Sura Ya Saba

Unaweza Kujifunza Nini Juu ya Muumba Katika Kitabu?

YAELEKEA unakubali kwamba kitabu chenye kuarifu na chenye kupendeza kina thamani kubwa. Biblia ni kitabu cha aina hiyo. Ndani yake mna masimulizi yenye kuvutia ya maisha ambayo huonyesha maadili bora. Pia ndani yake mna mifano yenye kutokeza juu ya kweli zilizo muhimu. Mmojawapo wa waandikaji wake aliyejulikana sana kuwa mwenye hekima alisema kwamba yeye ‘alitafuta-tafuta ili apate kuona maneno yapendezayo, na yale yaliyoandikwa kwa unyofu, yaani, maneno ya kweli.’—Mhubiri 12:10.

Kitabu ambacho sisi hukiita “Biblia” hasa ni mkusanyo wa vitabu vidogo 66 vilivyoandikwa kwa kipindi cha zaidi ya miaka 1,500. Kwa mfano, baina ya mwaka wa 1513 na 1473 K.W.K., Musa aliandika vitabu vitano vya kwanza, akianza na Mwanzo. Yohana, mmojawapo wa mitume wa Yesu, alikuwa mwandikaji wa mwisho kati ya waandikaji wa Biblia. Yeye aliandika historia ya maisha ya Yesu (ile Gospeli ya Yohana) na vilevile barua nyinginezo fupifupi pamoja na kitabu cha Ufunuo, ambacho ni kitabu cha mwisho katika Biblia nyingi.

Katika miaka hiyo 1,500 tangu wakati wa Musa hadi wakati wa Yohana, watu wapatao 40 walishiriki kuandika Biblia. Wao walikuwa watu wenye mioyo myeupe na wenye kumcha Mungu ambao walitaka kuwasaidia wengine wajifunze kuhusu Muumba wetu. Kutokana na maandishi yao twaweza kuona kindani utu wa Mungu na kujifunza jinsi tunavyoweza kumpendeza. Biblia pia hutuwezesha kuelewa ni kwa nini uovu umejaa tele na jinsi uovu huo utakavyoondolewa. Waandikaji wa Biblia walitabiri juu ya wakati ambapo wanadamu wataishi moja kwa moja chini ya utawala wa Mungu, nao walifafanua baadhi ya hali zenye kusisimua sana ambazo tutaweza kufurahia wakati huo.—Zaburi 37:10, 11; Isaya 2:2-4; 65:17-25; Ufunuo 21:3-5.

Yaelekea unatambua kwamba watu wengi huipuuza Biblia kuwa tu kitabu cha kale chenye hekima ya binadamu. Lakini, mamilioni ya watu wamesadiki ya kwamba Mungu ndiye Mtungaji wake halisi, ya kwamba yeye aliongoza mawazo ya waandikaji wake. (2 Petro 1:20, 21) Unaweza kujuaje kama kweli mambo yaliyoandikwa na waandikaji wa Biblia yalitoka kwa Mungu?

Naam, kuna uthibitisho kadhaa wenye kuunga mkono jambo hilo ambao unaweza kufikiria. Watu wengi wamefanya hivyo kabla ya kukata kauli ya kwamba Biblia si kitabu tu cha wanadamu, ya kwamba imetokana na chanzo kizidicho uwezo wa wanadamu. Ebu tutoe mfano wa jambo hilo kwa kutumia aina moja tu ya uthibitisho. Kwa kufanya hivyo, twaweza kujifunza mengi kuhusu Muumba wa ulimwengu wetu, ambaye ndiye Chanzo cha uhai wa binadamu.

Utabiri Mbalimbali Uliotimizwa

Waandikaji wengi wa Biblia walirekodi unabii mbalimbali. Badala ya kudai kwamba wao wenyewe wangeweza kutabiri mambo ya wakati ujao, waandikaji hao walisema ni Muumba. Kwa mfano, Isaya alimtaja Mungu kuwa ‘atangazaye mwisho tangu mwanzo.’ (Isaya 1:1; 42:8, 9; 46:8-11) Uwezo wa kutabiri matukio ambayo yangetukia miongo mingi au hata karne nyingi baadaye ni ishara ya kwamba Mungu wa Isaya ni wa kipekee; yeye si sanamu tu, kama zile ambazo watu katika wakati uliopita na wa wakati huu wameabudu. Unabii hutupatia uthibitisho wenye kusadikisha wa kwamba Biblia haikutungwa na binadamu. Ebu ona jinsi kitabu cha Isaya kinavyothibitisha jambo hili.

Ulinganifu wa yaliyomo katika Isaya na habari za historia waonyesha kwamba kitabu hicho kiliandikwa karibu na mwaka wa 732 K.W.K. Isaya alitabiri kwamba msiba ungepata wakazi wa Yerusalemu na Yuda kwa sababu walikuwa na hatia ya kumwaga damu na ibada ya sanamu. Isaya alitabiri kwamba nchi hiyo ingeharibiwa kabisa, Yerusalemu lingeharibiwa pamoja na hekalu lake, na waokokaji wangepelekwa mateka Babiloni. Lakini, Isaya alitabiri pia kwamba Mungu hangelisahau taifa hilo lililotekwa. Kitabu hicho kilitabiri kwamba mfalme wa kigeni aitwaye Koreshi angeishinda Babiloni na kuwaweka huru Wayahudi ili warudi kwao. Isaya hata asema juu ya Mungu kuwa ‘amwambiaye Koreshi, Mchungaji wake, ayatende mapenzi yake; hata ataunena Yerusalemu, Utajengwa; na hilo hekalu, Msingi wake utawekwa.’—Isaya 2:8; 24:1; 39:5-7; 43:14; 44:24-28; 45:1.

Katika siku za Isaya, karne ya nane K.W.K., huenda utabiri kama huo ulionekana kuwa hauwezi kuaminika kabisa. Wakati huo, Babiloni hata halikuwa mamlaka kubwa yenye uwezo wa kijeshi. Ilikuwa imetiishwa na mamlaka kuu ya ulimwengu ya wakati huo, ile Milki ya Ashuru. Jambo lisiloaminika vilevile lingekuwa wazo la kwamba watu waliotekwa ambao walikuwa wamepelekwa uhamishoni wangeachiliwa na kudai tena bara lao. “Ni nani aliyesikia neno kama hili?” Isaya akaandika.—Isaya 66:8.

Lakini, tunapata nini tuchunguzapo historia karne mbili baadaye? Historia iliyofuata ya Wayahudi wa kale ilithibitisha kwamba unabii wa Isaya ulitimizwa kufikia mambo madogo-madogo. Babiloni lilikuja kuwa lenye nguvu, nalo liliangamiza Yerusalemu. Jina la yule mfalme wa Uajemi (Koreshi), na ushindi wake uliofuata dhidi ya Babiloni, na kurudi kwa Wayahudi, yote hayo ni mambo yanayokubalika kwamba yalitendeka katika historia. Yale mambo mengi ya unabii yalitimizwa barabara kabisa hivi kwamba katika karne ya 19, wachambuzi walidai kwamba kitabu cha Isaya kilikuwa chenye udanganyifu; ni kama hao walisema: ‘Huenda Isaya aliandika sura za kwanza, lakini mwandikaji wa baadaye aliyeishi wakati wa Mfalme Koreshi aliandika sehemu iliyobaki ya kitabu hicho ili kionekane kuwa unabii.’ Mtu anaweza kudai hivyo, lakini ukweli wa mambo unathibitisha nini?

Je, Kweli Ni Utabiri?

Utabiri ulio katika kitabu cha Isaya hauhusu tu matukio yanayohusu Koreshi na Wayahudi waliohamishwa. Isaya alitabiri pia juu ya mwisho wa Babiloni, na kitabu chake kilitaja mambo mengi kuhusu Mesiya, au Mkombozi ajaye, ambaye angeteseka kisha atukuzwe. Je, twaweza kuthibitisha kama kweli utabiri huo mbalimbali uliandikwa mapema sana na basi kuwa unabii utakaotimizwa?

Fikiria jambo hili. Isaya aliandika kuhusu mwisho wa Babiloni: “Babeli, huo utukufu wa falme, uzuri wa kiburi cha Wakaldayo, utakuwa kama Sodoma na Gomora hapo Mungu alipoiangamiza. Hautakaliwa na watu tena kabisa, wala watu hawatakaa ndani yake tangu kizazi hata kizazi.” (Isaya 13:19, 20; sura ya 47) Mambo hayo yalitimizwaje?

Hakika, Babiloni lilikuwa limetegemea kwa muda mrefu mifumo ya unyunyiziaji wa maji ya mabwawa na mifereji kati ya mito ya Tigris na Eufrati. Inaonekana kwamba karibu na mwaka wa 140 K.W.K. mfumo huo wa maji uliharibiwa kabisa katika ushindi wa Wapathia na mfumo huo ukaharibika. Kukiwa na matokeo gani? Kitabu The Encyclopedia Americana chaeleza: “Udongo ukajaa sana chumvi, na uso wa maji ukaganda kwa magadi, likifanya ukulima usiwezekane.” Miaka ipatayo 200 baadaye, Babiloni lingali lilikuwa jiji lenye watu wengi, lakini halikudumu hivyo kwa muda mrefu. (Linganisha 1 Petro 5:13.) Kufikia karne ya tatu W.K., mwanahistoria Dio Cassius (karibu 150-235 W.K.) alisema kwamba mgeni mmoja aliyezuru Babiloni hakupata chochote ila “marundo na mawe na magofu.” (LXVIII, 30) Jambo la maana ni kwamba kufikia wakati huu Isaya tayari alikuwa amekufa na kitabu chake chote kilikuwa kimekuwapo kwa karne nyingi. Na ukizuru Babiloni leo, bado unaweza kuona magofu ya kile ambacho wakati mmoja kilikuwa jiji tukufu. Ingawa majiji ya kale kama vile Roma, Yerusalemu, na Athene yamedumu hadi leo hii, Babiloni ni ukiwa, mahame, magofu; kama vile Isaya alivyotabiri. Utabiri huo ulitimizwa.

Sasa ebu tugeuze fikira zetu kwenye ufafanuzi wa Isaya juu ya Mesiya ajaye. Kulingana na Isaya 52:13, mtumishi huyo wa kipekee wa Mungu hatimaye ‘angeinuliwa juu, na kuwa juu sana.’ Lakini, sura ifuatayo (Isaya 53) ilitabiri kwamba kabla ya kutukuzwa, kwa kushangaza Mesiya angepitia mambo yaliyo tofauti kabisa. Huenda ukashangazwa na mambo mengi ambayo yamerekodiwa katika Isaya 53 ambayo imejulikana sana kuwa unabii wa Kimesiya.

Kama uwezavyo kusoma hapo, Mesiya angedharauliwa na watu wa nchi yake. Akiwa na uhakika wa kwamba jambo hilo lingetukia, Isaya aliandika kana kwamba tayari lilikuwa limetukia: “Alidharauliwa na kukataliwa na watu.” (Mstari wa 3) Kutendwa huko vibaya hakukustahili hata kidogo kwa sababu Mesiya angewafanyia watu mema. “Ameyachukua masikitiko yetu,” ndivyo Isaya alivyofafanua matendo ya Mesiya ya kuponya. (Mstari wa 4) Japo hayo, Mesiya angejaribiwa na kuhukumiwa isivyo haki, huku akiwa amenyamaza mbele ya washtaki wake. (Mstari wa 7 na 8) Yeye angejiruhusu auawe pamoja na wahalifu; wakati wa kufishwa, mwili wake ungedungwa. (Mstari wa 5 na 12) Japo angekufa kama mhalifu, angezikwa kama tajiri. (Mstari wa 9) Na Isaya alirudia-rudia kusema kwamba kifo kisichostahili cha Mesiya kingekuwa na uwezo wa kuponya, kikifunika dhambi za wanadamu wengine.—Mstari wa 5, 8, 11, 12.

Hayo yote yakatimia. Historia zilizorekodiwa na watu walioishi wakati wa Yesu—Mathayo, Marko, Luka, na Yohana—zathibitisha kwamba yale ambayo Isaya alitabiri kwa kweli yalitukia. Baadhi ya matukio hayo yalitendeka baada ya kifo cha Yesu, na basi yeye hangeweza kuongoza mambo yatendeke vile angetaka. (Mathayo 8:16, 17; 26:67; 27:14, 39-44, 57-60; Yohana 19:1, 34) Utimizo kamili wa unabii wa Isaya wa Kimesiya umevutia sana wasomaji wa Biblia katika karne ambazo zimepita, kutia ndani wengine ambao zamani hawakumkubali Yesu. Msomi William Urwick asema: “Wayahudi wengi, wakiandika sababu iliyofanya wageuze dini ili wawe Wakristo, wanakiri kwamba kwa sababu ya kupitia sura hii [Isaya 53] wao walipoteza imani katika mafundisho yao ya zamani na walimu wao.”—The Servant of Jehovah.a

Urwick alisema hayo katika miaka ya mwisho-mwisho ya 1800, wakati ambapo wengine huenda bado walitilia shaka ikiwa Isaya sura ya 53 iliandikwa kabla ya kuzaliwa kwa Yesu. Lakini, ugunduzi uliofanywa tangu wakati huo umeondosha msingi wowote wa kutilia shaka. Mnamo 1947, mchungaji mmoja Bedui akiwa karibu na Bahari ya Chumvi aligundua hati-kunjo ya kale ya kitabu chote cha Isaya. Wataalamu wa maandishi ya kale walitaja kuwa hiyo hati-kunjo ilikuwa ya kati ya mwaka wa 125 na 100 K.W.K. Kisha mnamo 1990, uchunguzi aina ya kaboni-14 uliofanyiwa hiyo hati-kunjo ulionyesha kwamba hati-kunjo hiyo ilikuwa ya kati ya mwaka wa 202 na 107 K.W.K. Ndiyo, hiyo hati-kunjo ya Isaya iliyokuwa maarufu tayari ilikuwa nzee sana Yesu alipozaliwa. Hiyo hati-kunjo inaonyesha nini ilinganishwapo na Biblia za kisasa?

Ukizuru Yerusalemu, unaweza kuona vipande vya Hati-Kunjo za Bahari ya Chumvi. Rekodi ya mtaalamu wa vitu vya kale Profesa Yigael Yadin yaeleza: “Si zaidi ya miaka mia tano au mia sita ilikuwa imepita kati ya wakati maneno hususa ya Isaya yaliposemwa na kunakiliwa kwa hii hati-kunjo katika karne ya 2 K.K. Inashangaza kwamba ingawa hati-kunjo ya awali katika jumba la makumbusho imedumu kwa zaidi ya miaka 2,000, hiyo inakaribiana sana na Biblia ambayo sisi husoma ama katika Kiebrania ama katika tafsiri ambazo zilifanywa kutokana na hati ya awali.”

Kwa wazi, jambo hilo lapasa kuathiri maoni yetu. Juu ya nini? Naam, inapasa kuondosha kabisa shaka zozote kwamba kitabu cha Isaya kimebeba tu mambo yaliyoandikwa baada ya matukio. Sasa kuna uthibitisho wa kisayansi wa kwamba nakala za maandiko ya Isaya zilifanyizwa zaidi ya miaka mia moja hata kabla ya Yesu kuzaliwa na muda mrefu kabla ya Babiloni kufanywa ukiwa. Basi, mtu awezaje kutilia shaka kwamba maandiko ya Isaya yalitabiri mwisho wa Babiloni na vilevile kuteseka kusikostahili, aina ya kifo, na kutendwa vibaya kwa Mesiya? Na mambo ya hakika ya kihistoria yanaondosha msingi wowote wa kubisha jambo la kwamba Isaya alitabiri kwa usahihi kabisa utekwa wa Wayahudi na kufunguliwa kwao kutoka Babiloni. Utabiri kama huo uliotimizwa ni mmojawapo tu wa uthibitisho mwingi unaothibitisha kwamba Mtungaji halisi wa Biblia ni Muumba na kwamba Biblia ‘imepuliziwa na Mungu.’—2 Timotheo 3:16.

Kuna mambo mengine mengi yaonyeshayo kwamba Mungu alitunga Biblia. Hayo yanatia ndani usahihi wa Biblia kuhusu mambo ya anga, ya miamba, na ya kitiba; upatano wa vitabu vilivyomo ndani yake, ambavyo viliandikwa na makumi ya watu katika kipindi cha mamia mengi ya miaka; upatano wake na mambo mengi ya historia ya kilimwengu na ya vitu vya kale; na kanuni zake za maadili ambazo zilishinda kwa mbali kanuni za maadili za watu wa wakati huo na ambazo zingali zinaonwa kuwa hazina kifani. Mambo hayo na uthibitisho mwingine yamesadikisha watu wengi wenye kufuatia haki ya kwamba Biblia ni kitabu halisi kutoka kwa Muumba wetu.b

Hilo laweza kutusaidia pia kufikia mikataa fulani ifaayo juu ya Muumba—kutusaidia kuona sifa zake. Je, uwezo wake wa kuona mbele hauthibitishi kwamba yeye ana uwezo wa utambuzi unaoshinda uwezo wetu sisi wanadamu? Wanadamu hawajui kile kitakachotukia wakati ujao wa mbali, wala hawawezi kukidhibiti. Muumba aweza. Yeye aweza kuona wakati ujao na kupanga mambo ili mapenzi yake yatendeke. Kwa kufaa, Isaya amfafanua Muumba kuwa ‘atangazaye mwisho tangu mwanzo, na tangu zamani za kale mambo yasiyotendeka bado; akisema, Shauri langu litasimama, nami nitatenda mapenzi yangu yote.’—Isaya 46:10; 55:11.

Kupata Kumjua Huyo Mtungaji Vizuri Zaidi

Sisi hupata kujuana na mtu mwingine kwa kuzungumza naye na kuona jinsi anavyotenda chini ya hali mbalimbali. Njia hizo mbili zawezekana tukitaka kuwajua wanadamu wengine, lakini vipi kupata kumjua Muumba? Hatuwezi kuzungumza naye ana kwa ana. Lakini, kama ambavyo tayari tumethibitisha, amefunua mengi juu yake katika Biblia—kupitia yale ambayo amesema na jinsi ambavyo ametenda. Isitoshe, kitabu hiki cha kipekee hata kinatualika tusitawishe uhusiano wa karibu na Muumba. Kinatuhimiza: “Mkaribieni Mungu, naye atawakaribia.”—Yakobo 2:23; 4:8.

Ebu fikiria hatua hii ya msingi: Ukitaka kuwa rafiki ya mtu, kwa hakika utajua jina lake. Basi, Muumba anaitwaje, na jina lake lafunua nini juu yake?

Sehemu ya Kiebrania ya Biblia (ambayo mara nyingi huitwa Agano la Kale) yatuandalia jina la kipekee la Muumba. Jina hilo limewakilishwa katika hati za kale na konsonanti nne za Kiebrania ambazo zaweza kutafsiriwa kuwa YHWH au JHVH. Jina la Muumba laonekana mara zipatazo 7,000, mara nyingi zaidi ya majina ya cheo kama vile Mungu au Bwana. Kwa karne nyingi wale waliosoma Biblia ya Kiebrania walitumia jina la binafsi la Mungu. Lakini, baada ya muda fulani Wayahudi wengi wakawa na hofu ya kishirikina ya kutotamka hilo jina la Mungu, na basi hawakuhifadhi matamshi ya jina hilo.

“Hatimaye matamshi ya awali yalipotea; majaribio ya wakati huu ya kujua matamshi hayo hayana uthibitisho kamili,” wasema ufafanuzi mmoja wa kitabu cha Kutoka. Kwa kweli, hatuwezi kuwa na uhakika juu ya jinsi Musa alivyotamka jina la Mungu, ambalo twalipata katika Kutoka 6:3. Lakini, kusema kweli, ni nani leo angeona ni lazima atamke jina la Musa au la Yesu kwa usahihi kabisa na kutumia sauti ifaayo iliyotumiwa wakati ambapo hao walikuwa duniani? Lakini, hatusiti kuwataja Musa na Yesu kwa jina. Jambo kuu ni hili, badala ya kuhangaikia sana jinsi watu wa kale ambao walikuwa wakizungumza lugha nyingine walivyotamka jina la Mungu, mbona tusitumie matamshi ya kawaida katika lugha yetu? Kwa mfano, jina “Yehova” limetumiwa kwa miongo mingi katika Kiswahili, nalo bado lakubalika kote kuwa jina la Muumba.

Lakini kuna jambo jingine muhimu kuliko matamshi ya jina hilo. Ni umaana wa jina hilo. Jina hilo katika Kiebrania ni aina ya kitenzi cha kutendesha kiitwacho ha·wahʹ, kinachomaanisha “kuwa” au “thibitika kuwa.” (Mwanzo 27:29; Mhubiri 11:3) Kitabu The Oxford Companion to the Bible chatoa maana ya “‘asababishaye’ au ‘atasababisha iwe.’” Basi, twaweza kusema kwamba jina la binafsi la Muumba hasa humaanisha “Yeye Husababisha Iwe.” Ona kwamba mkazo haukutiliwa utendaji wa Muumba zamani za kale, kama vile wengine huenda wakadhania wanapofikiria neno “Chanzo.” Kwa nini?

Kwa sababu jina la Mungu limeunganishwa na kile ambacho Muumba akusudia kufanya. Kwa msingi kuna hali mbili za vitenzi vya Kiebrania, na kile kisicho timilifu kinachohusika na jina la Muumba “chaonyesha matendo . . . yakiwa katika hatua ya kuendelea kufanyika. Hakionyeshi kuendelea tu kwa kitendo . . . bali kuendelea kwake kufanyika tangu mwanzo wake hadi mwisho wake.” (A Short Account of the Hebrew Tenses) Ndiyo, kwa jina lake, Yehova ajifunua kuwa mkusudiaji mtendaji. Basi, twajifunza kwamba—kwa utendaji wenye kuendelea—yeye huwa Mtimizaji wa ahadi. Wengi huridhika na kufarijika kwa kujua kwamba sikuzote Muumba hutimiza makusudi yake.

Kusudi Lake—Kusudi Lako

Ingawa jina la Mungu laonyesha kusudi, watu wengi hupata ugumu wa kuwa na kusudi halisi maishani mwao. Wao huona binadamu akitumbukia katika tatizo moja baada ya jingine—vita, misiba ya asili, milipuko ya maradhi, umaskini, na uhalifu. Hata wachache wenye furaha ambao kwa njia fulani wameepuka madhara kama hayo mara nyingi hukiri kwamba daima wana shaka juu ya wakati ujao na maana ya maisha zao.

Biblia yasema hivi: “Ulimwengu halisi ulifadhaishwa, si kwa tamaa yake wenyewe, bali kwa mapenzi ya Muumba, ambaye kwa kuufanya hivyo, aliupa tumaini ya kwamba siku moja upate kuokolewa . . . na kufanywa ushiriki uhuru mtakatifu wa watoto wa Mungu.” (Waroma 8:20, 21, The New Testament Letters, cha J. W. C. Wand) Masimulizi yaliyo katika Mwanzo yaonyesha kwamba pindi moja wanadamu walikuwa na amani na Muumba wao. Kwa sababu ya mwenendo mbaya wa wanadamu, kwa haki Mungu aliwaweka wanadamu katika hali ambayo, kwa njia fulani, ilitokeza mfadhaiko. Ebu tuone jinsi hali hiyo ilivyoendelea, mambo yanayoonyeshwa kuhusu Muumba, na yale tuwezayo kutazamia kwa wakati ujao.

Kulingana na historia hiyo iliyoandikwa, ambayo mara nyingi imeweza kuthibitishwa, wanadamu wa kwanza walioumbwa waliitwa Adamu na Hawa. Rekodi yaonyesha kwamba wao hawakuachwa tu bila kusudi wala maagizo kuhusu mapenzi ya Mungu. Kama ambavyo hata baba wa kibinadamu mwenye ufikirio angewafanyia watoto wake, Muumba aliwapa wanadamu maagizo yenye mafaa. Yeye aliwaambia: “Zaeni, mkaongezeke, mkaijaze nchi, na kuitiisha; mkatawale samaki wa baharini, na ndege wa angani, na kila kiumbe chenye uhai kiendacho juu ya nchi.”—Mwanzo 1:28.

Hivyo, wanadamu wa kwanza walikuwa na kusudi lenye maana maishani. Hilo lilitia ndani kutunza mazingira ya dunia na kuijaza watu wanaowajibika. (Linganisha Isaya 11:9.) Hakuna mtu awezaye kumlaumu Muumba kwa haki kwa sababu ya uchafuzi wa sasa wa sayari yetu, kana kwamba aliwapa wanadamu ruhusa ya kutumia vibaya dunia na kuiharibu. Neno “kuitiisha” halikuwa idhini ya kuiharibu. Lilimaanisha kuilima na kuitunza dunia ambayo wanadamu walikuwa wameaminishwa waisimamie. (Mwanzo 2:15) Isitoshe, wao wangekuwa na wakati ujao wenye kuendelea daima ambao wao wangetimiza kazi hiyo yenye maana. Tazamio lao la kutokufa lapatana na uhakika wa kwamba wanadamu wana uwezo wa ubongo unaoshinda ule wanaoweza kutumia kikamili katika maisha ya miaka 70, 80, au hata 100. Ubongo ulikusudiwa utumiwe milele.

Yehova Mungu, akiwa mtokezaji na mwenye kuongoza uumbaji, aliwapa wanadamu uhuru wa kuona jinsi ambavyo wangetimiza kusudi lake kwa dunia na kwa wanadamu. Yeye hakuwa mwenye kudai mno wala mwenye kuweka masharti mno. Kwa mfano, alimpa Adamu kazi ambayo ingemfurahisha sana mtaalamu wa wanyama—ule mgawo wa kujifunza juu ya wanyama na kuwapa majina. Baada ya Adamu kuchunguza tabia zao, yeye aliwapa majina, mengi ya majina hayo yakiwa yenye kufafanua wanyama hao. (Mwanzo 2:19) Huo ni mfano mmoja tu wa jinsi ambavyo wanadamu wangeweza kutumia vipawa vyao na uwezo wao kwa kupatana na kusudi la Mungu.

Unafahamu kwamba Muumba wa ulimwengu wote aliye na hekima angeweza kudhibiti kwa urahisi hali yoyote duniani, hata kama wanadamu walichagua mwendo wenye upumbavu au wenye kudhuru. Rekodi ya historia inatuarifu kwamba Mungu alimpa Adamu sheria moja tu ya kumzuia: “Matunda ya kila mti wa bustani waweza kula, walakini matunda ya mti wa ujuzi wa mema na mabaya usile, kwa maana siku utakapokula matunda ya mti huo utakufa hakika.”—Mwanzo 2:16, 17.

Amri hiyo ilitaka wanadamu watambue haki ya Mungu ya kupewa utii. Tangu wakati wa Adamu hadi wakati wetu, wanadamu wamelazimika kukubali ile sheria ya nguvu za uvutano na kuishi kulingana nayo; ungekuwa upumbavu na msiba kuikaidi. Basi, kwa nini wanadamu wakatae kuishi kulingana na sheria nyingine, au amri, ya Muumba mwenye kuwanufaisha? Muumba alielewesha wazi matokeo ya kukataa sheria yake, lakini alimpa Adamu na Hawa chaguo la kumtii kwa hiari. Ni rahisi kuona katika masimulizi ya historia ya mapema ya mwanadamu kwamba Muumba huruhusu wanadamu wawe na uhuru wa uchaguzi. Lakini anataka viumbe wake wawe na furaha sana, jambo ambalo ni tokeo la kawaida la kuishi kulingana na sheria nzuri anazotoa.

Katika sura moja ya mapema, tuliona kwamba Muumba alitokeza viumbe wenye akili ambao hawawezi kuonekana—viumbe wa roho. Historia ya mwanzo wa mwanadamu yafunua kwamba mmojawapo wa roho hao alifikiria sana kumnyang’anya Mungu cheo chake. (Linganisha Ezekieli 28:13-15.) Yeye alitumia vibaya uhuru wa uchaguzi ambao Mungu hutoa na kuwashawishi wanadamu wa kwanza wafanye kile ambacho ni lazima tukiite uasi wa wazi. Kwa tendo la wazi la kuasi—kula kwao kutokana na “mti wa ujuzi wa mema na mabaya”—hao wenzi wa kwanza walidai kuwa huru na utawala wa Mungu. Lakini, zaidi ya hilo mwendo wao ulifunua kwamba wao waliunga mkono lile dai la kwamba Muumba alikuwa akimnyima mwanadamu kitu chema. Ilikuwa kana kwamba Adamu na Hawa walikuwa wakidai kujiamulia wenyewe yaliyo mema na yaliyo mabaya—hata Mfanyi wao awe alikuwa ameamua kivipi.

Si jambo la busara kama nini kwa wanaume na wanawake kuamua kwamba wao hawapendi sheria ya nguvu za uvutano na kuiasi! Vivyo hivyo haikufaa kwa Adamu na Hawa kuvikataa viwango vya maadili vya Muumba. Kwa hakika wanadamu wanapaswa kutarajia kupata athari za kuvunja sheria ya msingi ya Mungu iliyotaka utii, kama vile tu mtu anayepuuza sheria ya nguvu za uvutano hupatwa na madhara.

Historia yatuambia kwamba Yehova akachukua hatua. Katika “siku” ambayo Adamu na Hawa walikataa kufanya mapenzi ya Muumba, mambo yalianza kuwaendea mrama wakaelekea kifo, kama vile tu Mungu alivyokuwa ametangulia kuonya. (Linganisha 2 Petro 3:8.) Jambo hilo lafunua upande mwingine wa utu wa Muumba. Yeye ni Mungu wa haki, ambaye hapuuzi tu kidhaifu kutotii kwa wazi. Yeye ana viwango vyenye hekima na vyenye haki naye huvishika.

Kwa kupatana na sifa zake zenye kutokeza, kwa rehema yeye hakumaliza uhai wa wanadamu mara hiyo. Kwa nini? Kwa sababu aliwahangaikia sana wazao wa Adamu na Hawa, ambao hata hawakuwa wamezaliwa na ambao hawakuhusika moja kwa moja katika mwendo wa dhambi wa wazazi wao wa kale. Hangaiko la Mungu kwa uhai ambao bado haukuwa umetokezwa wathibitisha sifa za Muumba. Yeye si hakimu asiye na huruma wala hisia. Badala yake, yeye ni mwenye haki, akitaka kumpa kila mtu fursa ya kupokea uhai, naye huonyesha staha kwa utakatifu wa uhai wa binadamu.

Hiyo haimaanishi kwamba vizazi vya wanadamu ambavyo vingefuata vingefurahia zile hali za kwanza zenye kupendeza za wenzi wa kwanza. Kwa sababu Muumba aliruhusu wazao wa Adamu wazaliwe, “ulimwengu halisi ulifadhaishwa.” Lakini, bado haukuwa mfadhaiko wa kupita kiasi wala wa kukata tamaa kabisa. Kumbuka kwamba Waroma 8:20, 21 pia ilisema juu ya Muumba ‘kuupa tumaini ya kwamba siku moja upate kuokolewa.’ Hilo ni jambo ambalo tungependa kujua zaidi.

Je, Unaweza Kumpata?

Adui ambaye aliwafanya wenzi wa kwanza wa kibinadamu waasi anatajwa katika Biblia kuwa Shetani Ibilisi, linalomaanisha “Mpinzani” na “Mchongezi.” Katika hukumu aliyopewa mchochezi huyo mkuu wa uasi, Mungu alimtaja kuwa adui lakini akawawekea wanadamu wa wakati ujao msingi wa kuwa na tumaini. Mungu alisema: “Nami nitaweka uadui kati yako [Shetani] na huyo mwanamke, na kati ya uzao wako [“mbegu yako,” NW] na uzao wake [“mbegu yake,” NW]; huo utakuponda kichwa, na wewe utamponda kisigino.” (Mwanzo 3:15) Kwa wazi, huo ni usemi wa kitamathali au wa mfano. Usemi huo ulimaanisha nini uliposema kwamba “mbegu” fulani ingetokea?

Sehemu nyinginezo za Biblia zaelewesha wazi mstari huu wenye kutatanisha. Zinaonyesha kwamba mbegu hiyo imelingana na hali ya Yehova kutenda kwa kupatana na jina lake na ‘kuwa’ kile kinachohitajiwa ili kutimiza kusudi lake kwa ajili ya wanadamu duniani. Kwa kufanya hivyo, yeye alitumia taifa moja hususa, na historia ya shughuli zake na taifa hilo la kale imechukua sehemu kubwa ya Biblia. Ebu tuchunguze kifupi historia hiyo iliyo muhimu. Kwa kufanya hivyo, twaweza kujifunza zaidi kuhusu sifa za Muumba wetu. Kwa kweli, twaweza kujifunza mambo mengi yenye thamani sana kumhusu kwa kuchunguza zaidi kitabu ambacho ameandalia wanadamu, Biblia.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 107]

Karne nyingi baada ya Biblia kutabiri, Babiloni lenye nguvu likawa magofu lenye ukiwa, na limebaki hivyo hadi leo hii

[Picha katika ukurasa wa 110]

Hati-kunjo hii ya Isaya, iliyonakiliwa katika karne ya pili K.W.K., ilipatikana katika pango moja karibu na Bahari ya Chumvi. Hiyo ilitabiri kindani juu ya mambo ambayo yalitukia mamia ya miaka baadaye

[Picha katika ukurasa wa 115]

Barua hii iliyoandikwa katika Kiebrania cha kale katika nyungu ilifukuliwa katika Lakishi. Jina la Mungu (ona vionyeshi) linapatikana mara mbili, ikionyesha kwamba jina la Muumba lilijulikana na lilikuwa likitumiwa kwa kawaida

[Picha katika ukurasa wa 117]

Isaac Newton alifafanua sheria ya nguvu za uvutano. Sheria za Muumba ni zenye kufaa, na kutenda kwa kupatana nazo ni kwa faida yetu