JE, WAJUA?

Matofali na njia za kutengeneza matofali zilizopatikana katika magofu ya Babiloni la kale zinaungaje mkono rekodi ya Biblia?

WATAALAMU wa vitu vya kale wamevumbua katika Babiloni la kale idadi kubwa ya matofali yaliyochomwa ambayo yalitumiwa kujenga jiji hilo. Kulingana na mtaalamu wa vitu vya kale Robert Koldewey, matofali hayo yalitengenezwa katika tanuru zilizokuwa “nje ya mji, ambako kulikuwa na udongo mzuri wa mfinyanzi na ambako kuni zilipatikana . . . kwa wingi.”

Rekodi za zamani zinafunua kwamba maofisa Wababiloni walitumia pia tanuru zao kufanya mambo maovu. Paul-Alain Beaulieu, profesa wa masomo ya nchi ya kale ya Ashuru kwenye Chuo Kikuu cha Toronto, anasema hivi: “Baadhi ya vyanzo vya huko Babiloni . . . vinataja kwamba watu walichomwa moto baada ya agizo la mfalme kutolewa kwa sababu ya hatia ya uasi na kutoheshimu vitu vitakatifu.” Maandishi yaliyoandikwa katika siku za Mfalme Nebukadneza yanasema hivi: “Waangamize, wachome moto, waunguze, . . . katika jiko la mpishi . . . moshi wao na ufuke, wateketeze kabisa kwa moto wenye miale mikali.”

Hilo linawakumbusha wasomaji wa Biblia kuhusu matukio yaliyoandikwa kwenye Danieli sura ya 3. Katika rekodi hiyo ya matukio ya kale, Mfalme Nebukadneza alisimamisha sanamu kubwa sana iliyotengenezwa kwa dhahabu kwenye nchi tambarare ya Dura—nje ya jiji la Babiloni. Vijana watatu Waebrania, yaani, Shadraki, Meshaki, na Abednego walipokataa kuinamia sanamu hiyo, Nebukadneza alikasirika sana, akaagiza tanuru liongezwe moto “mara saba kuliko kawaida,” na akaamuru wanaume hao watatu watupwe “katika tanuru lenye moto mkali.” Malaika mwenye nguvu aliwaokoa kutokana na kifo.—Dan. 3:1-6, 19-28.

Tofali lililochomwa lenye jina la Nebukadneza

Matofali hayo ya Babiloni pia yanaunga mkono usahihi wa Biblia. Baadhi ya matofali yana maandishi ya kumsifu mfalme. Mojawapo ya maandishi hayo yanasema hivi: “Nebukadneza, Mfalme wa Babiloni . . . Jumba la mfalme lenye Ukuu wangu ambalo nimejenga . . . Wazao wangu watawale ndani yake milele.” Maandishi hayo yanafanana sana na maneno yaliyoandikwa kwenye Danieli 4:30, ambapo Nebukadneza alijigamba hivi: “Je, hii si Babiloni Kubwa ambayo nimeijenga mimi mwenyewe kuwa makao ya kifalme kwa nguvu zangu mwenyewe na uwezo wangu na kwa ajili ya utukufu wa ukuu wangu?”