“Nyumba ya Sala kwa Mataifa Yote”
“Je! haikuandikwa, Nyumba yangu itaitwa nyumba ya sala kwa mataifa yote?”—MARKO 11:17.
1. Mwanzoni Adamu na Hawa walifurahia uhusiano wa aina gani pamoja na Mungu?
ADAMU na Hawa walipoumbwa, walifurahia uhusiano wa karibu pamoja na Baba yao wa kimbingu. Yehova Mungu aliwasiliana nao na akaonyesha makusudi yake ya ajabu kwa ajili ya jamii ya kibinadamu. Kwa hakika, mara nyingi walisukumwa kububujika katika kumsifu Yehova kwa sababu ya kazi zake tukufu za uumbaji. Ikiwa Adamu na Hawa walihitaji mwongozo walipokuwa wakitafakari fungu lao la kuwa wazazi wa wakati ujao wa familia ya kibinadamu, wangeweza kumfikia Mungu wakiwa mwomwote katika makao yao ya Paradiso. Hawakuhitaji utumishi mbalimbali wa kuhani hekaluni.—Mwanzo 1:28.
2. Ni badiliko gani lililotokea Adamu na Hawa walipotenda dhambi?
2 Hali ilibadilika wakati malaika mwasi alipomshawishi Hawa afikiri kwamba hali yake maishani ingeboreka ikiwa angekataa enzi kuu ya Yehova, akitaarifu kwamba Hawa ‘angekuwa kama Mungu.’ Hivyo Hawa akala tunda la mti ambao Mungu alikuwa amewakataza wasile. Kisha Shetani akamtumia Hawa kumshawishi mumeye. Kwa kuhuzunisha, Adamu alimsikiliza mkeye mwenye dhambi, akionyesha kwamba alithamini uhusiano wake pamoja naye zaidi ya uhusiano wake pamoja na Mungu. (Mwanzo 3:4-7) Kwa kweli, Adamu na Hawa walimchagua Shetani kuwa mungu wao.—Linganisha 2 Wakorintho 4:4.
3. Ni matokeo gani mabaya yaliyotokana na uasi wa Adamu na Hawa?
3 Kwa kufanya hivyo, mume na mke wa kwanza wa kibinadamu walipoteza uhusiano wao wenye thamani pamoja na Mungu na pia taraja la kuishi milele katika paradiso ya kidunia. (Mwanzo 2:16, 17) Hatimaye miili yao yenye dhambi ilizorota hata wakafa. Wazao wao walirithi hali hii yenye dhambi. “Hivyo,” Biblia hueleza, “mauti ikawafikia watu wote.”—Warumi 5:12.
4. Ni tumaini gani lililotolewa na Mungu kwa wanadamu wenye dhambi?
4 Kitu fulani kilihitajiwa ili kupatanisha wanadamu wenye dhambi pamoja na Muumba wao mtakatifu. Alipokuwa akiwahukumu Adamu na Hawa, Mungu aliwatolea tumaini wazao wao wa wakati ujao kwa kuahidi “mbegu” ambayo ingeokoa wanadamu kutoka katika matokeo ya uasi wa Shetani. (Mwanzo 3:15, NW) Baadaye, Mungu alifunua kwamba ile Mbegu ya baraka ingekuja kupitia Abrahamu. (Mwanzo 22:18) Akifikiria kusudi hili lenye upendo, Mungu alichagua wazao wa Abrahamu, Waisraeli, wawe taifa lake teule.
5. Kwa nini tupendezwe na mambo madogo-madogo ya agano la Sheria la Mungu pamoja na Israeli?
5 Katika 1513 K.W.K., Waisraeli waliingia katika uhusiano wa agano pamoja na Mungu wakakubali kutii sheria zake. Agano hilo la Sheria lapaswa kuwa la upendezi mkubwa kwa wote watakao kumwabudu Mungu leo kwa kuwa lilielekezea Mbegu iliyoahidiwa. Paulo alisema lilitia ndani “kivuli cha mema yatakayokuwa.” (Waebrania 10:1) Paulo alipotoa taarifa hiyo, alikuwa akizungumzia utumishi wa makuhani wa Israeli kwenye tabenakulo lenye kuchukulika, au hema la ibada. Liliitwa “hekalu la BWANA” au “nyumbani kwa BWANA.” (1 Samweli 1:9, 24) Kwa kuchunguza utumishi mtakatifu uliofanywa kwenye nyumba ya Yehova ya kidunia, twaweza kuthamini kikamili zaidi mpango wenye rehema ambao kwa huo wanadamu wenye dhambi leo waweza kupatanishwa pamoja na Mungu.
Patakatifu Zaidi Sana
6. Ni nini kilichokuwa katika Patakatifu Zaidi Sana, na kuwapo kwa Mungu kuliwakilishwaje hapo?
6 “Yeye aliye juu hakai katika nyumba zilizofanywa kwa mikono,” Biblia hutaarifu. (Matendo 7:48) Hata hivyo, kuwapo kwa Mungu katika nyumba yake ya kidunia kuliwakilishwa na wingu katika chumba cha ndani zaidi cha Patakatifu Zaidi Sana. (Mambo ya Walawi 16:2) Kwa wazi, wingu hilo liling’aa kwa wangavu, likiandaa nuru katika Patakatifu Zaidi Sana. Lilikuwa juu ya sanduku takatifu lililoitwa “sanduku la ushuhuda,” lililokuwa na mabamba ya mawe yaliyonakshiwa baadhi ya amri ambazo Mungu aliwapa Waisraeli. Kwenye kifuniko cha hilo Sanduku kulikuwa na makerubi wawili wa dhahabu wenye mabawa yaliyonyooshwa, yaliyofananisha viumbe wa roho wa daraja la juu katika tengenezo la Mungu la kimbingu. Wingu la nuru la kimuujiza lilikuwa juu ya kifuniko na kati ya makerubi. (Kutoka 25:22) Hilo ilionyesha wazo la Mungu Mweza Yote akiwa ametawazwa juu ya gari la kimbingu linalotegemezwa na makerubi walio hai. (1 Mambo ya Nyakati 28:18) Hiyo ndiyo sababu Mfalme Hezekia alisali hivi: “Ee BWANA wa majeshi, Mungu wa Israeli, ukaaye juu ya makerubi.”—Isaya 37:16.
Patakatifu
7. Ni vitu vipi vilivyokuwamo katika Patakatifu?
7 Chumba cha pili cha tabenakulo kiliitwa Patakatifu. Ndani ya sehemu hii, kushotoni mwa mwingilio palisimama kinara cha taa chenye kupendeza kilichokuwa na matawi saba, na kuumeni palikuwa na meza ya mkate wa wonyesho. Mbele kabisa palisimama madhabahu ambayo kutoka kwayo harufu ya uvumba wenye kufukizwa ilipaa. Ilikuwa mbele ya pazia lililotenganisha Patakatifu na Patakatifu Zaidi Sana.
8. Makuhani walitimiza wajibu gani mbalimbali kwa ukawaida katika Patakatifu?
8 Kila asubuhi na kila jioni, kuhani alipaswa kuingia ndani ya tabenakulo na kufukiza uvumba juu ya madhabahu ya uvumba. (Kutoka 30:7, 8) Asubuhi, huku uvumba ukifukizwa, zile taa saba zilizokuwa kwenye kinara cha dhahabu zilihitaji kuongezwa mafuta. Jioni hizo taa ziliwashwa ili kuandaa nuru katika Patakatifu. Kila Sabato kuhani alipaswa kuweka mikate mipya 12 kwenye meza ya mkate wa wonyesho.—Mambo ya Walawi 24:4-8.
Ule Ua
9. Kusudi la birika la maji lilikuwa nini, nasi twaweza kupata somo gani kutokana na hilo?
9 Tabenakulo pia lilikuwa na ua, uliozungukwa na uzio wa nguo za hema. Uani humu kulikuwa na birika kubwa ambapo makuhani waliosha mikono na miguu yao kabla ya kuingia ndani ya Patakatifu. Walipaswa pia kujiosha kabla ya kutoa dhabihu juu ya madhabahu iliyokuwa uani. (Kutoka 30:18-21) Takwa hilo la usafi ni kikumbusha chenye nguvu kwa watumishi wa Mungu leo kwamba lazima wajitahidi kuwa safi kimwili, kiadili, kiakili, na kiroho ikiwa wanataka ibada yao ikubalike kwa Mungu. (2 Wakorintho 7:1) Hatimaye, watumwa wa hekalu wasio Waisraeli ndio walileta zile kuni za ule moto ulio juu ya madhabahu na yale maji ya birika.—Yoshua 9:27.
10. Ni yapi baadhi ya matoleo yaliyofanywa juu ya madhabahu ya dhabihu?
10 Kila asubuhi na kila jioni, kondoo-dume mchanga wa kidhabihu alichomwa juu ya madhabahu pamoja na toleo la nafaka na la kinywaji. (Kutoka 29:38-41) Dhabihu nyingine zilitolewa katika siku za pekee. Nyakati fulani dhabihu ilipaswa kutolewa kwa sababu ya dhambi hususa ya kibinafsi. (Mambo ya Walawi 5:5, 6) Nyakati nyingine Mwisraeli angeweza kutoa dhabihu ya ushirika ya hiari ambayo kutoka hiyo visehemu vililiwa na makuhani na yule aliyefanya hilo toleo. Hilo lilionyesha kwamba binadamu watenda-dhambi wangeweza kuwa na amani na Mungu, wakifurahia mlo pamoja naye, kwa kusema kitamathali. Hata mkazi-mgeni angeweza kuwa mwabudu wa Yehova na awe na pendeleo la kutoa matoleo ya hiari nyumbani Kwake. Lakini ili kumwonyesha Yehova staha inayostahili, makuhani waliweza tu kukubali matoleo yaliyo bora kabisa. Unga wa matoleo ya nafaka ulipaswa kusagwa uwe mwembamba, na wanyama wa dhabihu walipaswa kuwa bila kasoro yoyote.—Mambo ya Walawi 2:1; 22:18-20; Malaki 1:6-8.
11. (a) Damu ya wanyama wa dhabihu ilifanywa nini, jambo hilo lilirejezea nini? (b) Mungu anaonaje damu ya binadamu na ya wanyama?
11 Damu ya dhabihu hizo ililetwa madhabahuni. Hiyo ilitumika ikiwa kikumbusha cha kila siku kwa taifa kwamba walikuwa watenda-dhambi wenye uhitaji wa mkombozi ambaye damu yake iliyomwagwa ingefunika dhambi zao kwa wakati wote na kuwaokoa na kifo. (Warumi 7:24, 25; Wagalatia 3:24; linganisha Waebrania 10:3.) Utumizi huu mtakatifu wa damu pia uliwakumbusha Waisraeli kwamba damu huwakilisha uhai na kwamba uhai ni mali ya Mungu. Sikuzote Mungu amewakataza wanadamu kutumia damu kwa njia nyingine yoyote.—Mwanzo 9:4; Mambo ya Walawi 17:10-12; Matendo 15:28, 29.
Siku ya Kufunika
12, 13. (a) Siku ya Kufunika ilikuwa nini? (b) Kabla ya kuhani wa cheo cha juu kuleta damu ndani ya Patakatifu Zaidi Sana, alipaswa kufanya nini?
12 Mara moja kwa mwaka katika ile iliyoitwa Siku ya Kufunika, taifa lote la Israeli, kutia ndani wakazi-wageni waliomwabudu Yehova, lilipaswa kuacha kazi zote na kufunga. (Mambo ya Walawi 16:29, 30) Kwenye siku hii yenye umaana, taifa lilisafishwa lisiwe na dhambi kwa njia ya kielezi ili lifurahie mahusiano yenye amani pamoja na Mungu kwa mwaka mwingine. Acheni tuwazie hiyo mandhari na kuchunguza baadhi ya mambo makuu.
13 Kuhani wa cheo cha juu yumo uani mwa tabenakulo. Baada ya kujiosha kwenye birika la maji, yeye achinja fahali kwa ajili ya dhabihu. Damu ya huyo fahali inamwagwa bakulini; itatumiwa kwa njia ya pekee ili kufunika dhambi za kabila la kikuhani la Lawi. (Mambo ya Walawi 16:4, 6, 11) Lakini kabla ya kuendelea kutoa dhabihu, kuna jambo ambalo kuhani wa cheo cha juu lazima afanye. Yeye achukua uvumba wenye marashi (yaelekea akiuweka ndani ya kijiko cha kupakulia) na makaa-mawe yenye moto kutoka madhabahu ndani ya kishikio cha moto. Sasa aingia ndani ya Patakatifu na kutembea kuelekea lile pazia la Patakatifu Zaidi Sana. Anapita polepole kuzunguka pazia na kusimama mbele ya sanduku la agano. Baadaye, bila kuonekana na mwanadamu mwingine yeyote, anamwaga uvumba kwenye yale makaa-mawe yenye moto, na Patakatifu Zaidi Sana panajawa na wingu lenye kunukia.—Mambo ya Walawi 16:12, 13.
14. Kwa nini kuhani wa cheo cha juu alipaswa kuingia ndani ya Patakatifu Zaidi Sana akiwa na damu ya wanyama wawili walio tofauti?
14 Sasa Mungu yu tayari kuonyesha rehema na kuridhishwa kwa njia ya kielezi. Kwa sababu hiyo kifuniko cha lile Sanduku kiliitwa “kiti cha rehema” au “kifuniko cha kufunikia.” (Waebrania 9:5, NW, kielezi chini) Kuhani wa cheo cha juu aondoka Patakatifu pa Patakatifu, atwaa damu ya fahali, na kuingia tena ndani ya Patakatifu Zaidi Sana. Kama ilivyoamuriwa katika Sheria, achovya kidole chake ndani ya hiyo damu na kuinyunyiza mara saba mbele ya kifuniko cha Sanduku. (Mambo ya Walawi 16:14) Halafu arudi uani na kuchinja mbuzi, ambaye ni toleo la dhambi “kwa ajili ya watu.” Aleta kiasi fulani cha damu ya huyo mbuzi ndani ya Patakatifu Zaidi Sana na kufanya jambo lilelile alilofanya na damu ya fahali. (Mambo ya Walawi 16:15) Pia utumishi mwingine mbalimbali muhimu ulifanywa Siku ya Kufunika. Kwa kielelezo, kuhani wa cheo cha juu alipaswa kuweka mikono yake juu ya kichwa cha mbuzi wa pili na kuungama juu yake “uovu wote wa wana wa Israeli.” Kisha mbuzi huyo aliye hai alipelekwa aende jangwani ili achukue dhambi za taifa kwa njia ya kitamathali. Kwa njia hiyo ufuniko ulifanywa kila mwaka “kwa ajili ya makuhani, na kwa ajili ya watu wote wa kusanyiko.”—Mambo ya Walawi 16:16, 21, 22, 33.
15. (a) Hekalu la Sulemani lilifananaje na tabenakulo? (b) Kitabu cha Waebrania chasema nini kuhusu utumishi mtakatifu uliofanywa kwenye tabenakulo na pia hekaluni?
15 Kwa miaka 486 ya kwanza ya historia ya Israeli wakiwa watu wa agano wa Mungu, tabenakulo lenye kuchukulika lilitumika kwao likiwa mahali pa ibada kwa Mungu wao, Yehova. Kisha, Sulemani wa Israeli akapewa pendeleo la kujenga jengo la kudumu. Ingawa hekalu hilo lilitazamiwa kuwa kubwa zaidi na lenye madoido zaidi, ramani iliyotolewa kimungu ilifuata kiolezo kilekile cha tabenakulo. Kama tabenakulo, lilikuwa kielezi cha mpango mkuu zaidi na wenye matokeo zaidi wa ibada ambao Yehova ‘angeuweka wala si mwanadamu.’—Waebrania 8:2, 5; 9:9, 11.
Hekalu la Kwanza na la Pili
16. (a) Sulemani alifanya ombi gani lenye upendo alipokuwa akiweka wakfu hekalu? (b) Yehova alionyeshaje kukubali kwake sala ya Sulemani?
16 Alipokuwa akiliweka wakfu hekalu hilo tukufu, Sulemani alitia ndani ombi hili lililopuliziwa: “Hata na mgeni naye, asiyekuwa mmoja wa watu wako Israeli, atakapokuja kutoka nchi iliyo mbali sana kwa ajili ya jina lako kuu, . . . ; hao watakapokuja na kuomba wakiielekea nyumba hii; basi usikie huko mbinguni, toka makaoni mwako, ukatende yote atakayokuomba huyo mgeni; ili watu wote wa dunia wapate kulijua jina lako, na kukuacha wewe, kama watu wako Israeli, tena wajue ya kuwa nyumba hii niliyoijenga imeitwa kwa jina lako.” (2 Mambo ya Nyakati 6:32, 33) Kwa njia ya wazi, Mungu alionyesha kukubali kwake sala ya Sulemani ya kuweka wakfu. Mwali wa moto ulianguka kutoka mbinguni, ukateketeza dhabihu za wanyama juu ya madhabahu, nao utukufu wa Yehova ukalijaza hekalu.—2 Mambo ya Nyakati 7:1-3.
17. Ni nini hatimaye kilicholipata hekalu lililojengwa na Sulemani, na kwa nini?
17 Kwa kuhuzunisha, Waisraeli walipoteza hofu yao ifaayo kwa Yehova. Hatimaye, walichafua jina lake kuu kupitia matendo ya umwagaji wa damu, ibada ya sanamu, uzinzi, ngono ya maharimu, na kupitia kuwatenda vibaya mayatima, wajane, na wageni. (Ezekieli 22:2, 3, 7, 11, 12, 26, 29) Kwa njia hiyo, katika mwaka wa 607 K.W.K., Mungu alitekeleza hukumu kwa kuleta majeshi ya Babiloni yapate kuliharibu lile hekalu. Waisraeli waliookoka walichukuliwa mateka Babiloni.
18. Kwenye hekalu la pili, ni mapendeleo gani yaliyofunguliwa kwa baadhi ya wanaume wasio Waisraeli waliotegemeza ibada ya Yehova kwa moyo wote?
18 Baada ya miaka 70 baki la Kiyahudi lenye kutubu lilirudi Yerusalemu nalo likapewa pendeleo la kujenga upya hekalu la Yehova. Kwa kupendeza, kulikuwa na upungufu wa makuhani na Walawi wa kutumikia katika hekalu hili la pili. Likiwa tokeo, Wanethini, waliokuwa wazao wa watumwa wa hekaluni wasio Waisraeli, walipewa mapendeleo makubwa zaidi wakiwa watumishi wa nyumba ya Mungu. Hata hivyo, hawakuwa sawa na makuhani na Walawi kamwe.—Ezra 7:24; 8:17, 20.
19. Mungu alitoa ahadi gani kuhusiana na hekalu la pili, na maneno hayo yalikujaje kuwa kweli?
19 Mwanzoni ilionekana kwamba hekalu la pili halingeweza kulinganishwa na lile la awali. (Hagai 2:3) Lakini Yehova aliahidi: “Nami nitatikisa mataifa yote, na vitu vinavyotamaniwa na mataifa yote vitakuja; nami nitaijaza nyumba hii utukufu, . . . Utukufu wa mwisho wa nyumba hii utakuwa mkuu kuliko utukufu wake wa kwanza.” (Hagai 2:7, 9) Kama ilivyotabiriwa, hekalu la pili kwa kweli lilifikia utukufu mkuu zaidi. Lilidumu miaka 164 zaidi, na waabudu wengi zaidi kutoka nchi nyingi zaidi walimiminika kwenye nyua zalo. (Linganisha Matendo 2:5-11.) Kurekebishwa kwa hekalu la pili kulianza katika siku za Mfalme Herode, na nyua zalo zilipanuliwa. Likiwa juu ya jukwaa kubwa sana la mawe na kuzungukwa na safu za nguzo zenye kupendeza, lililingana kwa uzuri na hekalu la kwanza lililojengwa na Sulemani. Lilitia ndani ua mkubwa wa nje kwa ajili ya watu wa mataifa waliotaka kumwabudu Yehova. Ukuta wa kuzuia wa mawe ulitenganisha Ua huo wa Wasio Wayahudi na nyua za ndani zilizokuwa za Waisraeli peke yao.
20. (a) Ni tofauti gani yenye kutokeza iliyotia alama hekalu lililojengwa upya? (b) Ni nini kilichoonyesha kwamba Wayahudi walikuwa na maoni yasiyofaa juu ya hekalu, na Yesu alifanya nini kwa kuitikia hilo?
20 Hekalu hilo la pili liliheshimiwa kuwa na Mwana wa Mungu, Yesu Kristo, akifundisha katika nyua zalo. Lakini sawa na hekalu la kwanza, Wayahudi kwa ujumla hawakuwa na mtazamo ufaao wa pendeleo lao la kuwa watunzaji wa nyumba ya Mungu. Hata waliruhusu wafanya-biashara kufanya biashara katika ua wa Wasio Wayahudi. Zaidi ya hayo, watu waliruhusiwa kulitumia hekalu kuwa njia ya mkato walipokuwa wakichukua vitu huku na huku Yerusalemu. Siku nne kabla ya kifo chake, Yesu alisafisha hekalu lisiwe na mazoea hayo yasiyo ya kidini, huku akifuliza kusema: “Je! haikuandikwa, Nyumba yangu itaitwa nyumba ya sala kwa mataifa yote? Bali ninyi mmeifanya kuwa pango la wanyang’anyi.”—Marko 11:15-17.
Mungu Aiacha Nyumba Yake ya Kidunia Milele
21. Yesu alionyesha nini kuhusu hekalu la Yerusalemu?
21 Kwa sababu ya tendo la Yesu lenye moyo mkuu katika kutegemeza ibada safi ya Mungu, viongozi wa kidini Wayahudi waliazimia kumuua. (Marko 11:18) Akijua kwamba angeuawa kimakusudi karibuni, Yesu aliwaambia viongozi wa kidini Wayahudi hivi: “Nyumba yenu mmeachiwa hali ya ukiwa.” (Mathayo 23:37, 38) Kwa njia hiyo alionyesha kwamba upesi Mungu asingekubali tena namna ya ibada iliyozoewa kwenye hekalu halisi katika Yerusalemu. Lisingeendelea tena kuwa “nyumba ya sala kwa mataifa yote.” Wanafunzi wake walipomwonyesha Yesu yale majengo matukufu ya hekalu, alisema hivi: “Hamyaoni haya yote? . . . Halitasalia hapa jiwe juu ya jiwe ambalo halitabomoshwa.”—Mathayo 24:1, 2.
22. (a) Maneno ya Yesu juu ya hekalu yalitimizwaje? (b) Badala ya kukazia matumaini yao jiji la kidunia, Wakristo wa mapema walitafuta nini?
22 Unabii wa Yesu ulitimizwa miaka 37 baadaye katika mwaka wa 70 W.K., majeshi ya Roma yalipoharibu Yerusalemu na hekalu lalo. Hilo liliandaa ithibati yenye kutokeza ya kwamba Mungu kwa kweli alikuwa ameacha nyumba yake halisi. Yesu hakutabiri kamwe kujengwa upya kwa hekalu jingine Yerusalemu. Kuhusu jiji hilo la kidunia, Mtume Paulo aliwaandikia Wakristo Waebrania hivi: “Maana hapa hatuna mji udumuo, bali twautafuta ule ujao.” (Waebrania 13:14) Wakristo wa mapema walitazamia kuwa sehemu ya “Yerusalemu la kimbingu”—Ufalme wa Mungu ulio kama jiji. (Waebrania 12:22, NW) Kwa njia hiyo, kitovu cha ibada ya kweli ya Yehova hakiko tena katika hekalu halisi duniani. Katika makala yetu ifuatayo, tutachunguza mpango ulio bora zaidi ambao Mungu amewawekea wote wanaotamani kumwabudu yeye “katika roho na kweli.”—Yohana 4:21, 24.
Maswali ya Kurudia
◻ Adamu na Hawa walipoteza uhusiano gani pamoja na Mungu?
◻ Kwa nini mambo mbalimbali kuhusu tabenakulo yatupendeze?
◻ Twajifunza nini kutokana na utendaji mbalimbali katika ua wa tabenakulo?
◻ Kwa nini Mungu aliruhusu hekalu lake liharibiwe?
[Picha katika ukurasa wa 10, 11]
Hekalu Lililojengwa Upya na Herode
1. Patakatifu Zaidi Sana
2. Patakatifu
3. Madhabahu ya Toleo la Kuteketezwa
4. Bahari ya Kuyeyushwa
5. Ua wa Makuhani
6. Ua wa Israeli
7. Ua wa Wanawake