UPENDO

Upendo ni uhusiano mchangamfu na shauku yenye kina sana kumwelekea rafiki, mzazi au mtoto, na kadhalika; ni hisia nyororo ya shauku kumwelekea mtu mwingine; pia, ni hisia nyororo za Mungu kuelekea viumbe wake au upendo wa heshima wanaopaswa kuwa nao kumwelekea Mungu; pia, ni upendo wenye fadhili ambao kwa kufaa viumbe wa Mungu wanaonyeshana; ni upendo wa dhati au upendo wa kimahaba unaoonyeshwa mtu wa jinsia tofauti ambao unatia ndani hisia ya kufanya naye ngono. Mojawapo ya maneno yenye maana sawa na upendo ni “ujitoaji.”

Mbali na ufafanuzi uliotajwa, Maandiko yanarejelea pia upendo ambao unaongozwa na kanuni, kama vile kupenda uadilifu au hata kuwapenda maadui ambao huna shauku kuwaelekea. Sifa au wonyesho huo wa upendo ni ujitoaji usio na ubinafsi wa kutenda uadilifu na kujali kikweli masilahi ya kudumu ya wengine, na kuonyesha hivyo kwa matendo yanayowanufaisha.

Kitenzi ʼa·hevʹ au ʼa·havʹ (“upendo”) na nomino ʼa·havahʹ (“upendo”) ndio maneno yanayotumiwa mara nyingi katika Kiebrania kurejelea upendo katika maana ambazo tumezungumzia, maana na upana wake hutegemea muktadha.

Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo yanatumia hasa aina mbalimbali za maneno a·gaʹpe, phi·liʹa, na maneno mawili yanayotokana na neno stor·geʹ (lakini neno eʹros, upendo kati ya watu wa jinsia tofauti, halitumiki). Neno A·gaʹpe linatumika zaidi ya maneno hayo mengine.

Kamusi ya Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words inasema hivi kuhusu nomino a·gaʹpe na kitenzi a·ga·paʹo: “Upendo unaweza tu kuonekana kupitia matendo yanayochochewa na upendo huo. Upendo wa Mungu unaonekana kupitia zawadi ya Mwana Wake, 1 Yoh. 4:9, 10. Lakini ni wazi kwamba wanadamu hawakuonyeshwa upendo huo kwa sababu walistahili, Rom. 5:8. Mungu aliamua kwa hiari kuuonyesha kwa sababu ya kupenda kwake, bila kusukumwa na yeyote kwa sababu ni utu wake mwenyewe, linganisha na Kum. 7:7, 8.”​—1981, Buku la 3, uku. 21.

Kamusi ya Vine inasema hivi kuhusu kitenzi phi·leʹo: “Kinapaswa kutofautishwa na agapao, kwa sababu kitenzi phileo kinarejelea zaidi shauku nyororo. . . . Pia, kupenda (phileo) uhai, na kutamani isivyofaa kuuhifadhi, kusahau kusudi halisi la uhai, kunakaripiwa na Bwana, Yoh. 12:25. Tofauti na hilo, kupenda uhai (agapao) kama kunavyotajwa katika 1 Pet. 3:10, ni kufuatilia sana maisha. Neno phileo halifai kabisa kutumiwa katika andiko hilo.—Buku la 3, uku. 21, 22.

Katika kamusi ya Kigiriki ya Exhaustive Concordance of the Bible (1980, uku. 75, 76), James Strong anatoa maelezo haya chini ya neno phi·leʹo: “Kuwa rafiki ya (kupendezwa na [mtu au kitu fulani]), yaani, kuwa na shauku kuelekea (kuonyesha hisia za ndani; lakini neno [a·ga·paʹo] lina maana pana zaidi, linahusisha hasa uamuzi wa kutaka kufanya hivyo kimakusudi kwa sababu ya kanuni, wajibu na heshima . . . ).”

Kwa hiyo, a·gaʹpe ni upendo unaoongozwa au kusimamiwa na kanuni. Huenda ukahusisha au usihusishe shauku na kupendezwa na mtu. Maandiko mengi yanaonyesha kwamba upendo wa a·gaʹpe unaweza kuhusisha shauku na uchangamfu. Katika Yohana 3:35, Yesu alisema: “Baba anampenda [a·ga·paiʹ] Mwana.” Katika Yohana 5:20, alisema: “Baba anampenda [phi·leiʹ] Mwana.” Kwa kweli upendo wa Mungu kwa Yesu Kristo una shauku nyingi. Yesu alieleza hivi pia: “Anayenipenda [a·ga·ponʹ] atapendwa [a·ga·pe·theʹse·tai] na Baba yangu, nami nitampenda [a·ga·peʹso].” (Yoh 14:21) Upendo huu wa Baba na wa Mwana unahusisha shauku nyororo kwa watu hao wanaowapenda. Waabudu wa Yehova wanapaswa kumpenda Yehova na Mwana wake, na pia wapendane kwa njia hiyohiyo.​—Yoh 21:15-17.

Kwa hiyo, ingawa upendo wa a·gaʹpe ni tofauti kwa kuwa unaongozwa na kanuni, si upendo usio na hisia; la sivyo haingekuwa tofauti na haki isiyohusisha hisia. Lakini hauongozwi na hisia; haupuuzi kanuni kamwe. Wakristo huwaonyesha upendo wa a·gaʹpe watu ambao hawana shauku nao au hawapendezwi nao, wanawatakia mema watu hao. (Ga 6:10) Hata ingawa hawana shauku kuwaelekea, wanawahurumia na kuwajali kikweli watu hao, kulingana na mipaka na njia inayoruhusiwa na kuongozwa na kanuni za uadilifu.

Hata hivyo, ingawa a·gaʹpe ni upendo unaoongozwa na kanuni, kuna kanuni nzuri na mbaya. Aina mbaya ya a·gaʹpe inaweza kuonyeshwa ikiongozwa na kanuni mbaya. Kwa mfano, Yesu alisema: “Mkiwapenda [a·ga·paʹte] wale wanaowapenda, mnapata faida gani? Kwa maana hata watenda dhambi huwapenda wale wanaowapenda. Na mkiwatendea mema wale wanaowatendea mema, mnapata faida gani? Hata watenda dhambi hufanya vivyo hivyo. Pia, mkiwakopesha wale tu ambao mnatumaini watawalipa, mnapata faida gani? Hata watenda dhambi huwakopesha watenda dhambi ili warudishiwe kiasi kilekile.” (Lu 6:32-34) Kanuni inayoongoza upendo wa aina hiyo ni: ‘Nitendee mema nami nitakutendea mema.’

Mtume Paulo alisema hivi kuhusu mmoja ambaye alifanya kazi pamoja naye: “Dema ameniacha kwa sababu aliupenda [a·ga·peʹsas] mfumo wa mambo wa sasa.” (2Ti 4:10) Inaonekana Dema aliupenda ulimwengu akiongozwa na kanuni ya kwamba atapata faida za kimwili. Yesu alisema: “Watu wamependa [e·gaʹpe·san] giza badala ya nuru, kwa maana matendo yao yalikuwa maovu. Kwa maana yeyote ambaye huzoea kutenda mambo maovu huchukia nuru na haji kwenye nuru, ili matendo yake yasikaripiwe.” (Yoh 3:19, 20) Kwa kuwa ni kweli au ni kanuni kwamba giza linasaidia kufunika matendo yao maovu, basi wanalipenda.

Yesu aliagiza hivi: “Endeleeni kuwapenda [a·ga·paʹte] adui zenu.” (Mt 5:44) Mungu mwenyewe ndiye aliyeweka kanuni hii iliyotajwa na mtume Paulo: “Mungu hupendekeza upendo [a·gaʹpen] wake kwetu kwa kuwa tulipokuwa tungali watenda dhambi, Kristo alikufa kwa ajili yetu. . . . Kwa maana, ikiwa tulipokuwa adui tulipatanishwa na Mungu kupitia kifo cha Mwana wake, tutaokolewa hata zaidi kwa uhai wake, kwa kuwa sasa tumepatanishwa.” (Ro 5:8-10) Mfano mzuri wa upendo huo ni jinsi Mungu alivyoshughulika na Sauli wa Tarso, ambaye alikuja kuwa mtume Paulo. (Mdo 9:1-16; 1Ti 1:15) Kwa hiyo, kuwapenda adui zetu kunapaswa kuongozwa na kanuni iliyowekwa na Mungu na kunapaswa kuonyeshwa kupatana na amri zake, hata iwe upendo huo utaonyeshwa kwa shauku au la.

Mungu. Mtume Yohana aliandika: “Mungu ni upendo.” (1Yo 4:8) Yeye ndiye mfano bora zaidi wa kuonyesha upendo, ndio sifa yake kuu zaidi. Hata hivyo, haiwezi kusemwa kwamba ‘upendo (sifa isiyo na uhai) ni Mungu.’ Anajitambulisha katika Biblia kama Mtu na kwa njia ya mfano anasema kwamba ana “macho,” “mikono,” “moyo,” “nafsi,” na kadhalika. Pia ana sifa nyingine, kama vile haki, nguvu, na hekima. (Kum 32:4; Ayu 36:22; Ufu 7:12) Zaidi ya hayo, ana uwezo wa kuchukia, sifa iliyo kinyume kabisa na upendo. Kwa sababu anapenda uadilifu anachukia uovu. (Kum 12:31; Met 6:16) Upendo unahusisha hisia na kuonyesha shauku nyororo, hisia ambayo ni mtu tu anayeweza kuwa nayo, au kuonyeshwa mtu mwingine. Ni kweli kwamba Mwana wa Mungu Yesu Kristo si sifa tu isiyo na uhai; alisema kwamba alikuwa na Baba yake, alifanya kazi naye, alimpendeza, na alimsikiliza, pia alisema kwamba malaika wanaona uso wa Baba yake, mambo ambayo hayawezi kufanywa na sifa isiyo na uhai.​—Mt 10:32; 18:10; Yoh 5:17; 6:46; 8:28, 29, 40; 17:5.

Uthibitisho wa upendo wake. Kuna uthibitisho mwingi unaoonyesha kwamba Yehova Muumba na Mungu wa ulimwengu wote ni upendo. Uthibitisho huo unaonekana katika uumbaji wenyewe. Dunia yote imeumbwa kwa makini sana ili mwanadamu awe na afya, furaha, na maisha mazuri. Mwanadamu hakuumbwa ili tu aishi bali afurahie chakula, rangi na uumbaji maridadi, wanyama, na vilevile, kushirikiana na wanadamu wenzake, na kufurahia mambo mengine mengi yanayoleta furaha maishani. (Zab 139:14, 17, 18) Lakini Yehova ameonyesha hata zaidi upendo wake kwa mwanadamu kwa kumuumba kwa mfano na sura yake (Mwa 1:26, 27), akiwa na uwezo wa kupenda na uhitaji wa kiroho, naye amejifunua kwa wanadamu kupitia Neno lake na roho yake takatifu.​—1Ko 2:12, 13.

Upendo wa Yehova kwa wanadamu ni kama ule wa Baba kwa watoto wake. (Mt 5:45) Hawanyimi chochote kinachowafaa, hata ikiwa ni kwa hasara yake mwenyewe; upendo wake unapita hisia zozote tunazoweza kuhisi au kuonyesha. (Efe 2:4-7; Isa 55:8; Ro 11:33) Aliwaonyesha wanadamu upendo mkubwa zaidi kwa kuwafanyia jambo la upendo zaidi ambalo mzazi anaweza kufanya. Alifanya hivyo kwa kutoa uhai wa Mwana wake mwaminifu, mzaliwa pekee. (Yoh 3:16) Mtume Yohana aliandika hivi: “Sisi tuna upendo, kwa sababu alitupenda kwanza.” (1Yoh 4:19) Kwa hiyo, yeye ndiye Chanzo cha upendo. Mtume Paulo aliandika hivi: “Kwa maana ni vigumu kwa yeyote kufa kwa ajili ya mtu mwadilifu; hata hivyo labda mtu anaweza kuthubutu kufa kwa ajili ya mtu mwema. Lakini Mungu hupendekeza upendo wake kwetu kwa kuwa tulipokuwa bado watenda dhambi, Kristo alikufa kwa ajili yetu.”—Ro 5:7, 8; 1Yo 4:10.

Upendo wa Mungu unaodumu milele. Upendo wa Yehova kwa watumishi wake waaminifu ni wa milele; haushindwi wala kufifia, hata watumishi wake wawe katika hali nzuri au mbaya, au hata wakipatwa na matatizo makubwa au madogo. Mtume Paulo alisema: “Kwa maana nimesadiki kwamba wala kifo wala uzima wala malaika wala serikali wala mambo yaliyopo sasa wala mambo yatakayokuja wala nguvu wala kimo wala kina wala uumbaji mwingine wowote havitaweza kututenga na upendo wa Mungu ulio katika Kristo Yesu Bwana wetu.”​—Ro 8:38, 39.

Enzi kuu ya Mungu inaongozwa na upendo. Yehova hufurahia kwamba enzi ya yake kuu inaongozwa na upendo na viumbe wake wanaiunga mkono wakichochewa na upendo. Anawapenda wale tu wanaopenda enzi yake kuu kwa sababu ya sifa zake nzuri na kwa sababu ya uadilifu wa enzi yake, wale wanaochagua enzi yake badala ya utawala mwingine wowote. (1Ko 2:9) Wanachagua kutumikia chini ya enzi yake badala ya kujitegemea​—kwa sababu wana ujuzi kumhusu yeye na upendo, haki, na hekima yake, na wanatambua anawazidi kwa mbali katika kuonyesha sifa hizo. (Zb 84:10, 11) Ibilisi hakujitiisha kwa enzi hiyo kuu, alitaka kujitegemea, Adamu na Hawa walifanya hivyo pia. Ibilisi hata alipinga njia ya Mungu ya kutawala, ni kana kwamba alisema Mungu hana upendo na si mwadilifu (Mwa 3:1-5), na kwamba viumbe wa Mungu hawamtumikii kwa kuchochewa na upendo, bali kwa sababu ya ubinafsi.​—Ayu 1:8-12; 2:3-5.

Yehova Mungu alimruhusu Ibilisi aishi na awashawishi watumishi wake, kutia ndani Mwana wake mzaliwa pekee, hadi kufikia kifo. Mungu alitabiri kwamba Yesu Kristo angekuwa mwaminifu. (Isa 53) Kwa nini alikuwa na uhakika huo kumhusu Mwana wake? Kwa sababu ya upendo. Yehova alimfahamu Mwana wake na upendo ambao Mwana wake alikuwa nao kumwelekea na jinsi alivyopenda uadilifu. (Ebr 1:9) Alimfahamu Mwana wake vizuri sana kwa undani. (Mt 11:27) Alikuwa na hakika kabisa kwamba Mwana wake angebaki mwaminifu. Zaidi ya hilo, “upendo . . . ni kifungo kikamilifu cha muungano.” (Kol 3:14) Ndio kifungo chenye nguvu zaidi ulimwenguni pote, upendo mkamilifu unawaunganisha kabisa Mwana na Baba. Akiwa na sababu hizohizo, Mungu ana imani na tengenezo la watumishi wake, akijua kwamba upendo unawaunganisha kabisa wengi wao kwake hata wanapojaribiwa na kwamba tengenezo la viumbe wake hawatamwacha.​—Zb 110:3.

Yesu Kristo. Yesu alishirikiana kwa ukaribu kwa miaka mingi na Baba yake, aliye Chanzo cha upendo, na alimfahamu Baba yake kwa undani sana, basi angeweza kusema hivi: “Yeyote ambaye ameniona mimi amemwona Baba pia.” (Yoh 14:9; Mt 11:27) Kwa hiyo, upendo wa Yesu umekamilika. (Efe 3:19) Aliwaambia wanafunzi wake hivi: “Hakuna mtu aliye na upendo mkuu kuliko huu, kwamba mtu atoe uhai wake kwa ajili ya rafiki zake.” (Yoh 15:13) Alikuwa amewaambia: “Ninawapa ninyi amri mpya, kwamba mpendane; kama vile ambavyo nimewapenda, nanyi mpendane vivyo hivyo.” (Yoh 13:34) Amri hiyo ilikuwa mpya, kwa sababu Sheria ambayo Yesu na wanafunzi wake walifuata wakati huo ilisema: “[Mpende] mwenzako [au jirani yako] kama unavyojipenda mwenyewe.” (Law 19:18; Mt 22:39) Sheria iliamuru mtu ampende mwenzake kama anavyojipenda mwenyewe lakini si upendo wa kujidhabihu unaofikia hatua ya kufa kwa ajili ya mtu mwingine. Upendo uliozungumziwa katika amri hiyo mpya ulionyeshwa kupitia uhai na kifo cha Yesu. Zaidi ya kufanya mema anapopata nafasi, mfuasi wa Kristo anapaswa kuchukua hatua ya kwanza, chini ya mwelekezo wa Kristo, kuwasaidia wengine kiroho na vinginevyo. Anapaswa kuwafanyia mambo mema. Kuhubiri na kuwafundisha wengine habari njema, hata wale ambao huenda ni maadui zetu, ndiyo njia kubwa zaidi ya kuonyesha upendo, kwa sababu inaweza kuwasaidia wapate uzima wa milele. Mkristo anapaswa ‘kuwapa si habari njema ya Mungu tu, bali pia uhai wake mwenyewe’ wale wanaokubali habari njema kwa kuwasaidia na kushirikiana nao. (1Th 2:8) Na anapaswa kuwa tayari kutoa nafsi (uhai) yake kwa ajili yao.—1Yo 3:16.

Jinsi Mtu Anavyokuza Upendo. Kupitia roho takatifu, mwanamume na mwanamke wa kwanza waliumbwa wakiwa na kadiri fulani ya sifa hii kuu ya Mungu, yaani upendo, na uwezo wa kuzidisha, kukuza, na kuimarisha upendo huo. Upendo ni tunda la roho ya Mungu. (Ga 5:22) Upendo wa kimungu si sifa ambayo mtu anakuwa nayo bila kujua, kama vile kuwa na uwezo fulani wa kimwili au kiakili, kwa mfano urembo, uwezo wa kucheza muziki, au sifa nyingine zinazorithiwa. Mtu ambaye hamjui wala hamtumikii Mungu au ambaye hatafakari au hana uthamini, hawezi kuwa na upendo wa kimungu. Ni lazima mtu akuze sifa ya upendo ili amwige Mungu, Chanzo cha upendo. (Zb 77:11; Efe 5:1, 2; Ro 12:2) Adamu hakukuza upendo wake kwa Mungu; hakujitahidi kufikia upendo mkamilifu. Hilo lilionekana kwa sababu hakuwa na umoja na Mungu, hakuunganishwa na Mungu kwa kifungo hicho kikamilifu cha muungano. Ingawa Adamu hakuwa mkamilifu na alikuwa mwenye dhambi, aliwapitishia wazao wake, “kwa sura yake,” uwezo wa kuonyesha upendo. (Mwa 5:3) Wanadamu wote kwa ujumla huonyesha upendo, lakini mara nyingi ni upendo usiofaa, uliozorota, uliopotoka.

Upendo unaweza kuongozwa vibaya. Ni wazi kwamba mtu anaweza kuwa na upendo halisi na unaofaa, ikiwa atatafuta na kufuata mwongozo wa roho ya Mungu na ujuzi ulio katika Neno Lake. Kwa mfano, mzazi anaweza kumpenda mtoto wake. Lakini huenda upendo wake ukazorota au huenda ukaongozwa vibaya na hisia, kwa kumpa mtoto kila kitu anachotaka bila kumnyima chochote. Huenda akakosa kutumia mamlaka yake akiwa mzazi kutoa nidhamu au hata kumwadhibu. (Met 22:15) Upendo kama huo unaweza kuwa kiburi cha familia, unaoonyesha ubinafsi. Biblia inasema kwamba mtu wa aina hiyo anaonyesha chuki, si upendo, kwa sababu hafanyi mambo yatakayookoa uhai wa mtoto wake.—Met 13:24; 23:13, 14.

Upendo huo hautoki kwa Mungu. Upendo wa kimungu humfanya mtu afanye mambo mazuri yanayowanufaisha wengine. “Upendo hujenga.” (1Ko 8:1) Upendo haupaswi kuongozwa na hisia. Upendo ni imara, wenye nguvu, unaongozwa na hekima ya kimungu, unazingatia hasa mambo safi kiadili, yaliyo sawa. (Yak 3:17) Mungu alishughulika hivyo na Waisraeli, aliwaadhibu sana kwa kutotii, kwa faida yao wenyewe ya milele. (Kum 8:5; Met 3:12; Ebr 12:6) Mtume Paulo aliwaambia hivi Wakristo: “Mnahitaji kuvumilia kama sehemu ya nidhamu yenu. Mungu anawatendea ninyi kama wana. Kwa maana ni mwana gani ambaye hatiwi nidhamu na baba yake? . . . Zaidi ya hayo, baba zetu wa kibinadamu walikuwa wakitutia nidhamu, nasi tuliwapa heshima. Je, hatupaswi kujitiisha hata zaidi kwa Baba wa maisha yetu ya kiroho na kuishi? Kwa maana walitutia nidhamu kwa muda mfupi kulingana na jinsi walivyoona kuwa inafaa, lakini yeye hufanya hivyo kwa faida yetu ili tuushiriki utakatifu wake. Ni kweli, hakuna nidhamu inayoonekana kwa sasa kuwa yenye shangwe, bali inaumiza; lakini baadaye hutokeza amani na uadilifu kwa wale ambao wamezoezwa nayo.”—Ebr 12:7-11.

Ujuzi huongoza upendo inavyofaa. Lazima kwanza mtu ampende Mungu, kabla ya kitu kingine chochote. La sivyo, upendo unaweza kuongozwa vibaya na hata kuongoza kwenye ibada ya kiumbe au kitu fulani. Kujua kusudi la Mungu ni muhimu, kwa sababu mtu atajua jambo lililo bora kwake mwenyewe na kwa wengine naye atajua jinsi ya kuonyesha upendo kwa njia inayofaa. Tunapaswa kumpenda Mungu kwa ‘moyo, akili, nafsi, na nguvu zetu zote.’ (Mt 22:36-38; Mk 12:29, 30) Si upendo unaonekana nje tu, bali upendo unaoonyesha jinsi mtu alivyo ndani. Upendo unahusisha hisia. (1Pe 1:22) Lakini ikiwa akili haina ujuzi kuhusu upendo wa kweli na jinsi unavyotenda, upendo unaweza kuonyeshwa kwa njia isiyofaa. (Yer 10:23; 17:9; linganisha Flp 1:9.) Lazima akili imjue Mungu na sifa zake, makusudi yake, na jinsi anavyoonyesha upendo. (1Yo 4:7) Kupatana na hili, na kwa vile upendo ndio sifa muhimu zaidi, mtu anapojiweka wakfu kwa Mungu, anajiweka wakfu kwa Yehova mwenyewe (ambaye sifa yake kuu ni upendo) na si kwa kazi wala njia fulani ya maisha. Basi upendo unapaswa kuonyeshwa kwa nafsi, kila kitu alicho nacho mtu; na nguvu zote za mtu zinapaswa kuelekezwa kwenye upendo.

Upendo hauna mipaka. Upendo wa kweli ambao ni tunda la roho ya Mungu hauna mipaka. (2Ko 6:11-13) Hauna uchoyo, vizuizi, wala haujabanwa. Lazima uonyeshwe ili uwe kamili. Kwanza lazima mtu ampende Mungu (Kum 6:5), Mwana wake (Efe 6:24), kisha ushirika mzima wa ndugu zake Wakristo ulimwenguni pote (1Pe 2:17; 1Yo 2:10; 4:20, 21). Lazima mume ampende mke wake, na mke ampende mume wake. (Met 5:18, 19; Mhu 9:9; Efe 5:25, 28, 33) Lazima mtu awapende watoto wake. (Tito 2:4) Wanadamu wote wanapaswa kupendwa, kutia ndani maadui, na kutendewa kwa njia ya Kikristo. (Mt 5:44; Lu 6:32-36) Biblia inapotaja kuhusu matunda ya roho, upendo ukiwa wa kwanza, inasema hivi: “Hakuna sheria dhidi ya mambo hayo.” (Ga 5:22, 23) Hakuna sheria inayoweza kuzuia upendo huo. Unaweza kuonyeshwa wakati au mahali popote, kwa kadiri yoyote, kuelekea wale wanaostahili. Deni pekee ambalo Wakristo wanapaswa kuwa nalo ni kupendana. (Ro 13:8) Upendo huo ndio unaowatambulisha Wakristo wa kweli.—Yoh 13:35.

Jinsi Upendo wa Kimungu Unavyotenda. Upendo, kama Mungu alivyo, ni bora sana hivi kwamba ni vigumu kuueleza. Ni rahisi zaidi kueleza jinsi unavyoonyeshwa. Katika maelezo yanayofuata kuhusu sifa hii nzuri, tutazungumzia jinsi Wakristo wanavyoonyesha upendo. Akiandika kuhusu upendo, mtume Paulo kwanza alikazia jinsi sifa hiyo ilivyo muhimu kwa waamini Wakristo, kisha akataja jinsi upendo unavyotenda bila ubinafsi: “Upendo ni wenye subira na fadhili. Upendo hauna wivu. Haujigambi, haujivuni, haujiendeshi bila adabu, hautafuti faida zake wenyewe, hauchokozeki. Hauweki hesabu ya ubaya. Haushangilii ukosefu wa uadilifu, bali hushangilia pamoja na kweli. Huhimili mambo yote, huamini mambo yote, hutumaini mambo yote, huvumilia mambo yote.”​—1Ko 13:4-7.

“Upendo ni wenye subira na fadhili.” Unavumilia hali ngumu na matendo yasiyofaa ya watu wengine, ukifanya hivyo kwa kusudi la kuwasaidia wale wanaofanya mabaya au wanaohusika katika hali hiyo wapate wokovu, na hatimaye, upendo unatetea enzi kuu ya Yehova. (2Pe 3:15) Upendo hutenda kwa fadhili hata unapochokozwa. Mkristo akiwatendea wengine kwa jeuri au ukali hawezi kupata matokeo mazuri. Hata hivyo, upendo ni imara na hutenda haki kwa ajili ya uadilifu. Walio na mamlaka wanaweza kuwaadhibu wale wanaokosea, lakini wanapaswa kufanya hivyo kwa fadhili. Kukosa fadhili hakuwezi kumnufaisha yule anayetoa ushauri bila fadhili wala yule anayekosa kuwa mwadilifu, badala yake kunaweza kumfanya mtenda dhambi asitubu na kutenda mema.—Ro 2:4; Efe 4:32; Tit 3:4, 5.

“Upendo hauna wivu.” Hauoni wivu wengine wanapopata mambo mema. Hushangilia mtu mwingine anapopata pendeleo kubwa. Hauweki kinyongo hata adui akipata mambo mema. Ni mkarimu. Mungu hufanya mvua inyeshe juu ya waadilifu na wasio waadilifu. (Mt 5:45) Watumishi wa Mungu walio na upendo hutosheka na kile walicho nacho (1Ti 6:6-8) na sehemu yao, bila kuondoka sehemu yao au kuchukua kwa ubinafsi sehemu ya mtu mwingine. Shetani Ibilisi aliondoka mahali pake kwa sababu ya wivu na ubinafsi, hata alitamani Yesu Kristo amwabudu.—Lu 4:5-8.

Upendo “haujigambi, haujivuni.” Hautafuti umashuhuri na sifa kutoka kwa wengine. (Zb 75:4-7; Yuda 16) Mtu aliye na upendo hatawashusha wengine chini ili aonekane kuwa bora. Badala yake, atamtukuza Mungu kwa kuwatia moyo na kuwajenga wengine kwa unyoofu. (Ro 1:8; Kol 1:3-5; 1Th 1:2, 3) Atafurahia kumwona Mkristo mwingine akifanya maendeleo. Hatajivunia mambo atakayofanya. (Met 27:1; Lu 12:19, 20; Yak 4:13-16) Atatambua kwamba mambo yote anayotimiza ni kwa sababu ya nguvu za Yehova. (Zb 34:2; 44:8) Yehova aliwaambia Waisraeli hivi: “Lakini yule anayejigamba na ajigambe kwa jambo hili: Kwamba ana ufahamu na ujuzi kunihusu, kwamba mimi ni Yehova, Ninayetenda kwa upendo mshikamanifu, haki, na uadilifu duniani, kwa maana ninapendezwa na mambo hayo.”—Yer 9:24; 1Ko 1:31.

Upendo “haujiendeshi bila adabu.” Unajiendesha kwa adabu. Haujihusishi na tabia mbaya, kama vile upotovu wa kingono au matendo mengine yasiyofaa. Haukosi heshima, hautumii lugha chafu, hauna dharau, si mkaidi kuelekea mtu yeyote. Mtu aliye na upendo ataepuka kufanya jambo lolote ambalo litawakwaza Wakristo wenzake. Paulo aliagiza hivi kutaniko la Korintho: “Mambo yote na yatendeke kwa adabu na kwa mpango.” (1Ko 14:40) Upendo pia utamsukuma mtu atende kwa heshima mbele ya watu wengine wasio Wakristo waamini.—Ro 13:13; 1Th 4:12; 1Ti 3:7.

Upendo “hautafuti faida zake wenyewe.” Unafuata kanuni hii: “Kila mmoja na aendelee kutafuta, si faida yake mwenyewe, bali faida ya yule mtu mwingine.” (1Ko 10:24) Unahangaikia faida za milele za watu wengine. Upendo unamsukuma mtu awe na hangaiko hilo la kweli kuwaelekea wengine na kuleta matokeo mazuri na yenye manufaa. Mtu mwenye upendo hasisitizi kila jambo lifanywe kwa njia yake. Paulo alisema hivi: “Kwa walio dhaifu nilikuwa dhaifu, ili niwapate walio dhaifu. Nimekuwa mambo yote kwa watu wa namna zote, ili kwa vyovyote niwaokoe wengine. Lakini ninafanya mambo yote kwa ajili ya habari njema, ili niishiriki pamoja na wengine.” (1Ko 9:22, 23) Mtu aliye na upendo pia hasisitizi kupata “haki” yake; anahangaikia zaidi hali ya kiroho ya mtu mwingine.​—Ro 14:13, 15.

Upendo “hauchokozeki.” Hautafuti sababu au kisingizio cha kuchokozeka. Hauna milipuko ya hasira, ambayo ni matendo ya mwili. (Ga 5:19, 20) Mtu mwenye upendo hachokozeki kwa urahisi kwa sababu ya maneno au matendo ya watu wengine. Haogopi kuvunjiwa “heshima.”

Upendo “hauweki hesabu ya ubaya.” (Kihalisi, ‘hauhesabu jambo baya’; Int.) Hauoni umekosewa na kuliandika kosa hilo katika ‘kitabu cha deni’ litakalolipwa baadaye, na wakati huohuo kukomesha uhusiano kati ya mkosaji na yule aliyekosewa. Hiyo itakuwa roho ya kulipiza kisasi, inayokatazwa katika Biblia. (Law 19:18; Ro 12:19) Upendo haushuku nia ya wengine lakini hukubali sababu na kuwatumaini wengine.—Ro 14:1, 5.

Upendo “haushangilii ukosefu wa uadilifu, bali hushangilia pamoja na kweli.” Upendo hushangilia pamoja na kweli, ukiacha mafundisho au itikadi za zamani. Upendo hushikamana na Neno la Mungu la kweli. Sikuzote upendo hushikilia lililo sawa, haupendezwi na makosa, uwongo, au aina yoyote ya ukosefu wa haki, hata ikiwa yule anayeumia ni adui. Hata hivyo, ikiwa jambo ni baya au lenye kupotosha, upendo hauogopi kusema waziwazi ukitetea kweli au kuwatetea wengine. (Ga 2:11-14) Pia, upendo huchagua kuteseka badala ya kutenda jambo baya ili kujaribu kusuluhisha hali. (Ro 12:17, 20) Lakini mtu fulani anaporekebishwa na mtu mwenye mamlaka, mtu mwenye upendo hataongozwa na hisia kumuunga mkono yule anayerekebishwa na kukosoa nidhamu iliyotolewa au yule mwenye mamlaka ya kutoa nidhamu. Kufanya hivyo si kumwonyesha upendo mtu huyo. Utakubaliwa na yule aliyerekebishwa lakini matokeo yatakuwa mabaya na hatapata msaada.

Upendo “huhimili mambo yote.” Uko tayari kuvumilia, kuteseka kwa ajili ya uadilifu. Maana yake halisi, ni kwamba upendo “hufunika mambo yote.” (Int) Mtu mwenye upendo hataharakisha kumfunua yule aliyemkosea. Ikiwa kosa si kubwa sana, ataliacha lipite. Hata hivyo, ikiwa ni lazima atafuata mwelekezo wa Yesu katika Mathayo 18:15-17. Katika visa hivyo, ikiwa yule aliyekosea ameomba msamaha baada ya kuzungumzia kosa hilo faraghani, na kusuluhisha mambo, mtu mwenye upendo ataonyesha kwamba amemsamehe kabisa, na kwamba upendo umefunika kabisa jambo hilo, kama Mungu anavyofanya.—Met 10:12; 17:9; 1Pe 4:7, 8.

Upendo “huamini mambo yote.” Upendo una imani katika mambo ambayo Mungu amesema katika Neno lake la kweli, hata ingawa yanaonekana kuwa tofauti na kudhihakiwa na ulimwengu usiomwamini Mungu. Upendo wa aina hii, hasa kumwelekea Mungu, unaonyesha kwamba tunatambua anasema kweli, kwa msingi wa uaminifu na kutegemeka kwake, kama vile tunavyomjua rafiki wa kweli aliye mwaminifu na hatumshuku hata anapotuambia jambo ambalo halina uthibitisho. (Yos 23:14) Upendo huamini mambo yote ambayo Mungu anasema, hata kama hauyaelewi kikamili, na uko tayari kusubiri hadi jambo hilo litakapofafanuliwa zaidi au litakapoeleweka waziwazi. (1Ko 13:9-12; 1Pe 1:10-13) Pia, upendo huamini kwamba Mungu anaongoza kutaniko la Kikristo na watumishi wake waliowekwa rasmi na anaunga mkono maamuzi yao yanayotegemea Neno la Mungu. (1Ti 5:17; Ebr 13:17) Hata hivyo, upendo hauamini mambo bila kufikiria, kwa sababu hufuata shauri la Neno la Mungu la ‘kuyajaribu maneno yaliyoongozwa na roho ili kuona kama yanatoka kwa Mungu,’ na hujaribu kila kitu kupitia viwango vya Biblia. (1Yo 4:1; Mdo 17:11, 12) Mtu mwenye upendo huwaamini ndugu zake waaminifu Wakristo; Mkristo hatawashuku au kutowaamini isipokuwa awe na uthibitisho kamili kwamba wamekosea.—2Ko 2:3; Ga 5:10; Flm 21.

Upendo “hutumaini mambo yote.” Hutumaini ahadi zote ambazo Mungu ametoa. (Ro 12:12; Ebr 3:6) Unaendelea kufanya kazi, ukisubiri Yehova atokeze matunda, akuze. (1Ko 3:7) Mtu mwenye upendo anatumaini mambo mazuri kwa ndugu zake Wakristo katika hali zozote wanazokabili, hata ingawa wengine wanaweza kuwa dhaifu katika imani. Atatambua kwamba ikiwa Yehova anawaonyesha subira watu hao dhaifu, kwa hakika yeye pia anapaswa kuiga mtazamo huo. (2Pe 3:15) Na anaendelea kuwasaidia wale anaowafundisha kweli, akitumaini na kusubiri roho ya Mungu iwachochee kumtumikia.

Upendo “huvumilia mambo yote.” Mkristo anahitaji upendo ili aendelee kuwa mtimilifu mbele za Yehova Mungu. Hata Ibilisi akijaribu ujitoaji wa Mkristo na uaminifu wake kwa Mungu, upendo utavumilia na kumfanya Mkristo aendelee kuwa mwaminifu kwa Mungu.—Ro 5:3-5; Mt 10:22.

“Upendo haushindwi kamwe.” Upendo hautafika mwisho kamwe wala hautakoma. Ujuzi na uelewaji mpya hurekebisha mambo tuliyokuwa tunaamini zamani; tumaini hubadilika mambo tuliyotazamia yanapotimizwa na tunaanza kutumaini mambo mapya, lakini sikuzote upendo huwa kamili na huendelea kuimarishwa zaidi na zaidi.—1Ko 13:8-13.

“Wakati wa Kupenda.” Hatuwaonyeshi upendo wale ambao Yehova anasema hawastahili kupendwa, au wale wanaoendelea kufanya mabaya. Tunawapenda watu wote hadi wanapoonyesha kwamba wanamchukia Mungu. Ndipo tunapoacha kuwaonyesha upendo. Yehova Mungu na Yesu Kristo wanapenda uadilifu na kuchukia uasi sheria. (Zb 45:7; Ebr 1:9) Wale wanaomchukia kabisa Mungu wa kweli hawapaswi kupendwa. Kuendelea kuwapenda watu kama hao hakuleti faida yoyote, kwa sababu wale wanaomchukia Mungu hawatakubali upendo wa Mungu. (Zb 139:21, 22; Isa 26:10) Kwa hiyo, Mungu anawachukia na amepanga wakati wa kuwachukulia hatua.—Zb 21:8, 9; Mhu 3:1,8.

Vitu Tusivyopaswa Kupenda. Mtume Yohana aliandika: “Msiupende ulimwengu au vitu vilivyo katika ulimwengu. Yeyote akiupenda ulimwengu, kumpenda Baba hakumo ndani yake; kwa sababu kila kitu katika ulimwengu​—tamaa ya mwili na tamaa ya macho na mtu kujionyesha mali zake maishani—​hakitokani na Baba, bali hutokana na ulimwengu.” (1Yo 2:15, 16) Alisema hivi baadaye: “Ulimwengu mzima unakaa katika nguvu za yule mwovu.” (1Yo 5:19) Kwa hiyo, wale wanaompenda Mungu wanachukia uovu.—Zb101:3; 119:104, 128; Met 8:13; 13:5.

Ingawa Biblia inaonyesha kwamba mume na mke wanapaswa kupendana na kwamba upendo huo unatia ndani uhusiano wa kingono (Met 5:18, 19; 1Ko 7:3-5), inataja kwamba ni makosa kuwa na mazoea ya kimwili, ya kilimwengu ya kufanya ngono na mtu ambaye si mwenzi wako wa ndoa. (Met 7:18, 19, 21-23) Jambo lingine la kilimwengu ni kupenda mali, “kupenda pesa” (phi·lar·gy·riʹa, kihalisi, “kupenda fedha”; Int), chanzo cha mambo mabaya ya namna zote.​—1Ti 6:10; Ebr 13:5.

Yesu Kristo alionya kwamba tusitafute utukufu kutoka kwa watu. Aliwashutumu vikali viongozi wa kidini Wayahudi wanafiki waliopenda kusali wakiwa wamesimama katika masinagogi na kwenye pembe za barabara pana ili waonekane na watu na walipenda mahali penye heshima zaidi kwenye milo ya jioni na viti vya mbele katika masinagogi. Alisema kwamba tayari wamepata thawabu yao kikamili, kile walichopenda na kutamani, yaani, heshima na utukufu kutoka kwa watu; kwa hiyo hawangepata thawabu nyingine kutoka kwa Mungu. (Mt 6:5; 23:2, 5-7; Lu 11:43) Tunasoma hivi: “Watawala wengi kwa kweli walimwamini [Yesu], lakini hawakumkiri kwa sababu waliwaogopa Mafarisayo, ili wasifukuzwe katika sinagogi; kwa maana waliupenda utukufu wa wanadamu kuliko utukufu wa Mungu.”​—Yoh 12:42, 43; 5:44.

Alipokuwa akiongea na wanafunzi wake, Yesu alisema hivi: “Yeyote anayeupenda [phi·lonʹ] sana uhai wake huuangamiza, lakini yeyote anayeuchukia uhai wake katika ulimwengu huu ataulinda kwa ajili ya uzima wa milele.” (Yoh 12:23-25) Mtu anayeulinda uhai wake sasa badala ya kuwa tayari kufa akiwa mfuasi wa Kristo atapoteza uzima wa milele, lakini yule ambaye hatangulizi uhai katika ulimwengu huu, na anayempenda Yehova na Kristo na uadilifu wao kuliko kitu kingine chochote, atapata uzima wa milele.

Mungu anawachukia waongo, kwa sababu hawapendi ukweli. Katika maono, alimwambia mtume Yohana hivi: “Nje [ya jiji takatifu, Yerusalemu Jipya] kuna mbwa na wale walio na mazoea ya kuwasiliana na roho, waasherati, wauaji, waabudu-sanamu, na kila mtu anayependa [phi·lonʹ] uwongo na aliye na mazoea ya kusema uwongo.“​—Ufu 22:15; 2Thes 2:10-12.

Upendo wa Mtu Unaweza Kupoa. Yesu Kristo alipokuwa akiwaeleza wanafunzi wake kuhusu mambo yatakayotukia wakati ujao, alitaja kwamba upendo (a·gaʹpe) wa wengi wanaodai kumwamini Mungu ungepoa. (Mt 24:3, 12) Mtume Paulo alisema kwamba mojawapo ya ishara za nyakati za hatari ambazo zingekuja ni watu “wenye kupenda pesa.” (2Ti 3:1, 2) Kwa hiyo, ni wazi kwamba mtu anaweza kusahau kanuni zinazofaa na kwamba upendo unaofaa aliokuwa nao unaweza kufifia. Hilo linakazia umuhimu wa kuendelea kuzoeza na kukuza upendo kwa kutafakari Neno la Mungu na kupatanisha maisha yetu na kanuni za Mungu.—Efe 4:15, 22-24.