kushinda ujeuri wa kinyumbani, nayo yaweza kudhihirishwaje?

²² Dumisha sifa ya kujidhibiti. Mithali 29:11 yasema: “Mpumbavu hudhihirisha hasira [“roho,” NW] yake yote; bali mwenye hekima huizuia na kuituliza.” Waweza kudhibitije roho yako? Badala ya kuruhusu hali ya kufadhaika iongezeke ndani yako, tenda upesi kusuluhisha magumu yanayotokea. (Waefeso 4:26, 27) Ondoka mahali hapo ukihisi kuwa huwezi kudhibiti hali. Sali ukiomba roho takatifu ya Mungu ili itokeze sifa ya kujidhibiti ndani yako. (Wagalatia 5:22, 23) Kutembea kwenda mahali fulani au kushiriki katika mazoezi fulani ya kimwili huenda kukakusaidia udhibiti hisia-moyo zako. (Mithali 17:14, 27) Jitahidi kuwa “asiye mwepesi wa hasira.”—Mithali 14:29.

23. Huenda jambo gani likatendeka ikiwa kwa kurudia-rudia na bila kutubu mshiriki wa kutaniko la Kikristo anashindwa na hasira ya ghafula yenye jeuri, labda kutia ndani kutenda vibaya kimwili familia yake?

²³ Miongoni mwa kazi zinazokatazwa na Mungu, Biblia hutia ndani “uadui, zogo, . . . hasira za ghafula” na husema kwamba “wale wazoeao kufanya mambo ya namna hiyo hawatarithi ufalme wa Mungu.” (Wagalatia 5:19-21) Kwa hiyo, mtu yeyote anayedai kuwa Mkristo ambaye kwa kurudia-rudia na bila kutubu, hushindwa na hasira za ghafula zenye jeuri, labda kutia ndani kutenda vibaya kimwili mwenzi au watoto, aweza kutengwa na ushirika kutoka katika kutaniko la Kikristo. (Linganisha 2 Yohana 9, 10.) Kwa njia hiyo kutaniko linawekwa likiwa safi na watu wenye kutenda vibaya.—1 Wakorintho 5:6, 7; Wagalatia 5:9.

24. (a) Wenzi wanaotendwa vibaya huenda wakachagua kuchukua hatua gani? (b) Huenda marafiki na wazee wenye kuhangaikia wakategemezaje mwenzi anayetendwa vibaya, lakini hawapaswi wafanye nini?

²⁴ Namna gani Wakristo ambao kwa sasa wanapigwa na mwenzi mwenye kutenda vibaya ambaye haonyeshi dalili zozote za kubadilika? Watu fulani wamechagua kuendelea kukaa na mwenzi mwenye kutenda vibaya kwa sababu moja au nyingine. Wengine wamechagua kuondoka, wakihisi kwamba afya yao ya kimwili, kiakili, na kiroho—labda hata uhai wao—imo hatarini. Lile ambalo mhasiriwa na ujeuri wa kinyumbani achagua kufanya katika hali hizo ni uamuzi wa kibinafsi mbele ya Yehova. (1 Wakorintho 7:10, 11) Marafiki, watu wa ukoo, au wazee Wakristo wenye nia njema, huenda wakataka kutoa msaada na shauri, lakini hawapaswi kumsonga mhasiriwa achukue hatua yoyote hususa. Huo ni uamuzi wake mwenyewe wa kufanya.—Waroma 14:4; Wagalatia 6:5.

25. Kusudi la Yehova ni nini kuhusu familia?

²⁵ Yehova alipowaunganisha Adamu na Hawa katika ndoa, yeye hakukusudia kamwe kwamba familia ziharibiwe na matatizo yanayodhuru kama vile uraibu wa alkoholi au ujeuri. (Waefeso 3:14, 15) Familia ilipaswa iwe mahali ambapo upendo na amani zingesitawi na kila mshiriki angetunziwa mahitaji yake ya kiakili, ya kihisia-moyo, na ya kiroho. Hata hivyo, dhambi ilipoingizwa, maisha ya familia yalizorota upesi.—Linganisha Mhubiri 8:9.

26. Ni wakati ujao gani unaowangoja wale wanaojaribu kuishi kupatana na matakwa ya Yehova?

²⁶ Kwa furaha, Yehova hakuacha kusudi lake la kuwa na familia. Yeye aahidi kuleta ulimwengu mpya wenye amani ambamo watu “watakaa salama salimini, wala hapana mtu atakayewatia hofu.” (Ezekieli 34:28) Wakati huo, uraibu wa alkoholi, ujeuri wa kinyumbani, na matatizo mengine yote yanayoidhuru familia leo yatakuwa mambo ya wakati uliopita. Watu watatabasamu, si ili kuficha hofu na umivu, bali kwa sababu wanaona ‘furaha kwa wingi wa amani.’—Zaburi 37:11.