Fundisha kwa Ufahamu Wenye Kina na Ushawishi

“Moyo wa mwenye hekima husababisha kinywa chake kuonyesha ufahamu wenye kina, na kwa midomo yake huongeza ushawishi.”—MITHALI 16:23, NW.

1. Ni kwa nini kufundisha Neno la Mungu kwahusisha mengi kuliko tu kuwasilisha habari?

MRADI wetu tukiwa walimu wa Neno la Mungu ni kuelimisha, si akili tu za wanafunzi wetu, bali pia mioyo yao. (Waefeso 1:18) Kwa hiyo, kufundisha kwahusisha mengi kuliko tu kuwasilisha habari. Mithali 16:23, NW, yasema: “Moyo wa mwenye hekima husababisha kinywa chake kuonyesha ufahamu wenye kina, na kwa midomo yake huongeza ushawishi.”

2. (a) Inamaanisha nini kushawishi? (b) Inawezekanaje kwa Wakristo wote kuwa walimu wenye kushawishi?

² Kwa hakika, mtume Paulo alitumia kanuni hiyo katika kazi yake ya kufundisha. Alipokuwa Korintho, “yeye alikuwa akitoa hotuba katika sinagogi kila sabato na alikuwa akishawishi Wayahudi na Wagiriki.” (Matendo 18:4) Kulingana na chanzo kimoja chenye mamlaka, neno la Kigiriki linalotafsiriwa hapa “kushawishi” lamaanisha “kusababisha badiliko la maoni kupitia uvutano wa kusababu au ufikirio wa kiadili.” Kwa njia ya majadiliano yenye kusadikisha, Paulo aliweza kuwafanya watu wabadilishe hasa njia yao ya kufikiri. Uwezo wake wa kushawishi ulikuwa wa ajabu sana hivi kwamba maadui wake walimwogopa. (Matendo 19:24-27) Hata hivyo, ufundishaji wa Paulo haukuwa wonyesho wa uwezo wa mwanadamu. Aliwaambia Wakorintho hivi: “Usemi wangu na lile nililohubiri halikuwa kwa maneno yenye ushawishi ya hekima bali kwa wonyesho wa roho na nguvu, ili imani yenu ipate kuwa, si katika hekima ya wanadamu, bali katika nguvu ya Mungu.” (1 Wakorintho 2:4, 5) Kwa kuwa Wakristo wote wana msaada wa roho ya Yehova Mungu, wote wanaweza kuwa walimu wenye kushawishi. Lakini jinsi gani? Acheni tuchunguze mbinu kadhaa za ufundishaji wenye matokeo.

Uwe Msikilizaji Mzuri

3. Kwa nini ufahamu wenye kina wahitajika tunapowafundisha wengine, na twawezaje kuufikia moyo wa mwanafunzi wa Biblia?

³ Mbinu ya kwanza ya kufundisha yahusisha kusikiliza, bali si kusema. Kama inavyoonyeshwa kwenye Mithali 16:23, ili tuwe wenye kushawishi ni lazima tuwe na ufahamu wenye kina. Kwa hakika Yesu alikuwa na ufahamu wenye kina kuhusu watu aliofundisha. Yohana 2:25 lasema: “Yeye mwenyewe alijua kile kilichokuwa katika binadamu.” Lakini twaweza kujuaje yale yaliyo mioyoni mwa wale tunaofundisha? Njia moja ni kuwa msikilizaji mzuri. Yakobo 1:19 lasema: “Kila mtu lazima awe mwepesi sana juu ya kusikia, wa polepole juu ya kusema.” Ni kweli, si watu wote hueleza fikira zao kwa urahisi. Wanafunzi wetu wa Biblia wanapoendelea kusadikishwa juu ya upendezi wetu wa kweli kwao, huenda wakawa na mwelekeo zaidi wa kueleza hisia zao za kweli. Maswali yenye fadhili lakini yenye utambuzi huenda mara kwa mara yakatusaidia kufikia moyo na ‘kuteka’ maelezo kama hayo.—Mithali 20:5.

4. Kwa nini ni lazima wazee Wakristo wawe wasikilizaji wazuri?

⁴ Ni muhimu hasa kwa wazee Wakristo kuwa wasikilizaji wazuri. Ni kwa kufanya hivyo tu ndipo kwa kweli wanaweza “kujua jinsi [wapaswavyo] kumpa jibu kila mmoja.” (Wakolosai 4:6) Mithali 18:13 yaonya hivi: “Yeye ajibuye kabla hajasikia, ni upumbavu na aibu kwake.” Wakati mmoja ndugu wawili waliokuwa na nia nzuri walimpa dada shauri kuhusu mambo ya kilimwengu kwa kuwa alikosa mikutano kadhaa. Dada huyo aliumizwa sana kwa sababu hawakumwuliza kwa nini hakuwepo. Alikuwa akipata nafuu kutokana na upasuaji uliofanywa karibuni. Basi, ni muhimu jinsi gani kwamba tusikilize kabla ya kutoa shauri!

5. Wazee wanaweza kushughulikiaje mabishano ambayo huzuka miongoni mwa akina ndugu?

⁵ Kwa wazee, kufundisha mara nyingi huhusisha kuwashauri wengine. Hapa, pia, ni muhimu kuwa msikilizaji mzuri. Kusikiliza ni kwa lazima mabishano yanapozuka miongoni mwa Wakristo wenzi. Ni baada tu ya kusikiliza ndipo wazee wawezapo kumwiga “Baba ambaye huhukumu bila ubaguzi wowote.” (1 Petro 1:17) Mara nyingi hisia-moyo huwa kali sana katika hali kama hizo, na mzee apaswa kukumbuka shauri la Mithali 18:17: “Ajiteteaye kwanza huonekana kuwa na haki; lakini juani yake huja na kumchunguza.” Mwalimu mwenye matokeo atasikiliza pande zote mbili. Kwa kutoa sala, yeye husaidia kuleta hali ya utulivu. (Yakobo 3:18) Ikiwa hisia-moyo zawa kali sana, huenda akadokeza kwamba kila ndugu amweleze mahangaiko yake moja kwa moja, badala ya hao wawili kuzozana. Kwa kutumia maswali yanayofaa, huenda mzee akabainisha masuala yanayochunguzwa. Katika visa vingi, mawasiliano mabaya, wala si nia ya kudhuru, ndiyo hubainika kuwa kisababishi cha mabishano. Lakini ikiwa kanuni za Biblia zimevunjwa, mwalimu mwenye upendo aweza sasa kufundisha akitumia ufahamu wenye kina, baada ya kusikiliza pande zote mbili.

Ubora wa Usahili

6. Paulo na Yesu waliwekaje kielelezo katika kufundisha kwa usahili?

⁶ Ustadi mwingine bora wa kufundisha ni kufanya mambo yawe sahili. Ni kweli, twataka wanafunzi wa Biblia wapate kwa “ukamili kuweza kufahamu kiakili pamoja na watakatifu wote ni nini ulio upana na urefu na kimo na kina” cha ile kweli. (Waefeso 3:18) Yapo mambo fulani ya mafundisho ya Biblia ambayo yanavutia sana na mara nyingi yanakuwa magumu. (Waroma 11:33) Hata hivyo, Paulo alipowahubiria Wagiriki, alikazia fikira habari sahili juu ya ‘Kristo akiwa ametundikwa.’ (1 Wakorintho 2:1, 2) Vivyo hivyo, Yesu alihubiri kwa njia iliyo wazi na yenye kuvutia. Alitumia maneno sahili katika Mahubiri ya Mlimani. Na bado, hayo mahubiri yana baadhi ya kweli zenye kina sana ambazo zimewahi kutamkwa.—Mathayo, sura ya 5 hadi 7.

7. Twaweza kuwekaje mambo yakiwa sahili tunapoongoza mafunzo ya Biblia?

⁷ Vivyo hivyo, sisi tunaweza kuweka mambo yakiwa sahili tunapofundisha kwenye mafunzo ya Biblia. Kwa njia gani? Kwa kukaza fikira juu ya “mambo yaliyo ya maana zaidi.” (Wafilipi 1:10) Tunapoeleza mambo magumu kueleweka, twapaswa kujaribu kujieleza kwa maneno yaliyo sahili. Twapaswa kukazia fikira maandiko muhimu badala ya kujaribu kusoma na kuzungumzia kila andiko la Biblia ambalo limetajwa katika kichapo. Hilo lahitaji tutayarishe vizuri. Twahitaji kuepuka kumlemea mwanafunzi kwa kumpa mambo mengi, tukiepuka kukengeushwa fikira na masuala yenye umuhimu mdogo. Ikiwa mwanafunzi ana swali ambalo halihusu somo moja kwa moja, twaweza kudokeza kwa busara kwamba lizungumziwe baada ya somo kwisha.

Kutumia Maswali kwa Njia Yenye Matokeo

8. Yesu alitumiaje maswali kwa njia yenye matokeo?

⁸ Ustadi mwingine wa kufundisha wenye mafaa wahusisha kuuliza maswali yenye matokeo. Yesu Kristo alitumia maswali kwa wingi sana katika ufundishaji wake. Kwa mfano, Yesu alimwuliza Petro: “‘Wewe wafikiri nini, Simoni? Ni kutoka kwa nani wafalme wa dunia hupokea ushuru wa forodhani au kodi ya kichwa? Ni kutoka kwa wana wao au ni kutoka kwa wageni?’ Aliposema: ‘Kutoka kwa wageni,’ Yesu akamwambia: ‘Basi, kwa kweli hao wana hawalipi kodi.’” (Mathayo 17:24-26) Akiwa Mwana mzaliwa-pekee wa Yule aliyeabudiwa kwenye hekalu, kwa kweli Yesu hakuhitajika kulipa kodi ya hekalu. Lakini Yesu aliwasilisha kweli hiyo kwa kutumia maswali kwa njia yenye matokeo. Hivyo, Yesu alimsaidia Petro kufikia mkataa unaofaa uliotegemea habari ambazo tayari alikuwa nazo.

9. Twaweza kutumiaje maswali tunapokuwa kwenye mafunzo ya Biblia?

⁹ Twaweza kutumia maswali kwa njia nzuri tunapokuwa kwenye mafunzo ya Biblia. Ikiwa mwanafunzi atoa jibu lisilo sahihi, huenda ikashawishi kumweleza jibu sahihi, lakini je, kweli atashika habari hizo? Mara nyingi ni vizuri kumwelekeza mwanafunzi afikie mkataa unaofaa kwa kuuliza maswali. Kwa mfano, ikiwa anapata ugumu wa kuelewa ni kwa nini apaswa kulitumia jina la Mungu, huenda tukauliza, ‘Je, jina lako ni muhimu kwako? . . . Kwa nini? . . . Ungehisije ikiwa mtu fulani angekataa kulitumia jina lako? . . . Je, si jambo lenye sababu nzuri kwa Mungu kututaka tulitumie jina lake la kibinafsi?’

10. Huenda wazee wakatumiaje maswali wanapowasaidia watu mmoja-mmoja ambao wamejeruhiwa kihisia-moyo?

¹⁰ Wazee pia wanaweza kutumia maswali kwa njia nzuri wanapolichunga kundi. Wengi katika kutaniko wamechubuliwa kihisia-moyo na kuumizwa na ulimwengu wa Shetani na huenda wakahisi kwamba wao ni wachafu na wasioweza kupendwa. Huenda mzee akasababu na mtu kama huyo kwa kusema hivi: ‘Ingawa unasema kwamba unahisi wewe ni mchafu, Yehova anahisije kukuhusu? Ikiwa Baba yetu wa kimbingu mwenye upendo alimruhusu Mwana wake afe na kuandaa fidia kwa ajili yako, je, hilo halimaanishi kwamba Mungu anakupenda?’—Yohana 3:16.

11. Maswali yasiyodai majibu hutimiza kusudi gani, nayo yaweza kutumiwaje katika kusema mbele ya watu wote?

¹¹ Mbinu nyingine yenye mafaa ni utumizi wa maswali yasiyodai majibu. Wasikilizaji hawatarajiwi kujibu maswali hayo kwa sauti, lakini kwa njia hiyo wao husaidiwa kusababu juu ya masuala. Mara nyingi manabii wa zamani waliuliza maswali kama hayo ili kuwafanya wasikilizaji wafikirie kwa uzito. (Yeremia 18:14, 15) Yesu alitumia maswali yasiyodai majibu kwa njia yenye matokeo. (Mathayo 11:7-11) Maswali ya aina hiyo ni yenye matokeo hasa katika kusema mbele ya watu. Badala tu ya kuwaambia wasikilizaji kwamba ni lazima wawe wenye nafsi yote ili wampendeze Yehova, huenda ikawa na matokeo zaidi kuuliza, ‘Ikiwa kwa kweli sisi si wenye nafsi yote katika utumishi wetu, je, Yehova atapendezwa?’

12. Kuna faida gani kuuliza maswali ya maoni?

¹² Maswali ya maoni ni yenye mafaa katika kutambua ikiwa kweli mwanafunzi wa Biblia anaamini yale anayojifunza. (Mathayo 16:13-16) Huenda mwanafunzi akajibu kwa usahihi kwamba uasherati ni mbaya. Lakini kwa nini usifuatilie hilo kwa maswali kama vile, Wewe binafsi wahisije juu ya kiwango cha Mungu cha adili? Je, unahisi kwamba ni chenye kuzuia mno? Je, ungeweza kusema kwamba haidhuru ikiwa unafuata viwango vya Mungu au huvifuati?

Vielezi Vinavyoufikia Moyo

13, 14. (a) Inamaanisha nini kutoa kielezi cha kitu fulani? (b) Ni kwa nini vielezi vizuri ni vyenye matokeo?

¹³ Njia nyingine ya kufikia mioyo ya wasikilizaji na wanafunzi wa Biblia ni kupitia utumizi wenye matokeo wa vielezi. Neno la Kigiriki linalotafsiriwa “kielezi” humaanisha kihalisi “kuweka kando ya au pamoja.” Unapotoa kielezi, unaeleza kitu kwa ‘kukiweka kando ya’ kitu kingine kinachofanana nacho. Kwa mfano, Yesu aliuliza: “Tutaufananisha ufalme wa Mungu na nini, au tutauweka katika kielezi gani?” Kwa kujibu, Yesu alitaja punje ya haradali ambayo watu waliifahamu vizuri.—Marko 4:30-32.

¹⁴ Manabii wa Mungu walitumia vielezi vingi vyenye nguvu. Waashuri, waliokuwa wametumikia wakiwa chombo cha Mungu cha kuwaadhibu Waisraeli, walipotumia ukatili wa kinyama, Isaya alifunua kiburi chao kupitia kielezi hiki: “Je! shoka lijisifu juu yake alitumiaye? je! msumeno ujitukuze juu yake auvutaye?” (Isaya 10:15) Alipokuwa akiwafundisha wengine, Yesu pia alitumia vielezi kwa wingi. Imeripotiwa kwamba “bila kielezi hakuwa akisema nao.” (Marko 4:34) Vielezi vizuri ni vyenye matokeo kwa sababu vinahusisha akili na moyo. Hivyo huwaruhusu wasikilizaji washike habari mpya kwa utayari kwa kuilinganisha na kitu ambacho tayari wanakifahamu.

15, 16. Ni nini kitakachofanya vielezi viwe na matokeo zaidi? Toa mifano.

¹⁵ Twaweza kutumiaje vielezi ambavyo kwa kweli vinaufikia moyo? Kwanza kabisa, lazima kielezi kifanane ifaavyo na kitu kinachoelezwa. Ikiwa kwa kweli ulinganisho haufai, kielezi kitakengeusha badala ya kuelimisha wasikilizaji. Wakati mmoja msemaji mwenye nia nzuri alijaribu kuwasilisha ujitiisho wa mabaki watiwa-mafuta kwa Yesu Kristo kwa kuwalinganisha na mbwa mwaminifu wa nyumbani. Lakini je, ulinganisho huo wenye kutweza unafaa kweli? Biblia huwasilisha wazo sawa na hilo kwa njia yenye kuvutia zaidi na yenye heshima. Inawalinganisha wafuasi watiwa-mafuta 144,000 wa Yesu na “bibi-arusi aliyerembwa kwa ajili ya mume wake.”—Ufunuo 21:2.

¹⁶ Vielezi vinakuwa na matokeo zaidi vinapohusu maisha ya watu. Kielezi cha Nathani cha mwana-kondoo aliyechinjwa kilimgusa Mfalme Daudi kwa sababu aliwapenda kondoo, kwa kuwa ujanani mwake alitumikia akiwa mchungaji. (1 Samweli 16:11-13; 2 Samweli 12:1-7) Ikiwa kielezi hicho kingehusisha fahali, huenda hakingekuwa na matokeo sawa na hayo. Kwa njia hiyohiyo, vielezi vinavyotegemea matukio ya kisayansi au matukio ya kihistoria yasiyoeleweka vizuri huenda visiwe na umuhimu mkubwa kwa wasikilizaji wetu. Yesu alitumia vielezi vilivyohusu maisha ya kila siku. Alisema juu ya vitu vya kawaida kama vile taa, ndege wa angani na yungiyungi wa kondeni. (Mathayo 5:15, 16; 6:26, 28) Wasikilizaji wa Yesu wangeweza kuvielewa vitu hivyo kwa urahisi.

17. (a) Twaweza kutegemeza vielezi vyetu juu ya nini? (b) Twaweza kufanyaje ili vielezi vilivyotumiwa katika vichapo vyetu vibadilikane ili kufaa hali za wanafunzi wetu?

¹⁷ Katika huduma yetu, tuna fursa nyingi za kutumia vielezi sahili lakini vyenye matokeo. Uwe mwenye utambuzi. (Matendo 17:22, 23) Labda kielezi chaweza kutegemea watoto wa msikilizaji, nyumba yake, kazi yake, au hobi yake. Au twaweza kutumia ujuzi wetu wa kibinafsi juu ya mwanafunzi wa Biblia ili kuboresha vielezi ambavyo tayari tumeandaliwa katika habari za funzo. Kwa mfano, chukua kielezi chenye matokeo kilichotumiwa katika fungu la 14 la sura ya 8 katika kitabu Ujuzi Uongozao Kwenye Uhai Udumuo Milele. Kinahusu mzazi mwenye upendo ambaye anachongewa na jirani. Twaweza kufikiria jinsi tunavyoweza kukibadilisha kielezi hicho ili kifae hali za mwanafunzi wa Biblia ambaye ni mzazi vilevile.

Kusoma Maandiko kwa Ustadi

18. Kwa nini twapaswa kujitahidi kuwa wasomaji wenye ufasaha?

¹⁸ Paulo alimhimiza sana Timotheo hivi: “Endelea kujitahidi mwenyewe kusoma mbele ya watu wote, kuhimiza kwa bidii, kufundisha.” (1 Timotheo 4:13) Kwa kuwa Biblia ndiyo msingi wa ufundishaji wetu, inanufaisha kuweza kuisoma kwa ufasaha. Walawi walikuwa na pendeleo la kusomea watu wa Mungu Sheria ya Kimusa. Je, walibabaika walipokuwa wakisoma au walisoma kwa sauti isiyosisimua? La, Biblia yasema hivi kwenye Nehemia 8:8: “Wakasoma katika kitabu, katika torati ya Mungu, kwa sauti ya kusikilika; wakaeleza maana yake, hata wakayafahamu yaliyosomwa.”

19. Twaweza kuboreshaje usomaji wetu wa Maandiko?

¹⁹ Baadhi ya wanaume Wakristo ambao ni wasemaji wenye ufasaha hushindwa inapofika wakati wa kusoma. Wanaweza kufanyaje maendeleo? Kwa kujizoeza. Naam, kwa kusoma kwa sauti kubwa tena na tena mpaka waweze kufanya hivyo kwa ufasaha. Ikiwa kaseti za usomaji wa Biblia zapatikana katika lugha yako, ni jambo la hekima kusikiliza namna msomaji anavyokazia maana na kubadilisha sauti na kusikiliza jinsi ambavyo majina na maneno yasiyo ya kawaida yanavyotamkwa. Kwa kufanya mazoezi, hata majina kama vile Maher-shalal-hash-bazi yaweza kusomwa kwa utulivu wenye kiasi.—Isaya 8:1.

20. Twawezaje ‘kukaza uangalifu kwa kufundisha kwetu’?

²⁰ Tukiwa watu wa Yehova, tuna pendeleo lililoje kutumiwa tukiwa walimu! Basi, acheni kila mmoja wetu achukue daraka hilo kwa uzito. Acheni ‘daima tukaze uangalifu kwetu wenyewe na kwa kufundisha kwetu.’ (1 Timotheo 4:16) Twaweza kuwa walimu wazuri tukiwa wasikilizaji wazuri, kwa kuweka mambo yakiwa sahili, kwa kuuliza maswali ya ufahamu wenye kina, kwa kutumia vielezi vyenye matokeo, na kwa kusoma maandiko kwa ustadi. Sisi sote na tupate faida kutokana na mazoezi yanayoandaliwa na Yehova kupitia tengenezo lake, kwa kuwa hayo yaweza kutusaidia kuwa na ‘ulimi wa hao waliofundishwa.’ (Isaya 50:4) Tukitumia kikamili vifaa vyote ambavyo tumeandaliwa kwa ajili ya huduma yetu, kutia ndani broshua, kaseti za usomaji wa Biblia na kaseti za video, twaweza kujifunza kufundisha kwa ufahamu wenye kina na ushawishi.

Je, Wakumbuka?

◻ Kuwa msikilizaji mzuri kwaweza kutusaidiaje katika kufundisha kwetu?

◻ Twaweza kuwaigaje Paulo na Yesu katika kufundisha kwa usahili?

◻ Twaweza kutumia maswali ya aina gani tunapowafundisha wengine?

◻ Ni vielezi vya aina gani vilivyo na matokeo zaidi?

◻ Twaweza kuboreshaje ustadi wetu tukiwa wasomaji mbele ya watu?

[Picha katika ukurasa wa 16]

Mwalimu mzuri husikiliza ili kupata ufahamu wenye kina

[Picha katika ukurasa wa 18]

Yesu alitoa vielezi kutokana na maisha ya kila siku