Kitabu Cha Biblia Namba 33—Mika

Mwandikaji: Mika

Mahali Killipoandikiwa: Yuda

Uandikaji Ulikamilishwa: Kabla ya 717 K.W.K.

Wakati Uliohusishwa: c. (karibu) 777-717 K.W.K.

 1. Mika alikuwa mwanamume wa aina gani?

FIKIRIA mwanamume mkomavu, mmoja ambaye ametumia miaka mingi katika utumishi mwaminifu kwa Yehova. Fikiria mwanamume mwenye ujasiri, mmoja ambaye angeweza kuambia watawala wa taifa lake, “Ninyi mnaoyachukia mema, na kuyapenda mabaya; . . . mnakula nyama ya watu wangu, na kuwachuna ngozi zao.” Fikiria mwanamume mnyenyekevu, mmoja ambaye kwa ajili ya matamko yake yenye nguvu ampa sifa Yehova, ambaye kwa roho yake alinena. Je! wewe hungefurahia kuwa mjuani wa mwanamume wa jinsi hiyo? Yeye angeweza kumpa mtu utajiri mwingi kama nini wa habari na mashauri timamu! Nabii Mika alikuwa mwanamume wa jinsi hiyo. Tungali twaweza kuyaangalia mashauri yake mateule yaliyo katika kitabu kilicho na jina lake.—Mika 3:2, 3, 8.

 2. Ni jambo gani linalojulikana kuhusu Mika na kipindi cha utoaji-unabii wake?

² Kama ilivyo kweli kuhusu wengi wa manabii, ni machache sana yanayosemwa kuhusu Mika mwenyewe katika kitabu chake; ujumbe wenyewe ndio uliokuwa wa maana. Jina Mika ni namna ya kifupizo cha Mikaeli (maana yake, “Ni Nani Aliye Kama Mungu?” au Mikaya (maana yake, “Ni Nani Aliye Kama Yehova?”). Yeye alitumikia akiwa nabii wakati wa tawala za Yothamu, Ahazi, na Hezekia (777-717 K.W.K.), jambo ambalo lilimfanya kuwa rika la manabii Isaya na Hosea. (Isa. 1:1; Hos. 1:1) Kipindi barabara cha kutoa kwake unabii hakijulikani kwa uhakika, lakini hakikuzidi miaka 60. Unabii wake mbalimbali juu ya kuangamizwa kwa Samaria lazima uwe ulitolewa kabla ya uharibifu wa jiji hilo katika 740 K.W.K. na uandikaji wote mzima lazima uwe ulikamilishwa kufikia mwishoni mwa utawala wa Hezekia, 717 K.W.K. (Mika 1:1) Mika alikuwa nabii wa mashambani wa kijiji cha Moreshethi katika Shefela yenye rutuba, kusini-magharibi mwa Yerusalemu. Kuzoeleana kwake na maisha ya mashambani kwaonyeshwa katika aina ya vielezi alivyotumia ili kuelewesha wazi mawazo makuu ya majulisho rasmi yake.—2:12; 4:12, 13; 6:15; 7:1, 4, 14.

 3. Mika alitumikia katika nyakati gani za umaana mkubwa, na kwa nini Yehova alimpa utume wa kuwa nabii?

³ Mika aliishi katika nyakati hatari na zenye umaana mkubwa. Matukio yenye kwenda kasi yalikuwa yakionyesha maangamizi kwa falme za Israeli na Yuda. Ufisadi wa kiadili na ibada ya sanamu ni mambo yaliyokuwa yamekolea katika Israeli, na jambo hilo likaletea taifa hilo uharibifu kutoka Ashuru, kukiwa na uthibitisho wa kwamba lilitukia wakati wa maisha ya Mika mwenyewe. Katika utawala wa Yothamu Yuda iliacha kufanya yaliyo sawa ikaongeza mara mbili uovu wa Israeli katika utawala wa uasi wa Ahazi na kisha kupata nafuu wakati wa utawala wa Hezekia. Yehova alitokeza Mika ili aonye watu Wake kwa imara juu ya jambo ambalo Yeye angeleta juu yao. Unabii mbalimbali wa Mika ulitumika kutegemeza uhakika wa ule wa Isaya na Hosea.—2 Fal. 15:32–20:21; 2 Nya. sura 27-32; Isa. 7:17; Hos. 8:8; 2 Kor. 13:1.

 4. Ni nini kinachothibitisha uasilia wa kitabu cha Mika?

⁴ Kuna uthibitisho tele kuonyesha uasilia wa kitabu cha Mika. Sikuzote kimeonwa na Wayahudi kuwa sehemu ya vitabu vya Kiebrania vinavyokubaliwa. Yeremia 26:18, 19 yarejezea moja kwa moja kwenye maneno ya Mika: “Sayuni utalimwa kama shamba lilimwavyo, na Yerusalemu utakuwa magofu.” (Mika 3:12) Unabii huo ulitimizwa kwa usahihi katika 607 K.W.K. wakati mfalme wa Babuloni alipobomoa Yerusalemu, “ili kusababisha uangamivu.” (2 Nya. 36:19, NW) Unabii unaofanana na huo juu ya Samaria, kwamba jiji hilo lingekuwa “chungu katika shamba,” ulitimizwa vilevile. (Mika 1:6, 7) Samaria lilifanywa ukiwa na Waashuri katika 740 K.W.K. wakati walipopeleka ufalme wa kaskazini wa Israeli ndani ya utekwa. (2 Fal. 17:5, 6) Baadaye lilitekwa na Aleksanda Mkuu katika karne ya nne K.W.K. na kufanywa ukiwa na Wayahudi chini ya John Hairkano 1 katika karne ya pili K.W.K. Kwa habari ya uharibifu huu wa mwisho wa Samaria, The New Westminster Dictionary of the Bible, 1970, ukurasa 822, chaeleza hivi: “Mshindi huyo alilibomoa kabisa, akifanya jaribio la kufutilia mbali mathibitisho yote ya kwamba jiji lenye ngome lilikuwa limepata kuwako juu ya kilima kile.”

 5. Akiolojia yashuhudiaje utimizo wa unabii mbalimbali wa kitabu cha Mika?

⁵ Uthibitisho wa kiakiolojia waunga mkono zaidi utimizo mbalimbali wa unabii wa Mika. Uharibifu wa Samaria ulioletwa na Waashuri warejezewa na maandishi wakati wa matukio ya Kiashuri. Kwa kielelezo, mfalme Sargoni Mwashuri alijigamba hivi: “Nilizingira na kuteka Samaria (Sa-me-ri-na).”a Hata hivyo, yawezekana hasa alikuwa Shalmanesa 5, mtangulizi wa Sargoni, aliyekamilisha ushindi huo. Kuhusu Shalmanesa, moja la maandishi ya wakati wa matukio la Kibabuloni laeleza hivi: “Yeye alifanya ukiwa Samaria.”b Kuvamiwa kwa Yuda katika utawala wa Hezekia, kama kulivyotabiriwa na Mika, kuliandikwa vizuri na Senakeribu. (Mika 1:6, 9; 2 Fal. 18:13) Yeye aliagiza kwamba umbo kubwa lichongwe juu ya mabamba manne kwenye ukuta wa ikulu yake ya kifalme kule Ninawi, likionyesha kutekwa kwa Lakishi. Yeye aeleza hivi juu ya mche wake: “Mimi nilifanya mazingiwa kwa 46 ya majiji yake imara . . . Niliondosha katika (hayo) watu 200,150. . . . Yeye mwenyewe mimi nikamfanya mfungwa katika Yerusalemu makao yake ya kifalme, kama ndege aliye katika kizimba.” Yeye aorodhesha pia ushuru aliolipwa na Hezekia, ingawa atia chumvi juu ya kiasi chenyewe. Hataji juu ya msiba uliopata vikosi vyake.c—2 Fal. 18:14-16; 19:35.

 6. Ni nini kinachofanya isiweze kutiliwa shaka kwamba kitabu cha Mika kilipuliziwa na Mungu?

⁶ Kinachofanya isiweze kutiliwa shaka kwamba kitabu hiki kimepuliziwa na Mungu ni ule unabii wa kutokeza wazi wa Mika 5:2, unaotabiri mahali pa kuzaliwa kwa Mesiya. (Mt. 2:4-6) Pia kuna vifungu vilivyo na ulinganifu wa taarifa mbalimbali katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo.—Mika 7:6, 20; Mt. 10:35, 36; Luka 1:72, 73.

 7. Ni jambo gani linaloweza kusemwa juu ya uwezo wa Mika wa kujieleza?

⁷ Ingawa huenda ikawa Mika alikuwa wa kutoka sehemu za mashambani za Yuda, kwa uhakika yeye hakupungukiwa uwezo wa kujieleza. Baadhi ya semi zilizo bora zaidi katika Neno la Mungu zapatikana katika kitabu chake. Sura ya 6 imeandikwa kwa mtungo wa kimaongezi ulio wa kuvutia sana. Fikira za msomaji zavutwa sana na kubadilika-badilika ghafula kwa Mika kutoka wazo moja hadi jingine, kutoka kwenye laana hadi kwenye baraka na kurudia vivyo hivyo tena. (Mika 2:10, 12; 3:1, 12; 4:1) Semi za kitamathali (kimfano) zasemwa kwa uwazi sana: Yehova ajitokezapo mbele, “milima itayeyuka chini yake, nayo mabonde yatapasuliwa, kama vile nta iliyo mbele ya moto, kama maji yaliyomwagika tena kutelemka gengeni.”—1:4; ona pia 7:17.

 8. Ni kitu gani kilicho katika kila kimoja cha visehemu vitatu vya kitabu cha Mika?

⁸ Kitabu hicho chaweza kugawanywa katika visehemu vitatu, kila kisehemu kikianza na neno “Sikieni,” na kina makemeo, maonyo juu ya adhabu, na ahadi za baraka.

YALIYOMO KATIKA MIKA

 9. Ni adhabu gani ambazo zimeamrishwa juu ya Samaria na Yuda?

⁹ Sehemu 1 (1:1–2:13). Yehova ajitokeza mbele kutoka hekalu lake ili kuadhibu Samaria kwa ajili ya ibada yake ya sanamu. Yeye atamfanya “chungu” na ‘kuyatupa mawe yake bondeni,’ huku akiponda mifano yake ya kuchongwa iwe vipande-vipande. Yeye hataponywa. Yuda pia ina hatia na itavamiwa “mpaka lango la Yerusalemu.” Wale wanaotunga njama ya madhara washutumiwa na wataomboleza hivi: “Sisi tumenyang’anyiwa kabisa.”—1:6, 12; 2:4.

10. Rehema ya Yehova yakaziwaje fikira?

¹⁰ Rehema ya Yehova yakaziwa fikira kwa ghafula wakati ambapo, kwa jina la Yehova, nabii ajulisha rasmi hivi: “Hakika nitakukusanya, Ee Yakobo . . . nitawaweka pamoja kama kondoo . . . kama kundi la kondoo kati ya malisho yao; watafanya mvumo kwa wingi wa watu.”—2:12.

11. (a) Ni lawama gani la wazi ambalo sasa latolewa juu ya watawala wa Yakobo na Israeli? (b) Mika akirije chanzo cha moyo mkuu wake?

¹¹ Sehemu ya 2 (3:1–5:15). Kisha Mika aendelea kusema: “Tafadhali sikieni, enyi vichwa vya Yakobo, mnaoitawala nyumba ya Israeli.” Lawama kali la wazi latangazwa juu ya hawa ‘wanaoyachukia mema, na kuyapenda mabaya’ ambao wawaonea watu. Wao wamefanya “kuivunja mifupa yao.” (3:1-3) Wanaotiwa ndani pamoja nao ni manabii bandia wasiotoa mwongozo wa kweli, wakisababisha watu wa Mungu watange-tange. Moyo mkuu unaozidi ule wa kibinadamu wahitajiwa ili kutangaza ujumbe huo! Lakini Mika aeleza kwa uhakika hivi: “Mimi, hakika nimejaa nguvu kwa roho ya BWANA [Yehova, NW]; nimejaa hukumu na uwezo; nimhubiri Yakobo kosa lake, na Israeli dhambi yake.” (3:8) Lawama lake la wazi juu ya watawala wenye hatia ya damu lafikia upeo mkali: “Wakuu wake huhukumu ili wapate rushwa, na makuhani wake hufundisha ili wapate ijara, na manabii wale hubashiri ili wapate fedha.” (3:11) Kwa hiyo Sayuni utalimwa kwa plau kama shamba, na Yerusalemu litakuwa si kitu ila rundo la magofu tu.

12. Ni unabii gani mtukufu unaotolewa kwa ajili ya “siku za mwisho”?

¹² Kwa utofautisho wa ghafula tena, unabii wageukia “siku za mwisho” ili kutoa uelezaji mzuri sana, wenye kugusa moyo juu ya kurejeshwa kwa ibada ya Yehova kwenye mlima wake. (4:1) Mataifa mengi watakwenda juu wakajifunze njia za Yehova, kwa maana sheria na neno lake litatoka katika Sayuni na katika Yerusalemu. Hawatajifunza vita tena, bali kila mmoja ataketi chini ya mzabibu na mtini wake. Hawataogopa. Acha vikundi vya watu vifuate kila kimoja mungu wacho, lakini waabudu wa kweli watatembea katika jina la Yehova Mungu wao, na yeye atatawala juu yao akiwa Mfalme milele. Hata hivyo, kwanza ni lazima Sayuni iende uhamishoni hadi Babuloni. Ni wakati irejeshwapo tu kwamba Yehova atatwanga-twanga maadui wake.

13. Ni mtawala wa aina gani ambaye atatoka katika Bethlehemu, na ‘baki la Yakobo’ litakuwa kama nini?

¹³ Sasa Mika atabiri kwamba mtawala katika Israeli “ambaye matokeo yake yamekuwa tangu zamani za kale” atatoka katika Bethlehemu Efratha. Yeye atatawala akiwa ‘mlishaji kwa nguvu za Yehova’ na kuwa mkuu, si katika Israeli tu, bali “hata miisho ya dunia.” (5:2, 4) Mwashuri mwenye kuvamia atakuwa na fanikio la kitambo kidogo sana, kwa maana yeye atageuzwa kuelekea alikotoka na bara lake mwenyewe litafanywa ukiwa. ‘Baki la Yakobo’ litakuwa kama ‘umande utokao kwa Yehova’ likiwa miongoni mwa watu na kama simba kwa moyo mkuu likiwa miongoni mwa mataifa. (5:7) Yehova atang’oa ibada bandia na kutekeleza kisasi juu ya mataifa yasiyotii.

14. (a) Kisehemu cha 3 cha Mika chaanza kwa kutumia kielezi gani? (b) Ni matakwa gani ya Yehova ambayo watu wa Israeli wameshindwa kutimiza?

¹⁴ Sehemu 3 (6:1–7:20). Sasa tamasha ya mahakamani iliyo ya kustaajabisha yatokezwa kwa mtungo wa kimaongezi. Yehova ana “mateto” pamoja na Israeli, naye aita vilima na milima yenyewe iwe mashahidi. (6:1) Atokezea Israeli mwito wa ushindani ili watoe ushuhuda juu yake, naye asimulia vitendo vyake vya uadilifu ambavyo amewafanyia. Yehova ataka nini kwa mwanadamu wa duniani? Si umati wa dhabihu za wanyama, bali “kutenda haki, na kupenda rehema, na kwenda kwa unyenyekevu na Mungu [wake]!” (6:8) Jambo hilo hasa ndilo limekosekana katika Israeli. Badala ya haki na rehema kuna “mizani ya udhalimu,” jeuri, udanganyifu, na vitendo vya hila. (6:11) Badala ya kutembea kwa njia ya kiasi pamoja na Mungu, wao watembea katika mashauri mabovu na ibada ya sanamu ya Omri na Ahabu, waliotawala katika Samaria.

15. (a) Nabii huyo asikitikia nini sana? (b) Kitabu cha Mika kina umalizio gani wenye kufaa?

¹⁵ Nabii asikitikia sana kuzorota kiadili kwa watu wake. Kwani, hata “mtu aliye mwenye adili miongoni mwao ni mbaya kuliko boma la michongoma.” (7:4) Kuna utungaji hila miongoni mwa marafiki wenye uhusiano wa kindani na ndani ya nyumba za watu. Mika hafi moyo. “Mimi, nitamtazamia BWANA [Yehova, NW]; nitamngojea Mungu wa wokovu wangu; Mungu wangu atanisikia.” (7:7) Aonya wengine wasishangilie adhabu ambayo Yehova awapa watu wake, kwa maana ukombozi utakuja. Yehova atachunga na kulisha watu wake na kuwaonyesha ‘mambo ya ajabu,’ yakifanya mataifa yaogope. (7:15) Katika kufunga kitabu chake, Mika atokeza mwangwi wa maana ya jina lake kwa kusifu Yehova kwa ajili ya fadhili za upendo Zake zilizo za kupendeza sana. Naam, ‘Ni nani aliye Mungu kama Yehova?’—7:18.

KWA NINI NI CHENYE MAFAA

16. (a) Unabii wa Mika ulithibitikaje kuwa wenye mafaa katika siku ya Hezekia? (b) Kina maonyo gani ya upole yaliyo na nguvu kwa ajili ya siku hii ya kisasa?

¹⁶ Karibu miaka 2,700 iliyopita, kutoa unabii kwa Mika kulithibitika kuwa kwenye ‘kufaa kuwaonya watu makosa,’ kwa maana Mfalme Hezekia wa Yuda aliitikia ujumbe huo na kuongoza taifa hilo kwenye toba na rekebisho la kidini. (Mika 3:9-12; Yer. 26:18, 19; linganisha 2 Wafalme 18:1-4.) Leo unabii huo uliopuliziwa na Mungu ni wenye mafaa hata zaidi. Sikieni, wote wanaodai kuabudu Mungu, maonyo yaliyo wazi ya Mika juu ya dini bandia, ibada ya sanamu, kusema uwongo, na jeuri! (Mika 1:2; 3:1; 6:1) Paulo arudia maonyo hayo kwenye 1 Wakorintho 6:9-11, ambapo asema kwamba Wakristo wa kweli wamesafishwa wakawa safi na kwamba hakuna yeyote anayejiingiza katika mazoea hayo atakayerithi Ufalme wa Mungu. Kwa wepesi na uwazi, Mika 6:8 yaeleza kwamba takwa la Yehova ni kwa binadamu atembee pamoja Naye katika haki, fadhili, na kiasi.

17. Mika atoa kitia-moyo gani kwa ajili ya wale wanaotumikia Mungu chini ya mnyanyaso na ugumu?

¹⁷ Mika alitoa ujumbe wake miongoni mwa watu waliogawanyika sana hivi kwamba ‘adui za mtu walikuwa ni watu wa nyumbani mwake mwenyewe.’ Wakristo wa kweli mara nyingi huhubiri katika hali kama hizo, na hata wengine hupata usaliti na mnyanyaso mkali ndani ya uhusiano wao wenyewe wa familia. Sikuzote wahitaji kusubiri Yehova, ‘Mungu wa wokovu wao.’ (Mika 7:6, 7; Mt. 10:21, 35-39) Katika mnyanyaso au wanapokabiliwa na mgawo mgumu, wale wanaotegemea Yehova kwa moyo mkuu kama Mika, ‘watajaa nguvu kwa roho ya BWANA [Yehova, NW],’ katika kusema ujumbe Wake. Mika alitoa unabii kwamba moyo mkuu huo ungeonekana hasa katika ‘baki la Yakobo.’ Wao wangekuwa kama ‘simba kati ya mataifa, kati ya kabila nyingi,’ na wakati uo huo kama umande wenye kuburudisha na manyunyu kutoka kwa Yehova. Kwa hakika sifa hizo zilidhihirika katika ‘baki la Israeli (Yakobo)’ waliokuwa washiriki wa kundi la Kikristo la karne ya kwanza.—Mika 3:8; 5:7, 8; Rum. 9:27; 11:5, 26.

18. Ni unabii gani wa Mika unaokamatana na utawala wa Ufalme wa Mungu kupitia Kristo Yesu?

¹⁸ Uzawa wa Yesu kule Bethlehemu, kwa utimizo wa unabii wa Mika, hauthibitishi tu upulizio wa kimungu wa kitabu hicho bali pia waangazia muktadha (habari inayozungumzwa) wa mstari huo kuwa wa kiunabii juu ya kuja kwa Ufalme wa Mungu chini ya Kristo Yesu. Yesu ndiye anayetokea katika Bethlehemu (Nyumba ya Mkate) akiwa na mafaa yenye kutoa uhai kwa ajili ya wote wanaozoea imani katika dhabihu yake. Yeye ndiye ‘atakayelisha kundi kwa nguvu za Yehova’ na kuwa mkuu na kueneza amani hadi miisho ya dunia miongoni mwa kundi la Mungu lililorejeshwa, na kuunganishwa.—Mika 5:2, 4; 2:12; Yn. 6:33-40.

19. (a) Ni kitia-moyo gani chenye kutia nguvu imani kinachotolewa kwa ajili ya wale wanaoishi katika “siku za mwisho”? (b) Mika akwezaje enzi kuu ya Yehova?

¹⁹ Kitia-moyo kikubwa chapatikana katika unabii wa Mika kuhusu “siku za mwisho,” wakati ambapo “mataifa mengi” watatafuta maagizo kutoka kwa Yehova. “Nao watafua panga zao ziwe majembe, na mikuki yao iwe miundu; taifa halitainua upanga juu ya taifa lingine, wala hawatajifunza vita tena kamwe. Bali wataketi kila mtu chini ya mzabibu wake, na chini ya mtini wake; wala hapana mtu atakayewatia hofu; kwa kuwa kinywa cha BWANA [Yehova, NW] wa majeshi kimesema hivi.” Kwa kuacha ibada yote bandia, wajiunga na Mika kukariri hivi: “Sisi tutakwenda kwa jina la BWANA [Yehova, NW], Mungu wetu, milele na milele.” Kweli kweli unabii wa Mika waimarisha imani kwa kutoa njozi ya kimbele ya matukio hayo yenye maana kubwa. Pia, watokeza katika kukweza Yehova kuwa Mwenye Enzi kuu na Mfalme wa milele. Jinsi yanavyosisimua maneno haya: “BWANA [Yehova, NW] atawamiliki katika mlima Sayuni tangu sasa na hata milele.”!—Mika 4:1-7; 1 Tim. 1:17.

[Maelezo ya Chini]