Danieli Kitabu Kilichohakikishwa Kuwa cha Unabii

KUMBUKUMBU la Biblia linatuambia hivi: “Katika mwaka wa kwanza wa Belshaza, mfalme wa Babeli, Danieli aliona ndoto, na maono ya kichwa chake, kitandani mwake; basi akaiandika ndoto, akatoa habari ya jumla ya mambo hayo.”​—Danieli 7:1.

Ilikuwa katika nusu ya pili ya karne ya sita K.W.K. kwamba Danieli akaandika mambo hayo na ndoto na njozi nyingine zinazotuhusu sisi leo. Sisi tuna “jumla ya mambo hayo” juu ya njozi hizo zilizo katika kitabu cha Danieli cha kiunabii.

Nabii Aliyehakikishwa Kuwa wa Kweli

Kristo mwenyewe alitoa ushuhuda wa kwamba Danieli alikuwa nabii. Jambo la kupendeza ni kwamba, Yesu alifanya hivyo katika unabii wake mwenyewe juu ya ishara ya ‘kuwapo kwake na umalizio wa mfumo wa mambo.’ Hivyo yeye alionyesha kwamba utimizo kamili wa unabii wa Danieli ungezifikia siku zetu, wakati ambao sisi tunayaona yale mambo mbalimbali ya ishara hiyo, kama vile vita vya kimataifa, upungufu wa vyakula, matetemeko ya ardhi, na taabu yenye kuumiza ulimwenguni pote.​—Mathayo 24:3-8, 15, NW.

Yesu alisema: “Manabii wengi wa uwongo watatokea, na kudanganya wengi. . . . Habari njema ya ufalme itahubiriwa katika ulimwengu wote, kuwa ushuhuda kwa mataifa yote; hapo ndipo ule mwisho utakapokuja. Basi hapo mtakapoliona chukizo la uharibifu, lile lililonenwa na nabii Danieli, limesimama katika patakatifu (asomaye na afahamu) ndipo walio katika Uyahudi na wakimbilie milimani . . . Amin, nawaambia, Kizazi hiki hakitapita, hata hayo yote yatakapotimia.​—Mathayo 24:11-34.

Jambo la kwamba Yesu alionya kuwa kungetokea unabii wa uwongo kabla tu hajawaambia wanafunzi wake juu ya “nabii Danieli” linathibitisha kwamba yeye alimchukua Danieli kuwa nabii wa kweli wa Mungu. Tumeona katika makala iliyotangulia kwamba mengine ya matamko ya kiunabii ya Danieli yaliongozwa na Mungu, kama yale yenye kutabiri kichaa kilichompata Nebukadreza kwa muda na anguko la Babuloni, yalitimizwa wakati wa maisha ya Danieli. Lakini Danieli alitabiri pia mambo ambayo yangetukia karne nyingi baadaye. Ni mingine gani kati ya unabii ambao ungetukia muda mrefu baadaye ulioandikwa katika kitabu cha Danieli?

Kuja na Kufa kwa Masihi

Unabii unaonyesha wazi kabisa kwamba Danieli alikuwa nabii aliyehakikishwa kuwa wa kweli unajulikana kuwa majuma 70 ya kiunabii. Unabii huo unasema hivi, kwa sehemu: “Kuna majuma sabini ambayo yameamuliwa juu ya watu wako na juu ya mji mtakatifu, ili kukomesha uhalifu, na kumaliza kabisa dhambi, na kufanya upatanisho wa kosa... Nawe imekupasa kujua na kupata ufahamu kwamba tangu kutokea kwa lile neno la kurudisha na kujenga upya Yerusalemu mpaka Masihi Kiongozi, kutakuwa na majuma saba, pia majuma sitini na mawili [jumla ikiwa ni majuma 69] Na baada ya majuma hayo sitini na mawili [yaani, 7 + 62, au baada ya juma la 69] Masihi atakatiliwa mbali . . . Naye ni lazima afanye agano litumike kwa ajili ya wengi kwa juma moja [lile la 70]; na kwenye nusu ya juma lile atafanya dhabihu na toleo la zawadi likome.”​—Danieli 9:24-27, NW.

Wanachuo wengi wa Biblia walio Wayahudi, na Wakatoliki, na Waprotestanti wanakubali kwamba yale “majuma” ya unabii huo ni majuma ya miaka. Biblia ya Revised Standard Version Chapa ya Ujumla, inasema hivi: “Majuma sabini ya miaka yameamriwa kuhusu watu wako.” Miaka hiyo 490 ilianza mwaka 455 K.W.K., wakati Nehemia alipopewa mamlaka na Mfalme Mwajemi Artasakse ‘arudishe na kujenga upya Yerusalemu.’ (Nehemia 2:1-8) Majuma sitini na tisa ya miaka ya baadaye, yaani, mwaka 29 W. K., Yesu alibatizwa na kupakwa mafuta, akawa Kristo, au Mpakwa Mafuta, yule Masihi. “Kwenye nusu ya juma la [70],” mwaka 33 W. K., yeye ‘alikatiliwa mbali.’ Kifo chake cha dhabihu kililipia dhambi za wanadamu, hivyo kikafanya dhabihu za wanyama zilizokuwa chini ya Torati ya Musa ‘zikome.’a

Kwa sababu ya unabii huo unaotegemeka, Wayahudi wa karne ya kwanza “walijua kwamba majuma sabini ya miaka yaliyopangwa kwa uthabiti na Danieli yalikuwa yakikaribia kumalizika; hakuna mtu aliyeshangaa kumsikia Yohana Mbatizaji akitangaza kwamba ufalme wa Mungu ulikuwa umekaribia.”​—Manuel Biblique, kilichotungwa na Bacuez na Vigouroux.

Serikali Kubwa za Ulimwengu Zinazofanana na Wanyama

Unabii mwingine ambao ungetimia baada ya muda mrefu, ulio wa maana kabisa kwa watu wanaoishi leo, ulitabiri mfuatano wa serikali kubwa za ulimwengu, zenye kufananishwa na wanyama wa kutisha, ambazo zingelazimika kuuondokea Ufalme wa Mungu.

Danieli alisimulia hivi: “Naliona katika maono yangu wakati wa usiku . . . Ndipo wanyama wakubwa wanne wakatoka baharini, wote wa namna mbalimbali. Wa kwanza alikuwa kama simba . . . Na tazama, mnyama mwingine, wa pili, kama dubu . . . Kisha nikatazama, na kumbe! Mnyama mwingine, kama chui . . . Baadaye nikaona katika njozi ya usiku, na tazama, mnyama wa nne, mwenye kutisha, mwenye nguvu, mwenye uwezo mwingi . . . Wanyama hawa wakubwa walio wanne ni wafalme wanne watakaotokea duniani. Lakini watakatifu wake Aliye juu wataupokea ufalme, na kuumiliki huo ufalme milele, naam hata milele na milele.”​—Danieli 7:2-18.

Kwamba wanyama hao wanafananisha serikali kubwa za ulimwengu ni wazi kutokana na njozi nyingine aliyoona Danieli. Akiieleza njozi hiyo, yeye aliandika hivi: “Yule kondoo mume uliyemwona, mwenye pembe mbili, hizo ndizo wafalme wa Umedi na Uajemi. Na yule beberu, mwenye manyoya mengi, ni mfalme wa Uyunani.”​—Danieli 8:20, 21.

Vivyo hivyo, wale wanyama wanne wa Danieli sura ya 7 wanafananisha serikali kubwa nne za ulimwengu zinazoanzia siku za Danieli na kuendelea, mpaka wakati wa kusimamishwa kwa Ufalme wa Mungu. Danieli aliishi hata baada ya anguko la Serikali Kubwa ya Ulimwengu ya Babuloni (yule simba) na mpaka mwanzo wa serikali iliyofuata hiyo, Muungano wa Umedi na Uajemi (yule dubu). Unabii wa Danieli ambao ungetukia baada ya muda mrefu ulitabiri anguko la Muungano wa Umedi na Uajemi mbele ya Ugiriki (Uyunani, yule chui), ambao nao ungeondolewa hata mahali pao pachukuliwe na “mnyama wa nne,” ile Milki ya Kiroma na chipukizi iliyotokana nao, Serikali Kubwa ya Ulimwengu ya Muungano wa Waingereza na Waamerika.b

Danieli alitabiri kwa usahihi mfuatano wa serikali kubwa za ulimwengu, na zote zimemwaga damu kama wanyama-mwitu kila moja ikitamani kwamba hiyo pekee ndiyo itawale ulimwengu. Vivyo hivyo, ule Ufalme wenye uadilifu aliyoutabiri utachukua karibuni serikali za kisiasa zilizopo leo. Katika njozi, Danieli aliona “mzee wa siku,” Yehova Mungu, akimpa “mwanadamu,” Yesu Masihi, “mamlaka, na utukufu, na ufalme, ili watu wa kabila zote, na taifa zote, na lugha zote, wamtumikie.” Je! utawala huo utakuwa suluhisho la daima kwa matatizo ya wanadamu? Ndiyo, kwa maana utawala wa Yesu unaelezwa hapa kuwa “mamlaka ya milele, ambayo haitapita kamwe na ufalme wake ni ufalme usioweza kuangamizwa.”​—Danieli 7:13, 14; linganisha Mathayo 16:27, 28; 25:31.

Ule unabii uliotukia baada ya muda mfupi na ule ambao ungetukia baada ya muda mrefu, ambao umezungumzwa kifupi katika makala mbili hizi, ni mfano mdogo tu wa ndoto, njozi na unabii ulio katika Danieli. Mifano hiyo ni ushuhuda wa kwamba Danieli ni kitabu cha unabii uliohakikishwa kuwa wa kweli​—historia iliyoandikwa mapema. Utimizo wa unabii huo unaendelea hata ndani ya karne ya 20 na unatoa tumaini zuri sana, kama vile matoleo yatakayofuata ya gazeti hili yatakavyoeleza.

[Maelezo ya Chini]

[Sanduku katika ukurasa wa 6]

ILE NADHARIA YA “TAREHE YA BAADAYE”

BIBLIA inakihesabu kitabu cha Danieli kuwa kiliandikwa na nabii mwenye jina hilo, na kwa sababu hiyo ingesemwa kuwa kiliandikwa katika karne ya sita K.W.K. (Danieli 7:1) Lakini unabii ulio katika kitabu hicho ni wa kushangaza sana hivi kwamba watu wengi wametia shaka kama kiliandikwa kabla ya matukio yaliyotabiriwa. Watu wengine ambao si Wakristo, na hata waelezaji wengi wa Biblia wanaojiita Wakristo, wametia shaka juu ya ukweli wa kitabu cha Danieli. Wao wanaipendelea ile inayoitwa nadharia ya tarehe ya baadaye, au tarehe ya Wamakabayo, iliyodokezwa hapo kwanza na mwanafalsafa ya karne ya tatu W.K. mwenye kupinga Ukristo, jina lake Porphyry. Ni hoja gani zinazotumiwa kuunga mkono nadharia hiyo, nazo zinafaa kadiri gani?

Kwa kudokeza kwamba unabii wote hauwezekani, Porphyry alishikilia maoni ya kwamba kitabu chenye jina la Danieli kiliandikwa na Myahudi asiyejulikana wakati wa kipindi cha Wamakabayo, katika karne ya pili K.W.K., yaani, baada ya mengi ya matukio yaliyotabiriwa katika Danieli kutendeka. Yeye aliwazia kwamba mdanganyifu aliyekiandika kwa jina la Danieli alifanya hivyo ili kuitia nguvu ya Wayahudi katika wakati ambao maasi ya Wamakabayo juu ya Waseleusidi katika karne ya pili K.W.K. Lakini Je! Mwenendo wenye heshima na usio na jeuri wa Danieli na Waebrania watatu wenzake katika Babuloni unaweza kufikiriwa kwa njia yo yote kuwa ulikuwa kichocheo cha kutumia silaha ili kufanya maasi? Sivyo kabisa. (Danieli 1:8; 2:49; 3:16-18, 30) Kutokea kwa “Masihi yule Kiongozi” katika wakati unaofaa barabara mwaka 29 W.K., kwenye umalizio wa yale “majuma” 69 ya Danieli 9:25 (NW), kunayafanya madai ya Porphyry ya kwamba kitabu hicho kiliandikwa katika karne ya pili K.W.K. yaonekane kuwa ya kipumbavu.

Kulingana na Yosefu mwanahistoria Myahudi, orodha ya vitabu vinavyokubalika vya Maandiko ya Kiebrania, ambayo ni kutia ndani Danieli, ilimalizwa kabisa katika wakati wa Ezra, katika karne ya tano K.W.K. Basi Je! inaweza kusemwaje kwamba kitabu cha Danieli hakikuandikwa mpaka “tarehe ya baadaye” ya karne ya pili K.W.K.? Zaidi ya hilo, vitabu vya Kukunjwa vya Bahari ya Chumvi vinaonyesha kwamba kitabu cha Danieli kilikubaliwa kwa wingi kuwa Andiko linalofaa kati ya Wayahudi katika karne ya pili K.W.K. Je! ingalielekea kuwa hivyo kama kitabu hicho kingalikuwa kimeandikwa katika karne hiyo hiyo?

Hoja nyingine iliyotumiwa na Porphyry na wachambuzi wengi wa hali ya juu zaidi ni kwamba kitabu cha Danieli kina mambo yasiyo sahihi ya kihistoria. Nadharia yao ni kwamba kitabu cha Danieli kiliandikwa katika karne ya pili K.W.K. Lakini wakati huo Wayahudi wenye kutambua mambo walikuwa wakikataa Kitabu cha Kwanza cha Wamakabayo kuwa kichofaa kutiwa ndani ya orodha ya Maandiko yanayokubalika, ingawa walikiona kuwa sahihi kihistoria. Wayahudi wenye elimu, walioweza kuyaona maandiko ya wanahistoria wa kilimwengu kama Herodoto, bila shaka wangalikikataa kitabu cha Danieli kama kingalikuwa na makosa ya kihistoria. Zaidi ya hilo, vitu ambavyo vimegunduliwa kwa kuchimbua ardhi vimethibitisha kwamba Belshaza alikuwako na vikathibitisha mambo mengine madogo-madogo katika Danieli ambayo Porphyry na wachambuzi wengi wa hali ya juu zaidi walishikilia kwamba si sahihi.

Kwa habari ya shtaka la Porphyry kwamba unabii wa Danieli uliandikwa baada ya tukio lililotabiriwa, Philip R. Davies wa Idara ya Uchunguzi wa Kibiblia, Chuo Kikuu cha Sheffield, Uingereza, anaandika hivi: “Huo ni uamuzi wa kusikitisha unaofanywa juu ya kitabu cha Danieli ukiwa ni udanganyifu mkubwa uliokusudiwa kudanganya wasikilizaji ambao “wanadhaniwa” hawana akili ya kutambua udanganyifu, ili kutimiza kusudi la kusifika kwa kutumia njia isiyo ya kweli... mimi naona ni vigumu kusema kwamba wasomaji wale wa kwanza kabisa wa kitabu hicho wangeweza kudanganyika kwa urahisi tu. Ikiwa katika kisa hiki kuna wale ambao wamedanganyika kwa urahisi, inaelekea zaidi kuwa ni wale wanaotafuta sababu za kuchambua kitabu hicho.”​—Journal for the Study of the Old Testament, Toleo la 17, 1980.

Si jambo la kushangaza kwamba mwanafalsafa wa baada ya kipindi cha Plato anaweza kukataa kwamba mwandikaji wa Biblia aliongozwa na Mungu kutoa unabii juu ya matukio juu ya wakati ujao. Lakini jambo la kwamba waelezaji wanaofafanua mambo ya Biblia ambao wanadai kuwa Wakristo wanabomoa uhakika wa watu wasiamini kitabu cha maana cha unabii kilicho sehemu ya Maandiko ni la kusikitisha. Linaonyesha hawana imani na Yule aliyesema: “Tangu pale mwanzo mimi niliufunua wakati ujao, mapema, mambo ambayo hayajatukia bado.”​—Isaya 46:10, The New Jerusalem Bible.

[Michoro katika ukurasa wa 5]

(Ona mpangilio kamili katika nakala iliyochapishwa)

majuma 70 (miaka 490)

majuma 69 (miaka 483) juma 1 (miaka 7)

455 K.W.K. 29 W.K. 33 W.K. 36 W.K.

“Tangu kutokea “mpaka “Masihi “Naye ni lazima

lile neno la Masihi atakatiliwa afanye agano

kurudisha na kujenga Kiongozi mbali . .” litumike

upya  . . .” kwa juma moja”

Yeruselemu . . . ”

Danieli 9:24-27

[Picha katika ukurasa wa 7]

Babuloni

Muugano wa Umedi na Uajemi

Ugiriki

Roma​—Muugano wa Waingereza na Waamerika