MWALIMU, UFUNDISHAJI

Mwalimu ni mtu ambaye huwapa wengine habari au stadi kupitia neno au kupitia kielelezo. Kwa kawaida mwalimu mwenye matokeo huandaa maelezo au uthibitisho unaounga mkono au yeye hutumia njia nyingineyo iliyokusudiwa kuwasaidia wasikiaji wakubali na kukumbuka yale wanayosikia.

Muumba, Yehova Mungu, ndiye Mfundishaji Mkuu, au Mwalimu, wa watumishi wake. (1Fa 8:36; Zb 27:11; 86:11; 119:102; Isa 30:20; 54:13) Kazi za uumbaji zenyewe zinafundisha kwamba kuna Mungu mwenye hekima yote, nazo zinafungua kurasa za kufanyiwa upelelezi na uchunguzi ambazo hadi wakati huu zimeguswa kidogo tu. (Ayu 12:7-9) Isitoshe, kupitia ufunuo mbalimbali wa kipekee, Yehova Mungu amewafundisha binadamu jina lake, makusudi, na sheria. (Linganisha Kut 4:12, 15; 24:12; 34:5-7.) Ufunuo huo mbalimbali unapatikana katika Neno la Mungu, Biblia, nao huweka msingi kwa ajili ya fundisho sahihi kuhusiana na mapenzi yake. (Ro 15:4; 2Ti 3:14-17) Pia roho ya Mungu hutenda kama mwalimu.—Yoh 14:26.

Ufundishaji Miongoni mwa Waisraeli. Katika Israel, wazazi walikuwa na daraka walilopewa na Mungu la kuwafundisha watoto wao. (Kum 4:9; 6:7, 20, 21; 11:19-21; Zb 78:1-4) Kwa ajili ya taifa zima, manabii, Walawi, hasa makuhani, na wanaume wengine wenye hekima walitumika wakiwa walimu.—Linganisha 2Nya 35:3; Yer 18:18; ona EDUCATION.

Manabii. Manabii waliwafundisha watu juu ya sifa na makusudi ya Yehova, walifunua makosa ya Waisraeli, na kuwaonyesha mwendo uliowafaa kuchukua. Mara nyingi manabii walifundisha kwa maneno simulizi, baadaye wakayaandika. (Linganisha 1Sa 12:23-25; Isa 7:3, 4; 22:15, 16; Yer 2:2.) Njia zao za kufundishia zilitia ndani matumizi ya maswali (Yer 18:13, 14; Amo 3:3-8; Hag 2:11-14), mifano (2Sa 12:1-7; Isa 10:15; Yer 18:3-10), vitendawili (Eze 17:2), na matendo ya mfano (1Fa 11:30-32; Yer 13:4-11; 19:1-12; 27:2; 28:10-14; Eze 4:1–5:4).

Makuhani na Walawi. Lilikuwa daraka la makuhani na Walawi kufundisha taifa la Israeli sheria ya Mungu. (Law 10:11; 14:57; 2Nya 15:3; 35:3) Hilo lilitimizwa katika njia mbalimbali. Kila mwaka wa Sabato, wakati wa Sikukuu ya Vibanda, watu wote walisomewa sheria nzima—wanaume, wanawake, watoto, na wakaaji wageni. (Kum 31:9-13) Nyakati nyingine, kwa kutaka watu waitikie, Walawi walikaza sheria za Mungu kikiki kwa waskilizaji. (Linganisha Kum 27:14-26.) Kando na kuisoma Sheria, bila shaka makuhani na Walawi walieleza maana yake. (Linganisha Ne 8:8.) Na maamuzi ya hukumu waliyoyafanya yalifundisha kuhusu kanuni za haki ya Mungu.—Kum. 17:8-13; 1Nya 26:29; 2Nya 19:8-11.

Waandishi. Wakati wa huduma ya kidunia ya Yesu, waandishi walijulikana kuwa walimu wa Sheria. Lakini hawakushughulikia vilivyo matatizo na mahitaji halisi ya watu. Kama vile Mafarisayo, waandishi walikazia mno matakwa ya taratibu za kufuatwa na mapokeo kuliko rehema, haki, na uaminifu. Waliifanya Sheria kuwa mzigo kwa watu. (Mt 23:2-4, 23, 24; Lu 11:45, 46) Ufundishaji wao haukuwa wenye matokeo kama ambavyo ungeweza kuwa, kwa maana wao walikuwa na mtazamo wa kujiona kuwa bora kuliko watu wa kawaida nao hawakuwa vielelezo vinavyostahili kuigwa.—Linganisha Mt 23:3, 6, 7; Yoh 7:48, 49; Ona SCRIBE.

Ni nini kilichofanya ufundishaji wa Yesu kuwa wenye matokeo kwa njia yenye kutokeza sana?

Ijapokuwa kwa wazi viongozi wa dini wa Kiyahudi hawakumwita “Mwalimu” [Kigr., Di·da′ska·los] wakiwa na moyo mweupe, Yesu Kristo alitambuliwa kuwa hivyo na waamini na wasio-waamini pia. (Mt 8:19; 9:11; 12:38; 19:16; 22:16, 24, 36; Yoh 3:2) Maofisa waliotumwa wamkamate walivutiwa mno na ufundishaji wake hivi kwamba wakarudi mikono-mitupu, wakisema: “Mtu mwingine hajapata kamwe kusema kama huyu.” (Yoh 7:46) Yesu alifundisha “kama mtu mwenye mamlaka, na si kama waandishi.” (Mt 7:29) Mungu alikuwa Chanzo cha ufundishaji wake (Yoh 7:16; 8:28), na Yesu aliwasilisha habari kwa njia rahisi, akitoa hoja kwa njia ya wazi kabisa, kwa maswali yenye kuamsha fikira, tamathali zenye kutokeza, na mifano yenye maana kutokana na mambo ambayo wasikilizaji wake walifahamiana nayo. (Mt 6:25-30; 7:3-5, 24-27; ona ILLUSTRATIONS.) Pia Yesu alitumia mifano halisi, pindi moja aliosha miguu ya wanafunzi wake ili awafunze kwamba wanapaswa kutumikiana.—Yoh 13:2-16.

Ujuzi wa Yesu ulikolea kwa kuwa alikuwa amekuwa na uhusiano wa ndani pamoja na Baba na Mungu wake kabla ya kuja duniani. Kwa hiyo yeye alimjua Mungu kwa kiwango ambacho hakuna mwanadamu mwingine alimjua, na hilo lilimwezesha afundishe kwa mamlaka kumhusu Baba yake. Ni kama Yesu mwenyewe alivyosema: “Hakuna yeyote anayemjua Mwana kabisa ila Baba, wala yeyote hamjui Baba kabisa ila Mwana, na yeyote ambaye Mwana anapenda kumfunulia.”—Mt 11:27; Yoh 1:18.

Vilevile Yesu alifahamiana kabisa na Neno la Mungu lililoandikwa. Alipoulizwa ni amri ipi iliyokuwa kubwa zaidi katika Sheria, bila kusita alijumlisha Sheria nzima katika amri mbili, akinukuu kutoka katika Kumbukumbu la Torati (6:5) na Mambo ya Walawi (19:18). (Mt 22:36-40) Wakati akifanya huduma yake, inajulikana kuwa alirejezea au kutaja mawazo yanayolingana na vifungu vilivyo katika karibu nusu ya vitabu vya Maandiko ya Kiebrania—Mwanzo (2:24; Mt 19:5; Mk 10:7, 8), Kutoka (3:6; Mt 22:32; Lu 20:37), Mambo ya Walawi (14:2-32; Mt 8:4), Hesabu (30:2; Mt 5:33), Kumbukumbu la Torati (5:16; Mt 15:4; Mk 7:10), Samweli wa Kwanza (21:4-6; Mt 12:3, 4), Wafalme wa Kwanza (17:9; Lu 4:26), Ayubu (42:2; Mt 19:26), Zaburi (8:2; 110:1; Mt 21:16; 22:44), Methali (24:12; Mt 16:27), Isaya (6:9, 10; Mt 13:14, 15; Yoh 12:40), Yeremia (7:11; Mt 21:13; Mk 11:17; Lu 19:45, 46), Maombolezo (2:1; Mt 5:35), Danieli (9:27; Mt 24:15), Hosea (6:6; Mt 9:13), Yona (1:17; Mt 12:40), Mika (7:6; Mt 10:21, 35, 36), Zekaria (13:7; Mt 26:31), na Malaki (3:1; Mt 11:10).

Kuongezea, kielelezo kikamilifu cha Yesu kiliimarisha kabisa yale aliyofundisha. (Yoh 13:15) Yeye hakuwa kama waandishi na Mafarisayo, ambao kuwahusu Yesu alisema: “Mambo yote wanayowaambia ninyi, yafanyeni na kuyashika, lakini msifanye kulingana na matendo yao, kwa maana wao husema lakini hawatendi.”—Mt 23:3.

Mambo mengine yaliyofanya ufundishaji wa Yesu kuwa wenye mamlaka na matokeo ni uelewaji wake wa mwanadamu na hangaiko lake lenye upendo kwa ajili ya wengine. Utambuzi wake makini ulinolewa na ujuzi wa kimuujiza wa hali za msingi na kusababu kwa wengine. (Mt 12:25; Lu 6:8; Yoh 1:48; 4:18; 6:61, 64; 13:11) “Yeye mwenyewe alijua kile kilichokuwa ndani ya mwanadamu.” (Yoh 2:25) Yeye alisikitikia wengine kiasi cha kwamba alijinyima pumziko lililohitajiwa ili awafundishe. Pindi moja Yesu na wanafunzi wake walipanda mashua na kuelekea mahali pasipo na watu ili wapumzike kidogo. “Lakini watu wakawaona wakienda na wengi wakapata kujua hilo, na kutoka katika majiji yote wakakimbia pamoja kwenda huko kwa miguu na kufika mbele yao. Basi, aliposhuka, akaona umati mkubwa, lakini akawasikitikia, kwa sababu walikuwa kama kondoo wasio na mchungaji. Naye akaanza kuwafundisha mambo mengi.”—Mk 6:31-34.

Yesu aliwatendea wasikilizaji wake kwa njia ya uelewaji. Wanafunzi wake walipokosa kuelewa hoja ya mfano mmoja, yeye aliwafafanulia kwa subira. (Mt 13:10-23) Akiwa anatambua mipaka yao, yeye hakuwapa habari nyingi mno. (Yoh 16:4, 12) Ilipohitajika, Yesu alirudia habari ambayo kwa ujumla ilifanana na ile nyingine. (Mk 9:35; 10:43, 44) Katika kujibu maswali, mara nyingi Yesu aliimarisha jibu lake kwa kutumia mifano au mifano halisi, kwa njia hiyo akigusa sana akili za wasikilizaji wake na kuamsha uwezo wao wa kufikiri.—Mt 18:1-5, 21-35; Lu 10:29-37.

Roho ya Mungu Hufundisha. Wakati wa huduma yake ya kidunia ya miaka mitatu na nusu, Yesu aliwazoeza mitume wake ili waendeleze kazi aliyokuwa ameianzisha. Wakiwa binadamu wasiokamilika, isingewezekana wakumbuke kila jambo katika ufundishaji wake. Lakini Yesu aliwaahidi hivi: “Msaidizi, roho takatifu, ambayo Baba atatuma katika jina langu, hiyo itawafundisha ninyi mambo yote na kuwakumbusha mambo yote niliyowaambia.” (Yoh 14:26) Hilo lilimaanisha kwamba roho ya Mungu ingewafundisha yoyote waliyohitaji kujua ili kutimiza huduma yao. Hasa ingefungua uelewaji wao wa mambo ambayo walikuwa wameyasikia hapo awali lakini wakakosa kuyaelewa. Kama mkumbushaji, roho takatifu ingewakumbusha mambo ambayo Yesu alikuwa ameyasema alipokuwa pamoja nao. Na, kama mwalimu, ingewaonyesha matumizi yaliyo sahihi ya maneno yake.—Linganisha Yoh 2:19-22; ona KWELI (“Roho ya ile Kweli”).

Walipoletwa mbele ya hadhara, wafalme, na wanadamu wengine wenye cheo kikubwa serikalini, wanafunzi wa Yesu wangeweza kuitegemea roho ya Mungu kwa uhakika ikiwa mkumbushaji na mwalimu. Kama vile rafiki, ingewakumbusha mambo ya kusema nayo ingewasaidia wayatumie kwa njia inayofaa. Matokeo yangekuwa ni kutoa ushahidi mzuri na pia kuwanyamazisha wapinzani. (Mt 10:18-20; Mk 13:11; Lu 12:11, 12; 21:13-15) Ndiyo sababu Petro na Yohana waliweza kusema kwa ujasiri walipoulizwa maswali na mahakama kuu zaidi ya Kiyahudi, Sanhedrini, kuhusiana na kuponya kwao mwanamume mmoja aliyekuwa kilema tangu kuzaliwa. Ujasiri wao wa kusema haukutazamiwa hata kidogo kutoka kwa “watu wasio na elimu na wa kawaida tu.” Jambo hilo liliistaajabisha Sanhedrini. Nayo maneno ya Petro, kuongezea kuwapo kwa yule mwanamume aliyeponywa, yaliwaacha wasomi hao wakiwa ‘hawana jambo la kukanusha.’ —Mdo 4:5-14.

Kwa kuwa Neno la Mungu lote liliandikwa chini ya uongozi wake (2Ti 3:16), hilo peke yake ndilo lenye ufundishaji wa ile roho. Kwa hiyo, ufundishaji unaopingana na Neno la Mungu haupasi kupewa uangalifu wowote na Wakristo. Ni kama mtume Yohana alivyoandika: “Hamhitaji yeyote awe akiwafundisha; lakini, kama vile kutiwa mafuta kutoka kwake kunavyowafundisha ninyi juu ya mambo yote, na ni kweli wala si uwongo, na kama vile kumewafundisha ninyi, kaeni katika muungano na yeye.” (1Yo 2:27) Wale ambao Yohana alielekezea maneno hayo walikuwa Wakristo waliozaliwa na roho. Walikuwa wamekuja kujua Yehova Mungu na Mwanaye, Kristo Yesu pia. Walikuwa wamefahamiana kikamili na kweli ya Mungu. Kwa hiyo hawakuhitaji watu walio walimu ambao walikana Baba na Mwana. Walimu kama hao wangewapotosha tu wayaache mambo waliyoyajua kuwa kweli kama yanavyofundishwa na roho ya Mungu na kuonyeshwa waziwazi katika Maandiko Matakatifu. (1Yo 2:18-26) Kwa sababu hiyo Wakristo hawakupaswa kupokea nyumbani mwao walimu walioasi imani wala hata kuwasalimu.—2Yo 9-11.

Kufanya na Kufundisha Wanafunzi. Baada ya ufufuo wake Yesu Kristo aliwapa wafuasi wake utume wa kufanya wanafunzi, kuwabatiza na kuwafundisha mambo yote aliyokuwa ameamuru. (Mt 28:19, 20) Kazi hii ya kufundisha yenye kuenea sana ilianza siku ya Pentekoste katika 33 W.K., wakati Wayahudi na wageuzwa-imani wapatao 3,000 walimkubali Yesu kuwa Masihi aliyeahidiwa nao wakabatizwa. Ufundishaji wa wanafunzi hawa wapya haukufikia mwisho baada ya hotuba ya mtume Petro iliyowafanya wakawa wafuasi wa Kristo Yesu. Walikuwa na mengine mengi zaidi ya kujifunza. Kwa hiyo wale waliokuwa wamekuja Yerusalemu kutoka sehemu za mbali ili wahudhurie Sikukuu ya Pentekoste waliongezea muda wao wa kukaa ili wajishughulishe sana na ufundishaji wa mitume. Siku baada ya siku wakawa wakikusanyika katika eneo la hekalu, bila shaka ili wawasikilize mitume. Wayahudi na wageuzwa-imani wengine pia wakapata kusikia habari njema huko, na hesabu ya watu wenye kuamini hatimaye ikaongezeka hadi 5,000 hivi. (Mdo 2:14–4:4) Kando na kufundisha hadharani kwenye hekalu, mitume pia walitangaza habari njema juu ya Yesu Kristo kutoka nyumba kwa nyumba.—Mdo 5:42; ona PREACHER, PREACHING (“From House to House”).

Baadaye, kutawanywa kwa waamini kupitia mateso na mwanzo wa kuhubiri miongoni mwa wasio Wayahudi kuliifanya kazi ya kufanya wanafunzi ipanuke hadi sehemu za mbali. (Mdo 8:4-12; 11:1-26) Hata hivyo, kama vile katika Yerusalemu, mara nyingi kuhubiri na kufundisha hadharini kulitumiwa ili kuwapata wenye kupendezwa, kisha wale waliokuwa wanafunzi wakaendelea kufundishwa. Kwa mfano, katika Efeso, mtume Paulo alifundisha hadharani katika sinagogi. Baada ya upinzani kutokea, aliwatenganisha wanafunzi kutoka kwa Wayahudi wasioamini, akiwatolea hotuba nyingi katika jumba la shule la Tirano. (Mdo 19:8-10) Vilevile, Paulo aliwafundisha wanafunzi nyumbani mwao naye akawatafuta watu wengine wenye kupendezwa kwa kufundisha kutoka nyumba kwa nyumba. Ni kama alivyowakumbusha wanaume wazee wa kutaniko la Efeso: “Sikuepuka kuwaambia ninyi lolote kati ya mambo yenye faida wala kuwafundisha ninyi hadharani na nyumba kwa nyumba.”—Mdo 20:20, 21; linganisha Mdo 18:6, 7 kuhusiana na utendaji wa Paulo katika Korintho; ona DISCIPLE.

Walimu Katika Kutaniko la Kikristo. Kupitia utendaji wa mtume Paulo na wengine, makutaniko ya Kikristo yalianzishwa mahali pengi, nayo yakaendelea kuwa na maongezeko. Walimu wanaostahili walihitajiwa ili kuwasaidia wote wenye kushirikiana na makutaniko haya ‘waufikie umoja katika imani na katika ujuzi sahihi wa Mwana wa Mungu, kufikia kuwa mtu aliyekomaa, kufikia kipimo cha kimo ambacho ni cha ujazo wa Kristo.’ (Efe 4:11-13) Hilo liliweka daraka zito juu ya wale waliotumikia wakiwa walimu, ambalo lilihusiana moja kwa moja na maisha za Wakristo wenzao. Cheo cha walimu kilikuwa na umaana mkubwa kiasi cha kwamba kinaorodheshwa kikiwa cha tatu, mara tu baada ya mitume na manabii, katika mpangilio wa washiriki kutanikoni. (1Ko 12:28) Hakikuwa cheo ambacho kilijazwa na Wakristo kijumla. (1Ko 12:29), na kamwe hakikujazwa na wanawake. Mtume Paulo aliandika hivi: “Simruhusu mwanamke kufundisha, wala kuwa na mamlaka juu ya mwanamume.” (1Ti 2:12) Waangalizi, au wanaume wazee, waliowekwa rasmi kwenye vyeo vyao na roho takatifu walitumika katika daraka hilo.—Mdo 20:17, 25-30; 1Ti 3:1, 2; 5:17.

Wanaume hao wazee walipaswa kuwa vielelezo vinavyostahili kuigwa na wawe wenye usahihi katika ufundishaji wao, sikuzote wakishikilia Neno la Mungu lililoongozwa na roho. Wakiwa walimu wenye kustahili, walitumika kama ngome dhidi ya kukengeushwa kutoka imani ya kweli, daima wakiwa chonjo kusahihisha wale waliokuwa wameathiriwa na ufundishaji wenye kosa na kuchukua hatua dhidi ya wale wenye kuendeleza madhehebu.—1Ti 4:6, 7, 16; 6:2b-6; 2Ti 2:2, 14-26; 3:14-17; Tit 1:10, 11; 2:1, 6, 7; 3:9-11; linganisha Ufu 2:14, 15, 20-24.

Wanaume wazee (Kigr., pre·sby′te·roi) waliofanya kazi kwa bidii katika kufundisha Wakristo wenzao walistahili heshima, ufikirio (linganisha Ebr 13:17), na hata usaidizi wa kimwili wa hiari. Ndivyo alivyomaanisha mtume Paulo alipoandika hivi: “Zaidi ya hayo, mtu yeyote anayefundishwa [kihalisi, anayesikizishwa] neno kwa mdomo na ashiriki katika mambo yote mema pamoja na yule anayetoa fundisho hilo la mdomo.” (Gal 6:6, klz-chn) “Wanaume wazee wanaosimamia kwa njia nzuri wahesabiwe kustahili heshima mara mbili, hasa wale wanaofanya kazi kwa bidii katika kusema na kufundisha. Kwa maana andiko linasema: ‘Hupaswi kumfunga kinywa ng’ombe-dume anapopura nafaka’; pia: ‘Mfanyakazi anastahili mshahara wake.’”—1Ti 5:17, 18.

Wanaume ambao bila ubinafsi walitaka wawe waangalizi, wenye kustahili kuwafundisha wengine kutanikoni, ‘walitamani kazi njema.’ (1Ti 3:1) Basi, ni wazi kwamba haikuwa ili kuwavunja moyo wanaume kama hao wasistahili kufundisha wakati mwanafunzi Yakobo alipoandika hivi: “Si wengi kati yenu wanaopaswa kuwa walimu, ndugu zangu, mkijua kwamba tutapokea hukumu nzito zaidi.” (Yak 3:1) Badala yake, maneno haya yalikazia daraka zito ambalo kama tokeo huwakalia walimu kutanikoni. Ni wazi baadhi yao walikuwa wamejiweka kuwa walimu, ingawa hawakuwa wamewekwa rasmi wala kustahili kuwa hivyo. Watu ambao Yakobo alikuwa akiwafikiria yawezekana walikuwa wanafanana sana na wale ambao Paulo alimwandikia Timotheo hivi: “Watu fulani wamegeuzwa kando kuingia katika maneno ya kipuuzi, wakitaka kuwa walimu wa sheria, lakini hawafahamu ama mambo wanayosema au mambo ambayo wanayasisitiza kwa nguvu.” (1Ti 1:6, 7) Ni wazi wanaume hao walitamani umashuhuri uliotokana na kuwa mwalimu wa waamini wenzao. Lakini Yakobo aliyaweka mambo katika mahali panapofaa kwa kuonyesha kwamba zaidi yangehitajiwa kwa walimu kutanikoni. Wao wangepaswa kutoa hesabu kubwa zaidi kuliko Wakristo kijumla. (Linganisha Ro 14:12.) Hata hivyo kama vile wengine, wao pia wangejikwaa katika neno.—Yak 3:2.

Jinsi ambavyo Wakristo wote wanapaswa kuwa walimu. Ingawa kwa kulinganisha ni wachache waliotumika wakiwa walimu katika kutaniko lenyewe, mradi wenye kutamanika kwa Wakristo wote ulikuwa ni kuwa na uwezo wa kufundisha wengine imani zao, angalau faraghani. Wakristo Waebrania walionyeshwa jambo hilo waziwazi: “Ijapokuwa mnapaswa kuwa walimu kwa sababu ya wakati, ninyi mnahitaji tena mtu awafundishe tangu mwanzo mambo ya msingi ya maneno matakatifu ya Mungu.” Kwa kuwa Wayahudi walikuwa wamekuwa wa kwanza kupokea habari njema juu ya Kristo, kwa kweli wao wangepaswa kuwa, si watoto wachanga wa kiroho, bali vielelezo katika ukomavu wa Kikristo na uwezo wa kuwafundisha wengine. (Ebr. 5:12–6:2) Kwa hiyo hapa ni wazi mwandikaji huyo aliyeongozwa na roho anazungumzia ufundishaji katika maana ya kijumla, wala si katika daraka la kuwekwa rasmi. Kwa hiyo, linafanana kidogo na rejezo lake kuhusu Myahudi ambaye, kwa msingi wa ujuzi wake, anakuwa “mrekebishaji wa wale wasio na akili, mwalimu wa watoto wachanga.” (Ro 2:17-20) Hata hivyo, Paulo anaonyesha kwamba katika ufundishaji huo vilevile mwendo wa maisha ya mtu ni lazima upatane na yale yanayofundishwa ikiwa ufundishaji huo utamletea Mungu heshima.—Ro 2:21-24.

Vilevile Wakristo wangeweza kujifunza kwa mmoja na mwingine. Kwa mfano, wanawake vijana wangeweza kufundishwa na wanawake wenye umri mkubwa juu ya mambo kama vile ‘kuwapenda waume zao, kuwapenda watoto wao, kuwa na utimamu wa akili, safi kiadili, wafanyakazi nyumbani, wema, kujitiisha kwa waume zao wenyewe, ili neno la Mungu lisitukanwe.’ Ufundishaji huo wa faraghani ulikuwa na matokeo ulipoambatana na kielelezo chema.—Tit 2:3-5; linganisha 2Ti 1:5; 3:14, 15.