Utatu—Je! Hufundishwa Katika Biblia?

“Imani ya Katoliki ni hii, kwamba sisi huabudu Mungu mmoja katika Utatu na Utatu katika Umoja. . . . Kwa hiyo Baba ni Mungu, Mwana ni Mungu, na Mzuka [Roho] Mtakatifu ni Mungu. Na bado wao si Miungu Watatu, bali Mungu Mmoja.”

KWA maneno hayo Imani ya Athanasio husimulia lile fundisho kuu la Jumuiya ya Wakristo—Utatu.a Ikiwa wewe ni mshiriki wa kanisa, ama la Katoliki ama la Kiprotestanti, huenda ukaambiwa kwamba hilo ndilo fundisho la maana zaidi unalopaswa kuamini. Lakini je, waweza kueleza juu ya fundisho hilo? Baadhi ya watu wenye akili zaidi katika Jumuiya ya Wakristo wamekiri kwamba hawawezi kuelewa Utatu.

Basi, kwa nini wao huuamini? Je! ni kwa sababu Biblia hufundisha fundisho hilo? Askofu Mwanglikana aliyekufa John Robinson alitolea swali hilo jibu lenye kuchochea fikira katika kitabu chake kilichouzwa kwa wingi zaidi Honest to God. Aliandika hivi:

“Kwa kawaida mahubiri na mafundisho hutokeza maoni ya Kristo akiwa na uwezo unaopita wa kiasili yasiyoweza kuthibitishwa kutoka katika Agano Jipya. Hayo husema kwa usahili kwamba Yesu alikuwa Mungu, kwa njia ambayo maneno ‘Kristo’ na ‘Mungu’ yanatumiwa kwa kubadilishanishwa. Lakini sivyo popote katika matumizi ya Kibiblia. Agano Jipya husema kwamba Yesu alikuwa Neno la Mungu, husema kwamba Mungu alikuwa ndani ya Kristo, husema kwamba Yesu ni Mwana wa Mungu; lakini halisemi kwamba Yesu alikuwa Mungu, hivyo tu.”

John Robinson alikuwa mtu mwenye ubishi katika Kanisa la Anglikana. Hata hivyo, je, alikuwa sahihi aliposema kwamba “Agano Jipya” halisemi popote kwamba “Yesu alikuwa Mungu, hivyo tu”?

Lile Ambalo Biblia Husema

Huenda wengine wakajibu swali hilo kwa kunukuu ule mstari unaoanzisha Gospeli ya Yohana: “Hapo mwanzo kulikuwako Neno, naye Neno alikuwako kwa Mungu, naye Neno alikuwa Mungu.” (Yohana 1:1) Je! hilo halipingani na lile ambalo yule askofu Mwanglikana alisema? Kwa kweli sivyo. Kama vile John Robinson alivyojua bila shaka, watafsiri fulani wa ki-siku-hizi hawakubaliani na fasiri ya Union Version ya andiko hilo. Kwa nini? Kwa sababu katika Kigiriki cha awali, neno kwa “Mungu” katika ule usemi “Neno alikuwa Mungu,” halina kibainishi bayana “the.” Katika ule usemi wa mapema “Neno alikuwa kwa Mungu,” neno kwa “Mungu” ni dhahiri, yaani, lina kile kibainishi bayana. Hilo lafanya isielekee kwamba maneno hayo mawili yana maana ileile.

Kwa hiyo, tafsiri nyingine hutokeza ile hali ya kuonyesha sifa katika tafsiri zazo. Kwa kielelezo, nyingine hufasiri hivi usemi huo “Neno alikuwa wa kimungu.” (An American Translation, Schonfield) Moffatt huufasiri “Logos alikuwa wa kimungu.” Hata hivyo, wakionyesha kwamba neno “kimungu” lisingekuwa fasiri ifaayo zaidi hapa, John Robinson na pia yule mhakiki wa maandishi Mwingereza Sir Frederick Kenyon walieleza kwamba ikiwa hilo ndilo jambo ambalo Yohana alitaka kukazia, yeye angaliweza kutumia neno la Kigiriki kwa neno “kimungu,” theiʹos. New World Translation, ikiliona kwa usahihi neno “Mungu” kuwa la jumla, na pia ikitokeza ile hali ya kuonyesha sifa inayodokezwa na muundo wa Kigiriki, hutumia kibainishi fiche katika Kiingereza: “Neno alikuwa mungu [a god].”

Profesa C. H. Dodd, mwelekezi wa mradi wa New English Bible, aeleza hivi juu ya njia hiyo: “Tafsiri moja inayowezekana . . . ingekuwa, ‘Neno alikuwa mungu [a god]’. Haina ubaya ikiwa tafsiri ya neno kwa neno.” Hata hivyo, The New English Bible haifasiri mstari huo hivyo. Badala ya hivyo, Yohana 1:1 katika fasiri hiyo yasomwa hivi: “Vitu vyote vilipoanza, Neno alikuwako tayari. Neno aliishi na Mungu, na jinsi Mungu alivyokuwa, Neno alikuwa hivyo.” Kwa nini halmashauri hiyo ya kutafsiri haikuchagua ile fasiri iliyo rahisi zaidi? Profesa Dodd ajibu hivi: “Sababu haikubaliki ni kwamba yapingana na wazo la Kiyohana, na kwa kweli [yapingana] na wazo la Kikristo kwa ujumla.”—Technical Papers for the Bible Translator, Buku 28, Januari 1977.

Maana Dhahiri ya Andiko

Je! tungesema kwamba wazo la kwamba Yesu alikuwa mungu na si sawa na Mungu Muumba ni kinyume cha wazo la Kiyohana (yaani, wazo la mtume Yohana), pamoja na wazo la Kikristo kwa ujumla? Acheni tuchunguze maandiko fulani ya Biblia yanayorejezea Yesu na Mungu, kisha tutaona jinsi wafafanuzi fulani walioishi kabla ya Imani ya Athanasio kutungwa walivyoyafikiria juu ya maandishi hayo.

“Mimi na Baba tu mmoja.”—YOHANA 10:30, NW.

Novatian (c. (karibu) 200-258 W.K.) alieleza: “Kwa kuwa Yeye alisema kitu ‘kimoja,’ [b] acheni wazushi waelewe kwamba yeye hakusema mtu ‘mmoja.’ Kwani moja katika hali huru, huonyesha upatano wa kijamii, si muungano wa kibinafsi. . . . Zaidi ya hayo, jambo la kwamba yeye asema mmoja, larejezea ule upatano, na ulinganifu wa hukumu, na ushirikiano wenyewe wenye upendo, kama vile kwa kufaa Baba na Mwana wako na umoja katika upatano, katika upendo, na katika shauku.”—Treatise Concerning the Trinity, sura ya 27.

“Baba ni mkuu kuliko mimi.” —YOHANA 14:28.

Irenaeus (c. (karibu) 130-200 W.K.): “Twaweza kujifunza kupitia Yeye [Kristo] kwamba Baba yu juu ya vitu vyote. Kwani ‘Baba,’ asema [Kristo], ‘ni mkuu kuliko mimi.’ Kwa hiyo, Baba amejulishwa na Bwana wetu kuwa apita wote kuhusiana na ujuzi.”—Against Heresies, Kitabu 2, sura ya 28.8.

“Uzima wa milele ndio huu, Wakujue wewe, Mungu wa pekee wa kweli na Yesu Kristo uliyemtuma.”—YOHANA 17:3.

Clement wa Aleksandria (c. (karibu) 150-215 W.K.): “Kumjua yule Mungu wa milele, mpaji wa yaliyo ya milele, na kuwa na Mungu kwa ujuzi na ufahamu, aliye wa kwanza, na wa juu zaidi, na mmoja, na mwema. . . . Yule [mtu] basi ambaye angeishi maisha ya kweli anaamriwa kumjua Yeye [Mungu] kwanza ‘ambaye hakuna amjuaye, ila Mwana amfunue (Yeye).’ (Mt. 11:27) Kisha ni lazima kujifunza ukuu wa Mwokozi baada ya Yeye.”—Who Is the Rich Man That Shall Be Saved? 7, 8.

“Mungu mmoja, naye ni Baba wa wote, aliye juu ya yote na katika yote na ndani ya yote.”—WAEFESO 4:6.

Irenaeus: “Na hivyo Mungu mmoja aliye Baba anajulishwa, aliye juu ya yote, na katika yote, na ndani ya yote. Kwa kweli Baba ni juu ya yote, na Yeye ndiye Kichwa cha Kristo.”—Against Heresies, Kitabu 5, sura ya 18.2.

Waandishi hao wa mapema waliielewa mistari hiyo wazi kuwa ikisimulia Baba kuwa mkuu, juu ya kila kitu na juu ya kila mtu kutia na Yesu Kristo. Maelezo yao hayadokezi hata kidogo kwamba waliamini Utatu.

Roho Takatifu Yafunua Kweli Yote

Yesu aliwaahidi wanafunzi wake kwamba baada ya kifo na ufufuo wake, wangepewa roho takatifu ikiwa msaidizi. Aliahidi hivi: “Yeye atakapokuja, huyo Roho wa kweli, atawaongoza awatie kwenye kweli yote . . . na mambo yajayo atawapasha habari yake.”—Yohana 14:16, 17; 15:26; 16:13.

Baada ya kifo cha Yesu, ahadi hiyo ilitimizwa. Biblia hurekodi jinsi mafundisho mapya yalivyofunuliwa au kufanywa yawe wazi kwa kutaniko la Kikristo kupitia msaada wa roho takatifu. Mafundisho hayo mapya yaliandikwa ndani ya vitabu ambavyo vilikuja kuwa sehemu ya pili ya Biblia, Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, au “Agano Jipya,” baadaye. Katika mnurisho huo mpya ulio mwingi, je, kumepata kuwa ufunuo wowote wa kuwako kwa Utatu? La. Roho takatifu yafunua jambo tofauti sana juu ya Mungu na Yesu.

Kwa kielelezo, kwenye Pentekoste 33 W.K., baada ya roho takatifu kuja juu ya wanafunzi waliokusanyika katika Yerusalemu, mtume Petro alitoa ushahidi juu ya Yesu kwa umati uliokuwa nje. Je! alisema juu ya Utatu? Fikiria baadhi ya taarifa zake, na ujiamulie mwenyewe: “Yesu . . . , mtu aliyedhihirishwa kwenu na Mungu kwa miujiza na ajabu na ishara, ambazo Mungu alizifanya kwa mkono wake kati yenu.” “Yesu huyo Mungu alimfufua, na sisi sote tu mashahidi wake.” “Mungu amemfanya Yesu huyo mliyemsulibisha [mliyemtundika, NW] kuwa Bwana na Kristo.” (Matendo 2:22, 32, 36) Tofauti sana na fundisho la Utatu, semi hizo za Petro aliyejaa roho zakazia unyenyekeo wa Yesu wa kuwa na cheo kidogo kwa Baba yake, kwamba yeye ni chombo cha kutimiza mapenzi ya Mungu.

Muda mfupi baadaye, Mkristo mwingine mwaminifu alisema juu ya Yesu. Stefano aliletwa mbele ya Sanhedrini kujibu mashtaka. Badala ya hivyo, Stefano aligeuza hali, akishtaki kwamba washtaki wake walikuwa kama babu zao waasi. Mwishowe, rekodi yasema hivi: “Yeye akijaa Roho Mtakatifu [roho takatifu, NW], akakaza macho yake, akitazama mbinguni, akauona utukufu wa Mungu, na Yesu akisimama upande wa mkono wa kuume wa Mungu. Akasema, Tazama! naona mbingu zimefunguka, na Mwana wa Adamu amesimama mkono wa kuume wa Mungu.” (Matendo 7:55, 56) Kwa nini roho takatifu ilimfunua Yesu kuwa “Mwana wa Adamu” tu akiwa amesimama kwenye mkono wa kuume wa Mungu na si sehemu ya uungu akiwa sawa na Baba yake? Kwa wazi, Stefano hakuwa na wazo lolote juu ya Utatu.

Petro alipompelekea Kornelio habari njema juu ya Yesu, kulikuwako fursa zaidi ya kufunua fundisho la Utatu. Ni nini kilichotukia? Petro alieleza kwamba Yesu ndiye “Bwana wa wote.” Lakini aliendelea kueleza kwamba ubwana huo ulitoka kwenye chanzo cha juu zaidi. Yesu alikuwa “ndiye aliyeamriwa na Mungu awe Mhukumu wa wahai na wafu.” Baada ya ufufuo wa Yesu, Baba yake “a[li]mjalia [alimpa ruhusa ya] kudhihirika” kwa wafuasi wake. Namna gani roho takatifu? Inatokea katika mazungumzo hayo lakini si kama mtu wa tatu wa Utatu. Badala ya hivyo, “Mungu [alimtia Yesu] mafuta kwa Roho Mtakatifu [roho takatifu, NW] na nguvu.” Hivyo, roho takatifu, ni tofauti sana na mtu, inaonyeshwa kuwa kitu kisicho na utu, kama vile “nguvu” inayotajwa pia katika mstari huo. (Matendo 10:36, 38, 40, 42) Chunguza Biblia kwa uangalifu, na utapata uthibitisho zaidi kwamba roho takatifu si mtu bali ni kani ya utendaji iwezayo kuwajaa watu, kuwachochea, kuwafanya wawake, na kumiminwa juu yao.

Mwishowe, mtume Paulo alikuwa na fursa nzuri ya kueleza juu ya Utatu—ikiwa lingalikuwa fundisho la kweli—alipokuwa akiwahubiri Waathene. Katika hotuba yake, alirejezea madhabahu yao, “KWA MUNGU ASIYEJULIKANA” akasema hivi: “Basi mimi nawahubirini habari zake yeye ambaye ninyi mnamwabudu bila kumjua.” Je! alihubiri juu ya Utatu? La. Alisimulia yule “Mungu aliyeufanya ulimwengu na vitu vyote vilivyomo, yeye, kwa kuwa ni Bwana wa mbingu na nchi.” Lakini namna gani Yesu? “[Mungu] ameweka siku atakayowahukumu walimwengu kwa haki, kwa mtu yule aliyemchagua.” (Matendo 17:23, 24, 31) Hapana dokezo lolote la Utatu hapo!

Kwa kweli, Paulo alieleza jambo fulani juu ya makusudi ya Mungu lifanyalo isiwezekane kwa Yesu na Baba kuwa sehemu sawa za Utatu. Aliandika hivi: “[Mungu], alivitiisha vitu vyote chini ya miguu yake [Yesu]. Lakini atakaposema, Vyote vimetiishwa, ni dhahiri ya kuwa yeye aliyemtiishia vitu vyote hayumo. Basi vitu vyote vikiisha kutiishwa chini yake, ndipo Mwana mwenyewe naye atatiishwa chini yake yeye aliyemtiishia vitu vyote, ili kwamba Mungu awe yote katika wote.” (1 Wakorintho 15:27, 28) Hivyo, Mungu bado atakuwa juu ya vitu vyote, kutia na Yesu.

Basi, je, Utatu hufundishwa katika Biblia? La. John Robinson alikuwa sahihi. Haumo katika Biblia, wala si sehemu ya “wazo la Kikristo.” Je! wewe waamini hiyo kuwa sehemu ya maana kwa ibada yako? Wapaswa kufanya hivyo. Yesu alisema hivi: “Uzima wa milele ndio huu, Wakujue wewe, Mungu wa pekee wa kweli, na Yesu Kristo uliyemtuma.” (Yohana 17:3) Ikiwa twachukua kwa uzito ibada yetu kwa Mungu, ni muhimu tumjue jinsi alivyo kwelikweli, kama vile amejifunua mwenyewe kwetu. Ndipo tu tuwezavyo kusema kikweli kwamba tumo miongoni mwa “waabuduo halisi” ‘wamwabuduo Baba katika roho na kweli.’—Yohana 4:23.

[Maelezo ya Chini]

[Blabu katika ukurasa wa 28]

Maana dhahiri ya Andiko yaonyesha kwa wazi kwamba Yesu na Baba yake si Mungu mmoja

[Blabu katika ukurasa wa 29]

Kwa nini roho takatifu haikufunua kwamba Yesu alikuwa Mungu baada ya Pentekoste 33 W.K.?