Kitabu Cha Biblia Namb 45—Warumi

Mwandikaji: Paulo

Mahali Kilipoandikiwa: Korintho

Uandikaji Ulikamilishwa: c. (karibu) 56 W.K.

 1. Paulo azungumzia nini katika barua yake kwa Warumi?

KATIKA Matendo tulimtazama Paulo, mnyanyasaji mwenye jeuri wa Wakristo Wayahudi, akiwa mtume mwenye bidii wa Kristo kwa mataifa yasiyo ya Kiyahudi. Kwa Warumi twaanza vile vitabu 14 vya Biblia ambavyo roho takatifu ilimpulizia huyo aliyekuwa Farisayo, ambaye sasa ni mtumishi mwaminifu wa Mungu, aviandike. Kufikia wakati alipoandika Warumi, Paulo alikuwa tayari amekamilisha safari mbili ndefu za kuhubiri na alikuwa amesonga sana katika ile ya tatu. Yeye alikuwa ameandika barua nyingine tano zenye pumzi ya Mungu: Wathesalonike wa Kwanza na wa Pili, Wagalatia, na Wakorintho wa Kwanza na wa Pili. Hata hivyo yaonekana ni jambo lifaalo katika Biblia zetu za ki-siku-hizi, Warumi kutangulia vile vingine, kwa kuwa chazungumzia kirefu ule usawa mpya ulio kati ya Wayahudi na wasio Wayahudi, jamii zile mbili ambazo Paulo alihubiria. Chaeleza hatua ya badiliko kubwa katika shughuli za Mungu pamoja na watu wake na kuonyesha kwamba Maandiko ya Kiebrania yaliyopuliziwa na Mungu yalikuwa yametabiri tangu kale kwamba habari njema zingetangazwa kwa watu wasio Wayahudi pia.

 2. (a) Paulo azungumzia matatizo gani katika Warumi? (b) Ni nini kinachothibitishwa imara na barua yake?

² Paulo, akitumia Tertio kama mwandishi, aingiza mfululizo wa hoja na hesabu kubwa ajabu ya manukuu ya Maandiko ya Kiebrania ndani ya kitabu hiki ambacho ni kimoja cha vilivyo na mkazo mwingi zaidi katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo. Kwa kutumia usemi wa kupendeza sana, azungumzia matatizo yaliyotokea wakati makundi ya Kikristo ya karne ya kwanza yalipokuwa na Wayahudi na Wagiriki pia. Je! Wayahudi walikuwa na utangulizo kwa sababu ya kuwa wazao wa Abrahamu? Je! Wakristo waliokomaa, wenye kujizoeza uhuru wao wa kutokuwa katika Sheria ya Musa, walikuwa na haki ya kukwaza ndugu Wayahudi walio dhaifu zaidi ambao bado walishikilia desturi za kale? Katika barua hii Paulo alithibitisha sana kwamba Wayahudi na wasio Wayahudi wako sawa mbele za Mungu na kwamba watu huhesabiwa haki, si kupitia Sheria ya Musa, bali kupitia imani katika Yesu Kristo na kwa fadhili zisizostahiliwa (neema) za Mungu. Wakati ule ule, Mungu ataka Wakristo waonyeshe ujitiisho unaofaa kwa mamlaka mbalimbali ambazo wajikuta chini yazo.

 3. Kundi katika Rumi lilianzwaje, na huenda ikawa ni nini sababu ya Paulo kujua wengi sana huko?

³ Kundi la Rumi lilianzwaje? Kulikuwa kumekuwa na jamii kubwa vya kutosha ya Wayahudi katika Rumi angalau tangu wakati wa Pompey kuteka Yerusalemu katika 63 K.W.K. Kwenye Matendo 2:10 yaelezwa waziwazi kwamba baadhi ya Wayahudi hao walikuwa katika Yerusalemu wakati wa Pentekoste 33 W.K., ambako walisikia habari njema zikihubiriwa. Wakaaji hao wa muda walioongoka walikaa Yerusalemu wajifunze kutokana na mitume, na bila shaka wale waliokuwa wa kutoka Rumi baadaye walirudi huko, baadhi yao wakifanya hivyo labda wakati ambapo mnyanyaso ulifoka katika Yerusalemu. (Matendo 2:41-47; 8:1, 4) Zaidi ya hilo, watu wa siku hiyo walikuwa wasafiri sana, na huenda hiyo ikaeleza sababu ya Paulo kufahamiana kwa undani na washiriki wengi sana wa kundi la Rumi, ambao labda baadhi yao walikuwa wamesikia habari njema katika Ugiriki au Asia kutokana na kuhubiri kwa Paulo.

 4. (a) Ni habari gani ambazo Warumi chatoa kuhusu kundi katika jiji hilo? (b) Ni nini kinachoonyeshwa na kuwapo kwa Akila na Prisila katika Rumi?

⁴ Habari za kwanza za kutegemeka juu ya kundi hili zapatikana katika barua ya Paulo. Ni wazi kutokana nayo kwamba kundi lilikuwa na Wakristo Wayahudi na wasio Wayahudi pia na kwamba bidii yao ilistahiki sifa. Yeye awaambia: “Imani yenu inahubiriwa [inaongewa habari zayo, NW] katika dunia nzima,” na, “Utii wenu umewafikilia watu wote.” (Rum. 1:8; 16:19) Suetonio, akiandika katika karne ya pili, aripoti kwamba wakati wa utawala wa Klaudio (41-54 W.K.), Wayahudi walifukuzwa Rumi. Hata hivyo, baadaye walirudi kama inavyoonyeshwa na kuwapo kwa Akila na Prisila katika Rumi. Wao walikuwa Wayahudi ambao Paulo alikuta katika Korintho na ambao walikuwa wameondoka Rumi wakati wa amri ya Klaudio lakini ambao walikuwa wamerudi Rumi wakati ambao Paulo aliandikia kundi la huko.—Mdo. 18:2; Rum. 16:3.

 5. Ni mambo gani ya uhakika yanayothibitisha uasilia wa Warumi?

⁵ Uasilia wa barua hiyo wathibitishwa imara. Ni kama vile utangulizi wayo unavyosema, kutoka kwa “Paulo, mtumwa wa Kristo Yesu, aliyeitwa kuwa mtume, . . . kwa wote walioko Rumi, wapendwao na Mungu, walioitwa kuwa watakatifu.” (Rum. 1:1, 7) Maandishi yanayoihusu ni miongoni mwa yale ya mapema zaidi yapatikanayo kwa ajili ya Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo. Petro atumia semi nyingi sana kama hizo katika barua yake ya kwanza, ambayo labda iliandikwa miaka sita mpaka minane hivi baadaye, hivi kwamba wanachuo wengi wafikiri ni lazima awe alikuwa amekwisha ona nakala ya Warumi. Ni wazi kwamba Warumi kilihesabiwa kuwa sehemu ya miandiko ya Paulo na kilitajwa kuwa hivyo na Clement wa Rumi, Polycarp wa Smirna, na Ignatio wa Antiokia, wote hao wakiwa wameishi mwishoni mwa karne ya kwanza na mapema katika karne ya pili W.K.

 6. Funjo moja la kale linashuhudiaje kukubalika kwa Warumi?

⁶ Kitabu cha Warumi chapatikana, pamoja na barua nyingine nane za Paulo, katika kodeksi inayoitwa Chester Beatty Papyrus No. 2 (P⁴⁶). Kuhusu kodeksi hii ya mapema, Sir Frederic Kenyon aliandika hivi: “Basi, hapa, tuna karibu hati kamili ya Nyaraka za Paulo, zilizoandikwa yaelekea mwanzoni mwa karne ya tatu.”a Mafunjo ya Kigiriki ya Chester Beatty yaliyo ya Kibiblia ni ya zamani kuliko Sinaitic Manuscript na Vatican Manuscript No. 1209 ambazo zajulikana sana, zote mbili zikiwa ni za karne ya nne W.K. Hizi pia zatia ndani kitabu cha Warumi.

 7. Kuna uthibitisho gani juu ya mahali na wakati wa kuandikwa kwa Warumi?

⁷ Warumi kiliandikwa wakati gani na mahali gani? Hakuna kutokubaliana miongoni mwa waelezaji wa Biblia kwamba barua hii iliandikiwa Ugiriki, yaelekea sana kutoka Korintho, wakati Paulo alipotembelea huko kwa muda wa miezi kadhaa kuelekea mwisho wa safari yake ya tatu ya umisionari. Uthibitisho wa kindani waonyesha ilikuwa katika Korintho. Paulo aliandika barua hii akiwa nyumbani kwa Gayo, aliyekuwa mshiriki wa kundi huko, na apendekeza Fibi wa kundi la hapo karibu Kenkrea, bandari ya Korintho. Yaonekana Fibi ndiye aliyepeleka barua hii Rumi. (Rum. 16:1, 23; 1 Kor. 1:14) Kwenye Warumi 15:23, NW, Paulo aliandika hivi: “Mimi sina tena eneo lisiloguswa katika majimbo haya,” naye aonyesha katika mstari unaofuata kwamba kusudi lake ni kupanua kazi yake ya kimisionari ielekee nje-nje upande wa magharibi, kuelekea Hispania. Yeye angeweza sana kuandika hivyo kuelekea mwisho wa safari yake ya tatu, mwanzoni mwa 56 W.K.

YALIYOMO KATIKA WARUMI

 8. (a) Paulo asema nini juu ya utume wake? (b) Yeye aonyeshaje kwamba wote wawili, Wayahudi na Wayunani, wastahili hasira kuu ya Mungu?

⁸ Kutopendelea kwa Mungu kuelekea Myahudi na Asiye Myahudi (1:1–2:29). Paulo mwenye pumzi ya Mungu awaambia Warumi nini? Katika maneno yake ya ufunguzi, ajitambulisha kuwa mtume aliyechaguliwa na Kristo afundishe ‘kujitiisha kwa imani’ miongoni mwa mataifa. Yeye aeleza kwamba ana tamaa nyingi sana kutembelea watakatifu walio katika Rumi, akawe na shangwe ya “mbadilishano wa kitia-moyo” pamoja nao, na kutangaza miongoni mwao habari njema zilizo “nguvu ya Mungu ya kuletea wokovu kila mmoja aliye na imani.” Kama ilivyokuwa imeandikwa zamani za kale, mwadilifu ataishi “kwa njia ya imani.” (1:5, 12, 16, 17, NW) Aonyesha kwamba wote wawili, Wayahudi na Wagiriki, wastahili hasira-kisasi ya Mungu. Mwanadamu hana udhuru wa kutomcha Mungu kwa sababu sifa za Mungu “zisizoonekana zaonekana wazi tangu kuumbwa ulimwengu na kuendelea.” (1:20, NW) Na bado, kwa upumbavu mataifa yafanya miungu ya vitu vilivyoumbwa. Hata hivyo, Wayahudi hawapaswi kuhukumu mataifa kwa ukali, kwa kuwa wao pia wana hatia ya dhambi. Jamii zote mbili zitahukumiwa kulingana na matendo yazo, kwa maana Mungu hana upendeleo. Kinachoamua si kutahiriwa kwa mwili; “yeye ni Myahudi aliye Myahudi kwa ndani; na tohara ni ya moyo.”—2:29.

 9. (a) Wayahudi ni bora katika jambo gani, na bado ni maandiko gani ambayo Paulo anukuu ili kuonyesha kwamba wote wako chini ya dhambi? (b) Basi, mtu atajulishwaje rasmi kuwa mwadilifu, na ni kielelezo gani kinachotegemeza hoja hiyo?

⁹ Kwa imani wote wajulishwa rasmi kuwa waadilifu (3:1–4:25). “Basi Myahudi ana ziada gani?” Ni kubwa, kwa maana Wayahudi walikabidhiwa matamko matakatifu ya Mungu. Hata hivyo ‘Wayahudi na Wayunani pia wako chini ya dhambi,’ na hakuna mmoja aliye “mwenye haki” machoni pa Mungu. Manukuu saba yafanywa kutokana na Maandiko ya Kiebrania ili kuthibitisha wazo hilo. (Rum. 3:1, 9-18; Zab. 14:1-3; 5:9; 140:3; 10:7; Mit. 1:16; Isa. 59:7, 8; Zab. 36:1) Sheria yaonyesha wazi udhambi wa mwanadamu, kwa hiyo “hakuna mwenye mwili atakayehesabiwa haki [kuwa mwadilifu, NW] mbele zake kwa matendo ya sheria.” Hata hivyo, kupitia fadhili zisizostahiliwa za Mungu na kufunguliwa kwa njia ya ukombozi, Wayahudi na hata Wagiriki wajulishwa rasmi kuwa waadilifu “kwa imani pasipo matendo ya sheria.” (Rum. 3:20, 28) Paulo aunga mkono hoja hiyo kwa kutaja kielelezo cha Abrahamu, aliyehesabiwa kuwa mwadilifu, si kwa sababu ya matendo au kutahiriwa, bali kwa sababu ya imani yake iliyokuwa kielelezo. Hivyo Abrahamu akawa baba si ya Wayahudi tu bali pia ya “wote waaminio.”—4:11.

10. (a) Mauti ilikujaje kutawala kama mfalme? (b) Ni nini kimetokezwa kupitia utii wa Kristo, lakini ni onyo gani linalotolewa kuhusu dhambi?

¹⁰ Si watumwa tena kwa dhambi bali kwa uadilifu kupitia Kristo (5:1–6:23). Kupitia kwa yule mtu mmoja, Adamu, dhambi iliingia ulimwenguni, na dhambi ikaleta mauti, “na hivyo mauti ikawafikia watu wote kwa sababu wote wamefanya dhambi.” (5:12) Mauti ilitawala ikiwa mfalme kuanzia Adamu mpaka Musa. Sheria ilipopewa kupitia Musa, dhambi ilikuwa nyingi sana na mauti iliendelea kutawala. Lakini sasa fadhili zisizostahiliwa za Mungu ni nyingi hata zaidi, na kupitia utii wa Kristo wengi wajulishwa rasmi kuwa waadilifu kwa ajili ya uhai wa milele. Hata hivyo hiyo si cheti cha kuruhusu kuishi katika dhambi. Watu wanaobatizwa katika Kristo lazima wawe wafu kwa dhambi. Utu wao wa zamani watundikwa, nao waishi kuhusiana na Mungu. Dhambi haitawali tena juu yao, bali wao wawa watumwa kwa uadilifu, kwa tazamio la kuwa na utakatifu. “Mshahara wa dhambi ni mauti; bali karama ya Mungu ni uzima wa milele katika Kristo Yesu Bwana wetu.”—6:23.

11. (a) Paulo atoaje kielezi juu ya kufunguliwa kwa Wayahudi Wakristo kutoka kwenye Sheria? (b) Sheria ilionyesha nini wazi, na kwa hiyo ni vitu gani vinavyofanya vita ndani ya Mkristo?

¹¹ Wafu kuelekea Sheria, hai kwa roho katika muungano pamoja na Kristo (7:1–8:39). Paulo atumia kielelezo cha mke, aliyefungwa na wajibu kwa mumeye maadamu mume huyo yu hai lakini yu huru kuolewa na mwingine ikiwa mume huyo afa, kuonyesha jinsi kupitia dhabihu ya Kristo Wayahudi Wakristo walifishwa kuelekea Sheria na wakawa huru kuwa wa Kristo na kuzalia Mungu matunda. Ile Sheria takatifu ilifanya dhambi ionekane wazi zaidi, na dhambi ilileta mauti. Dhambi, inayokaa katika miili yetu ya mnofu, hupigana na kusudi letu jema. Kama vile Paulo anavyosema: “Kwa maana lile jema nilipendalo, silitendi; bali lile baya nisilolipenda ndilo nilitendalo.” Hivyo, “si mimi nafsi yangu nilitendaye, bali ni ile dhambi ikaayo ndani yangu.”—7:19, 20.

12. Watu fulani wanakuwaje warithi wa shirika pamoja na Kristo, nao ni washindi kabisa katika kitu gani?

¹² Ni nini kiwezacho kuokoa mwanadamu kutoka hali hii ya kuhuzunisha? Kupitia roho Yake Mungu aweza kuwafanya hai wale walio wa Kristo! Wao huchukuliwa wawe wana wa kimalezi, wajulishwa rasmi kuwa waadilifu, wawa warithi wa Mungu na warithi wa shirika pamoja na Kristo, na watukuzwa. Paulo asema hivi kwao: “Mungu akiwapo upande wetu, ni nani aliye juu yetu? Ni nani atakayetutenga na upendo wa Kristo?” Hakuna mmoja! Kwa shangwe ya ushindi yeye ajulisha rasmi hivi: “Tunashinda, na zaidi ya kushinda, kwa yeye aliyetupenda. Kwa maana nimekwisha kujua hakika ya kwamba, wala mauti, wala uzima, wala malaika, wala wenye mamlaka, wala yaliyopo, wala yatakayokuwapo, wala wenye uwezo, wala yaliyo juu, wala yaliyo chini, wala kiumbe kinginecho chote hakitaweza kututenga na upendo wa Mungu ulio katika Kristo Yesu Bwana wetu.”—8:31, 35, 37-39.

13. (a) Kulingana na unabii ni nani walio katika Israeli halisi wa Mungu, na hiyo ni kulingana na kanuni gani ya kimungu? (b) Kwa nini Israeli wa mwili walipungukiwa, lakini ni nini kinachohitajiwa kwa ajili ya wokovu?

¹³ “Israeli” waokolewa kupitia imani na kwa rehema ya Mungu (9:1–10:21). Paulo aeleza “huzuni nyingi” yake kwa ajili ya Waisraeli wenzake, lakini yeye atambua kwamba si Israeli wote wa mwili walio “Israeli” kweli kweli, kwa kuwa Mungu ana mamlaka ya kuchagua wowote awatakao ili wawe wana. Kama inavyoonyeshwa na shughuli za Mungu pamoja na Farao na kielezi cha mfinyanga-vyungu, “si katika uwezo wa yule atakaye, wala wa yule apigaye mbio; bali wa yule arehemuye, yaani, Mungu.” (9:2, 6, 16) Yeye aita wana “si watu wa Wayahudi tu, ila na watu wa Mataifa pia,” kama vile Hosea alivyotabiri muda mrefu kabla ya hapo. (Hos. 2:23) Israeli walipungukiwa kwa sababu ya kutafuta kupata upendeleo wa Mungu, si “kwa njia ya imani, bali kana kwamba kwa njia ya matendo,” na kwa sababu ya kujikwaa juu ya Kristo, “mwamba uangushao.” (Rum. 9:24, 32, 33) Wao walikuwa na “juhudi kwa ajili ya Mungu” lakini si “katika maarifa [maarifa sahihi, NW].” Kristo ndiye mwisho wa Sheria kwa ajili ya wale wanaozoea imani kwa ajili ya uadilifu, na ili kupata wokovu lazima mtu ajulishe rasmi peupe kwamba ‘Yesu ni Bwana’ na kujizoeza imani “ya kuwa Mungu alimfufua katika wafu.” (10:2, 9) Wahubiri wanatumwa wakawezeshe watu wa mataifa yote kusikia, kuwa na imani, na kuitia jina la Yehova ili waokolewe.

14. Paulo atoa kielezi cha jambo gani kwa kutumia mzeituni?

¹⁴ Kielezi cha mzeituni (11:1-36). Kwa sababu ya fadhili zisizostahiliwa, baki la Israeli wa asili limechaguliwa, lakini kwa sababu walio wengi walijikwaa, “wokovu umewafikilia Mataifa.” (11:11) Akitumia kielezi cha mzeituni, Paulo aonyesha jinsi, kwa sababu ya ukosefu wa imani wa Israeli wa kimwili, wasio Wayahudi walipandikizwa. Hata hivyo, wasio Wayahudi hawapaswi kushangilia kwa sababu ya kukataliwa kwa Israeli, kwa kuwa kama Mungu hakuachilia matawi ya asili yasiyoaminika, wala yeye hataachilia matawi-mwitu ya mzeituni yaliyopandikizwa ndani kutoka miongoni mwa mataifa.

15. Ni nini kinachohusika katika kutolea Mungu dhabihu zilizo hai?

¹⁵ Kufanya upya akili; mamlaka zilizo kuu (12:1–13:14). Toeni miili yenu ikiwa dhabihu zilizo hai kwa Mungu, Paulo ashauri. Acheni “kufanyizwa kulingana na mtindo wa huu mfumo wa mambo,” bali ‘mgeuzwe kwa kubadili akili zenu.’ Msiwe wenye kujigamba. Mwili wa Kristo, kama mwili wa kibinadamu, una washiriki wengi, ambao wana utendaji tofauti-tofauti, lakini wafanya kazi pamoja kwa muungamano. Msirudishie mtu yeyote uovu kwa uovu. Achieni Yehova kisasi. Shinda “uovu kwa wema.”—12:2, 21, NW.

16. Lazima Wakristo watembeeje mbele ya wenye mamlaka na watu wengine?

¹⁶ Mwe katika ujitiisho kwa mamlaka zilizo kuu; ni mpango wa Mungu. Endeleeni kufanya mema na msiwe na deni lolote na mtu yeyote isipokuwa kupendana. Wokovu wakaribia, kwa hiyo ‘vueni matendo ya giza’ na “kuzivaa silaha za nuru.” (13:12) Tembeeni kwa kujiendesha vyema, si kulingana na tamaa za mwili.

17. Ni nini linaloshauriwa kuhusu kuhukumu na kujenga walio dhaifu?

¹⁷ Karibisheni wote kwa kutopendelea bila kuhukumu (14:1–15:33). Chukulianeni na wale ambao, kwa sababu ya imani yao dhaifu, hushika mwiko wa vyakula fulani au huadhimisha sikukuu. Wala usihukumu ndugu yako wala kumkwaza kwa ulaji na unywaji wako mwenyewe, kwa kuwa Mungu ahukumu kila mmoja. Fuatieni amani na mambo yenye kujenga, na kuchukua udhaifu wa wengine.

18. (a) Ni manukuu gani zaidi ambayo Paulo afanya katika kuonyesha ukubali wa Mungu kwa wasio Wayahudi? (b) Ni jinsi gani Paulo mwenyewe anavyotumia kwa faida fadhili zisizostahiliwa za Mungu?

¹⁸ Mtume aandika hivi: “Yote yaliyotangulia kuandikwa yaliandikwa ili kutufundisha sisi,” naye atoa manukuu manne zaidi ya Andiko la Kiebrania kama uthibitisho wa mwisho kwamba manabii waliopuliziwa na Mungu walikuwa wametabiri muda mrefu kabla kwamba ahadi za Mungu zingenyooka zifikie mataifa yasiyo ya Kiyahudi. (Rum. 15:4, 9-12; Zab. 18:49; Kum. 32:43; Zab. 117:1; Isa. 11:1, 10) “Kwa hiyo,” Paulo aonya kwa upole, “mkaribishane ninyi kwa ninyi, kama naye Kristo alivyotukaribisha, ili Mungu atukuzwe.” (Rum. 15:7) Paulo aeleza uthamini kwa fadhili zisizostahiliwa alizopewa na Mungu ili awe mtumishi kwa watu wote kati ya mataifa, “niifanyie Injili ya Mungu kazi.” Sikuzote yeye atafuta kufungua maeneo mapya badala ya ‘kujenga juu ya msingi wa mtu mwingine.’ Na bado hajamaliza, kwa maana apanga, baada ya kupeleka michango Yerusalemu, awe na safari kubwa hata zaidi ya kuhubiri Hispania iliyoko mbali na, akiwa njiani kuelekea huko, alete “utimilifu wa baraka ya Kristo” kwa ndugu zake wa kiroho katika Rumi.—15:16, 20, 29.

19. Ni salamu na himizo gani zinazomalizia barua hii?

¹⁹ Salamu za kumalizia (16:1–27). Paulo apeleka salamu za kibinafsi kwa washiriki 26 wa kundi la Rumi kwa kuwataja majina, na vilevile kwa wengine, na kuwahimiza waepuke watu wanaosababisha migawanyiko na wawe “wenye hekima katika mambo mema, na wajinga katika mambo mabaya.” Yote ni kwa utukufu kwa Mungu kupitia “Yesu Kristo, milele na milele. Amina.”—16:19, 27.

KWA NINI NI CHENYE MAFAA

20. (a) Ni sababu gani ya kiakili inayotolewa na Warumi juu ya kuamini Mungu? (b) Uadilifu na rehema za Mungu zatolewaje kielezi, na hilo laongoza Paulo aseme nini kwa mshangao?

²⁰ Kitabu cha Warumi chatoa msingi wa kiakili juu ya imani katika Mungu, kikieleza kwamba “sifa zake zisizoonekana zaonekana wazi tangu kuumbwa ulimwengu na kuendelea, kwa sababu zafahamika kwa vitu vile vilivyofanywa, hata uweza wake wa milele na Uungu.” Lakini zaidi ya hilo, chaendelea kutukuza uadilifu wake na kujulisha rehema kuu yake na fadhili zisizostahiliwa. Hilo laelekezewa uangalifu wetu kwa uzuri kupitia kielezi cha mzeituni, ambao katika huo matawi ya pori yapandikizwa wakati matawi ya asili yanapokatwa. Kwa kufikiria ukali na fadhili za Mungu, Paulo asema hivi kwa mshangao: “O kina cha mali ya Mungu na hekima na maarifa! Jinsi hukumu zake hazichunguziki na zenye kupita uwezo wa kuchunguza ni njia zake!”—1:20; 11:33, NW.

21. Warumi chaonyeshaje ukuzi zaidi wa siri takatifu ya Mungu?

²¹ Ni kuhusiana na hilo kwamba kitabu cha Warumi chaeleza ukuzi zaidi wa siri takatifu ya Mungu. Katika kundi la Kikristo, hakuna tofauti tena kati ya Myahudi na asiye Myahudi, lakini watu wa mataifa yote waweza kushiriki fadhili zisizostahiliwa za Mungu kupitia Yesu Kristo. “Hakuna upendeleo kwa Mungu.” “Yeye ni Myahudi aliye Myahudi kwa ndani; na tohara ni ya moyo, katika roho, si katika andiko.” “Hakuna tofauti ya Myahudi na Myunani; maana yeye yule ni Bwana wa wote, mwenye utajiri kwa wote wamwitao.” Kwa wote hawa ni imani, wala si matendo, ndiyo yahesabiwa kwao kuwa uadilifu.—2:11, 29; 10:12; 3:28.

22. Ni shauri gani lenye kutumika linalotolewa na Warumi kuhusu mahusiano pamoja na wale walio nje ya kundi?

²² Shauri linalotumika ambalo lapatikana katika barua hii kwa Wakristo katika Rumi una mafaa yale yale kwa Wakristo leo, ambao walazimika kukabili matatizo kama hayo katika ulimwengu wa kigeni. Mkristo ahimizwa ‘akae katika amani na watu wote,’ kutia na wale walio nje ya kundi. Kila nafsi lazima ‘itii mamlaka iliyo kuu,’ kwa maana yafanyiza mpango wa Mungu na ni kitu cha hofu, si kwa wanaotii sheria, bali kwa wale wanaofanya matendo mabaya. Wakristo wapaswa kuwa katika ujitiisho wa kutii sheria, si kwa sababu ya hofu ya adhabu tu bali pia kwa sababu ya dhamiri ya Kikristo, kwa njia hiyo wakilipa kodi zao, wakilipa madeni yao, kutimiza majukumu yao, kutokuwa na deni lolote la yeyote, “isipokuwa kupendana.” Upendo hutimiza Sheria.—12:17-21; 13:1-10.

23. Paulo akaziaje umaana wa julisho rasmi la peupe, na yeye atoa kielelezo gani juu ya matayarisho kwa ajili ya huduma?

²³ Paulo akazia jambo la ushuhuda wa peupe. Ingawa mtu huzoea imani kwa ajili ya uadilifu moyoni, ni kwa kinywa mtu hufanya julisho rasmi la peupe kwa ajili ya wokovu. “Kila atakayeliitia Jina la Bwana [Yehova, NW] ataokoka.” Lakini ili hilo lifanyike, ni lazima wahubiri waende na ‘kuhubiri habari ya mema.’ Fungu letu ni lenye furaha tukiwa miongoni mwa wahubiri hawa ambao mvumo wao umefika “miisho ya ulimwengu.”! (10:13, 15, 18) Na kwa kujitayarishia kazi hii ya kuhubiri, na tujaribu kuzoeleana na Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu kama vile Paulo, kwa maana katika kifungu hiki kimoja (10:11-21) afanya nukuu moja baada ya jingine kutoka kwa Maandiko ya Kiebrania. (Isa. 28:16; Yoe. 2:32; Isa. 52:7; 53:1; Zab. 19:4; Kum. 32:21; Isa. 65:1, 2) Yeye angeweza kusema hivi kwa kufaa: “Yote yaliyotangulia kuandikwa yaliandikwa ili kutufundisha sisi; ili kwa saburi na faraja ya maandiko tupate kuwa na tumaini.”—Rum. 15:4.

24. Ni ushauri gani anaotoa Paulo kwa kusudi la kujenga bidii na mahusiano yenye furaha ndani ya kundi?

²⁴ Ushauri mzuri ajabu unaotumika unatolewa juu ya mahusiano ndani ya kundi la Kikristo. Hata msingi wao wa kitaifa, rangi, au kijamii uwe ulikuwa nini, wote lazima wageuze akili zao ili kumtolea Mungu utumishi mtakatifu kwa kulingana na ‘mapenzi yake yaliyo mema, ya kumpendeza, na ukamilifu.’ (11:17-22; 12:1, 2) Jinsi shauri hilo lote la Paulo katika Warumi 12:3-16 lilivyo la kufikiri kuzuri! Hapa kwa kweli pana onyo la upole lililo bora juu ya kujenga bidii, unyenyekevu, na shauku nyororo miongoni mwa wote katika kundi la Kikristo. Katika sura za umalizio, Paulo atoa onyo lenye nguvu juu ya kulinda na kuepuka wale wanaosababisha migawanyiko, lakini yeye pia anena juu ya kuoneana shangwe na kuburudishana kunakotokana na mashirika safi katika kundi.—16:17-19; 15:7, 32.

25. (a) Ni maoni gani yanayofaa na uelewevu zaidi unaotolewa na Warumi kuhusu Ufalme wa Mungu? (b) Uchunguzi wa Warumi wapasa kutunufaisha kwa njia zipi?

²⁵ Tukiwa Wakristo, ni lazima tuendelee kulinda mahusiano yetu mmoja na mwenzake. “Maana ufalme wa Mungu si kula wala kunywa, bali ni haki na amani na furaha katika Roho Mtakatifu [roho takatifu, NW].” (14:17) Uadilifu, amani na shangwe hiyo hasa ni fungu la “warithio pamoja na Kristo,” ambao ‘watatukuzwa pamoja naye’ katika Ufalme wa kimbingu. Angalia, pia, jinsi Warumi kinavyoelekeza kwenye hatua nyingine katika utimizo wa ahadi ya Ufalme iliyotolewa katika Edeni, kikisema: “Naye Mungu wa amani atamseta Shetani chini ya miguu yenu upesi.” (Rum. 8:17; 16:20; Mwa. 3:15) Kwa kuamini kweli hizi kuu, na tuendelee kujawa na shangwe na amani yote na kuwa na tumaini tele. Azimio letu na liwe kutokeza tukiwa washindi pamoja na Mbegu ya Ufalme, kwa maana tuna hakika kwamba chochote mbinguni juu wala duniani chini “wala kiumbe kinginecho chote hakitaweza kututenga na upendo wa Mungu ulio katika Kristo Yesu Bwana wetu.”—Rum. 8:39; 15:13.

[Maelezo ya Chini]