Uhai Baada ya Kifo—Biblia Husema Nini?

“U mavumbi wewe, nawe mavumbini utarudi.”—MWANZO 3:19.

1, 2. (a) Kuna mawazo yapi mbalimbali kuhusu uhai baada ya kifo? (b)Twahitaji kuchunguza nini ili tutambue yale ambayo Biblia hufundisha kuhusu nafsi?

“WAZO la kuteseka milele halipatani na itikadi ya kwamba Mungu anapenda vitu vilivyoumbwa. . . . Kuamini kwamba nafsi huadhibiwa milele kwa sababu ya makosa ya miaka michache, bila kuipatia fursa ya kurekebisha, kwapingana na akili timamu,” akaeleza mwanafalsafa Mhindu Nikhilananda.

² Leo, sawa na Nikhilananda, watu wengi hawastareheshwi na fundisho la kuteswa milele. Vivyo hivyo, watu wengine wanaona ugumu kuelewa dhana kama kule kufikia Nirvana na kuunganishwa na asili. Hata miongoni mwa wale wanaodai kwamba itikadi zao zinategemea Biblia, mna mawazo yenye kutofautiana juu ya nafsi ni nini nayo hupatwa na nini tunapokufa. Lakini kwa kweli Biblia hufundisha nini juu ya nafsi? Ili kupata jibu, twahitaji kuchunguza maana ya neno la Kiebrania na la Kigiriki, linalotafsiriwa “nafsi” katika Biblia.

Nafsi Kulingana na Biblia

3. (a) Ni neno gani hutafsiriwa “nafsi” katika Maandiko ya Kiebrania, na maana yake ya msingi ni nini? (b) Andiko la Mwanzo 2:7 lathibitishaje kwamba neno “nafsi” laweza kumaanisha mtu mzima?

³ Neno la Kiebrania litafsiriwalo “nafsi” ni neʹphesh, nalo hupatikana mara 754 katika Maandiko ya Kiebrania. Neno neʹphesh humaanisha nini? Kulingana na kamusi The Dictionary of Bible and Religion, neno hilo “kwa kawaida hurejezea kiumbe chote kizima kilicho hai, mtu mzima.” Hilo lathibitishwa na ufafanuzi wa Biblia kuhusu nafsi kwenye Mwanzo 2:7: “BWANA Mungu akamfanya mtu kwa mavumbi ya ardhi, akampulizia puani pumzi ya uhai; mtu akawa nafsi hai.” Ona kwamba mtu wa kwanza “akawa” nafsi hai. Hiyo ni kusema, Adamu hakuwa na nafsi; yeye alikuwa nafsi—kama vile mtu awaye daktari ni daktari. Basi, neno “nafsi” hapa lafafanua mtu mzima.

4. Ni neno gani hutafsiriwa “nafsi” katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, na maana ya msingi ya neno hilo ni nini?

⁴ Neno litafsiriwalo “nafsi” (psy·kheʹ) lapatikana zaidi ya mara mia moja katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo. Sawa na neno neʹphesh, kwa kawaida neno hilo hurejezea mtu mzima. Kwa mfano, fikiria taarifa zifuatazo: “Nafsi yangu yataabika.” (Yohana 12:27) “Hofu ikaanza kuwa juu ya kila nafsi.” (Matendo 2:43) “Acheni kila nafsi iwe katika ujitiisho kwa mamlaka zilizo kubwa.” (Waroma 13:1) “Semeni kwa kuliwaza nafsi zilizoshuka moyo.” (1 Wathesalonike 5:14) “Watu wachache, yaani, nafsi nane, walichukuliwa salama kupitia maji.” (1 Petro 3:20) Kwa wazi, neno psy·kheʹ, sawa na neno neʹphesh, hurejezea mtu mzima. Kulingana na msomi Nigel Turner, neno hilo “humaanisha mtu hasa, mtu binafsi, mwili halisi ambao umepuliziwa rûa [roho] ya Mungu. . . . Mkazo watiwa kwenye mtu binafsi akiwa mzima.”

5. Je, wanyama ni nafsi? Eleza.

⁵ Kwa kupendeza, katika Biblia neno “nafsi” hutumika, si kwa wanadamu tu, bali pia kwa wanyama. Kwa mfano, likifafanua kuumbwa kwa viumbe wa baharini, andiko la Mwanzo 1:20 (NW), lasema kwamba Mungu aliamuru hivi: “Maji na yajawe na kundi la nafsi hai.” Na siku ya uumbaji iliyofuata, Mungu aliamuru hivi: “Dunia na itokeze nafsi hai kulingana na aina zake, wanyama wa nyumbani na wanyama watembeao na hayawani mwitu wa dunia kulingana na aina yake.”—Mwanzo 1:24, NW; linganisha Hesabu 31:28, NW.

6. Ni nini linaloweza kusemwa kuhusu jinsi ambavyo Biblia hutumia neno “nafsi”?

⁶ Hivyo, jinsi neno “nafsi” litumiwavyo katika Biblia hurejezea mtu au mnyama au uhai wa mtu au wa mnyama. (Ona sanduku hapo juu.) Fasili ya Biblia juu ya nafsi ni sahili, yenye upatano, na haina falsafa zenye kutatanisha na ushirikina wa watu. Mambo yakiwa hivyo, swali linalohitaji kuulizwa kwa haraka ni, Kulingana na Biblia, nafsi hupatwa na nini wakati wa kifo?

Wafu Hawana Fahamu

7, 8. (a) Maandiko hufunua nini juu ya hali ya wafu? (b) Toa mifano kutoka kwa Biblia ionyeshayo kwamba nafsi yaweza kufa.

⁷ Hali ya wafu yaeleweshwa waziwazi kwenye Mhubiri 9:5, 10, ambapo twasoma hivi: “Wafu hawajui kitu . . . hakuna kazi, wala shauri, wala maarifa, wala hekima ndani ya kaburi.” (Zaire Swahili Bible) Kwa hiyo, kifo ni hali ya kutoendelea kuishi. Mtunga-zaburi aliandika kwamba mtu anapokufa, “huurudia udongo wake, siku hiyo mawazo yake yapotea.” (Zaburi 146:4) Wafu hawana fahamu, hawatendi.

⁸ Alipokuwa akitangaza hukumu dhidi ya Adamu, Mungu alitaarifu hivi: “U mavumbi wewe, nawe mavumbini utarudi.” (Mwanzo 3:19) Kabla Mungu hajamwumba kutoka katika mavumbi ya ardhi na kumpa uhai, Adamu hakuwako. Alipokufa, alirudia hali hiyo. Adhabu yake ilikuwa kifo—wala si kuhamishwa hadi makao mengine. Basi, ni nini kilichoipata nafsi yake? Kwa kuwa katika Biblia neno “nafsi” mara nyingi hurejezea tu mtu mwenyewe, tusemapo kwamba Adamu alikufa, tunamaanisha kwamba nafsi iliyoitwa Adamu ilikufa. Huenda hilo likasikika kuwa jambo lisilo la kawaida kwa mtu ambaye huamini kwamba nafsi haiwezi kufa. Hata hivyo, Biblia hutaarifu hivi: “Nafsi inayofanya zambi, itakufa.” (Ezekieli 18:4, ZSB) Mambo ya Walawi 21:1 (NW), huzungumza juu ya “nafsi iliyokufa” (“maiti,” Biblia Habari Njema). Na Wanadhiri waliambiwa wasikaribie “nafsi yoyote iliyokufa” (“mwili mfu,” Lamsa).—Hesabu 6:6, NW.

9. Biblia humaanisha nini inaposema kwamba “nafsi [ya Raheli] ilikuwa ikitoka”?

⁹ Lakini vipi juu ya taarifa kwenye Mwanzo 35:18 inayohusu kifo chenye kuhuzunisha cha Raheli, kilichotukia alipokuwa akimzaa mwana wake wa pili? Hapo twasoma hivi: “Ikawa hapo katika kutoa roho [“nafsi,” NW] yake, maana alikufa, akamwita jina lake Benoni, lakini babaye alimwita Benyamini.” Je, fungu hilo ladokeza kwamba Raheli alikuwa na kitu fulani ndani yake chenye uhai kilichoondoka alipokuwa akifa? La hasha. Kumbuka kwamba, neno “nafsi” laweza pia kumaanisha uhai wa mtu. Kwa hiyo, katika kisa cha Raheli “nafsi” ilimaanisha tu “uhai” wake. Hiyo ndiyo sababu tafsiri nyingine za Biblia hutafsiri maneno “nafsi yake ilikuwa ikitoka” kuwa “uhai wake ulikuwa ukififia” (Knox), “alipumua kwa mara ya mwisho” (Jerusalem Bible), na “uhai wake ulimtoka” (Bible in Basic English). Hakuna dokezo lolote la sehemu fulani isiyoelezeka ya Raheli iliyoendelea kuishi baada ya kifo chake.

10. Ni katika njia gani nafsi ya mwana aliyefufuliwa wa mjane ‘ilimrudia’?

¹⁰ Ilikuwa vivyo hivyo kwa habari ya kufufuliwa kwa mwana wa mjane, kulikorekodiwa katika 1 Wafalme sura ya 17. Katika mstari wa 22 twasoma kwamba Eliya alisali kwa ajili ya mvulana huyo mchanga, “BWANA akaisikia sauti ya Eliya; roho [“nafsi,” NW] ya mtoto ikamrudia, akafufuka.” Mara nyingine tena, neno “nafsi” lamaanisha “uhai.” Kwa hiyo, New American Standard Bible husema hivi: “Uhai wa mtoto ukamrudia naye akafufuka.” Naam, uhai ndio uliomrudia mvulana huyo, wala si umbo fulani lililo kama kivuli. Hilo lapatana na mambo ambayo Eliya alimwambia mama ya mvulana huyo: “Tazama, mwanao yu hai.”—1 Wafalme 17:23.

Vipi Kuhusu Roho?

11. Kwa nini neno “roho” haliwezi kurejezea sehemu ya mtu iliyojitenga na mwili ambayo huendelea kuishi baada ya kifo?

¹¹ Biblia husema kwamba mtu anapokufa, “pumzi [“roho,” NW] yake hutoka, huurudia udongo wake.” (Zaburi 146:4) Je, hilo lamaanisha kwamba roho iliyojitenga na mwili huondoka kihalisi na kuendelea kuishi baada ya mtu kufa? Hilo halingewezekana, kwa sababu mtunga-zaburi afuatisha kusema: “Siku hiyo mawazo yake yapotea” (“mafikili yake yanapotea,” ZSB). Basi, roho ni nini, nayo ‘humtokaje’ mtu anapokufa?

12. Maneno ya Kiebrania na Kigiriki ambayo yametafsiriwa “roho” katika Biblia yanamaanisha nini?

¹² Katika Biblia maneno yanayotafsiriwa “roho” (Kiebrania, ruʹach; Kigiriki, pneuʹma) hasa humaanisha “pumzi.” Hivyo, badala ya kusema “roho yake hutoka,” tafsiri ya Union Version husema “pumzi yake hutoka.” (Zaburi 145:4) Lakini neno “roho” humaanisha mengi zaidi ya lile tendo la kupumua. Kwa kielelezo, katika kufafanua kuangamizwa kwa uhai wa binadamu na wa wanyama wakati wa Gharika ya tufeni pote, Mwanzo 7:22 husema hivi: “Kila kitu chenye pumzi ya roho [au, “kani,” NW; Kiebrania, ruʹach] ya uhai puani mwake kikafa, kila kilichokuwako katika nchi kavu.” Kwa hiyo, “roho” yaweza kurejezea kani ya uhai itendayo katika viumbe vyote vyenye uhai, wanadamu na pia wanyama, ambayo huendelezwa kwa kupumua.

13. Roho humrudiaje Mungu wakati mtu anapokufa?

¹³ Basi, andiko la Mhubiri 12:7 lamaanisha nini linapotaarifu kwamba ‘roho humrudia Mungu aliyeitoa’? Je, hilo lamaanisha kwamba roho husafiri kihalisi kupitia angani kwenda alipo Mungu? La hasha. Kwa kuwa roho ndiyo kani ya uhai, hiyo ‘humrudia Mungu’ katika maana ya kwamba tumaini lolote la mtu huyo la wakati ujao humtegemea Mungu peke yake. Mungu tu ndiye awezaye kurudisha roho, au kani ya uhai, akimrudisha mtu kwenye uhai. (Zaburi 104:30) Lakini je, Mungu anakusudia kufanya hivyo?

“Atainuka”

14. Yesu alisema na kufanya nini ili kuwatuliza na kuwafariji dada za Lazaro baada ya kifo cha ndugu yao?

¹⁴ Katika mji mdogo wa Bethania, karibu kilometa tatu mashariki ya Yerusalemu, Maria na Martha walikuwa wakiomboleza kifo cha mapema cha ndugu yao, Lazaro. Yesu alihuzunika pamoja nao, kwa kuwa alimpenda Lazaro na dada zake. Yesu angeweza kuwafariji dada hao namna gani? Si kwa kuwaambia hadithi fulani isiyoeleweka, bali kwa kuwaambia ukweli. Yesu alisema kisahili hivi: “Ndugu yako atainuka.” Kisha Yesu akaenda kaburini, naye akamfufua Lazaro—akiurudisha uhai katika mtu aliyekuwa amekufa kwa siku nne!—Yohana 11:18-23, 38-44.

15. Martha aliitikiaje yale ambayo Yesu alisema na kufanya?

¹⁵ Je, Martha alishangazwa na taarifa ya Yesu kwamba Lazaro “atainuka”? Yaonekana sivyo, kwa kuwa alijibu hivi: “Najua atafufuliwa katika ufufuo siku ya mwisho.” Tayari alikuwa na imani katika ahadi ya ufufuo. Kisha Yesu akamwambia hivi: “Mimi ndio ufufuo na uhai. Yeye ambaye hudhihirisha imani katika mimi, hata ingawa afa, atakuja kwenye uhai.” (Yohana 11:23-25) Muujiza wa kufufuliwa kwa Lazaro ulitia nguvu imani ya Martha na kutia wengine imani. (Yohana 11:45) Lakini neno “ufufuo” lamaanisha nini hasa?

16. Neno “ufufuo” humaanisha nini?

¹⁶ Neno “ufufuo” limetafsiriwa kutoka katika neno la Kigiriki a·naʹsta·sis, ambalo likitafsiriwa kihalisi, lamaanisha “kusimama tena.” Watafsiri wa Kiebrania waliotafsiri Kigiriki wametafsiri neno a·naʹsta·sis kwa fungu la maneno linalomaanisha “kufufuliwa kwa wafu” (Kiebrania, techi·yathʹ ham·me·thimʹ).a Kwa hiyo, ufufuo huhusisha kumwinua mtu kutoka katika hali isiyo na uhai ya kifo—kurudisha na kuanzisha tena uhai wa mtu.

17. (a) Kwa nini kufufuliwa kwa watu mmoja-mmoja hakutasababisha ugumu kwa Yehova Mungu na Yesu Kristo? (b) Yesu alitoa ahadi gani kuhusu wale waliomo katika makaburi ya ukumbusho?

¹⁷ Akiwa na hekima isiyo na kikomo na mwenye kumbukumbu kamilifu, Yehova Mungu aweza kumfufua mtu kwa urahisi. Si vigumu kwake kukumbuka maisha ya waliokufa—utu wao, historia yao ya kibinafsi, na mambo yote kuwahusu. (Ayubu 12:13; linganisha Isaya 40:26.) Isitoshe, kama vile kisa cha Lazaro kionyeshavyo, Yesu Kristo ana nia na anaweza kufufua wafu. (Linganisha Luka 7:11-17; 8:40-56.) Kwa hakika, Yesu Kristo alisema hivi: “Saa inakuja ambayo katika hiyo wote wale waliomo ndani ya makaburi ya ukumbusho watasikia sauti yake [Yesu] na kutoka.” (Yohana 5:28, 29) Ndiyo, Yesu Kristo aliahidi kwamba wote wale walio katika kumbukumbu ya Yehova watafufuliwa. Kwa wazi, kulingana na Biblia, nafsi hufa, na kitatuzi cha kifo ni ufufuo. Lakini mabilioni ya watu wameishi na kufa. Ni nani miongoni mwao walio katika kumbukumbu ya Mungu, wakisubiri ufufuo?

18. Ni nani watakaofufuliwa?

¹⁸ Wale ambao wamefuatia mwendo wa uadilifu wakiwa watumishi wa Yehova watafufuliwa. Lakini, mamilioni ya watu wengine wamekufa bila kuonyesha ikiwa wangejipatanisha na viwango vya uadilifu vya Mungu. Hawakujua matakwa ya Yehova au hawakuwa na wakati wa kufanya mabadiliko yaliyohitajiwa. Hao wengine pia wako katika kumbukumbu ya Mungu na hivyo watafufuliwa, kwa kuwa Biblia huahidi hivi: “Kutakuwa na ufufuo wa waadilifu na wasio waadilifu pia.”—Matendo 24:15.

19. (a) Mtume Yohana aliona ono gani linalohusu ufufuo? (b) Ni nini ‘kinachovurumishwa ndani ya ziwa la moto,’ na usemi huo wamaanisha nini?

¹⁹ Mtume Yohana aliona ono lenye kusisimua la waliofufuliwa wakiwa wamesimama mbele ya kiti cha enzi cha Mungu. Akifafanua hilo, aliandika hivi: “Bahari ikawatoa hao wafu waliokuwa ndani yayo, na kifo na Hadesi vikawatoa wafu ndani yavyo, nao walihukumiwa mmoja-mmoja kulingana na vitendo vyao. Na kifo na Hadesi vikavurumishwa ndani ya ziwa la moto. Hili humaanisha kifo cha pili, ziwa la moto.” (Ufunuo 20:12-14) Ebu fikiria hilo lamaanisha nini! Wafu wote walio katika kumbukumbu ya Mungu wataondolewa kutoka kwenye Hadesi, au Sheoli, kaburi la jumla la wanadamu. (Zaburi 16:10; Matendo 2:31) Kisha “kifo na Hadesi” vitatupwa katika lile liitwalo “ziwa la moto,” likifananisha uharibifu kamili. Kaburi la jumla la wanadamu litakoma kuwako.

Tazamio la Pekee!

20. Mamilioni ya watu ambao sasa wamekufa watafufuliwa katika mazingira ya aina gani?

²⁰ Mamilioni ya watu watakapofufuliwa, hawatarudi kwenye uhai katika dunia tupu. (Isaya 45:18) Wataamka kwenye mazingira mazuri yaliyoboreshwa nao watakuta kwamba wametayarishiwa makao, mavazi, na chakula kingi. (Zaburi 67:6; 72:16; Isaya 65:21, 22) Ni nani watakaofanya matayarisho yote hayo? Kwa wazi, lazima kutakuwa na watu watakaokuwa wakiishi katika ulimwengu mpya kabla ya ufufuo wa kidunia kuanza. Lakini hao watakuwa nani?

21, 22. Ni tazamio gani la pekee linalowangojea wale wanaoishi katika “siku za mwisho”?

²¹ Utimizo wa unabii wa Biblia huonyesha kwamba tunaishi katika “siku za mwisho” za mfumo huu wa mambo.b (2 Timotheo 3:1) Karibuni sana, Yehova Mungu ataingilia shughuli za wanadamu na kufutilia mbali uovu kutoka duniani. (Zaburi 37:10, 11; Mithali 2:21, 22) Wakati huo, ni nini kitakachowapata watu wanaomtumikia Mungu kwa uaminifu?

²² Yehova hatawaharibu waadilifu pamoja na waovu. (Zaburi 145:20) Hajawahi kufanya jambo kama hilo, naye hatalifanya asafishapo ubaya wote kutoka duniani. (Linganisha Mwanzo 18:22, 23, 26.) Kwa hakika, kitabu cha mwisho cha Biblia husema juu ya “umati mkubwa, ambao hakuna mtu aliyeweza kuuhesabu, kutoka katika mataifa yote na makabila na vikundi vya watu na lugha,” ukitoka katika “dhiki kubwa.” (Ufunuo 7:9-14) Ndiyo, umati mkubwa wa watu wataokoka dhiki kubwa ambamo ulimwengu mbovu wa sasa utaishia, nao wataingia katika ulimwengu mpya wa Mungu. Humo, wanadamu watiifu wanaweza kunufaika kikamili kutokana na maandalizi ya ajabu ya Mungu ya kuwaondolea wanadamu dhambi na kifo. (Ufunuo 22:1, 2) Hivyo, “umati mkubwa” hawatahitaji kufa kamwe. Ni tazamio la pekee kama nini!

Uhai Bila Kifo

23, 24. Ni lazima ufanye nini ili ufurahie uhai bila kifo katika Paradiso duniani?

²³ Je, twaweza kuwa na uhakika katika tumaini hilo lenye kutokeza? Bila shaka! Yesu Kristo mwenyewe alionyesha kwamba kungekuwa na wakati ambapo watu wangeishi bila kufa kamwe. Kabla tu ya kumfufua rafiki yake Lazaro, Yesu alimwambia Martha hivi: “Kila mtu aliye hai na hudhihirisha imani katika mimi hatakufa hata kidogo kabisa.”—Yohana 11:26.

²⁴ Je, wataka kuishi milele katika Paradiso duniani? Je, watamani sana kuwaona tena wapendwa wako? “Ulimwengu unapitilia mbali na ndivyo na tamaa yao, lakini yeye ambaye hufanya mapenzi ya Mungu hudumu milele,” asema mtume Yohana. (1 Yohana 2:17) Sasa ndio wakati wa kujifunza mapenzi ya Mungu ni nini na kuazimia kuishi kupatana nayo. Ndipo wewe, pamoja na mamilioni ya wengine ambao tayari wanafanya mapenzi ya Mungu, mwaweza kuishi milele katika Paradiso duniani.

[Maelezo ya Chini]

Je, Wakumbuka?

◻ Ni nini maana ya msingi ya maneno ya lugha za awali yanayotafsiriwa “nafsi”?

◻ Ni nini kinachoipata nafsi wakati wa kifo?

◻ Kulingana na Biblia, ni nini kitatuzi cha kifo?

◻ Ni tazamio gani la pekee linalowangojea waaminifu leo?

[Sanduku katika ukurasa wa 15]

“Nafsi” Ikiwa Uhai wa Kiumbe

Nyakati nyingine, neno “nafsi” hurejezea uhai wa mtu au mnyama. Hilo halibadili fasili ya Biblia ya kwamba nafsi ni mtu au mnyama. Ili kutoa kielezi: Sisi husema mtu yu hai, tukimaanisha kwamba ni mtu anayeishi. Pia twaweza kusema kwamba ana uhai. Vivyo hivyo, mtu anayeishi ni nafsi. Hata hivyo, akiwa hai, aweza kusemwa kwamba ana “nafsi.”

Kwa kielelezo, Mungu alimwambia Musa hivi: “Watu wote waliokuwa wakiwinda nafsi yako wamekufa.” Kwa wazi, adui za Musa walikuwa wakitaka kumwua. (Kutoka 4:19, NW; linganisha Yoshua 9:24, NW; Mithali 12:10, NW.) Yesu alilitumia neno hilo vivyo hivyo aliposema hivi: “Mwana wa binadamu alivyokuja . . . kutoa nafsi yake kuwa fidia katika kubadilishana kwa ajili ya wengi.” (Mathayo 20:28; linganisha 10:28.) Katika kila kisa, neno “nafsi” lamaanisha “uhai wa kiumbe.”

[Picha katika ukurasa wa 15]

Wote ni nafsi

[Hisani]

Ndege-mvumi: U.S. Fish and Wildlife Service, Washington, D.C./Dean Biggins

[Picha katika ukurasa wa 17]

Yesu alionyesha kwamba kitatuzi cha kifo ni ufufuo

[Picha katika ukurasa wa 18]

“Kila mtu aliye hai na hudhihirisha imani katika mimi hatakufa hata kidogo kabisa.”—Yohana 11:26