Sura ya 13

Twatambuliwa kwa Mwenendo Wetu

TWAISHI katika enzi ambayo viwango vya adili vilivyostahiwa kwa muda mrefu vimetupiliwa mbali na sehemu kubwa ya wanadamu. Dini zilizo nyingi za Jumuiya ya Wakristo zimefanya ivyo hivyo, ama kwa sababu ya uvumiliano ama kwa kutoa hoja kwamba nyakati ni tofauti na miiko ya vizazi vya mapema zaidi haitumiki tena. Kama tokeo, Samuel Miller, mkuu wa Masomo ya Kidini katika Chuo Kikuu cha Harvard, alisema hivi: “Kanisa halina makali. Limekubali utamaduni wa wakati wetu na kuufuata.” Athari katika maisha za wale ambao walitegemea makanisa hayo wapate mwongozo imekuwa yenye kuharibu sana.

Kinyume cha hilo, lilipokuwa likizungumza juu ya Mashahidi wa Yehova, L’Eglise de Montréal, gazeti la kila juma la dayosisi kuu ya Katoliki ya Montreal, Kanada, lilisema hivi: “Wana kanuni za adili zenye kutokeza sana.” Hesabu kubwa za walimu wa shule, waajiri-kazi, na wakuu wa serikali hukubaliana na hilo. Ni nini husababisha sifa hiyo?

Kuwa mmoja wa Mashahidi wa Yehova huhusisha mengi zaidi ya kushikamana na muundo fulani wa imani za kimafundisho na kutoa ushahidi kwa wengine juu ya imani hizo. Ukristo wa mapema ulijulikana kuwa “Ile Njia,” na Mashahidi wa Yehova hutambua kwamba dini ya kweli leo lazima iwe njia ya maisha. (Mdo. 9:2, NW) Hata hivyo, kama ilivyokuwa katika mambo mengine Mashahidi wa kisasa hawakupata mara moja ufahamu wenye usawaziko wa yale yaliyohusika katika jambo hilo.

“Tabia au Agano—Jipi Kati ya Hayo?”

Ingawa walianza kwa shauri thabiti la Kimaandiko juu ya uhitaji wa kuwa kama Kristo, mkazo ambao baadhi ya Wanafunzi wa Biblia wa mapema walitia katika “kusitawisha tabia,” kama walivyokuita, ulielekea kupunguza pande fulani za Ukristo wa kweli. Baadhi yao walionekana wakiwa na maoni ya kwamba kuwa muungwana—kuonekana sikuzote kuwa mwenye fadhili na mwema, kusema kwa sauti pole, kuepuka wonyesho wowote wa hasira, kusoma Maandiko kila siku—kungewahakikishia kuingia mbinguni. Lakini hao walikosa kuona uhakika wa kwamba Kristo alikuwa amewapa wafuasi wake kazi ya kufanya.

Tatizo hilo lilizungumzwa kwa uthabiti katika makala “Tabia au Agano—Jipi Kati ya Hayo?” katika toleo la Mei 1, 1926, la The Watch Tower.a Ilionyesha kwamba jitihada za kusitawisha “tabia kamilifu” wakati wa kuwa katika mwili zilifanya wengine waache kujitahidi kwa sababu ya kuvunjika moyo, bali wakati uleule, zikitokeza katika wengine mtazamo wa kujitakia uadilifu na zikaelekea kuwafanya wakose kuona thamani ya dhabihu ya Kristo. Baada ya kukazia imani katika damu ya Kristo iliyomwagwa, makala hiyo ilikazia umaana wa ‘kufanya mambo’ katika utumishi wenye utendaji wa Mungu ili kutoa uthibitisho kwamba mtu alikuwa akifuatia mwendo wenye kumpendeza Mungu. (2 Pet. 1:5-10) Wakati huo, ambapo sehemu kubwa ya Jumuiya ya Wakristo ilikuwa ingali ikijisingizia kushikamana na viwango vya adili vya Biblia, mkazo huo juu ya utendaji uliimarisha ile tofauti iliyokuwako kati ya Mashahidi wa Yehova na Jumuiya ya Wakristo. Tofauti hiyo ilipata kuwa wazi hata zaidi kadiri masuala ya kiadili ambayo yalikuwa yakiwa ya kawaida yalikuwa lazima yashughulikiwe na wote waliodai kuwa Wakristo.

“Mjiepushe na Uasherati”

Kiwango cha Kikristo kuhusu adili ya ngono kiliwekwa katika Biblia muda mrefu uliopita kwa lugha iliyo wazi. “Kwa maana haya ndiyo mapenzi ya Mungu, kule kutakaswa kwenu, kwamba mjiepushe na uasherati . . . Kwa maana Mungu alituita sisi, si kwa kuruhusu ukosefu wa usafi, bali kwa kuhusiana na utakaso. Kwa hiyo, basi, mtu aonyeshaye kupuuza anapuuza, si mtu bali Mungu.” (1 The. 4:3-8, NW) “Ndoa iwe yenye kuheshimika miongoni mwa wote, na kitanda cha ndoa kiwe bila kutiwa unajisi, kwa maana Mungu atawahukumu waasherati na wazinzi.” (Ebr. 13:4, NW) “Je, hamjui kwamba watu wasio waadilifu hawatarithi ufalme wa Mungu? Msiongozwe vibaya. Wala waasherati, . . . wala wazinzi, wala wanaume watunzwao kwa makusudi yasiyo ya asili, wala wanaume walalao pamoja na wanaume, . . . hawatarithi ufalme wa Mungu.”—1 Kor. 6:9, 10, NW.

Katika Watch Tower, uangalifu ulivutwa kwenye kiwango hicho cha Wakristo wa kweli mapema kama Novemba 1879. Lakini hakikuzungumzwa kwa kurudiwarudiwa au kwa urefu kana kwamba hilo lilikuwa tatizo kubwa miongoni mwa Wanafunzi wa Biblia wa mapema. Hata hivyo, kadiri mwelekeo wa ulimwengu ulivyopata kuwa wenye kuendekeza zaidi, uangalifu wenye kuongezeka ulielekezwa kwenye takwa hilo, hasa katika miaka ya karibu na Vita ya Ulimwengu 2. Hiyo ilihitajiwa kwa sababu wengine miongoni mwa Mashahidi wa Yehova walikuwa wakichukua maoni ya kwamba maadamu walikuwa wenye bidii katika kutoa ushahidi, ulegevu kidogo katika adili ya ngono ulikuwa jambo la kibinafsi. Ni kweli kwamba Mnara wa Mlinzi (Kiingereza) la Machi 1, 1935, lilikuwa limetaarifu waziwazi kwamba ushiriki katika huduma ya shambani haukutoa kibali cha mwenendo wa ukosefu wa adili. Lakini si kila mtu aliyezingatia moyoni jambo hilo. Hivyo, katika toleo lalo la Mei 15, 1941, Mnara wa Mlinzi lilizungumzia tena jambo hilo, na kwa kirefu, katika makala yenye kichwa “Siku ya Nuhu.” Lilionyesha kwamba ufasiki wa kingono katika siku ya Nuhu ulikuwa sababu moja iliyofanya Mungu aharibu ulimwengu wa wakati ule, na lilionyesha kwamba jambo ambalo Mungu alifanya wakati huo liliweka kigezo cha jambo ambalo angefanya katika siku yetu. Kwa lugha iliyo wazi lilionya kwamba mtumishi wa Mungu mshika-uaminifu wenye maadili hangeweza kutumia sehemu ya siku yake akifanya mapenzi ya Bwana kisha, saa za baadaye, ajitie katika “kazi za mwili.” (Gal. 5:17-21, NW) Hilo lilifuatiliwa katika Mnara wa Mlinzi la Julai 1, 1942, na makala nyingine ambayo ilishutumu mwenendo usiopatana na viwango vya adili vya Biblia kwa waseja na kwa watu waliofunga ndoa. Hapana mtu aliyepaswa kukata maneno kwamba kushiriki katika kazi ya kuhubiria umma ujumbe wa Ufalme akiwa mmoja wa Mashahidi wa Yehova kulimpa kibali cha kuwa na maisha ya ulegevu. (1 Kor. 9:27) Baada ya wakati, hatua thabiti hata zaidi zingechukuliwa ili kulinda salama usafi wa kiadili wa tengenezo.

Wengine ambao wakati huo walikuwa wakionyesha tamaa ya kuwa Mashahidi wa Yehova walikuwa wamekulia katika maeneo ambako ndoa za majaribio zilikubaliwa, ambako mahusiano ya kingono kati ya wachumba yalivumiliwa, au ambako mahusiano ya kukubaliana kati ya watu wasiofunga ndoa kisheria yalionwa kuwa jambo la kawaida. Waume na wake wachache walikuwa wakijizuia kufanya ngono. Watu wengine mmoja-mmoja, ingawa hawakuwa wametalikana, walikuwa wametengana na wenzi wao kwa njia isiyo ya hekima. Ili kuandaa mwelekezo uliohitajiwa, Mnara wa Mlinzi, wakati wa miaka ya 1950, lilifikiria hali hizo zote, na likazungumza juu ya madaraka ya ndoa, likakazia katazo la Biblia la uasherati, na likaeleza uasherati ni nini, ili kusiwe na kutoelewa vizuri.b—Mdo. 15:19, 20; 1 Kor. 6:18.

Katika mahali ambako watu waliokuwa wakianza kushirikiana na tengenezo la Yehova walikuwa hawachukui kwa uzito viwango vya adili vya Biblia, jambo hilo lilielekezewa uangalifu wa pekee. Hivyo, katika 1945, wakati N. H. Knorr, msimamizi wa tatu wa Watch Tower Society, alipokuwa Kosta Rika, alitoa hotuba juu ya adili ya Kikristo ambayo alisema hivi: “Nyinyi nyote mlio hapa usiku wa leo ambao mwaishi na mwanamke lakini hamjapanga ndoa yenu kisheria, mimi nawapa shauri. Nenda kwenye Kanisa Katoliki na kuandikisha jina lako kuwa mshiriki, kwa sababu huko waweza kuzoea mambo hayo. Lakini hili ni tengenezo la Mungu, na hamwezi kuzoea mambo hayo hapa.”

Kuanzia na miaka ya 1960, wakati wagoni-jinsia-moja walipokuwa wakizidi kufanya mazoea yao waziwazi, makanisa mengi yalijadili jambo hilo, kisha yakawakubali kuwa washiriki. Baadhi ya makanisa sasa hata huweka rasmi wagoni-jinsia-moja kuwa makasisi. Ili kusaidia watu wenye mioyo myeupe ambao walikuwa na masuala juu ya mambo hayo, vichapo vya Mashahidi wa Yehova vilizungumzia maswali hayo pia. Lakini miongoni mwa Mashahidi hakukupata kamwe kuwa na shaka yoyote juu ya jinsi ugoni-jinsia-moja ungeonwa. Kwa nini? Kwa sababu wao hawatendei matakwa ya Biblia kana kwamba haya ni maoni tu ya wanadamu wa enzi nyingine. (1 The. 2:13) Kwa mteremo wao huongoza mafunzo ya Biblia pamoja na wagoni-jinsia-moja ili hao wajifunze matakwa ya Yehova, na watu kama hao waweze kuhudhuria mikutano ya Mashahidi ili kusikiliza, lakini hapana yeyote ambaye huendelea kuwa mgoni-jinsia-moja anayeweza kuwa mmoja wa Mashahidi wa Yehova.—1 Kor. 6:9-11; Yuda 7.

Katika miaka ya majuzi kujitia sana kwa vijana wasiofunga ndoa katika ngono kulipata kuwa jambo la kawaida katika ulimwengu. Vijana katika familia za Mashahidi wa Yehova walihisi msongo, na baadhi yao wakaanza kufuata njia hizo za ulimwengu uliowazunguka. Tengenezo lilishughulikiaje hali hiyo? Makala zilizokusudiwa kusaidia wazazi na vijana waone mambo Kimaandiko zilitangazwa katika Mnara wa Mlinzi na Amkeni! Drama za hali za maisha halisi zilitolewa katika mikusanyiko ili kusaidia kila mtu apate kujua matunda ya kukataa viwango vya adili vya Biblia na ya manufaa ya kutii amri za Mungu. Mojapo zile za kwanza kati ya hizo, iliyoonyeshwa jukwaani katika 1969, ilikuwa na kichwa “Miiba na Mitego Imo Katika Njia ya Mwenye Kujitegemea.” Vitabu maalumu vilitayarishwa ili kusaidia vijana wathamini hekima ya shauri la Biblia. Hivyo vilitia ndani Kupata Faida Zote za Ujana Wako (kilichotangazwa katika Kiingereza 1976) na Maswali Ambayo Vijana Huuliza—Majibu Yafanyayo Kazi (kilichotangazwa katika 1989). Wazee wenyeji walitoa msaada wa kibinafsi wa kiroho kwa watu mmoja-mmoja na familia. Makutaniko ya Mashahidi wa Yehova yalilindwa salama pia kwa kufukuzwa kwa wakosaji wasiotubu.

Kuharibika kwa maadili ya ulimwengu hakukuongoza kwenye maoni ya uendekevu zaidi miongoni mwa Mashahidi wa Yehova. Tofauti na hivyo, Baraza Linaloongoza la Mashahidi wa Yehova limeweka mkazo ulioongezeka juu ya uhitaji wa kuepuka si matendo ya kingono yaliyo haramu tu bali pia mavutano na hali ambazo huharibu kanuni za adili. Wakati wa miongo mitatu iliyopita, limeandaa maagizo ili kuimarisha watu mmoja-mmoja dhidi ya “dhambi za siri” kama vile kupiga punyeto na kuwaweka chonjo kuona hatari za pornografia, vipindi vya televisheni vyenye ukosefu wa adili, na muziki wenye matokeo yenye kupotosha. Hivyo, ingawa mwelekeo wa kiadili wa ulimwengu umekuwa ukishuka, ule wa Mashahidi wa Yehova umekuwa ukipanda juu.

Maisha ya Familia Yenye Kuongozwa na Viwango vya Kimungu

Kushikamana imara na kiwango cha Biblia cha adili ya ngono kumenufaisha sana maisha ya familia ya Mashahidi wa Yehova. Lakini kuwa mmoja wa Mashahidi wa Yehova si uhakikisho kwamba mtu hatakuwa na matatizo ya kinyumbani. Hata hivyo, Mashahidi wanasadikishwa kwamba Neno la Mungu hutoa shauri bora kabisa juu ya jinsi ya kuyashinda matatizo kama hayo. Wana upaji mwingi ambao umetolewa na tengenezo ili kuwasaidia kutumia shauri hilo; na wanapolifuata, matokeo ni yenye kunufaisha kwelikweli.

Mapema kama 1904, buku la sita la Studies in the Scriptures liliandaa mazungumzo mengi juu ya madaraka ya ndoa na wajibu mbalimbali wa wazazi. Tangu wakati huo, mamia ya makala zimetangazwa na hotuba nyingi zimetolewa katika kila kutaniko la Mashahidi wa Yehova ili kusaidia kila mshiriki wa familia athamini fungu lake alilopewa na Mungu. Elimu hiyo ya maisha yenye kujenga ya familia si ya wale waliofunga ndoa karibuni tu bali ni programu yenye kuendelea ambayo huhusisha ndani kutaniko zima.—Efe. 5:22–6:4; Kol. 3:18-21.

Je, Ndoa ya Wake Wengi Ingekubalika?

Hata ingawa desturi zinazohusu ndoa na maisha ya familia hutofautiana katika nchi moja hadi nyingine, Mashahidi wa Yehova hutambua kwamba viwango vilivyowekwa katika Biblia hutumika kila mahali. Kazi yao ilipokuwa ikianza barani Afrika katika karne hii ya 20, Mashahidi walifundisha huko, kama wafanyavyo kila mahali, kwamba ndoa ya Kikristo huruhusu mwenzi mmoja tu wa ndoa. (Mt. 19:4, 5; 1 Kor. 7:2; 1 Tim. 3:2) Hata hivyo, walikuwako mamia ambao walikubali tendo la Biblia la kufichua ibada ya sanamu na wakakubali kwa furaha yale ambayo Mashahidi wa Yehova walifundisha kuhusu Ufalme wa Mungu lakini ambao walibatizwa bila kuacha ndoa ya wake wengi. Ili kusahihisha hali hiyo, Mnara wa Mlinzi (Kiingereza) la Januari 15, 1947, lilikazia kwamba Ukristo hautoi ruhusa kwa ndoa ya wake wengi, hata desturi za mahali ziwe nini. Barua iliyopelekwa kwenye makutaniko ilijulisha wowote waliodai kuwa Mashahidi wa Yehova lakini ambao walikuwa na ndoa ya wake wengi kwamba waliruhusiwa miezi sita ili kurekebisha mambo yao ya ndoa yapatane na kiwango cha Biblia. Jambo hilo lilitiwa nguvu na hotuba iliyotolewa na Ndugu Knorr wakati wa ziara yake barani Afrika mwaka uo huo.

Katika Nigeria, kulikuwa watu wengi wa ulimwengu waliotabiri kwamba jitihada za kukomesha ndoa ya wake wengi miongoni mwa Mashahidi wa Yehova zingemaanisha kwamba idadi ya watu ingepungua. Na ni kweli kwamba si wote waliokuwa na ndoa ya wake wengi na ambao hapo kwanza walikuwa wamebatizwa kuwa Mashahidi walifanya mabadiliko yaliyotakwa hata katika 1947. Kwa kielelezo, Asuquo Akpabio, mwangalizi asafiriye, asimulia kwamba Shahidi mmoja aliyekuwa akikaa kwake katika Ifiayong alimwamsha usiku wa manane na kumwamuru abadili jambo lililokuwa limetangazwa kuhusu takwa la ndoa ya mke mmoja. Kwa sababu alikataa kufanya hivyo, mkaribishi wake alimfukuza aende nje katika mvua iliyokuwa ikinyesha usiku huo.

Lakini kumpenda Yehova kumewapa wengine nguvu inayohitajiwa kutii amri zake. Hapa pana wachache tu kati yao. Katika Zaire mwanamume mmoja aliyekuwa amekuwa Mkatoliki na mwenye ndoa ya wake wengi aliachana na wawili kati ya wake zake ili awe mmoja wa Mashahidi wa Yehova, hata ingawa kumwacha yule aliyependa zaidi aende zake kwa sababu si yeye aliyekuwa ‘mke wa ujana wake’ kulikuwa jaribu kali sana la imani yake. (Mit. 5:18) Katika Dahomey (sasa Benin) aliyekuwa hapo kwanza Mmethodisti ambaye alikuwa angali ana wake watano alishinda vizuizi vigumu sana vya kisheria ili aweze kupata talaka zilizotakwa ndipo astahili ubatizo. Hata hivyo, aliendelea kuandalia riziki hao ambao hapo kwanza walikuwa wake na watoto wake, kama walivyofanya wengine waliowaacha wake zao wa pili. Warigbani Whittington, Mnaijeria, alikuwa mke wa pili kati ya wake wawili wa mume wake. Alipoamua kwamba kumpendeza Yehova, Mungu wa kweli, ndilo lililokuwa jambo la maana zaidi kwake, alikabili ghadhabu ya mume wake halafu ya familia yake mwenyewe. Mume wake alimruhusu kuondoka, pamoja na watoto wake wawili, lakini bila msaada wa kifedha—hata wa nauli. Hata hivyo, yeye alisema hivi: ‘Hapana yoyote ya manufaa za vitu vya kimwili nilizoacha nyuma iwezayo kulingana na kumpendeza Yehova.’

Namna Gani Talaka?

Katika nchi za Magharibi ni vigumu kuona ndoa ya wake wengi, lakini maoni mengine yanayopingana na Maandiko yanazoewa na wengi. Mojawapo ni wazo la kwamba ni afadhali kupata talaka kuliko kuwa na ndoa isiyo na furaha. Katika miaka ya majuzi baadhi ya Mashahidi wa Yehova walianza kuiga roho hiyo, wakitafuta talaka kwa kutegemea misingi kama vile “kutofaana.” Mashahidi wameshughulikiaje jambo hilo? Kampeni yenye juhudi ya elimu kuhusu maoni ya Yehova juu ya talaka huongozwa kwa ukawaida na tengenezo kunufaisha Mashahidi wa muda mrefu pamoja na mamia ya maelfu ya wale wanaoongezwa miongoni mwao kila mwaka.

Mnara wa Mlinzi limeelekeza uangalifu kwenye miongozo gani ya Biblia? Ifuatayo, miongoni mwa mingine: Katika maandishi ya Biblia kuhusu ndoa ya kwanza ya kibinadamu, umoja wa mume na mke unakaziwa; yasema hivi: ‘Lazima mwanamume aambatane na mkewe, nao watakuwa mwili mmoja.’ (Mwa. 2:24) Baadaye, katika Israeli, Sheria ilikataza uzinzi na ikatoa adhabu ya kifo kwa yeyote aliyeufanya. (Kum. 22:22-24) Talaka kwa sababu nyingine zaidi ya uzinzi iliruhusiwa, lakini ‘kwa sababu ya ugumu tu wa mioyo yao,’ kama alivyoeleza Yesu. (Mt. 19:7, 8) Yehova alionaje zoea la mtu kuacha mwenzi wa ndoa ili kuoa mwingine? Malaki 2:16 (NW) hutaarifu: “Amechukia kutaliki.” Hata hivyo, yeye aliruhusu wale ambao walipata talaka waendelee kukaa katika kutaniko la Israeli. Humo, wakikubali nidhamu ya Yehova kwa watu wake, baada ya wakati huenda badala ya moyo wao mgumu kukawa moyo mwororo zaidi, ule ambao ungeweza kuonyesha upendo halisi kwa njia zake.—Linganisha Ezekieli 11:19, 20.

Mara nyingi Mnara wa Mlinzi limetaarifu kwamba wakati Yesu alipokuwa akizungumzia talaka kama ilivyozoewa katika Israeli la kale, alionyesha kwamba kiwango cha juu zaidi kingeanzishwa miongoni mwa wafuasi wake. Alisema kwamba ikiwa yeyote angetaliki mke wake isipokuwa kwa sababu ya uasherati (por·neiʹa, “ngono isiyo halali”) na kufunga ndoa na mwingine, angekuwa akifanya uzinzi; na hata kama hakufunga ndoa tena, angekuwa akimweka mke wake katika hali ya kufanya uzinzi. (Mt. 5:32; 19:9) Hivyo, Mnara wa Mlinzi limeonyesha kwamba kwa Wakristo talaka yoyote ni jambo zito zaidi ya ilivyokuwa katika Israeli. Ingawa Maandiko hayaelekezi kwamba kila mtu apataye talaka apaswa afukuzwe kutoka kutaniko, wale ambao pia hufanya uzinzi na ambao si wenye kutubu hutengwa na ushirika na makutaniko ya Mashahidi wa Yehova.—1 Kor. 6:9, 10.

Mabadiliko makubwa yametukia katika miaka ya majuzi katika maoni ya ulimwengu kuhusu ndoa na maisha ya familia. Ijapokuwa hayo, Mashahidi wa Yehova wameendelea kushikamana na viwango vilivyoandaliwa na Mungu, Mwanzilishi wa ndoa, kama vilivyoandikwa katika Biblia. Kwa kutumia miongozo hiyo, wamejitahidi kusaidia watu wenye mioyo ya haki wazishinde hali ngumu ambazo katika hizo wengi sana hujipata.

Kama tokeo, mabadiliko makubwa yamefanywa katika maisha za wengi ambao wamekubali maagizo ya Biblia kutoka kwa Mashahidi wa Yehova. Wanaume waliokuwa hapo kwanza wapiga-wake, wanaume ambao hawakutimiza madaraka yao, wanaume ambao walitoa uandalizi wa kimwili lakini si wa kihisia-moyo na kiroho—maelfu mengi ya hao wamekuwa waume wenye upendo na akina baba ambao hujali sana watu wa nyumba zao. Wanawake waliokuwa wenye kujitegemea sana, wanawake ambao walipuuza watoto wao na hawakujijali wenyewe au nyumba zao—wengi wao wamekuwa wake ambao hustahi ukichwa na kufuatia mwendo ambao huwafanya wapendwe sana na waume na watoto wao. Vijana ambao kwa ufidhuli walikuwa hawatii wazazi wao na ambao walikuwa waasi dhidi ya jamii kwa ujumla, vijana ambao walikuwa wakiharibu maisha zao wenyewe kwa mambo waliyokuwa wakifanya na hivyo kuletea wazazi wao huzuni ya moyo—wengi wao wamekuja kuwa na kusudi la kimungu maishani, na hilo limesaidia kugeuza utu wao.

Bila shaka, jambo la maana katika kufanikiwa ndani ya familia ni kuwa wafuatiaji wa haki kwa mmoja na mwingine. Ufuatiaji wa haki ni wa muhimu pia katika mahusiano mengineyo.

Takwa la Ufuatiaji wa Haki Hufika Mbali Kadiri Gani?

Mashahidi wa Yehova watambua kwamba ufuatiaji wa haki watakwa katika kila jambo wafanyalo. Ukiwa msingi wa maoni yao, wao huelekeza kwenye maandiko kama haya yafuatayo: Yehova mwenyewe ni “Mungu wa kweli.” (Zab. 31:5) Kwa upande mwingine, kama vile Yesu alivyosema, Ibilisi ndiye “baba ya uwongo.” (Yn. 8:44, NW) Basi, kwa kueleweka, miongoni mwa mambo ambayo Yehova huchukia ni “ulimi wa uongo.” (Mit. 6:16, 17) Neno lake hutuambia: “Sasa kwa kuwa mmeweka mbali ukosefu wa lililo kweli, semeni kweli.” (Efe. 4:25, NW) Na si lazima tu Wakristo waseme kweli, bali kama mtume Paulo, wahitaji pia “kujiendesha wenyewe kwa kufuatia haki katika mambo yote.” (Ebr. 13:18, NW) Hakuna maeneo ya maisha ambapo Mashahidi wa Yehova wanaweza kwa halali kutumia fungu jingine la thamani.

Wakati Yesu alipotembelea nyumba ya Zakayo mtoza ushuru, mwanamume huyo alikiri kwamba mazoea yake ya kikazi yalikuwa yamekuwa yasiyofaa, naye alichukua hatua za kurekebisha matendo ya awali ya unyang’anyi. (Luka 19:8) Katika miaka ya majuzi, ili kuwa na dhamiri safi mbele za Mungu, watu fulani walioanza kushirikiana na Mashahidi wa Yehova wamechukua hatua kama hizo. Kwa kielelezo, katika Hispania mwivi wa kupindukia alianza kujifunza Biblia pamoja na Mashahidi wa Yehova. Upesi dhamiri yake ikaanza kumsumbua; hivyo akarudisha kwa mwajiri-kazi wake wa zamani na majirani wake bidhaa zilizoibwa, kisha akapeleka vitu vingine kwa polisi. Alitakwa alipe faini na kutumikia kifungo kifupi gerezani, lakini sasa ana dhamiri safi. Katika Uingereza, baada ya miezi miwili tu ya funzo la Biblia pamoja na mmoja wa Mashahidi wa Yehova, mtu aliyekuwa hapo kwanza mwivi wa almasi alijitolea kwa polisi, ambao walishangaa; walikuwa wamekuwa wakimtafuta kwa miezi sita. Wakati wa miaka miwili na nusu aliyotumia gerezani, alijifunza Biblia kwa bidii na akajifunza kushiriki kweli za Biblia na wengine. Baada ya kuachiliwa alijitolea abatizwe awe mmoja wa Mashahidi wa Yehova.—Efe. 4:28.

Sifa ya Mashahidi wa Yehova kwa ajili ya ufuatiaji wa haki inajulikana sana. Jambo ambalo waajiri-kazi wamejua si lile tu la kwamba Mashahidi hawatawaibia bali pia la kwamba hawatasema uwongo au kuandika maandishi bandia kwa mwelekezo wa waajiri-kazi—la, hata wajapotishwa kuwa watapoteza kazi yao. Kwa Mashahidi wa Yehova uhusiano mwema pamoja na Mungu ni jambo la maana zaidi ya kibali cha binadamu yeyote. Na wanajua kwamba, hata wawe wapi au wawe wanafanya nini, “vitu vyote viko uchi na vikiwa vimefunuliwa wazi machoni pake ambaye kwake sisi tuna kutoa hesabu.”—Ebr. 4:13, NW; Mit. 15:3.

Katika Italia gazeti la habari La Stampa lilisema hivi kuhusu Mashahidi wa Yehova: “Wanafanya wanayohubiri . . . kanuni bora za adili kupenda jirani, kukataa kuwa na mamlaka, kutofanya jeuri na ufuatiaji wa haki wa kibinafsi (ambazo kwa Wakristo walio wengi ni ‘desturi za Jumapili’ zinazofaa kuhubiriwa tu kutoka mimbari) zaongoza njia yao ya maisha ‘ya kila siku.’” Na katika Marekani, Louis Cassels, mhariri wa habari za dini kwa ajili ya United Press International, Washington, D.C., aliandika hivi: “Mashahidi hushikamana na imani zao kwa uaminifu sana, hata wakati kufanya hivyo kunagharimu sana.”

Kwa Nini Kucheza Kamari Hakujawa Suala Miongoni Mwao

Katika nyakati zilizopita, ufuatiaji wa haki kwa ujumla ulishirikishwa na kuwa tayari kufanya kazi kwa bidii. Kucheza kamari, yaani, kuhatarisha kupoteza kiasi cha fedha kwa kukisia matokeo katika mchezo au tukio jingine, kulidharauliwa na jamii kwa ujumla. Lakini kadiri roho ya ubinafsi ya kutaka kuwa tajiri ilivyoanza kuenea katika karne ya 20, kucheza kamari—halali na kusiko halali—kukaenea. Kunadhaminiwa si na wahalifu tu bali mara nyingi pia na kanisa na serikali za kilimwengu ili kupata fedha. Mashahidi wa Yehova wameshughulikiaje badiliko hilo la maoni katika jamii? Kwa msingi wa kanuni za Biblia.

Kama vile imeonyeshwa katika vichapo vyao, hamna amri hususa katika Biblia isemayo, Ni lazima usicheze kamari. Lakini tunda la kucheza kamari ni baya daima, na tunda hilo bovu limefichuliwa na Mnara wa Mlinzi na Amkeni! kwa nusu karne. Zaidi ya hilo, magazeti hayo yameonyesha kwamba kucheza kamari kwa namna yoyote kwahusu mitazamo ambayo Biblia huonya dhidi yayo. Kwa kielelezo, kupenda fedha: “Kupenda fedha ni mzizi wa mambo mabaya ya namna zote.” (1 Tim. 6:10, NW) Na ubinafsi: “Wala usitamani . . . kitu cho chote alicho nacho jirani yako.” (Kum. 5:21; linganisha 1 Wakorintho 10:24.) Pia pupa: “Mkome kuchangamana katika ushirika pamoja na yeyote aitwaye ndugu ambaye ni . . . mwenye pupa.” (1 Kor. 5:11, NW) Kwa kuongezea, Biblia huonya juu ya kuomba “Bahati [Njema]” kana kwamba ni kani fulani yenye nguvu zipitazo zile za asili ambayo ingeweza kutoa mapendeleo. (Isa. 65:11) Kwa kuwa wanazingatia moyoni maonyo hayo ya Kimaandiko, Mashahidi wa Yehova huepuka kwa imara kucheza kamari. Na tangu 1976 wametia jitihada za pekee kuepuka kuwa na yeyote miongoni mwao ambaye kazi yake ya kimwili ingemtambulisha waziwazi kuwa sehemu ya tengenezo la kucheza kamari.

Kucheza kamari hakujapata wakati wowote kuwa suala kubwa miongoni mwa Mashahidi wa Yehova. Wanajua kwamba badala ya kusitawisha roho ya pato kwa hasara ya wengine, Biblia huwatia moyo kufanya kazi kwa mikono yao, kuwa waaminifu katika kutunza waliyokabidhiwa, kuwa wakarimu, kushiriki vitu na wale wenye uhitaji. (Efe. 4:28; Luka 16:10; Rum. 12:13; 1 Tim. 6:18) Je, jambo hilo hutambuliwa kwa urahisi na wengine wanaokuwa na shughuli pamoja nao? Ndiyo, hasa na wale wanaokuwa na shughuli za kikazi pamoja nao. Ni jambo la kawaida kwa waajiri-kazi kuwatafuta Mashahidi wa Yehova wawafanyie kazi kwa sababu wanajua kudhamiria na kutumainika kwao. Wanajua kwamba dini ya Mashahidi ndiyo huwafanya kuwa watu wa aina walivyo.

Vipi Tumbaku na Matumizi Mabaya ya Dawa za Kulevya?

Biblia haitaji tumbaku, wala haitaji zile dawa nyingine nyingi ambazo hutumiwa vibaya leo. Lakini inaandaa miongozo ambayo imesaidia Mashahidi wa Yehova kuamua ni mwendo gani wa mwenendo ambao ungempendeza Mungu. Hivyo, huko nyuma kama 1895 wakati Watch Tower lilipotoa maelezo juu ya matumizi ya tumbaku, lilielekeza uangalifu kwenye 2 Wakorintho 7:1 (NW), lisemalo hivi: “Kwa hiyo, kwa kuwa tuna ahadi hizi, wapendwa, acheni tujisafishe wenyewe kila unajisi wa mwili na wa roho, tukikamilisha utakatifu katika hofu ya Mungu.”

Kwa miaka mingi shauri hilo lilionekana kuwa latosha. Lakini kadiri kampuni za tumbaku zilivyotumia matangazo kuonyesha uvutaji kuwa wenye kuvutia, halafu matumizi mabaya ya dawa “zisizo halali” yakaenea, shauri zaidi lilihitajiwa. Kanuni nyingine za Biblia zilikaziwa: staha kwa Yehova, Mpaji-Uhai (Mdo. 17:24, 25); kumpenda jirani (Yak. 2:8), na uhakika wa kwamba mtu asiyempenda binadamu mwenzake kwa kweli hampendi Mungu (1 Yoh. 4:20); pia utii kwa watawala wa kilimwengu (Tito 3:1). Ilionyeshwa kwamba neno la Kigiriki phar·ma·kiʹa, ambalo kwa msingi huonyesha “matumizi ya dawa za kulevya,” lilitumiwa na waandikaji wa Biblia kurejezea ‘zoea la kuwasiliana na roho waovu’ kwa sababu ya matumizi ya dawa za kulevya katika mazoea ya kuwasiliana na roho waovu.—Gal. 5:20.

Huko nyuma katika 1946, gazeti Consolation lilifichua hali ya shuhuda zilizotolewa na watu waliolipwa ambazo mara nyingi huwa ni za kudanganya na ambazo hutumiwa katika matangazo ya sigareti. Kadiri uthibitisho wa kisayansi ulivyopatikana, Amkeni!, mwandamizi wa Consolation, pia lilichapisha uthibitisho kwamba matumizi ya tumbaku hutokeza kansa, maradhi ya moyo, dhara kwa mtoto asiyezaliwa wa mwanamke mjamzito, na dhara kwa wasiovuta tumbaku wanaolazimika kuvuta hewa yenye kujaa moshi, pamoja na uthibitisho wa kwamba nikotini hutokeza uzoevu. Uangalifu umevutwa kwenye matokeo yenye kulevya ya bangi na uthibitisho wa kwamba matumizi yayo yaweza kutokeza dhara katika ubongo. Vivyo hivyo hatari kubwa za dawa nyingine za kulevya zimezungumzwa kwa kurudiarudia kwa manufaa ya wasomaji wa vichapo vya Watch Tower.

Muda mrefu kabla mashirika ya serikali kukubali ni kwa kadiri gani yapaswa kuweka watu chonjo kuona madhara ya kutumia tumbaku, Mnara wa Mlinzi, (Kiingereza) katika toleo lalo la Machi 1, 1935, lilieleza wazi kwamba hapana mtu aliyekuwa mtumiaji wa tumbaku ambaye angeweza kuwa mshiriki wa wafanyakazi wa makao makuu ya Watch Tower Bible and Tract Society au awe mmoja wa wawakilishi wake waliowekwa rasmi. Baada ya watumishi wote katika makutaniko ya Mashahidi wa Yehova kuwekwa rasmi na Sosaiti (mpango ambao ulianza katika 1938), Mnara wa Mlinzi (Kiingereza) la Julai 1, 1942, lilitaarifu kwamba katazo juu ya matumizi ya tumbaku lilihusu pia watumishi hao wote waliowekwa rasmi. Katika maeneo fulani miaka kadhaa ilipita kabla hilo halijatekelezwa kikamili. Hata hivyo, walio wengi wa Mashahidi wa Yehova waliitikia kwa kupendelea shauri hilo la Kimaandiko na kielelezo kizuri cha wale waliochukua uongozi miongoni mwao.

Ikiwa hatua zaidi ya kusonga mbele kupatana na matumizi ya shauri hilo la Biblia, hakuna wowote waliokuwa wangali wanavuta tumbaku waliokubaliwa kwa ajili ya ubatizo kuanzia 1973 na kuendelea. Wakati wa miezi iliyofuata, wale waliokuwa watendaji katika kutokeza tumbaku au kuendeleza uuzaji wa tumbaku walisaidiwa kutambua kwamba hawangeweza kuendelea kufanya hivyo na wakubaliwe kuwa Mashahidi wa Yehova. Shauri la Neno la Mungu lazima litumiwe kwa kupatana katika kila upande wa maisha. Kutumia hivyo kanuni za Biblia kwa habari ya matumizi ya tumbaku, bangi, na ziitwazo eti dawa kali za kulevya kumelinda Mashahidi. Kwa kutumia Maandiko, wameweza pia kusaidia maelfu mengi ya watu ambao maisha zao zilikuwa zikiharibiwa na matumizi mabaya ya dawa za kulevya.

Je, Vinywaji Vyenye Kileo Ni Tofauti?

Vichapo vya Watch Tower havijachukua maoni ya kwamba matumizi ya vinywaji vyenye kileo ni sawa na matumizi mabaya ya dawa za kulevya. Kwa nini sivyo? Vyaeleza hivi: Muumba ajua jinsi tulivyoumbwa, na Neno lake huruhusu matumizi ya kiasi ya vinywaji vyenye kileo. (Zab. 104:15; 1 Tim. 5:23) Lakini Biblia huonya pia dhidi ya ‘kunywa sana,’ na hushutumu vikali ulevi.—Mit. 23:20, 21, 29, 30; 1 Kor. 6:9, 10; Efe. 5:18.

Kwa sababu kunywa vinywaji vyenye kulevya bila kiasi kulikuwa kukiharibu maisha za watu wengi, Charles Taze Russell mwenyewe alipendelea kuviepuka kabisa. Hata hivyo, alikiri kwamba Yesu alitumia divai. Wakati wa karne ya 19 na sehemu ya mapema ya karne ya 20, kulikuwa msukosuko mwingi wa umma ukitaka kuwe katazo la kisheria la kileo katika Marekani. Watch Tower lilielewa maoni ya wale waliokuwa wakijaribu kupigana na dhara kutokana na kileo, lakini halikujiunga na kampeni yao ya kutaka sheria zenye kukataza zipitishwe. Hata hivyo, gazeti hilo lilionyesha kwa uthabiti madhara yatokanayo na kutumia kileo kupita kiasi lilitaarifu mara nyingi kwamba ingekuwa afadhali kujiepusha kabisa na divai na kileo. Wale waliohisi kwamba wangeweza kutumia kileo kwa kiasi walitiwa moyo kufikiria Warumi 14:21 (NW), lisemalo hivi: “Ni vema kutokula nyama au kunywa divai au kufanya jambo lolote ambalo juu yalo ndugu yako akwazika.”

Hata hivyo, katika 1930, wakati msimamizi wa Shirika la Kupinga Nyumba za Kuuzia Kileo katika Marekani alipofikia hatua ya kudai hadharani kwamba tengenezo lake lilikuwa “limezaliwa na Mungu,” J. F. Rutherford, wakati ule akiwa msimamizi wa Watch Tower Society, alitumia pindi hiyo kutoa hotuba za redio kuonyesha kwamba dai kama hilo ni sawa na uchongezi dhidi ya Mungu. Kwa nini? Kwa sababu Neno la Mungu halipigi marufuku matumizi yote ya divai; kwa sababu sheria zenye kukataza hazikuwa zikikomesha ulevi, ambao Mungu hushutumu; na kwa sababu badala ya kufanya hivyo, sheria zenye kukataza matumizi ya kileo zilikuwa zikisababisha kutengenezwa na kugawanywa kwa vileo haramu na kutokeza ufisadi katika serikali.

Matumizi ya vinywaji vyenye kileo au kujiepusha navyo huonwa kuwa jambo la kibinafsi miongoni mwa Mashahidi wa Yehova. Lakini wanashikamana na takwa la Kimaandiko la kwamba waangalizi lazima wawe “wenye kiasi katika mazoea.” Usemi huo unatafsiriwa kutokana na neno la Kigiriki ne·phaʹli·on, ambalo humaanisha, kihalisi, ‘-enye kulevuka, -enye kiasi; kujiepusha na divai, ama kabisa ama angalau kwa matumizi yayo yasiyo ya kiasi.’ Watumishi wa huduma, pia lazima wawe “si wenye kujitoa kwa kunywa divai nyingi.” (1 Tim. 3:2, 3, 8, NW) Hivyo, wanywao kwa wingi sana hawastahili mapendeleo ya pekee ya utumishi. Uhakika wa kwamba wale wachukuao uongozi miongoni mwa Mashahidi wa Yehova huweka kielelezo chema huwapa uhuru wa kusema katika kusaidia wengine ambao huenda wakaelekea kutegemea vinywaji vyenye kileo ili kuuweza mkazo au huenda, kwa kweli, wakahitaji kujiepusha nacho kabisa ili waendelee kukaa wamelevuka. Matokeo ni nini?

Kama kielelezo, ripoti ya habari kutoka kusini-kati mwa Afrika yataarifu hivi: “Kutokana na habari zote, yale maeneo ambamo Mashahidi wa Yehova ni wenye nguvu zaidi miongoni mwa Waafrika sasa ni maeneo yasiyo na matata kwa kadiri kubwa kuliko yale ya wastani. Hakika wamekuwa wenye kutenda dhidi ya wenye kuleta msukosuko, uchawi, ulevi na jeuri ya aina yoyote.”—The Northern News (Zambia).

Njia nyingine ya maana ambayo mwenendo wa Mashahidi wa Yehova hutofautiana na ule wa ulimwengu ni kuhusiana na—

Staha kwa Uhai

Staha hiyo hutokana na kutambua uhakika wa kwamba uhai ni zawadi kutoka kwa Mungu. (Zab. 36:9; Mdo. 17:24, 25) Inatia ndani kutambua kwamba hata uhai wa wasiozaliwa ni wenye thamani machoni pa Mungu. (Kut. 21:22-25; Zab. 139:1, 16) Huzingatia jambo la kwamba “kila mmoja wetu atatoa hesabu kwa Mungu kwa ajili yake mwenyewe.”—Rum. 14:12, NW.

Kupatana na kanuni hizo za Biblia, Mashahidi wa Yehova wamejiepusha daima na zoea la kutoa mimba. Ili kutoa mwelekezo timamu kwa wasomaji walo, gazeti Amkeni! limewasaidia wathamini kwamba usafi wa adili ni takwa la kimungu; limezungumzia kirefu maajabu ya utaratibu wa uzazi pamoja na mambo ya kiakili na ya kimwili yahusuyo uzazi wa mtoto. Katika enzi ya baada ya Vita ya Ulimwengu 2 wakati utoaji-mimba ulipopata kuwa jambo la kawaida zaidi, Mnara wa Mlinzi lilionyesha waziwazi kwamba zoea hilo ni kinyume cha Neno la Mungu. Likisema waziwazi, toleo la Desemba 15, 1969, lilisema hivi: “Utoaji-mimba ili tu kuondolea mbali mtoto asiyetakwa ni sawa na kutwaa uhai wa kibinadamu kimakusudi.”

Kwa Nini Kutiwa Damu Mishipani Kunakataliwa

Staha kwa uhai inayoonyeshwa na Mashahidi wa Yehova imeongoza pia mtazamo wao kuelekea kutiwa damu mishipani. Wakati kutia damu mishipani kulipopata kuwa suala linalowakabili, Mnara wa Mlinzi (Kiingereza) la Julai 1, 1945, lilifafanua kirefu maoni ya Kikristo kuhusu utakatifu wa damu.c Lilionyesha kwamba damu ya wanyama na pia ya wanadamu ilitiwa ndani ya katazo la kimungu ambalo lilifanywa kuwa wajibu kwa Nuhu na wazao wake wote. (Mwa. 9:3-6) Lilionyesha kwamba takwa hilo lilikaziwa tena katika karne ya kwanza katika amri ya kwamba Wakristo ‘wajiepushe na damu.’ (Mdo. 15:28, 29) Makala iyo hiyo ilionyesha waziwazi kutokana na Maandiko kwamba ni matumizi ya kidhabihu tu ya damu yaliyopata kukubaliwa na Mungu, na kwamba kwa kuwa dhabihu za wanyama zilizotolewa chini ya Sheria ya Musa zilifananisha dhabihu ya Kristo, kutojali takwa la kwamba Wakristo ‘wajiepushe na damu’ kungekuwa uthibitisho wa ukosefu mbaya sana wa staha kwa dhabihu ya fidia ya Yesu Kristo. (Law. 17:11, 12; Ebr. 9:11-14, 22) Kupatana na uelewevu huo wa mambo, kuanzia 1961 wowote waliopuuza takwa hilo la kimungu, wakakubali kutiwa damu mishipani, na wakadhihirisha mtazamo wa kutotubu walitengwa na ushirika wa makutaniko ya Mashahidi wa Yehova.

Mwanzoni, athari mbaya za kimwili za kutiwa damu mishipani hazikuzungumzwa katika vichapo vya Watch Tower. Baadaye, habari kama hiyo ilipopatikana, hiyo pia ilitangazwa—si ikiwa sababu inayofanya Mashahidi wa Yehova wakatae kutiwa damu mishipani, bali ili kuimarisha uthamini wao wa katazo ambalo Mungu mwenyewe alikuwa ameweka juu ya matumizi ya damu. (Isa. 48:17) Kwa kusudi hilo, katika 1961 kile kijitabu Blood, Medicine and the Law of God kilichofanyiwa uchunguzi mwingi wa uangalifu kilitangazwa. Katika 1977 kijitabu kingine kilichapwa. Hicho, chenye kichwa Mashahidi wa Yehova na Suala la Damu, kwa mara nyingine tena kilikazia uhakika wa kwamba msimamo unaochukuliwa na Mashahidi wa Yehova ni wa kidini, ukitegemea yale yanayosemwa na Biblia, na hautegemei hatari za kiafya au za kitiba. Habari za karibuni zaidi juu ya kichwa hicho ilitolewa katika 1990 katika broshua Damu Yaweza Kuokoaje Uhai Wako? Kwa kutumia vichapo hivyo, Mashahidi wa Yehova wamejitahidi sana kupata ushirikiano wa madaktari na kuwasaidia kuelewa msimamo wa Mashahidi. Hata hivyo, kwa miaka mingi matumizi ya damu mishipani yameonwa na wataalamu wa kitiba kuwa yenye maana sana.

Hata ingawa Mashahidi wa Yehova waliambia madaktari kwamba hawakuwa na katazo la kidini juu ya matibabu yaliyo badala, kukataa kutiwa damu mishipani hakukuwa rahisi. Mara nyingi, msongo mwingi uliletwa juu ya Mashahidi na familia zao wakubali lile lililokuwa wakati huo zoea la kitiba la kidesturi. Katika Puerto Riko katika Novemba 1976, Ana Paz de Rosario mwenye umri wa miaka 45, alikubali upasuaji na utibabu uliohitajiwa lakini akaomba kwamba kwa sababu ya imani zake za kidini, damu isitumiwe. Hata hivyo, wakiwa na amri ya mahakama, polisi watano na wauguzi watatu walikwenda katika chumba chake cha hospitali baada ya usiku kati, wakamfunga kwenye kitanda, na kumtia damu mishipani kwa nguvu, kinyume cha mapenzi yake na yale ya mume na watoto wake. Alipatwa na mshtuko, akafa. Kwa vyovyote hiyo haikuwa kesi ya pekee, wala dhuluma hizo hazikutukia katika Puerto Riko tu.

Katika Denmark, wazazi Mashahidi walifuatwa na polisi katika 1975 kwa sababu walikataa kuruhusu mwana wao mchanga atiwe damu mishipani kwa nguvu lakini, badala ya hivyo, wakatafuta matibabu yaliyo badala. Katika Italia, katika 1982, mume na mke waliokuwa wametafuta kwa upendo msaada wa kitiba katika nchi nne kwa ajili ya binti yao aliyekuwa na ugonjwa usioponyeka walihukumiwa miaka 14 gerezani kwa shtaka la uuaji-kimakusudi baada ya msichana wao kufa alipokuwa akitiwa damu mishipani kwa amri ya mahakama.

Mara nyingi, kuhusiana na majaribio ya kutia damu mishipani kwa nguvu katika watoto wa Mashahidi wa Yehova, uhasama mwingi wa umma umechochewa na vyombo vya habari. Katika visa fulani, hata bila kusikilizwa na mahakama ili wazazi waeleze, mahakimu wameamuru kwamba watoto wao watiwe damu mishipani. Hata hivyo, katika visa zaidi ya 40 katika Kanada, watoto waliotiwa damu mishipani walirudishwa kwa wazazi wao wakiwa wamekufa.

Si madaktari na mahakimu wote hukubaliana na njia hizo za kimabavu. Wachache walianza kuhimiza mtazamo wenye kusaidia. Baadhi ya madaktari walitumia stadi zao kuandaa utibabu bila damu. Kwa kufanya hivyo, walipata ujuzi mwingi katika upasuaji wa kila aina usiotumia damu. Hatua kwa hatua ikaonyeshwa kwamba aina zote za upasuaji zingeweza kufanywa kwa mafanikio, kwa watu wazima na vitoto pia, bila kutia damu mishipani.d

li kuzuia mikabiliano isiyo ya lazima katika hali za dharura, mapema katika miaka ya 1960 Mashahidi wa Yehova walianza kufanya ziara za pekee kwa madaktari wao ili kuzungumzia msimamo wao na kuwaandalia fasihi inayofaa. Baadaye waliomba kwamba taarifa iliyoandikwa iwekwe katika faili za kitiba za watu mmoja-mmoja ikitaarifu kwamba hawapaswi kutiwa damu mishipani. Kufikia miaka ya 1970, walilifanya kuwa zoea la kawaida kubeba wao binafsi kadi ya kutahadharisha wafanyakazi wa kitiba juu ya uhakika wa kwamba hawapaswi kutiwa damu mishipani chini ya hali zozote. Baada ya kushauriana na madaktari na wanasheria, hali ya kadi hiyo ilirekebishwa ili kuifanya kuwa hati ya kisheria.

Ili kutegemeza Mashahidi wa Yehova katika azimio hilo la kuzuia wasitiwe damu mishipani, ili kuondolea mbali kutoelewa vizuri upande wa madaktari na hospitali, na ili kuanzisha roho ya ushirikiano zaidi kati ya mashirika ya kitiba na wagonjwa Mashahidi, Halmashauri za Uhusiano na Hospitali zimeanzishwa kwa mwelekezo wa Baraza Linaloongoza la Mashahidi wa Yehova. Kutoka halmashauri chache kama hizo katika 1979, idadi yao imeongezeka kufikia zaidi ya 800 katika nchi zaidi ya 70. Wazee walioteuliwa wamezoezwa nao wanaandaa utumishi kama huo katika Amerika Kaskazini, Mashariki ya Mbali, nchi kubwa za Pasifiki Kusini, Ulaya, na Amerika ya Latin. Kuongezea kueleza msimamo wa Mashahidi wa Yehova, wazee hao huwajulisha wafanyakazi wa hospitali juu ya uhakika wa kwamba kuna matibabu mengine halali yaliyo badala ya mitio ya damu. Katika hali za dharura wanasaidia katika kuanzisha mashauriano kati ya madaktari wanaotoa utunzaji wa kwanza na wapasuaji ambao wameshughulikia magonjwa kama hayo kwa ajili ya Mashahidi bila damu. Inapokuwa lazima, halmashauri hizo zimetembelea si wafanyakazi wa hospitali tu bali pia mahakimu ambao wamehusika katika kesi ambazo hospitali zimetafuta amri za mahakama ili kutia damu mishipani.

Wakati staha kwa imani zao za kidini kuhusu utakatifu wa damu haingeweza kuhakikishwa kwa njia nyinginezo, pindi kwa pindi, Mashahidi wa Yehova hata wamewapeleka mahakamani madaktari na hospitali. Kwa kawaida wametafuta tu amri ya kuzuia au hati ya kuwazuia kutenda kimabavu. Ingawa hivyo, katika miaka ya karibuni, hata wameshtaki mahakamani madaktari na hospitali zilizotenda kimabavu ili walipwe ridhaa. Katika 1990 Mahakama ya Rufani ya Ontario, katika Kanada, ilikubaliana na shtaka kama hilo kwa sababu daktari mmoja alikuwa amepuuza kadi iliyokuwa katika kibeti cha mgonjwa iliyokuwa imetaarifu waziwazi kwamba Shahidi huyo hangeweza kukubali kutiwa damu mishipani chini ya hali zozote. Katika Marekani, tangu 1985, angalau mashtaka kumi kama hayo ya kutaka kulipwa ridhaa yamefanywa katika sehemu mbalimbali za nchi, na mara nyingi wale wanaoshtakiwa wameamua kumaliza shtaka hilo nje ya mahakama kwa kulipa kiasi kilichotakwa badala ya kukabili uwezekano wa kwamba kikundi cha mahakimu kingeamuru mshtaki alipe ridhaa kubwa hata zaidi. Mashahidi wa Yehova wameazimia kabisa kutii katazo la kimungu juu ya matumizi ya damu. Wao hawataki kushtaki madaktari mahakamani, lakini watafanya hivyo ikihitajiwa ili kuwazuia wasitumie kwa nguvu juu ya Mashahidi utibabu ambao huwachukiza kiadili.

Umma unazidi kujua hatari zinazoambatana na kutiwa damu mishipani. Kwa kadiri fulani, hiyo ni kwa sababu ya hofu ya kupatwa na UKIMWI. Hata hivyo, Mashahidi wanasukumwa na tamaa yao ya moyo ya kumpendeza Mungu. Katika 1987 gazeti la kila siku la Kifaransa Le Quotidien du Médecin lilitaarifu hivi: “Labda Mashahidi wa Yehova hawakosei kwa kukataa matumizi ya vitu vilivyofanyizwa kwa damu, maana ni kweli kwamba hesabu fulani ya vitu vyenye kuleta maradhi vyaweza kupitishwa kwa damu iliyotiwa mishipani.”

Msimamo uchukuliwao na Mashahidi wa Yehova hautegemei ujuzi wa kitiba wa hali ya juu unaotokana nao. Wana uhakika tu kwamba njia za Yehova zafaa na kwamba ‘yeye hatawanyima chochote kilicho chema’ watumishi wake waaminifu-washikamanifu. (Zab. 19:7, 11; 84:11) Hata ikimpasa Shahidi kufa kama tokeo la kupoteza damu—na hilo limetukia pindi kwa pindi—Mashahidi wa Yehova wana usadikisho kamili kwamba Mungu hasahau waaminifu wake bali atawarudisha kwenye uhai kwa njia ya ufufuo.—Mdo. 24:15.

Wakati Watu Mmoja-Mmoja Wachaguapo Kupuuza Viwango vya Biblia

Mamilioni ya watu wamejifunza Biblia na Mashahidi wa Yehova, lakini si wote wamepata kuwa Mashahidi. Wakati baadhi ya watu hao wanapojifunza vile viwango vya juu vinavyotumika, wanaamua kwamba hiyo siyo namna ya maisha wanayotaka. Wote wanaobatizwa wanapewa kwanza maagizo kamili katika mafundisho ya msingi ya Biblia, na baada ya hapo (hasa tangu 1967) wazee katika kutaniko hupitia mafundisho hayo pamoja na kila mmoja anayetaka kubatizwa. Kila jitihada hufanywa kuhakikisha kwamba wale wanaobatizwa wanaelewa waziwazi si mafundisho tu bali pia yanayotiwa ndani ya mwenendo wa Kikristo. Hata hivyo, namna gani ikiwa baadaye baadhi yao waruhusu kupenda ulimwengu kuwashawishi waingie katika kosa zito?

Mapema kama 1904, katika kitabu The New Creation, uangalifu ulitolewa juu ya uhitaji wa kuchukua hatua ifaayo ili kutaniko lisiharibiwe kiadili. Uelewevu ambao Wanafunzi wa Biblia walikuwa nao wakati huo wa utaratibu wa kushughulika na wakosaji kama inavyoonyeshwa katika Mathayo 18:15-17 ulizungumzwa. Kwa hiyo, kupatana na hilo, katika pindi chache, kulikuwa ‘majaribu ya kihukumu ya kanisa’ ambayo katika hayo uthibitisho wa kosa katika visa vizito ulitolewa kwa kutaniko zima. Miaka mingi baadaye, Mnara wa Mlinzi (Kiingereza), katika toleo lalo la Mei 15, 1944, lilipitia habari hiyo kwa msaada wa Biblia nzima na likaonyesha kwamba mambo kama hayo yaliyohusu kutaniko yapasa kushughulikiwa na ndugu wenye madaraka waliokabidhiwa uangalizi wa kutaniko. (1 Kor. 5:1-13; linganisha Kumbukumbu la Torati 21:18-21.) Hiyo ilifuatwa, katika Mnara wa Mlinzi la Machi 1, 1952, na makala ambazo zilikazia si utaratibu ufaao tu bali pia uhitaji wa kuchukua hatua ili kuweka tengenezo likiwa safi. Kwa kurudiarudia tangu hapo, habari hiyo imepewa ufikirio. Lakini sikuzote malengo yamekuwa yaleyale: (1) kuweka tengenezo likiwa safi na (2) kukazia kwa mkosaji uhitaji wa toba ya moyo mweupe kwa kusudi la kumpata tena.

Katika karne ya kwanza, kulikuwa wengine walioacha imani kwa ajili ya maisha ya ulegevu. Wengine walikengeushwa kutoka katika imani kwa sababu ya mafundisho ya uasi-imani. (1 Yoh. 2:19) Jambo ilo hilo laendelea kutukia miongoni mwa Mashahidi wa Yehova katika karne ya 20. Kwa huzuni, katika miaka ya majuzi imehitajiwa kutenga na ushirika kila mwaka makumi ya maelfu ya wakosaji wasiotubu. Wazee mashuhuri wamekuwa miongoni mwao. Matakwa yaleyale ya Kimaandiko hutumika kwa wote. (Yak. 3:17) Mashahidi wa Yehova wajua kwamba kudumisha tengenezo safi kiadili ni muhimu ili kuendelea kuwa na kibali cha Yehova.

Kuvaa Utu Mpya

Yesu alihimiza watu wawe safi si nje tu bali pia ndani. (Luka 11:38-41) Alionyesha kwamba mambo ambayo sisi husema na kufanya huonyesha yaliyo moyoni mwetu. (Mt. 15:18, 19) Kama vile mtume Paulo alivyoeleza, ikiwa sisi tumefundishwa kwelikweli na Kristo, ‘tutafanywa wapya katika kani inayotendesha akili zetu’ nasi ‘tutavaa utu mpya, ulioumbwa kulingana na mapenzi ya Mungu katika uadilifu wa kweli na uaminifu-mshikamanifu.’ (Efe. 4:17-24, NW) Wale wanaofundishwa na Kristo hutafuta kupata “mtazamo uleule wa akili aliokuwa nao Kristo Yesu” ili wafikiri na kutenda kama alivyofanya. (Rum. 15:5, NW) Mwenendo wa Mashahidi wa Yehova wakiwa watu mmoja-mmoja ni wonyesho wa kadiri ambayo kwa kweli wamefanya hivyo.

Mashahidi wa Yehova hawadai kwamba mwenendo wao hauna waa. Lakini wana moyo wa bidii katika jitihada zao za kuwa waigaji wa Kristo wajipatanishapo na kiwango bora cha mwenendo cha Biblia. Hawakatai kwamba kuna watu mmoja-mmoja wengine ambao hutumia viwango vya juu vya adili katika maisha zao. Lakini kwa habari ya Mashahidi wa Yehova, wanatambuliwa kwa urahisi kwa sababu ya mwenendo wao upatanao na viwango vya Biblia si wakiwa watu mmoja-mmoja tu, bali pia wakiwa tengenezo la kimataifa. Wanasukumwa na shauri lililopuliziwa ambalo limeandikwa kwenye 1 Petro 2:12 (NW): “Dumisheni mwenendo wenu ukiwa bora miongoni mwa mataifa, ili, . . . likiwa tokeo la kazi zenu bora ambazo wamekuwa mashahidi wa kujionea wapate kumtukuza Mungu.”

[Maelezo ya Chini]

[Blabu katika ukurasa wa 172]

“Wana kanuni za adili zenye kutokeza”

[Blabu katika ukurasa wa 174]

Je, kulipata wakati wowote kuwa na shaka juu ya jinsi ugoni-jinsia-moja ungeonwa?

[Blabu katika ukurasa wa 175]

Kuharibika kwa maadili ya ulimwengu hakukuwafanya Mashahidi kuwa wenye kuendekeza zaidi

[Blabu katika ukurasa wa 176]

Wengine walijaribu kuwa Mashahidi bila kuacha ndoa ya wake wengi

[Blabu katika ukurasa wa 177]

Programu yenye juhudi ya kufundisha maoni ya Yehova juu ya talaka

[Blabu katika ukurasa wa 178]

Mabadiliko makubwa katika maisha za watu

[Blabu katika ukurasa wa 181]

Tumbaku—La!

[Blabu katika ukurasa wa 182]

Vinywaji vyenye kileo—kwa kiasi, vikitumiwa

[Blabu katika ukurasa wa 183]

Wameazimia imara kutokubali damu

[Blabu katika ukurasa wa 187]

Kutenga na ushirika—ili kudumisha tengenezo safi kiadili

[Sanduku katika ukurasa wa 173]

‘Kusitawisha Tabia’—Tunda Halikuwa Zuri Sikuzote

Ripoti moja kutoka Denmark: ‘Wengi, hasa miongoni mwa akina ndugu wa umri mkubwa zaidi, katika jitihada zao za moyo mweupe za kuvaa utu wa Kikristo, walijitahidi kuepuka kila kitu kilichofanana kidogo sana na tabia ya ulimwengu ili kwa njia hiyo wajistahilishe Ufalme wa kimbingu. Mara nyingi, lilifikiriwa kuwa jambo lisilofaa kutabasamu wakati wa mikutano, na wengi wa akina ndugu wenye umri mkubwa zaidi walivaa suti nyeusi, viatu vyeusi, tai nyeusi tu. Mara nyingi walitosheka kuishi maisha matulivu na ya amani katika Bwana. Waliamini kwamba ilitosha kufanya mikutano na kuacha makolpota wafanye kazi ya kuhubiri.’

[Sanduku katika ukurasa wa 179]

Yale Ambayo Wengine Huona Katika Mashahidi

◆ “Münchner Merkur,” gazeti moja la ­habari la Ujerumani, liliripoti kuhusu Mashahidi wa Yehova hivi: “Wao ndio wafuatiaji-haki zaidi na walipaji kodi zaidi wasiochelewa kamwe kuliko wote katika Jamhuri ya Muungano. Utii wao kwa sheria waweza kuonekana katika njia ambayo wanaendesha gari na pia katika takwimu za uhalifu. . . . Wao hutii wale wenye mamlaka (wazazi, walimu, serikali). . . . Biblia, msingi wa matendo yao yote, ndiyo tegemezo lao.”

◆ Meya katika Lens, Ufaransa, aliwaambia Mashahidi hivi baada ya wao kutumia stediamu ya hapo kwa ajili ya mmojapo mikusanyiko yao: “Jambo ninalopenda ni kwamba nyinyi hutimiza ahadi zenu na maafikiano yenu, zaidi ya hilo, nyinyi ni safi, wenye nidhamu, na wenye mpango. Mimi napenda sosaiti yenu. Mimi napinga ukosefu wa utaratibu, nami sipendi watu wazungukao wakichafua na kuvunja vitu.”

◆ Kitabu “Voices From the Holocaust” kina kumbukumbu kutoka kwa mwokokaji mmoja Mpoland wa kambi za mateso za Auschwitz na Ravensbrück aliyeandika hivi: “Mimi niliona watu waliopata kuwa wema sana sana, na watu waliopata kuwa wafidhuli kabisa. Kikundi kilichokuwa chema zaidi ni Mashahidi wa Yehova. Mimi nawapa heko watu hao. . . . Walifanyia watu wengine mambo mazuri ajabu. Walisaidia wagonjwa, walishiriki mkate wao na wengine, na wakampa kila mtu aliye karibu nao faraja ya kiroho. Wajerumani waliwachukia na kuwastahi wakati uleule. Waliwapa kazi iliyo mbaya zaidi ya zote zaidi lakini Mashahidi wa Yehova waliikubali kwa adhama.”