Maoni ya Biblia
Je! “Agano Jipya” Linapinga Watu wa Kiyahudi?
MWENEZA evanjeli mmoja Mwamerika alisema hivi wakati mmoja: “Kanisa kuu limetenda dhambi kwa muda mrefu sana wa kuwapo kwalo na lina mambo mengi ya kujibu wakati wa Hukumu, hasa kwa sababu ya tendo linalofanya la kupinga watu wa Kiyahudi.”
Ni kwa nini kupinga watu wa Kiyahudi kumekuwa na historia hiyo ndefu isiyopendeza, inayoendelea kudumu hata katika karne ya 20? Watu fulani wanalaumu Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, yaitwayo Agano Jipya. Kwa mfano, Krister Stendahl, mkuu wa Chuo cha Theolojia cha Harvard, alidai hivi: “Jambo la kwamba . . . misemo ya Agano Jipya imetumika kuwa kibali cha ‘kimungu’ cha kuchukia Wayahudi linajulikana sana na linakubaliwa na wengi.” Ingawa jambo hilo huenda likakubaliwa na wengi, je, hilo ni kweli?
Ni Nani Waliolaumiwa kwa Kifo cha Yesu?
Fungu moja la maandiko ambalo mara nyingi hutajwa kuwa uthibitisho wa kwamba “Agano Jipya” linapinga watu wa Kiyahudi ni Mathayo 27:15-25. Hapo tunaambiwa kwamba umati wa Kiyahudi ulisisitiza kwamba gavana Mroma Pontio Pilato amtundike Yesu, hata ukipaaza sauti hivi: “Damu yake na iwe juu yetu, na juu ya watoto wetu.” Je! “Agano Jipya” lilikuwa likifundisha hapo kwamba Wayahudi wote wa karne ya kwanza walichangia kifo cha Yesu na kwamba sikuzote Wayahudi wanapaswa kuitwa wauaji wa Kristo?
Kwanza kabisa, wengi wa Wayahudi waliitikiaje Yesu wakati wa huduma yake? “Agano Jipya” lafunua kwamba Yesu alipendwa sana na umati wa Kiyahudi, hasa katika Galilaya, ambako alifanya sehemu kubwa zaidi ya huduma yake. (Yohana 7:31; 8:30; 10:42; 11:45) Siku tano tu kabla hajashikwa na kuuawa, umati wa Kiyahudi ulimkaribisha Yerusalemu akiwa Mesiya.—Mathayo 21:6-11.
Basi, ni nani waliotaka Yesu auawe? “Agano Jipya” lasema kwamba Yesu hakupendwa na wakuu wa makuhani na wengi wa Mafarisayo na Masadukayo kwa sababu alifunua unafiki wao. (Mathayo 21:33-46; 23:1-36)a Kuhani Mkuu Kayafa alikuwa mmoja wa wale waliompinga Yesu sana. Bila shaka yeye binafsi alikuwa amepata hasara ya kiuchumi wakati Yesu alipowafukuza wabadili fedha kutoka kwenye hekalu. (Marko 11:15-18) Kwa kuongezea, Kayafa alihofu kwamba kupendwa kwa Yesu na umati wa Kiyahudi hatimaye kungefanya Waroma waje na hivyo apoteze mamlaka yake. (Yohana 11:45-53) Hivyo, wakuu wa makuhani na viongozi wengine wa kidini walipanga kifo cha Yesu na kumkabidhi kwenye mahakama ya Waroma ili auawe. (Mathayo 27:1, 2; Marko 15:1; Luka 22:66–23:1) Inashangaza kama nini kwamba kupendwa kwa Yesu na umati wa Kiyahudi ndiko kulileta kifo chake!
Kwa kufikiria kupendwa kwa Yesu, ingewezekanaje kwamba umati wa Kiyahudi ungetoa fujo ya kutaka Yesu auawe? Kwa sababu wengi wa wale waliomwunga Yesu mkono walikuwa Wagalilaya, inawezekana kwamba ule umati uliomtaka auawe ulikuwa sana sana wa Wayudea. Wagalilaya walielekea kuwa na moyo wenye uchangamfu, wanyenyekevu, na wenye asili ya kusema wazi-wazi, ilhali Wayudea walielekea kuwa na kiburi, kuwa matajiri, na kuwa wenye elimu ya juu, hasa katika Yerusalemu. Ni jambo la maana kwamba Mathayo afunua kwamba umati ulichochewa na “wakuu na makuhani na wazee.” (Mathayo 27:20) Wanaweza kuwa walitumia uwongo gani ili wachochee umati kwa njia hiyo? Je! ulikuwa ule uwongo ambao walikuwa wametumia mapema katika kesi ya Yesu na ambao ulirudiwa wakati wa kuuawa kwa Yesu, yaani, kwamba Yesu alisema angeharibu hekalu?—Marko 14:57, 58; 15:29.b
Hatia ya Jumuiya
Ikiwa umati huo wa Kiyahudi haukuwa watu wote wa Kiyahudi, ni kwa nini mtume Petro, alipokuwa akisema na umati mkubwa wa Wayahudi uliokuwa umekusanyika siku 50 baadaye katika Yerusalemu kwa ajili ya Sikukuu ya Majuma, alisema hivi: ‘Ninyi mlimtundika Yesu mtini kwa mikono ya watu wabaya’? (Matendo 2:22, 23) Bila shaka Petro alijua kwamba wengi wao hawakuhusika katika matukio yaliyoongoza kwenye kuuawa kwa Yesu. Kwa hiyo, Petro alimaanisha nini?
Kulingana na Maandiko, uuaji wa kimakusudi usiolipizwa ridhaa ulileta hatia kwa mwuaji na vilevile kwa jumuiya iliyomwacha mwuaji bila kumwadhibu. (Kumbukumbu la Torati 21:1-9) Kwa mfano, wakati mmoja kabila zima la Benyamini lilihukumiwa kuwa na hatia ya damu kwa sababu ya kukiacha bila adhabu kikundi kimoja cha wauaji miongoni mwao. Ingawa watu wengi zaidi wa kabila hilo hawakuhusika moja kwa moja na uuaji huo, lakini kwa kuachilia uhalifu huo, walikuwa wanaukubali na hivyo kuwa na kadiri fulani ya hatia. (Waamuzi 20:8-48) Kwa kweli, imesemwa kwamba “unyamavu wamaanisha ndiyo.”
Katika njia iyo hiyo, taifa la Kiyahudi la karne ya kwanza lilikubaliana na uhalifu wa viongozi wao wenye hatia ya damu. Kwa kuachilia matendo ya mauaji ya wakuu wa makuhani na Mafarisayo, taifa zima lilishiriki hatia hiyo. Bila shaka hiyo ndiyo sababu Petro aliwaambia wasikilizaji wake wa Kiyahudi waonyeshe juto.c
Matokeo yalikuwa nini kwa kumkataa Yesu kwa njia hiyo kuwa Mesiya? Yesu aliliambia jiji la Yerusalemu hivi: “Nyumba yenu [hekalu] mmeachiwa hali ya ukiwa.” (Mathayo 23:37, 38) Naam, Mungu aliuondoa ulinzi wake, kisha majeshi ya Waroma yakaharibu Yerusalemu na hekalu layo. Kama vile familia ya mtu inavyoweza kuhisi matokeo akiponda mali yake yote, upotezo wa ulinzi wa Mungu ulihisiwa na wale waliotaka Yesu auawe pamoja na familia zao vilevile. Katika njia hiyo damu ya Yesu ilikuwa juu yao na watoto wao.—Mathayo 27:25.
Hata hivyo, hakuna jambo lolote katika “Agano Jipya” linalodai kwamba vizazi vya wakati ujao vya Wayahudi vingekuwa na hatia ya pekee kwa ajili ya kifo cha Yesu. Kinyume cha hilo, Mungu alionyesha Wayahudi ufikirio wa pekee, akiwatolea fursa ya kwanza ya kuwa Wakristo kwa sababu ya upendo wake kwa babu yao Abrahamu. (Matendo 3:25, 26; 13:46; Warumi 1:16; 11:28) Hatimaye Mungu alipoelekezea watu wasio Wayahudi fursa hiyo, Mungu aliacha kushughulika na mtu yeyote kwa msingi wa taifa lake. Petro alisema hivi: “Hakika natambua ya kuwa Mungu hana upendeleo; bali katika kila taifa mtu amchaye na kutenda haki hukubaliwa na yeye.” (Matendo 10:34, 35) Mtume Paulo aliandika baadaye hivi: “Hakuna tofauti ya Myahudi na Myunani.” (Warumi 10:12) Basi Wayahudi wakawa na msimamo sawa mbele ya Mungu kama watu wasio Wayahudi walivyokuwa nao, na ndivyo ilivyo mpaka leo.—Linganisha Ezekieli 18:20.
Kwa Nini Kuna Upinzani Dhidi ya Watu wa Kiyahudi Katika Jumuiya ya Wakristo?
Basi, inaweza kuonwa kwamba “Agano Jipya” halipingi Watu wa Kiyahudi. Badala ya hivyo, “Agano Jipya” larekodi mafundisho ya mtu aliyeishi na kufa akiwa Myahudi na aliyefundisha wafuasi wake wa Kiyahudi wastahi miongozo bora ya Sheria ya Musa. (Mathayo 5:17-19) Lakini ikiwa “Agano Jipya” halipasi kulaumiwa, kwa nini kumekuwa na upinzani wenye kudumu dhidi ya watu wa Kiyahudi katika Jumuiya ya Wakristo?
Ukristo wenyewe haupasi kulaumiwa. Kwa njia inayofanana na ile ya Wakristo bandia katika wakati wa Yuda waliokuwa ‘wakibadili neema ya Mungu wetu kuwa ufisadi,’ wale wanaojiita Wakristo katika muda ambao umepita wameingiza jina la Kristo katika tope la ushupavu na ubaguzi. (Yuda 4) Hivyo, upinzani dhidi ya watu wa Kiyahudi katika Jumuiya ya Wakristo umetokana na ubaguzi wenye ubinafsi wa watu ambao wamekuwa Wakristo kwa jina tu.
Kwa kupendeza, Yesu mwenyewe alitabiri kwamba wengine wangedai kwamba wamefanya miujiza ya kila aina kwa jina lake lakini kwa kweli wangekuwa ‘watendao maovu’—si marafiki wake! (Mathayo 7:21-23) Wengine wa watu kama hao wamejaribu kutumia “Agano Jipya” kuwa sababu ya kutetea chuki zao na ubaguzi wao, lakini watu wenye kufikiri vizuri wanaweza kuona unafiki huo.
Wakristo bandia watalazimika kumjibu Mungu kwa ajili ya upinzani wao dhidi ya watu wa Kiyahudi. Lakini kama vile kuwapo kwa fedha bandia hakumaaanishi kwamba hakuna fedha za kweli, kuwapo kwa Wakristo bandia hakumaanishi kwa njia yoyote kwamba hakuna Wakristo wa kweli, watu wanaojulikana kwa upendo wao, bali si kwa ubaguzi wao. Mbona usifahamiane na watu kama hao katika Jumba la Ufalme la Mashahidi wa Yehova lililo karibu na wewe?
[Maelezo ya Chini]
a Mwanahistoria Myahudi wa karne ya kwanza Joseph ben Matthias (Flavio Yosefu) aandika kwamba kufikia wakati huo, makuhani wakuu wa Israeli waliwekwa na kuondolewa na mawakili wa Roma kadiri ya mara moja kila mwaka. Katika hali hiyo, ukuhani wa juu uligeuka ukawa cheo cha kukodiwa kilichovutia watu wabaya zaidi katika jamii. The Babylonian Talmud hutaja maadili ya kupita kiasi ya baadhi ya makuhani hao wakuu. (Pesaḥim 57a) Ile Talmudi pia hutaja nia ya Mafarisayo kuelekea unafiki. (Soṭah 22b)
b Yesu hasa aliwaambia wapinzani wake hivi: “Livunjeni hekalu hili, nami katika siku tatu nitalisimamisha.” (Yohana 2:19-22) Lakini kama vile Yohana anavyotaja, Yesu hakuwa akirejezea hekalu katika Yerusalemu, bali alikuwa akirejezea “hekalu la mwili wake.” Kwa njia hiyo Yesu alikuwa akilinganisha kifo chake na ufufuo wake uliokuwa ukija na kuvunjwa na kujengwa tena kwa jengo.—Linganisha Mathayo 16:21.
c Kushiriki hatia jinsi hiyo kumeonekana katika nyakati za kisasa vilevile. Si raia wote wa Ujerumani wa Nazi waliohusika moja kwa moja katika ukatili uliofanywa. Hata hivyo, Ujerumani ilitambua kwamba ilikuwa na hatia ya jumuiya na kwa hiari ikajitoa kuwalipa ridhaa wale waliopatwa na mnyanyaso wa Nazi.
[Blabu katika ukurasa wa 13]
Upinzani dhidi ya watu wa Kiyahudi katika Jumuiya ya Wakristo wazoewa na watu ambao ni Wakristo kwa jina tu
[Picha katika ukurasa wa 11]
Wala Yesu wala wanafunzi wake hawakuendeleza upinzani dhidi ya watu wa Kiyahudiy