Uhuru wa Kweli—Kutoka Chanzo Gani?
“Kuelekeza hatua za mwanadamu si katika uwezo wa mwanadamu. Ee BWANA [Yehova, NW] unirudi.”—YEREMIA 10:23, 24.
1, 2. Watu walio wengi huuonaje uhuru, lakini ni nini kingine chahitaji kufikiriwa?
PASIPO shaka wewe unathamini uhuru wa kweli. Wataka kuwa huru kueleza maoni yako mwenyewe, uwe huru kuamua utaishi wapi na jinsi gani. Wataka kuchagua kazi ambayo utafanya, kuchagua chakula, muziki, marafiki wako. Una mambo unayopendelea katika mambo mengi, makubwa na madogo. Hapana mtu wa kawaida ambaye hutaka kuwa mtumwa kwa watawala wa kimabavu, akiwa na uhuru kidogo tu, au bila uhuru wowote wa kuchagua.
2 Hata hivyo, je! wewe hungependa pia kuona ulimwengu ambamo wengine pia pamoja na wewe wangenufaika kutokana na uhuru wa kweli? Je! hungetaka ulimwengu ambamo uhuru mtu ungelindwa ili kila mtu aweze kuishi maisha yake kikamili zaidi? Na ikiwezekana, je! wewe hungependa pia ulimwengu usio na hofu, uhalifu, njaa, umaskini, uchafuzi, magonjwa, na vita? Hakika uhuru mbalimbali kama huo watamanika sana.
3. Ni kwa nini sisi twathamini uhuru?
3 Kwa nini sisi wanadamu twathamini sana uhuru? Biblia hutaarifu hivi: ‘Mahali ilipo roho ya Yehova, hapo ndipo penye uhuru.’ (2 Wakorintho 3:17) Kwa hiyo Yehova ndiye Mungu wa uhuru. Na kwa kuwa yeye alituumba kwa ‘sura na mfano wake,’ yeye alitujalia kuwa na sifa ya hiari ili tuweze kuthamini na kunufaishwa na uhuru.—Mwanzo 1:26.
Uhuru Watumiwa Vibaya
4, 5. Uhuru umetumiwaje vibaya muda wote wa historia?
4 Muda wote wa historia, mamilioni ya watu wametiwa utumwani, wakateswa, au kuuawa kwa sababu wengine walitumia vibaya hiari yao. Biblia husimulia kwamba miaka 3,500 iliyopita, ‘Wamisri waliwatumikisha wana wa Israeli kwa ukali; wakafanya maisha yao kuwa uchungu kwa kazi ngumu.’ (Kutoka 1:13, 14) The Encyclopedia Americana husema kwamba katika karne ya nne K.W.K., idadi ya watumwa katika Athene na majiji mengine mawili ya Ugiriki ilizidi idadi ya watu huru kwa karibu 4 kwa 1. Chanzo icho hicho pia husema: “Katika Roma, hapo awali mtumwa hakuwa na haki zozote. Angeweza kuuawa kwa kikosa kilicho kidogo zaidi.” Compton’s Encyclopedia yataarifu hivi: “Katika Roma, wafanyakazi watumwa walikuwa ndio msingi wa serikali. . . . Mashambani mara nyingi watumwa walifanya kazi wakiwa wamefungwa minyororo. Usiku walifungwa minyororo pamoja na kufungiwa katika magereza makubwa, ambayo yalikuwa yamefunikwa nusu chini ya ardhi.” Kwa kuwa watumwa wengi walikuwa huru wakati mmoja, wazia uchungu wa maisha hizo zilizokuwa zimeharibiwa.
5 Kwa karne nyingi, Jumuiya ya Wakristo ilijihusisha katika biashara ya watumwa yenye uonevu. Kichapo The World Book Encyclopedia chasema: “Kuanzia miaka ya 1500 kufika miaka ya 1800, Wazungu walisafirisha kwa meli watumwa weusi wapatao milioni 10 kutoka Afrika kuwapeleka kwenye Kizio cha Magharibi.” Katika hii karne ya 20, katika kambi za mateso za Wanazi, mamilioni ya mateka walifanyizwa kazi hadi kufa au wakauawa kwa agizo la serikali. Waliopatwa na hayo ni pamoja na Mashahidi wa Yehova ambao walitiwa gerezani kwa sababu walikataa kuunga mkono utawala wa Nazi wenye ukatili.
Utumwa kwa Dini Bandia
6. Dini bandia iliwatumikishaje watu katika Kanaani ya kale?
6 Pia kuna utumwa utokanao na kufuata dini bandia. Mathalani, katika Kanaani ya kale, watoto walitolewa dhabihu kwa Moleki. Inasemekana kwamba tanuri liliwaka moto ndani ya sanamu kubwa mno ya mungu huyo bandia. Watoto walio hai walitupwa katika mikono iliyonyooshwa ya sanamu hiyo, wakitumbukia ndani ya miali ya moto iliyokuwa chini kupitia mikono hiyo. Hata baadhi ya Waisraeli walizoea ibada hiyo bandia. Mungu hutaarifu kwamba ‘walipitisha wana wao na binti zao katika moto kwa ajili ya Moleki, jambo nisilowaagiza; wala halikuingia moyoni mwangu kwamba walitende chukizo hilo.’ (Yeremia 32:35) Moleki aliwaletea waabudu wake manufaa zipi? Hakuna. Mataifa hayo ya Kanaani na ibada ya Moleki iko wapi leo? Yote hayo yametoweka. Hiyo ilikuwa ibada bandia, ibada iliyotegemea si ukweli bali uwongo.—Isaya 60:12.
7. Ni zoea gani lenye kuchukiza sana ambalo lilikuwa sehemu ya dini ya Azteki?
7 Karne nyingi zilizopita katika Amerika ya Kati, Waazteki walikuwa watumwa wa ibada bandia. Watu walikuwa na miungu yao binafsi, nguvu za kiasili ziliabudiwa kuwa miungu, utendaji tofauti-tofauti katika maisha ya kila siku kila mmoja ulikuwa na mungu wao, mimea ilikuwa na miungu yayo, hata wenye kujiua walikuwa na mungu. Katika kitabu The Ancient Sun Kingsoms of the Americas, husimulia hivi: “Serikali ya Meksiko ya Azteki ilipangwa toka juu hadi chini iweze kutegemeza, na hivyo kutuliza, nguvu zisizoonekana kwa kuzipa mioyo mingi ya kibinadamu kadiri ilivyowezekana. Damu ndiyo iliyokuwa kinywaji cha miungu hiyo. Ili kupata mateka-wafungwa waliofaa kuwa dhabihu ya miungu, kulikuwako vita vidogo-vidogo visivyokoma.” Wakati lile hekalu kubwa la kipiramidi lilipowekwa wakfu katika 1486, maelfu ya mateka-wafungwa “walipangwa katika safu wakingojea kulazwa juu ya jiwe la kutolea dhabihu mikono na miguu ikiwa imetanuliwa. Mioyo yao iling’olewa na kunyanyuliwa kifupi kuelekea jua” ili kutuliza mungu-jua. The World Book Encyclopedia husema hivi: “Nyakati nyingine waabudu walikula kisehemu cha mwili wa mtekwa.” Hata hivyo, mazoea hayo hayakuokoa Milki ya Azteki au dini yayo bandia.
8. Kiongozi wa kikundi cha utalii alikuwa na nini la kusema kuhusu machinjo makubwa zaidi ya yale yaliyotukia miongoni mwa Waazteki?
8 Wakati mmoja, wageni walikuwa wakitalii nyumba ya hifadhi ya vitu vya kale ambamo sanduku la wonyesho lilionyesha makuhani Waazteki wakipasua waung’oe moyo wa kijana. Wakati kiongozi wa utalii alipoeleza wonyesho huo, mtweto ulitoka kwa baadhi ya kikundi hicho chenye kutalii. Ndipo kiongozi huyo akasema: “Naona kwamba zoea la kuwadhabihu vijana kwa miungu ya kipagani lawaudhi. Hata hivyo, katika karne hii ya 20, mamilioni ya vijana wametolewa dhabihu kwa mungu wa vita. Je! hilo ni afadhali?” Ni jambo la hakika kwamba wakati wa vita viongozi wa kidini wa mataifa yote hutoa sala kwa ajili ya ushindi na kubariki majeshi, hata ingawa mara nyingi watu wa dini ile ile huwa katika upande unaopingana wakiuana.—1 Yohana 3:10-12; 4:8, 20, 21; 5:3.
9. Ni zoea gani ambalo huua wachanga wengi zaidi kuliko jinginelo lote katika historia?
9 Kudhabihu vijana kwa Moleki, kwa miungu ya Azteki, au kwa vita kunapitwa sasa na kuuawa kwa vitoto visivyozaliwa kwa kutoa mimba, ambazo zakadiriwa kuwa milioni 40 hadi 50 kila mwaka ulimwenguni pote. Hesabu ya vitoto vilivyouawa kwa kutoa mimba katika miaka mitatu tu iliyopita ni kubwa zaidi ya wale watu milioni mia moja waliouawa katika vita vyote vya karne ya 20! Kila mwaka, vitoto vingi mara kadhaa kuliko hesabu ya waliouawa katika miaka 12 ya utawala wa Nazi vinauawa kwa kutoa mimba! Na katika miongo ya karibuni, mara maelfu mengi zaidi ya vitoto vimeuawa kwa kutoa mimba kuliko watu wote waliopata kutolewa dhabihu kwa Moleki au kwa miungu ya Azteki. Hata hivyo wengi (ikiwa si wote) kati ya hao wenye kutoa mimba, au wanaosaidia kuzitoa, hudai kuwa wanafuata dini fulani.
10. Ni njia gani nyingine ambayo kwayo watu ni watumwa wa dini bandia?
10 Dini bandia hutumikisha watu katika njia nyinginezo vilevile. Kwa mfano, watu wengi huamini kwamba wafu wako hai katika ulimwengu wa roho. Tokeo moja la imani kama hiyo ni kuhofu na kuabudu wazazi wa kale waliokufa ili kupata zile ambazo hudhaniwa kuwa manufaa kutoka kwao. Hilo huwafanya watu kuwa watumwa wa wachawi, wenye kuwasiliana na roho, na makasisi ambao huombwa eti wasaidie walio hai wawatulize wafu. Ni kwa kufaa kwamba swali lingeweza kuulizwa, Je! kuna njia yoyote ya kutoka katika utumwa kama huo?—Kum. 18:10-12; Mhu. 9:5, 10.
[Picha katika ukurasa wa 4, 5]
Katika muda wote wa historia baadhi ya watu wametumia hiari yao vibaya katika kutumikisha wengine