“Kwa Jumla Ndiyo Impasayo Mtu”

“Mche Mungu, nawe uzishike amri zake, maana kwa jumla ndiyo impasayo mtu.”—MHUBIRI 12:13.

1, 2. Kwa nini yafaa tuchunguze wajibu wetu kwa Mungu?

“BWANA anataka nini kwako?” Nabii wa kale alizusha swali hilo. Kisha akataja mahususi yale ambayo Yehova alitaka—kudhihirisha haki, kupenda fadhili, na kutembea kwa kiasi pamoja na Mungu.—Mika 6:8.

² Katika siku hizi za ubinafsi na hali ya kujitegemea, wengi husumbuliwa na wazo la kwamba Mungu ataka wafanye mambo fulani. Hawataki kuwa na wajibu. Lakini namna gani ule mkataa alioufikia Solomoni katika Mhubiri? “Hii ndiyo jumla ya maneno; yote yamekwisha sikiwa; Mche Mungu, nawe uzishike amri zake, maana kwa jumla ndiyo impasayo mtu.”—Mhubiri 12:13.

3. Kwa nini tufikirie kwa uzito kitabu cha Mhubiri?

³ Hali zetu na maoni yetu juu ya uhai hata yawe nini, twaweza kunufaishwa sana tukichunguza mambo yaliyoongoza kwenye mkataa huo. Mfalme Solomoni, mwandikaji wa kitabu hicho kilichopuliziwa, alichunguza baadhi ya mambo yenyewe yaliyo sehemu ya maisha yetu ya kila siku. Huenda watu fulani wakakata maneno upesi kwamba kwa msingi mchanganuo wake ni wenye kuvunja moyo. Hata hivyo ulipuliziwa kimungu na waweza kutusaidia tukadirie thamani ya utendaji wetu mbalimbali na mambo tunayotanguliza, tokeo likiwa shangwe iliyoongezeka.

Kutimiza Mahangaiko Makuu ya Maisha

4. Solomoni alichunguza na kuzungumza nini katika Mhubiri?

⁴ Solomoni alichunguza kwa kina ‘shughuli za wana wa wanadamu.’ (NW) “Nikatia moyo wangu ili kuyatafuta yote yanayotendeka chini ya mbingu.” Kwa kutumia neno “shughuli” Solomoni hakumaanisha kwa lazima kibarua, au kazi ya kuajiriwa, bali alimaanisha mambo yote ambayo wanaume na wanawake hushughulikia muda wote wa maisha zao. (Mhubiri 1:13) Ebu tuchunguze baadhi ya mahangaiko makuu, au shughuli mbalimbali, kisha tulinganishe utendaji wetu mbalimbali na mambo ambayo sisi wenyewe hutanguliza.

5. Ni nini mojawapo ya shughuli kuu za wanadamu?

⁵ Kwa hakika fedha ndizo kiini cha mahangaiko na utendaji mwingi wa kibinadamu. Hakuna awezaye kusema kwa haki kwamba Solomoni alikuwa na maoni ya uzembe kuelekea fedha ambayo ndiyo maoni ya matajiri fulani. Alikiri kwa utayari uhitaji wa kuwa na kiasi fulani cha fedha; kuwa na fedha za kutosha ni bora kuliko kulazimika kuishi maisha yasiyo na raha wala anasa au kuishi katika umaskini. (Mhubiri 7:11, 12) Lakini yamkini umeona kwamba fedha, pamoja na mali ambazo hizo zanunua, zaweza kuwa mradi mkuu maishani—kwa maskini na kwa matajiri vilevile.

6. Twaweza kujifunza nini juu ya fedha kutokana na mojawapo ya vielezi vya Yesu na kutokana na yale ambayo Solomoni mwenyewe aliyaona?

⁶ Kumbuka kielezi cha Yesu juu ya tajiri ambaye, kwa sababu ya kutoridhika kamwe, alijitahidi kujipatia mengi zaidi. Mungu alimhukumu kuwa mtu mwenye kukosa akili. Kwa nini? Kwa sababu ‘uhai wetu hautokani na vitu tulivyo navyo.’ (Luka 12:15-21) Mambo aliyoyaona Solomoni—labda yenye kuenea zaidi kuliko yale ambayo tumeyaona—yathibitisha maneno ya Yesu. Soma ufafanuzi kwenye Mhubiri 2:4-9. Kwa wakati fulani Solomoni alijishughulisha katika kujipatia mali. Alijenga makao na bustani nyingi sana. Alikuwa na uwezo wa kujipatia naye alijipatia waandamani warembo wa kike. Je, mali na mambo ambayo mali hizo zilimwezesha kufanya zilimletea uradhi wenye kina, hisi ya utimizo wa kweli, na maana maishani mwake? Alijibu hivi kwa unyoofu: “Kisha nikaziangalia kazi zote zilizofanywa kwa mikono yangu, na taabu yote niliyotaabika katika kuzitenda; na tazama, yote ni ubatili na kujilisha upepo, wala faida hakuna chini ya jua.”—Mhubiri 2:11; 4:8.

7. (a) Mambo yaliyoonwa huthibitisha nini kwa habari ya thamani ya fedha? (b) Wewe binafsi umeona nini kithibitishacho mkataa wa Solomoni?

⁷ Hilo ni jambo la kihalisi, kweli iliyothibitishwa katika maisha za watu wengi. Ni lazima tukiri kwamba kuwa na fedha nyingi hakusuluhishi matatizo yote. Kuwa nazo kungeweza kusuluhisha baadhi ya matatizo, kama vile kufanya iwe rahisi zaidi kujipatia chakula na nguo. Lakini mtu aweza kuvaa nguo moja tu kwa wakati mmoja na kufurahia kiasi fulani tu cha chakula na kinywaji. Na umesoma juu ya matajiri ambao maisha zao zimekumbwa na talaka, kutumia vibaya alkoholi au madawa, na uhasama wa kudumu kati ya jamaa. Tajiri mwenye mamilioni mengi ya dola J. P. Getty alisema hivi: “Si lazima fedha zihusiane na furaha. Labda zahusiana na kukosa furaha.” Kwa sababu nzuri, Solomoni aliainisha upendo wa fedha na ubatili. Linganisha jambo hilo la hakika na jambo hili ambalo Solomoni alionelea: “Usingizi wake kibarua ni mtamu, kwamba amekula kidogo, au kwamba amekula kingi; lakini kushiba kwake tajiri hakumwachi kulala usingizi.”—Mhubiri 5:10-12.

8. Kuna sababu gani ya kutokadiria umaana wa fedha kupita kiasi?

⁸ Fedha na mali hazileti pia hisi ya uradhi kwa habari ya wakati ujao. Ikiwa ungekuwa na fedha na mali nyingi, yawezekana kwamba ungekuwa na hangaiko la ziada juu ya namna ya kuzihami, na bado usingejua jinsi mambo yangekuwa kesho. Je, ungeweza kuzipoteza zote, pamoja na uhai wako? (Mhubiri 5:13-17; 9:11, 12) Kwa sababu hazileti uradhi, haipaswi kuwa vigumu kuona ni kwa nini uhai wetu, au shughuli zetu, zapaswa kuwa zenye umaana wa juu zaidi, udumuo zaidi kuliko fedha na mali.

Familia, Umaarufu, na Mamlaka

9. Kwa nini maisha ya familia yalitokea kwa kufaa katika uchunguzi wa Solomoni?

⁹ Mchanganuo wa Solomoni juu ya uhai ulihusisha jambo la kushughulikia familia kupita kiasi. Biblia hukazia maisha ya familia, kutia ndani shangwe ya kuwa na watoto na kuwalea. (Mwanzo 2:22-24; Zaburi 127:3-5; Mithali 5:15, 18-20; 6:20; Marko 10:6-9; Waefeso 5:22-33) Lakini, je, hiyo ndiyo sehemu kuu ya maisha? Yaonekana kwamba watu wengi huona hivyo, hasa tufikiriapo jinsi ambavyo tamaduni fulani hukazia ndoa, watoto na mahusiano ya familia. Hata hivyo Mhubiri 6:3 huonyesha kwamba hata kuwa na watoto mia moja si ufunguo wa kupata uradhi maishani. Ebu wazia jinsi ambavyo wazazi wengi wamejidhabihu kwa ajili ya watoto wao ili kuwapa mwanzo mzuri maishani na kufanya maisha yao yawe rahisi zaidi. Hata ingawa kujidhabihu huko ni jambo bora kama nini, kwa hakika Muumba wetu hakutaka kwamba kusudi kuu la kuwako kwetu liwe kupitisha tu uhai kwa kizazi kifuatacho, kama vile wanyama hufanya kisilika ili kuziendeleza spishi.

10. Kwa nini kukazia familia isivyostahili kwaweza kuthibitika kuwa ubatili?

¹⁰ Solomoni alitokeza kwa ufahamu mambo fulani halisi juu ya maisha ya familia. Kwa kielelezo, huenda mwanamume akakazia uangalifu kuandalia watoto na wajukuu wake. Lakini je, wao watathibitika kuwa wenye hekima? Au watatumia kwa upumbavu vitu ambavyo amejitahidi kuwakusanyia? Jambo la pili kutajwa likitokea, lingekuwa ‘ubatili na baa kuu’ kama nini!—Mhubiri 2:18-21; 1 Wafalme 12:8; 2 Mambo ya Nyakati 12:1-4, 9.

11, 12. (a) Watu fulani wamekazia uangalifu ufuatiaji upi mbalimbali maishani? (b) Kwa nini yaweza kusemwa kwamba kutafuta umashuhuri ni “kujilisha upepo”?

¹¹ Kwa upande ule mwingine kabisa, watu wengi wameona maisha ya familia ya kawaida kuwa yenye umaana kidogo kuliko azimio lao la kuwa na umaarufu au mamlaka juu ya watu wengine. Huenda hilo likawa kosa la kawaida miongoni mwa watu wa kiume. Je, umeona mwelekeo huo katika wanashule wenzako, wafanyakazi wenzako, au majirani wako? Watu wengi hung’ang’ana sana ili wapate kujulikana, kuwa mashuhuri, au kuwa na mamlaka juu ya wengine. Lakini hilo kwa kweli ni lenye maana jinsi gani?

¹² Ebu fikiria jinsi watu fulani hung’ang’ana kuwa maarufu, iwe ni kwa kiwango kidogo au kikubwa. Twaona mwelekeo huo shuleni, katika ujirani wetu, na katika vikundi mbalimbali vya kijamii. Hiyo pia ni kani ya kuchochea katika wale wanaotaka kujulikana katika ufundi mbalimbali, vitumbuizo, na siasa. Lakini je, kung’ang’ana huko si jitihada ya ubatili kwa msingi? Solomoni alikuita kwa usahihi “kujilisha upepo.” (Mhubiri 4:4) Hata ikiwa kijana alipata kuwa mashuhuri katika klabu fulani, katika timu ya michezo, au katika kikundi cha muziki—au mwanamume au mwanamke fulani alipata sifa njema katika kampuni au jumuiya fulani—ni wangapi kwa kweli wajuao juu ya umashuhuri huo? Je, watu walio wengi kwenye upande ule mwingine wa tufe (au hata wa nchi hiyohiyo) wajua kwamba mtu huyo yu hai? Au wao waendelea tu na maisha bila kujua kabisa ule umaarufu kidogo ambao mtu huyo anao? Na hayohayo yaweza kusemwa kuhusu nguvu au mamlaka yoyote ambayo mtu apata kazini, mjini, au miongoni mwa kikundi fulani.

13. (a) Mhubiri 9:4, 5 hutusaidiaje tuwe na maoni yafaayo juu ya kujitahidi kupata umashuhuri au mamlaka? (b) Twapaswa kukabili mambo gani ya hakika ikiwa uhai ndio uu huu tu? (Ona kielezi-chini.)

¹³ Umashuhuri au mamlaka hiyo ina tokeo gani hatimaye? Kizazi kimoja kipitapo na kingine kuja, watu mashuhuri au wenye mamlaka wanakufa na kusahauliwa. Ndivyo ilivyo kwa habari ya wajenzi, wanamuziki, na mafundi wengine, wanamapinduzi wa kijamii, na kadhalika, jinsi ilivyo kweli kwa habari ya wanasiasa walio wengi na viongozi wa kijeshi. Kati ya shughuli hizo, unajua watu wangapi hususa walioishi kati ya mwaka wa 1700 na wa 1800? Solomoni alikadiria mambo ifaavyo, akisema hivi: “Ni afadhali mbwa aliye hai kuliko simba aliyekufa; kwa sababu walio hai wanajua ya kwamba watakufa; lakini wafu hawajui neno lo lote, . . . kumbukumbu lao limesahauliwa.” (Mhubiri 9:4, 5) Na ikiwa uhai ndio uu huu tu, basi kujitahidi ili kupata umashuhuri au mamlaka ni ubatili kikweli.a

Jambo Tunalokazia Uangalifu na Wajibu Wetu

14. Kwa nini kitabu cha Mhubiri chapaswa kutusaidia kibinafsi?

¹⁴ Solomoni hakueleza juu ya utendaji mwingi, miradi, na raha mbalimbali ambazo wanadamu hukazia uangalifu maishani mwao. Hata hivyo, yale aliyoandika yanatosha. Kuchunguza kwetu hicho kitabu hakupaswi kuonekana kuwa jambo la kushusha moyo au lisilofaa, kwa kuwa tumepitia kwa uhalisi kitabu cha Biblia ambacho Yehova Mungu alipulizia kwa kusudi kwa manufaa yetu. Chaweza kusaidia kila mmoja wetu turekebishe mtazamo wetu juu ya uhai na yale mambo tunayokazia uangalifu. (Mhubiri 7:2; 2 Timotheo 3:16, 17) Ndivyo ilivyo hasa tuchunguzapo mikataa ambayo Yehova alimsaidia Solomoni afikie.

15, 16. (a) Solomoni alikuwa na maoni gani juu ya kufurahia uhai? (b) Solomoni alisema nini kwa kufaa ni cha lazima ili kufurahia uhai?

¹⁵ Jambo moja alilotokeza Solomoni kwa kurudiarudia lilikuwa kwamba watumishi wa Mungu wa kweli wapaswa kupata shangwe katika utendaji wao mbalimbali mbele Yake. “Mwanadamu hapati jema kupita kula na kunywa, na kuiburudisha roho yake kwa mema katika kazi yake. Hayo nayo naliona ya kwamba hutoka mkononi mwa Mungu.” (Mhubiri 2:24; 3:12, 13; 5:18; 8:15) Ona kwamba Solomoni hakuwa akitia moyo sherehe zenye kelele za ulevi na ulafi; wala hakupendekeza mtazamo wa ‘Acheni tule na tunywe, na kufurahi, kwa maana kesho tutakufa.’ (1 Wakorintho 15:14, 32-34) Alimaanisha kwamba twapaswa kupata ufurahio katika raha za kawaida, kama vile kula na kunywa, huku ‘tufanyapo mema maishani mwetu.’ Hilo kwa wazi lafanya maisha yetu yakaziwe kule kufanya mapenzi ya Muumba, aamuaye yaliyo mema kikweli.—Zaburi 25:8; Mhubiri 9:1; Marko 10:17, 18; Waroma 12:2.

¹⁶ Solomoni aliandika hivi: “Enenda zako, ule chakula chako kwa furaha, unywe mvinyo yako kwa moyo wa kuchangamka, kwa kuwa Mungu amekwisha kuzikubali kazi zako.” (Mhubiri 9:7-9) Ndiyo, mwanamume au mwanamke ambaye kwa kweli ana maisha mazuri na yenye utimilizo ni mwenye utendaji katika kazi ambazo Yehova hufurahia. Hilo lataka tumfikirie daima. Mtazamo huo ni tofauti kama nini na ule wa watu walio wengi, wanaoishi kwa kufuata njia ya kusababu ya kibinadamu!

17, 18. (a) Watu wengi huitikiaje uhalisi mbalimbali wa maisha? (b) Twapaswa kukumbuka tokeo gani sikuzote?

¹⁷ Ingawa dini fulani hufundisha kuhusu uhai baada ya kifo, watu wengi huamini kwamba waweza kwa kweli kuwa na hakika juu ya uhai huu tu. Huenda ukawa umewaona wakiitikia jinsi alivyofafanua Solomoni: “Kwa sababu hukumu juu ya tendo baya haitekelezwi upesi, mioyo ya wanadamu huthibitishwa ndani yao ili kutenda mabaya.” (Mhubiri 8:11) Hata wale ambao hawajihusishi katika vitendo vibaya huonyesha kwamba wanahangaikia hasa wakati uliopo, wa sasa. Hiyo ndiyo sababu moja inayofanya fedha, mali, umashuhuri, mamlaka juu ya watu wengine, familia, au upendezi mwingine mbalimbali wa jinsi hiyo uwe wenye umaana wa kupita kiasi kwao. Hata hivyo, Solomoni hakumalizia mambo hapo. Aliongezea hivi: “Ajapokuwa mwenye dhambi amefanya maovu mara mia, akazidisha siku zake; lakini hata hivyo najua hakika ya kwamba itakuwa heri [“bora,” NW] kwao wamchao [“wamhofuo,” NW] Mungu, wenye kicho mbele zake; walakini haitakuwa heri kwa mwovu, wala hatazidisha siku zake, zilizo kama kivuli, kwa sababu hana kicho mbele za Mungu.” (Mhubiri 8:12, 13) Kwa wazi, Solomoni alisadikishwa kwamba itakuwa bora kwetu ‘tukimhofu Mungu wa kweli.’ Bora jinsi gani? Twaweza kulipata jibu katika zile hali alizolinganisha. Yehova ‘aweza kuzidisha siku zetu.’

¹⁸ Wale wangali vijana wapaswa kutafakari hasa lile jambo la hakika kabisa lenye kutegemeka kwamba itakuwa bora kwao wakimhofu Mungu. Kama vile ambavyo huenda ukawa umeona kibinafsi, mpiga-mbio aliye kasi kupita wote huenda akajikwaa na kutoshinda shindano la mbio. Jeshi lenye nguvu huenda likashindwa na jingine. Mwanabiashara mwerevu huenda akajipata akiwa katika hali ya umaskini. Na hali nyingine nyingi zisizo na uhakika hufanya maisha yasiweze kutabirika hata kidogo. Lakini waweza kuwa na uhakika kamili juu ya jambo hili: Mwendo wenye hekima na wenye hakika zaidi ni kufurahia uhai huku ufanyapo mema kulingana na sheria za kiadili za Mungu na kulingana na mapenzi yake. (Mhubiri 9:11) Hilo latia ndani mtu kujifunza kutokana na Biblia mapenzi ya Mungu ni nini, kuweka wakfu maisha yake kwa Mungu, na kuwa Mkristo aliyebatizwa.—Mathayo 28:19, 20.

19. Vijana waweza kutumiaje uhai wao, lakini mwendo wenye hekima ni upi?

¹⁹ Muumba hatawalazimisha vijana wala watu wengine wafuate mwongozo wake. Wanaweza kujihusisha sana na elimu, labda hata kuwa wanafunzi wa vitabu vingi vyenye elimu ya kibinadamu muda wote wa maisha yao. Hilo hatimaye litathibitika kuwa lenye kuuchosha mwili. Au wao waweza kutembea katika njia za moyo wao wa kibinadamu usio mkamilifu au kufuata kile kinachoyavutia macho. Hilo bila shaka litaleta majonzi, na uhai utumiwavyo hivyo utathibitika kuwa wa ubatili tu hatimaye. (Mhubiri 11:9–12:12; 1 Yohana 2:15-17) Kwa hiyo Solomoni awatolea vijana ombi—ombi ambalo twapaswa kufikiria kwa uzito, hata tuwe wa umri gani: “Mkumbuke Muumba wako siku za ujana wako, kabla hazijaja siku zilizo mbaya, wala haijakaribia miaka utakaposema, Mimi sina furaha katika hiyo.”—Mhubiri 12:1.

20. Ni nini maoni yenye usawaziko juu ya ujumbe uliomo katika Mhubiri?

²⁰ Tufikie mkataa gani, basi? Namna gani ule mkataa alioufikia Solomoni? Aliona, au alichunguza, “kazi zote zifanywazo chini ya jua; na, tazama, mambo yote ni ubatili na kujilisha upepo.” (Mhubiri 1:14) Katika kitabu cha Mhubiri hatupati maneno ya mtu mwenye dharau au ya mtu asiyeridhika. Hayo ni sehemu ya Neno la Mungu lililopuliziwa na yastahili uchunguzi wetu.

21, 22. (a) Ni sehemu zipi za maisha alizofikiria Solomoni? (b) Alifikia mkataa upi wenye hekima? (c) Kuchunguza yaliyomo katika Mhubiri kumekuathirije?

²¹ Solomoni alichunguza kutaabika, kung’ang’ana, na kutamani makuu kwa kibinadamu. Alifikiria matokeo ya mwendo wa kawaida wa mambo, yale matokeo yenye kutamausha na yaliyo matupu ambayo huwapata wanadamu wengi. Alichunguza uhalisi wa kutokamilika kwa kibinadamu na kifo kinachokuwa tokeo. Alifikiria na kutia ndani ule ujuzi wenye kupewa na Mungu juu ya hali ya wafu na matazamio yoyote ya uhai wa wakati ujao. Yote hayo yalikadiriwa na mwanamume aliyekuwa na hekima iliyoongezwa na Mungu, ndiyo, mmoja wa wanadamu wenye hekima zaidi aliyepata kuishi. Kisha mkataa alioufikia ukatiwa ndani ya Maandiko Matakatifu kwa manufaa ya wote watakao uhai wenye maana kikweli. Je, hatupaswi kukubali?

²² “Hii ndiyo jumla ya maneno; yote yamekwisha sikiwa; Mche Mungu, nawe uzishike amri zake, maana kwa jumla ndiyo impasayo mtu. Kwa maana Mungu ataleta hukumuni kila kazi, pamoja na kila neno la siri, likiwa jema au likiwa baya.”—Mhubiri 12:13, 14.

[Maelezo ya Chini]

Je, Wakumbuka?

◻ Ni nini kadirio lenye hekima juu ya fungu la mali maishani mwako?

◻ Kwa nini tusikazie isivyostahili familia, umaarufu, au mamlaka juu ya wengine?

◻ Solomoni alitia moyo mtazamo gani wa kimungu kuelekea ufurahio?

◻ Umenufaikaje kutokana na kuchunguza kitabu cha Mhubiri?

[Picha katika ukurasa wa 15]

Fedha na mali hazihakikishii uradhi

[Picha katika ukurasa wa 17]

Vijana waweza kuhakikishiwa kwamba itakuwa bora kwao wakimhofu Mungu