Kitabu Cha Biblia Namba 32—Yona

Mwandikaji: Yona

Uandikaji Ulikamilishwa: c. (karibu) 844 K.W.K.

 1. Ni maswali gani yanayojibiwa katika kitabu cha Yona, na chaonyesha nini juu ya rehema ya Yehova?

YONA—misionari kwenye nchi ya kigeni wa karne ya tisa K.W.K.! Yeye alikuwa na maoni gani juu ya mgawo wake kutoka kwa Yehova? Huo ulimfungulia maono gani mapya? Je! aliwapata watu katika mgawo wake wakiwa waitikiaji? Kuhubiri kwake kulifaulu kwa kadiri gani? Maandishi ya kutazamisha ya kitabu cha Yona yajibu maswali hayo. Yakiwa yameandikwa wakati ambapo taifa teule la Yehova lilikuwa limevunja agano pamoja Naye na kutumbukia katika ibada-sanamu ya kipagani, maandishi hayo ya kiunabii yaonyesha kwamba rehema ya Mungu si kwa taifa moja tu lolote lile, wala hata si kwa Israeli pekee. Zaidi ya hayo, yakweza rehema kuu na fadhili za upendo za Yehova, tofauti na ukosefu wa rehema, saburi, na imani ambao mara nyingi sana huonekana katika mwanadamu asiyekamilika.

 2. Ni nini kinachojulikana kuhusu Yona, naye alitoa unabii mwaka gani hivi?

² Jina Yona (Kiebrania, Yoh·nahʹ) lamaanisha “Njiwa.” Yeye alikuwa mwana wa nabii Amitai wa Gath-heferi katika Galilaya katika eneo la Zabuloni. Kwenye 2 Wafalme 14:23-25 twasoma kwamba Yeroboamu mfalme wa Israeli alieneza mpaka wa taifa kulingana na neno ambalo Yehova alinena kupitia Yona. Hiyo ingeuweka wakati wa kutoa unabii kwa Yona uwe 844 K.W.K. hivi, mwaka ule wa kupanda kitini kwa Yeroboamu 2 wa Israeli na miaka mingi kabla ya Ashuru, yenye mji mkuu kule Ninawi, kuanza kutawala Israeli.

 3. Ni nini kinachothibitisha simulizi la Yona kuwa asilia?

³ Hakuna shaka kwamba simulizi lote zima la Yona ni asilia. “Mkamilishaji wa imani yetu, Yesu,” alirejezea Yona kuwa mtu wa kikweli na akatoa fasiri iliyopuliziwa juu ya mawili kati ya yale matukio ya kiunabii yaliyo katika Yona, hivyo akionyesha kwamba kitabu hiki kina unabii wa kweli. (Ebr. 12:2, NW; Mt. 12:39-41; 16:4; Luka 11:29-32) Sikuzote kitabu cha Yona kimewekwa na Wayahudi miongoni mwa vitabu vyao vilivyokubaliwa nao hukiona kuwa cha kihistoria. Unyoofu wa Yona mwenyewe katika kueleza makosa na udhaifu wake mbalimbali, bila jaribio lolote la kuficha, huonyesha pia maandishi hayo kuwa ya kweli.

 4. Yawezekana ni samaki wa aina gani alimmeza Yona? Hata hivyo, ni nini iliyo habari ya kutosha kuturidhisha?

⁴ Namna gani juu ya “samaki mkubwa” aliyemeza Yona? Kumekuwako kukisia-kisia kwingi juu ya huyo alikuwa samaki wa aina gani. Nyangumi-shahawa aweza kabisa kumeza binadamu mzima. Ndivyo na yule papa-mweupe mkubwa sana. Hata hivyo, Biblia yaeleza hivi kwa wepesi: “BWANA [Yehova, NW] akaweka tayari samaki mkubwa ili ammeze Yona.” (Yona 1:17) Aina ya samaki huyo haikutajwa. Haiwezi kupambanuliwa kwa uhakika kama alikuwa nyangumi-shahawa, papa-mweupe mkubwa sana, au kiumbe mwingine wa baharini asiyetambulishwa.a Maandishi ya Biblia kwamba alikuwa “samaki mkubwa” ni habari ya kutosha kuturidhisha.

YALIYOMO KATIKA YONA

 5. Yona aitikiaje mgawo wake, na tokeo ni nini?

⁵ Yona apewa mgawo kwenda Ninawi, lakini akimbilia mbali (1:1-16). “Basi neno la BWANA [Yehova, NW] lilimjia Yona, mwana wa Amitai, kusema, Ondoka, uende Ninawi, mji ule mkubwa, ukapige kelele juu yake; kwa maana uovu wao umepanda juu mbele zangu.” (1:1, 2) Je! Yona apendezwa sana na mgawo huo? Hata kidogo! Yeye akimbilia mbali kuelekea upande ule mwingine, akipanda meli ya kwenda Tarshishi, yawezekana ni Hispania. Meli ya Yona yakutana na dhoruba kubwa. Kwa kuhofu mabaharia waitisha msaada, “kila mtu akamwomba mungu wake,” huku Yona akiwa amelala katika ngama ya meli. (1:5) Baada ya kuamsha Yona, wao watupa kura kwa jaribio la kugundua ni nani wa kulaumika kwa mashaka yao. Kura yaangukia Yona. Sasa ndipo yeye anapowajulisha kwamba yeye ni Mwebrania, mwabudu wa Yehova, na kwamba akimbilia mbali kutoka kwenye furushi lake alilopewa na Mungu. Awaalika wamvurumishe ndani ya bahari. Baada ya kufanya jitihada zaidi za kusalimisha meli dhorubani, mwishowe wamtupa Yona kutoka melini. Bahari yaacha fujo.

 6. Yona apatwa na nini kuhusiana na yule “samaki mkubwa”?

⁶ Amezwa na “samaki mkubwa” (1:17–2:10). “BWANA [Yehova, NW] akaweka tayari samaki mkubwa ili ammeze Yona, naye Yona akawa ndani ya tumbo la samaki yule muda wa siku tatu, mchana na usiku.” (1:17) Yeye apelekea Yehova sala ya bidii nyingi sana akiwa ndani ya samaki yule. “Akiwa ndani ya tumbo la Sheoli” alilia msaada na kutangaza kwamba atalipa kile ambacho amenadhiri, kwa maana “wokovu ni wa Yehova.” (2:2, 9, NW) Kwa amri ya Yehova, samaki yule amtapika Yona kwenye nchi kavu.

 7. Kuhubiri kwa Yona katika Ninawi kuna matokeo kadiri gani?

⁷ Kuhubiri katika Ninawi (3:1–4:11). Yehova atoa upya amri yake kwa Yona. Yona haepi tena mgawo wake, bali aenda Ninawi. Kule apiga miguu akipita katika barabara za jiji hilo na kupaaza sauti hivi: “Baada ya siku arobaini Ninawi utaangamizwa.” (3:4) Kuhubiri kwake kuna matokeo mazuri. Kuna kutubu kwingi katika Ninawi, na watu wa jiji hilo waanza kutia imani katika Mungu. Mfalme atangaza kwamba mwanadamu na hayawani lazima wafunge na kuvaa gunia. Yehova aachilia jiji hilo kwa rehema.

 8. Yona aitikiaje wakati Yehova anapoonyesha rehema juu ya jiji lile, na Yehova afunuaje ukosefu wa upatani wa nabii huyo?

⁸ Yona aona hawezi kustahimili jambo hilo. Aambia Yehova kwamba alijua muda wote ule kwamba Yeye angeonyesha rehema na kwamba hiyo ndiyo ilifanya atorokee Tarshishi. Aona ni afadhali afe. Akiwa hajaridhika kamwe, Yona apiga kambi upande wa mashariki wa jiji na kungoja aone litakalotukia. Yehova aweka rasmi mtango utokee uwe kivuli juu ya nabii wake mwenye kununa. Kushangilia kwa Yona jambo hilo ni kwa muda mfupi tu. Asubuhi yake Yehova aweka rasmi buu la kuondolea mbali mmea huo, hivi kwamba kinga yao yenye faraja yaondoka kisha mahali pale pabaki wazi ili pawe na upepo wa mashariki wenye joto kali na jua lenye kuunguza. Hapo tena Yona aonelea ni afadhali afe. Yeye atetea uhaki wa kasirani yake kwa kujiona kuwa mwadilifu. Yehova amwonyesha hali yake ya kukosa upatani: Yona alihisi masikitiko kwa ajili ya mtango mmoja lakini yeye amekasirika kwa sababu sasa Yehova ahisi masikitiko kwa ajili ya lile jiji kubwa la Ninawi.

KWA NINI NI CHENYE MAFAA

 9. Ni mtazamo na mwendo gani wa Yona wapasa kutokeza kuwa onyo kwetu?

⁹ Mwendo wa kutenda wa Yona na matokeo yao wapasa kutokeza kuwa onyo kwetu. Yeye alikimbia mbali kutoka kwa kazi aliyopewa na Mungu; yeye angalipaswa kujishughulisha na kazi hiyo na kutumainia Mungu amtegemeze. (Yona 1:3; Luka 9:62; Mit. 14:26; Isa. 6:8) Alipochukua hatua ya kwenda upande usiofaa, yeye alionyesha mtazamo usiofaa kwa kushindwa kujitambulisha waziwazi kwa mabaharia kuwa yeye ni mwabudu wa “BWANA [Yehova, NW], Mungu wa mbingu.” Alikuwa amepoteza ujasiri wake. (Yona 1:7-9; Efe. 6:19, 20) Kujifikiria kwa Yona kulimwongoza atetee heshima yake kwa kumwambia Yehova kwamba muda wote huo alijua kwamba hayo ndiyo yangekuwa matokeo—kwa hiyo ya nini kumpeleka akiwa nabii? Yeye alikaripiwa kwa ajili ya mtazamo huo usio wa staha, wa kulalamika, kwa hiyo twapaswa kunufaika na yaliyompata na kujiepusha na kutafutia kosa uonyeshaji rehema wa Yehova au njia yake ya kufanya mambo.—Yona 4:1-4, 7-9; Flp. 2:13, 14; 1 Kor. 10:10.

10. Fadhili za upendo na rehema za Yehova zatolewaje kielezi katika kitabu cha Yona?

¹⁰ Kinachopita mambo mengine yote katika kitabu cha Yona ni uonyeshaji wacho wa sifa za ajabu za fadhili za upendo na rehema ya Yehova. Yehova alionyesha fadhili za upendo kuelekea Ninawi kwa kupeleka nabii wake aonye juu ya uharibifu uliokuwa ukikaribia, naye alikuwa tayari kuonyesha rehema jiji hilo lilipotubu—rehema iliyoruhusu Ninawi ipone miaka zaidi ya 200 hadi uharibifu wayo na Wamedi na Wababuloni karibu 632 K.W.K. Yeye alionyesha rehema kuelekea Yona kwa kumwokoa katika bahari yenye kusukwa-sukwa na dhoruba na kwa kutokeza mtango ili “kumponya katika hali yake mbaya.” Kwa kutokeza mtango huo wenye kufunika na kisha kuutwaa, Yehova alijulisha Yona kwamba Yeye ataonyesha rehema na fadhili za upendo kwa kulingana na upendezi Wake mzuri.—Yona 1:2; 3:2-4, 10; 2:10; 4:6, 10, 11.

11. Ni nini ‘ishara ya Yona’?

¹¹ Katika Mathayo 12:38-41, Yesu aliambia viongozi wa kidini kwamba ishara pekee ambayo wangepewa ilikuwa ni ‘ishara ya Yona.’ Baada ya siku tatu mchana na usiku za kuwa ndani ya “tumbo la kuzimu [Sheoli, NW],” Yona alienda na kuhubiria Ninawi, hivyo akawa “ishara” kwa Waninawi. (Yona 1:17; 2:2; 3:1-4) Vivyo hivyo, Yesu alitumia sehemu za siku tatu katika kaburi na kufufuliwa. Wanafunzi wake walipotangaza uthibitisho wa tukio hilo, Yesu akawa ishara kwa kizazi hicho. Kwa kulingana na njia ya Kiyahudi ya kuhesabu wakati na mambo ya hakika katika utimizo wa kisa cha Yesu, kipindi hiki cha “siku tatu, mchana na usiku” charuhusu muda ulio punde kuliko siku tatu zilizo kamili.b

12. (a) Yesu asema nini kingine kuhusu Waninawi na Wayahudi wa kizazi chake? (b) “Aliye mkuu zaidi ya Yona” alitokeaje, akiwa na uhusiano gani na Ufalme na wokovu wa Yehova?

¹² Katika mazungumzo ayo hayo, Yesu atofautisha toba ya Waninawi na ugumu wa moyo na katao la waziwazi aliloelekezewa na Wayahudi wakati wa huduma yake, akisema: “Watu wa Ninawi watasimama siku ya hukumu pamoja na watu wa kizazi hiki, nao watawahukumu kuwa wamekosa; kwa sababu wao walitubu kwa mahubiri ya Yona; na hapa yupo aliye mkuu kuliko Yona.” (Ona pia Mathayo 16:4 na Luka 11:30, 32.) “Aliye mkuu kuliko Yona”—Yesu alimaanisha nini kwa maneno hayo? Yeye alikuwa akijirejezea kuwa nabii mkuu zaidi ya wote, Yeye ambaye alitumwa na Yehova akahubiri: “Tubuni; kwa maana ufalme wa mbinguni umekaribia.” (Mt. 4:17) Hata hivyo, Wayahudi walio wengi wa kizazi hicho walikataa ‘ishara ya Yona.’ Vipi leo? Ingawa walio wengi hawatii ujumbe wa Yehova wa onyo, maelfu mengi ulimwenguni pote wana nafasi tukufu ya kusikia habari njema za Ufalme wa Mungu ambazo zilihubiriwa kwa mara ya kwanza na Yesu, “Mwana wa Adamu.” Kama wale Waninawi wenye kutubu, ambao walibarikiwa kupitia kuhubiri kwa Yona, hawa pia waweza kushiriki utayarisho mwingi na wa rehema wa maisha marefu, kwa maana kweli kweli “wokovu hutoka kwa BWANA [Yehova, NW].”—Yona 2:9.

[Maelezo ya Chini]