UNYENYEKEVU

Kutokuwa na kiburi au majivuno; unyenyekevu wa akili. Si udhaifu bali ni hali ya akili inayompendeza Yehova.

Katika Maandiko ya Kiebrania, neno “unyenyekevu” linatokana na neno (ʽa·nah′) linalomaanisha “teswa; nyenyekezwa; kandamizwa.” Maneno yanayotokana na neno hilo hutafsiriwa kwa njia mbalimbali kutia ndani “unyenyekevu,” “upole,” “mateso,” na kadhalika. Vitenzi vingine viwili vya Kiebrania vinavyohusisha “unyenyekevu” ni ka·naʽ′ (kihalisi, kutiisha [kujitiisha]) na sha·phel′ (kihalisi, kuwa chini). Katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo neno ta·pei·no·phro·sy′ne linatafsiriwa kuwa “unyenyekevu” na “unyenyekevu wa akili.” Linatokana na maneno ta·pei·no′o, “shusha chini,” na phren, “akili.”

Mtu anaweza kufikia hali ya kuwa na unyenyekevu kwa kufikiria kuhusu uhusiano wake na Mungu na uhusiano wake na wanadamu wenzake, kama inavyoonyeshwa katika Biblia, na kisha atumie kanuni alizojifunza. Neno la Kiebrania, hith·rap·pes′, linalotafsiriwa “jinyenyekeze,” kihalisi, linamaanisha “kujikanyagia chini.” Linaeleza vizuri kitendo kinachosimuliwa na mwandikaji mwenye hekima wa Methali: “Mwanangu, ikiwa umemdhamini jirani yako, . . . ikiwa umenaswa na ahadi yako, . . . umeanguka mikononi mwa jirani yako: Nenda ujinyenyekeze mwenyewe [ujikanyagie chini] na kumsihi haraka jirani yako. . . . Jiokoe.” (Met 6:1-5) Kwa maneno mengine, tupilia mbali kiburi chako, kiri kosa lako, nyoosha mambo, na uombe msamaha. Yesu alihimiza kwamba mtu ajinyenyekeze mbele za Mungu kama mtoto na kwamba, badala ya kujaribu kuwa mashuhuri, ahudumie au kutumikia ndugu zake.​—Mt 18:4; 23:12.

Au, mtu anaweza kujifunza unyenyekevu kwa kushushwa chini, kunyenyekezwa na mambo anayopitia. Yehova aliwaambia Waisraeli kwamba aliwanyenyekeza kwa kuwafanya watembee nyikani miaka 40 kusudi awajaribu ili ajue yaliyokuwa mioyoni mwao na awafundishe kwamba “mwanadamu haishi kwa mkate tu bali huishi kwa kila neno linalotoka katika kinywa cha Yehova.” (Kum. 8:2, 3) Bila shaka Waisraeli wengi walifaidika kutokana na hali hizo ngumu na wakawa wanyenyekevu. (Linganisha Law 26:41; 2Nya 7:14; 12:6, 7.) Endapo mtu au taifa fulani linakataa kunyenyekea au kukubali nidhamu yenye kunyenyekeza, wakati utafika ambapo watashushwa.​—Met 15:32, 33; Isa 2:11; 5:15.

Humpendeza Mungu. Unyenyekevu una thamani kubwa machoni pa Yehova. Ijapokuwa Mungu hana deni la mwanadamu yeyote, kwa fadhili zisizostahiliwa yeye yuko tayari kuwaonyesha rehema na kibali wale wanaojinyenyekeza mbele zake. Wanaofanya hivyo huonyesha kwamba hawajitegemei wala kujivuna bali wanamtegemea yeye na wanataka kufanya mapenzi yake. Ni kama wanavyosema Yakobo na Petro, waandikaji Wakristo walioongozwa na roho: “Mungu huwapinga wenye majivuno, lakini huwapa wanyenyekevu fadhili zisizostahiliwa.”​—Yak 4:6; 1Pe 5:5.

Hata wale ambao zamani walifanya mambo mabaya sana, wakijinyenyekeza kikweli mbele za Yehova na kumsihi awaonyeshe rehema, atawasikiliza. Kwa kuendeleza ibada ya uwongo katika nchi, Mfalme Manase wa Yuda aliwashawishi wakaaji wa Yuda na Yerusalemu “watende mambo maovu zaidi kuliko mataifa ambayo Yehova alikuwa ameyaangamiza kutoka mbele ya Waisraeli.” Hata hivyo, baada ya Yehova kumwacha Manase atekwe na mfalme wa Ashuru, Manase “[aliendelea] kujinyenyekeza sana mbele za Mungu wa mababu zake. Aliendelea kusali kwa Mungu, naye akaguswa na sala yake ya kusihi, akasikia ombi lake la kutaka kibali, akamrudisha Yerusalemu kwenye ufalme wake. Ndipo Manase akajua kwamba Yehova ndiye Mungu wa kweli.” Kwa njia hiyo Manase alijifunza unyenyekevu.​—2Nya 33:9, 12, 13; linganisha 1Fa 21:27-29.

Hutoa Mwongozo Unaofaa. Mtu anayejinyenyekeza mbele za Mungu anaweza kutazamia kupata mwongozo wa Mungu. Ezra alikuwa na daraka zito la kuwaongoza kutoka Babiloni kurudi Yerusalemu wanaume zaidi ya 1,500, bila kuhesabu makuhani, Wanethini, wanawake, na watoto. Isitoshe, walibeba dhahabu na fedha nyingi kwa ajili ya kupamba hekalu huko Yerusalemu. Walihitaji ulinzi wakiwa safarini, lakini Ezra hakutaka kumwomba mfalme wa Uajemi ulinzi wa kijeshi kwa kuwa kufanya hivyo kungeonyesha anategemea nguvu za kibinadamu. Isitoshe, hapo awali alikuwa amemwambia mfalme hivi: “Mkono mwema wa Mungu wetu uko juu ya wale wote wanaomtafuta.” Kwa hiyo, Ezra alitangaza watu wafunge, ili wajinyenyekeze mbele za Yehova. Walimwomba Mungu, naye akasikiliza na kuwalinda dhidi ya mashambulizi ya adui wakiwa njiani na wakafaulu kukamilisha safari hiyo yenye hatari. (Ezr 8:1-14, 21-32)Akiwa uhamishoni huko Babiloni nabii Danieli alipendelewa sana na Mungu malaika alipotumwa kwake akiwa na maono, kwa sababu Danieli alijinyenyekeza mbele za Mungu kwa kutafuta mwongozo na uelewaji.​—Da 10:12.

Unyenyekevu utamwongoza mtu afuate njia inayofaa na kumletea utukufu, kwa maana Mungu ndiye anayemkweza mtu mmoja na kumshusha mwingine. (Zb 75:7) “Kabla ya kuanguka kwa kishindo moyo wa mtu huwa na kiburi, na kabla ya utukufu kuna unyenyekevu.” (Met 18:12; 22:4) Kwa hiyo, mtu anayetafuta utukufu kwa kiburi atashindwa kama Mfalme Uzia wa Yuda, ambaye alitenda kwa kimbelembele na kuchukua majukumu ya kikuhani isivyo halali: “Mara tu alipokuwa na nguvu, moyo wake ukawa na kiburi ambacho kilisababisha aangamie, naye alikosa kutenda kwa uaminifu kumwelekea Yehova Mungu wake kwa kuwa aliingia katika hekalu la Yehova ili kufukiza uvumba kwenye madhabahu ya uvumba.” Alipowakasirikia makuhani kwa sababu ya kumsahihisha, alipigwa kwa ukoma. (2Nya 26:16-21) Ukosefu wa unyenyekevu ulimfanya Uzia apotoke, na matokeo ni kwamba alianguka.

Humsaidia Mtu Wakati wa Matatizo. Unyenyekevu unaweza kumsaidia sana mtu anapokabili matatizo. Matatizo yanapotokea, unyenyekevu humwezesha mtu abaki imara, kuvumilia na vilevile kuendelea kumtumikia Mungu. Mfalme Daudi alipata matatizo mengi. Mfalme Sauli alimwinda kama mhalifu. Lakini hakumlalamikia Mungu wala kujikweza juu ya mtiwa-mafuta wa Yehova. (1Sa 26:9, 11, 23) Alipotenda dhambi dhidi ya Yehova katika kisa cha Bath-sheba alijinyenyekeza mbele za Mungu baada ya kukaripiwa vikali sana na Nathani, nabii wa Mungu. (2Sa 12:9-23) Baadaye, Mbenjamini fulani aliyeitwa Shimei alipoanza kumtukana Daudi hadharani, na Abishai, ofisa wa Daudi, alipotaka kumuua mwanamume huyo kwa kumkosea heshima mfalme, Daudi alionyesha unyenyekevu. Alimjibu hivi Abishai: “Ikiwa mwanangu mwenyewe, niliyemzaa anatafuta uhai wangu, je, Mbenjamini hatafanya zaidi? . . . Huenda Yehova ataona mateso yangu, na Yehova atanilipa kwa wema badala ya matusi niliyotukanwa leo hii.” (2Sa 16:5-13) Baadaye, Daudi aliwahesabu watu kinyume na mapenzi ya Yehova. Masimulizi hayo yanasema hivi: “Lakini moyo wa Daudi ukajaa majuto baada ya kuwahesabu watu. Basi Daudi akamwambia Yehova: ‘Nimetenda dhambi kubwa kwa kufanya jambo hili. . . . nimetenda kwa upumbavu sana.’” (2Sa 24:1, 10) Ijapokuwa aliadhibiwa, Daudi hakuondolewa asiwe mfalme; unyenyekevu wake ulimsaidia sana kupata tena kibali cha Yehova.

Sifa ya Mungu. Unyenyekevu ni moja kati ya sifa za Yehova Mungu. Lakini si kwamba amepungukiwa au anajitiisha kwa yeyote. Badala yake, anaonyesha unyenyekevu kwa kuwa mwenye rehema na huruma nyingi kuelekea watenda dhambi wanyenyekevu. Unyenyekevu wa Yehova unaonekana kwa kushughulika na wanadamu watenda dhambi na kwa kumtoa Mwana wake kuwa dhabihu kwa ajili ya dhambi za wanadamu. Yehova Mungu ameruhusu uovu kwa karibu miaka 6,000 na ameruhusu wanadamu kuendelea kuwapo ingawa baba yao Adamu alitenda dhambi. Kupitia fadhili zisizostahiliwa, wazao wa Adamu walionyeshwa rehema, hilo likiwapa fursa ya kupata uzima wa milele. (Ro 8:20, 21) Mambo hayo yote yanafunua unyenyekevu wa Mungu, na pia sifa zake nyingine.

Mfalme Daudi aliona na kuthamini sifa hiyo ambayo Mungu alimwonyesha kupitia fadhili zake zisizostahiliwa. Baada ya Yehova kumkomboa kutoka kwenye mikono ya maadui wake wote, aliimba hivi: “Wewe hunipa ngao yako ya wokovu, na unyenyekevu wako hunifanya niwe mkuu.” (2Sa 22:36; Zb 18:35) Ingawa ana utukufu mwingi na anaketi mahali pake palipokwezwa katika mbingu zilizo juu zaidi, bado inaweza kusemwa hivi kumhusu Yehova: “Ni nani aliye kama Yehova Mungu wetu, anayekaa juu? Huinama chini ili atazame mbingu na dunia, akimwinua mtu wa hali ya chini kutoka mavumbini. Humwinua juu maskini kutoka kwenye rundo la majivu ili amketishe pamoja na viongozi, pamoja na viongozi wa watu wake.”​—Zb 113:5-8.

Unyenyekevu wa Yesu Kristo. Yesu Kristo, alipokuwa duniani, aliweka kielelezo bora zaidi cha mtumishi mnyenyekevu wa Mungu. Jioni ya mwisho kabla ya kifo chake, Yesu alijifunga taulo kiunoni, akaiosha na kuikausha miguu ya mitume wake 12, utumishi ambao kwa kawaida ulifanywa na watu wa hali ya chini na watumwa. (Yoh 13:2-5, 12-17) Alikuwa amewaambia hivi wanafunzi wake: “Yeyote anayejiinua atanyenyekezwa, na yeyote anayejinyenyekeza atainuliwa.” (Mt 23:12; Lu 14:11) Mtume Petro, alikuwako usiku huo, na alikumbuka kielelezo kizuri cha Yesu cha kuishi kulingana na maneno yake. Baadaye aliwahimiza hivi waamini wenzake: “Ninyi nyote jifungeni unyenyekevu wa akili kuelekeana ninyi wenyewe . . . Jinyenyekezeni chini ya mkono wenye nguvu wa Mungu, ili awainue kwa wakati unaofaa.”​—1Pe 5:5, 6.

Mtume Paulo anawatia moyo Wakristo wawe na mtazamo wa akili ambao Yesu Kristo alikuwa nao; anataja cheo cha juu ambacho Mwana wa Mungu alikuwa nacho mbinguni kabla ya kuwa mwanadamu alipokuwa pamoja na Baba yake Yehova, utayari wake wa kujiondolea hali yake, kuchukua umbo la mtumwa, na kuwa mwanadamu. Paulo anaongeza hivi: “Zaidi ya hayo, [Yesu] alipokuja akiwa mwanadamu, alijinyenyekeza na kuwa mtiifu mpaka kifo, ndiyo, kifo juu ya mti wa mateso.” Maneno ya Yesu mwenyewe kuhusu thawabu ya kuwa mnyenyekevu yalithibitishwa wazi kuwa ya kweli katika kisa chake mwenyewe, kwa kuwa mtume huyo anaendelea kusema: “Kwa sababu hiyo, Mungu alimpandisha kwenye cheo cha juu zaidi na kumpa kwa fadhili jina lililo juu kuliko kila jina lingine.”​—Flp 2:5-11.

Jambo lenye kutokeza zaidi ni kwamba hata akiwa na cheo kilichokwezwa hivyo, atakapotumia “mamlaka yote mbinguni na duniani” ili kutimiza mapenzi ya Mungu kuhusiana na dunia (Mt 28:18; 6:10), bado Kristo atakuwa na unyenyekevu huohuo mwishoni mwa Utawala wake wa Miaka Elfu Moja. Kwa hiyo, Maandiko hutuambia hivi: “Vitu vyote vitakapotiishwa kwake, ndipo Mwana mwenyewe atakapojitiisha pia kwa Yule aliyevitiisha vitu vyote kwake, ili Mungu awe vitu vyote kwa kila mtu.”​—1Ko 15:28.

Yesu Kristo alisema hivi kujihusu: “Mimi ni mpole na mnyenyekevu moyoni.” (Mt 11:29) Alipokuja kwa watu wa Yerusalemu akiwa kama Mfalme wao, alitimiza unabii uliosema hivi kumhusu: “Tazama! Mfalme wako anakuja kwako. Yeye ni mwadilifu, analeta wokovu, ni mnyenyekevu na amepanda punda, amepanda mwanapunda dume, mwana wa punda jike.” (Zek 9:9; Yoh 12:12-16) Anapewa amri hii kinabii atakapoenda kuwashambulia maadui wa Mungu akiwa na cheo chake kilichokwezwa mbinguni: “Katika fahari yako endelea mpaka ushinde; panda utetee kweli na unyenyekevu na uadilifu.” (Zb 45:4) Kwa hiyo, watu wanyenyekevu wanaweza kushangilia, hata ingawa huenda wamekandamizwa na kutendewa vibaya na watu wenye kiburi na majivuno. Wanaweza kupata faraja kupitia maneno haya: “Mtafuteni Yehova, ninyi nyote mlio wapole wa dunia, mnaoshika amri zake za uadilifu. Utafuteni uadilifu, utafuteni upole. Huenda mtafichwa katika siku ya hasira ya Yehova.”​—Sef 2:3.

Maneno ambayo Yehova aliwaambia Waisraeli kabla ya uharibifu wa Yerusalemu yaliwaonya wanyenyekevu na kuwafariji kwa kutangaza kwamba kwa wakati unaofaa Mungu atachukua hatua kwa niaba yao. Alisema hivi: “Wakati huo nitawaondoa kati yenu watu wenye kiburi wanaojigamba; nanyi hamtakuwa tena na kiburi katika mlima wangu mtakatifu. Nitawaruhusu watu wanyenyekevu na wapole wabaki miongoni mwenu, nao watapata kimbilio katika jina la Yehova.” (Sef 3:11, 12) Kwa kweli, unyenyekevu utawaokoa wengi, kwa kuwa imeandikwa hivi: “Wewe huwaokoa walio wanyenyekevu, lakini macho yako hayapendezwi na wenye kiburi, nawe huwashusha.” (2Sa 22:28) Kwa hiyo, tuna uhakika kwamba Mfalme Yesu Kristo, ambaye hupiga mwendo ili kutetea kweli na unyenyekevu na uadilifu, atawaokoa watu wake ambao hujinyenyekeza mbele zake na mbele za Baba yake, Yehova.

Lazima Wakristo Wasitawishe Unyenyekevu. Akiwashauri Wakristo wenzake wavae utu mpya ambao “unafanywa kuwa mpya kulingana na mfano wa Yule aliyeuumba,” mtume Paulo anasema hivi: “Basi, kama waliochaguliwa wa Mungu, watakatifu na wapendwa, jivikeni upendo mwororo wenye huruma, fadhili, unyenyekevu, upole, na subira.” (Kol 3:10, 12) Akitaja mfano mzuri wa Kristo, anawahimiza hivi: ‘Kwa unyenyekevu mwaone wengine [watumishi wa Mungu] kuwa ni bora kuliko ninyi.’ (Flp 2:3) Tena anasihi hivi: “Wafikirieni wengine kama mnavyojifikiria; msikazie akili zenu kwenye mambo makuu, bali mwongozwe na mambo ya hali ya chini. Msiwe wenye hekima machoni penu wenyewe.”​—Ro 12:16.

Kuhusiana na jambo hilohilo, Paulo anawaambia hivi Wakristo katika jiji la Korintho: “Kwa maana, ingawa niko huru kutoka kwa watu wote, nimejifanya kuwa mtumwa kwa wote, ili niwapate watu wengi iwezekanavyo. Kwa Wayahudi nilikuwa kama Myahudi, ili niwapate Wayahudi; kwa wale walio chini ya sheria nilikuwa kama aliye chini ya sheria, ingawa mimi mwenyewe siko chini ya sheria, ili niwapate wale walio chini ya sheria. Kwa wale wasio na sheria nilikuwa kama asiye na sheria, ingawa mimi siko bila sheria kwa Mungu bali niko chini ya sheria kwa Kristo, ili niwapate wale wasio na sheria. Kwa walio dhaifu nilikuwa dhaifu, ili niwapate walio dhaifu. Nimekuwa mambo yote kwa watu wa namna zote, ili kwa vyovyote niwaokoe wengine.” (1Ko 9:19-22) Unyenyekevu wa kweli unahitajika ili kufanya hivyo.

Hutokeza amani. Unyenyekevu huchangia amani. Mtu mnyenyekevu hapigani na ndugu zake Wakristo ili apate “haki” zake. Mtume huyo alisema kwamba, ingawa alikuwa na uhuru wa kufanya mambo yote, angefanya mambo ambayo ni yenye kujenga tu, na ikiwa dhamiri ya ndugu fulani ilisumbuliwa na matendo yake, yeye angejiepusha na mambo hayo.​—Ro 14:19-21; 1Ko 8:9-13; 10:23-33.

Pia unyenyekevu unahitajiwa ili kudumisha amani kwa kutumia shauri la Yesu la kuwasamehe wengine dhambi wanazotutendea. (Mt 6:12-15; 18:21, 22) Na mtu anapomkosea mwenzake, anahitaji unyenyekevu ili kutii amri ya kumwendea mtu aliyemkosea, kukubali kosa lake, na kuomba msamaha. (Mt 5:23, 24) Au mtu aliyekosewa anapomwendea mtu aliyemkosea, ni upendo tu unaoambatana na unyenyekevu utakaomchochea aliyekosea kukiri kosa lake na kuchukua hatua mara moja ili kunyoosha mambo. (Mt 18:15; Lu 17:3; linganisha Law 6:1-7.) Lakini unyenyekevu humletea mtu huyo amani na pia kuchangia amani katika tengenezo, jambo ambalo linazidi hisia zozote za kushushwa ambazo huenda akawa nazo, vilevile, matendo yake ya unyenyekevu huzidi kuongezeka na kuboresha sifa yake nzuri ya unyenyekevu.

Ni muhimu ili kutaniko liwe na umoja. Unyenyekevu utamsaidia Mkristo aridhike na vitu alivyo navyo, nao utamsaidia adumishe shangwe na usawaziko. Kwenye Wakorintho ya Kwanza sura ya 12 mtume Paulo anaonyesha kwamba ndugu na dada katika kutaniko la Kikristo hutegemezana, na hilo linategemea utii, unyenyekevu, na ujitiisho kwa mpango wa tengenezo lililowekwa na Mungu. Kwa hiyo, ingawa akina ndugu kutanikoni wanaambiwa, “Ikiwa mwanamume anajitahidi kuwa mwangalizi, anatamani kazi njema,” bado wanaambiwa wasitafute cheo kwa kiburi, kwa mfano, kuwa walimu kutanikoni, kwa maana wao ‘watapokea hukumu nzito zaidi.’​—1Ti 3:1; Yak 3:1.

Wote kutanikoni, wanaume na wanawake, wanapaswa kujitiisha kwa wale wanaoongoza na wanapaswa kumngojea Yehova amweke rasmi au ampe mapendeleo mtu yeyote, kwa maana mambo hayo hutoka kwake. (Zb 75:6, 7) Ni kama vile baadhi ya Walawi wana wa Kora walivyosema: “Ninachagua kusimama kwenye kizingiti cha nyumba ya Mungu wangu badala ya kukaa katika mahema ya uovu.” (Zb 84:10) Wakati unahitajika ili kusitawisha unyenyekevu wa kweli kama huo. Maandiko yanapoorodhesha sifa zinazomfanya mtu astahili kuwekwa rasmi kwenye cheo cha mwangalizi, yanataja kihususa kwamba mtu aliyegeuka hivi karibuni hapaswi kuwekwa rasmi, “ili asije akawa na kiburi na kuanguka katika hukumu aliyohukumiwa Ibilisi.”​—1Ti 3:6.

Unyenyekevu Bandia. Wakristo wanaonywa wasiruhusu unyenyekevu wao uwe wa kijuujuu tu. Mtu yeyote anayefurahishwa na unyenyekevu wa bandia anaweza ‘akajivuna bila sababu inayofaa kwa akili yake ya kimwili.’ Mtu mnyenyekevu kikweli hatafikiri kwamba Ufalme wa Mungu au kuingia ndani ya Ufalme kunahusiana na kile ambacho mtu anakula au kunywa au kile ambacho anaepuka kula au kunywa. Biblia inaonyesha kwamba mtu anaweza kula au kunywa au kujiepusha na vitu fulani kwa kuwa anahisi kwamba anapaswa kufanya hivyo, iwe ni kwa sababu za kiafya au dhamiri. Hata hivyo, ikiwa mtu anafikiri kwamba kuwa na kibali cha Mungu kunategemea kula, kunywa, au kugusa vitu fulani au la au ikiwa yeye huadhimisha siku fulani za kidini au la, mtu huyo hatambui kwamba matendo yake ‘yanayoonekana kana kwamba yana hekima katika ibada ya kujitungia mwenyewe na unyenyekevu wa uwongo, na kuutendea mwili kwa ukali, hayana thamani yoyote katika kuzuia kuutosheleza mwili.’​—Kol 2:18, 23; Ro 14:17; Gal 3:10, 11.

Unyenyekevu bandia unaweza kumfanya mtu awe na kiburi, kwa kuwa huenda akafikiri yeye ni mwadilifu kwa jitihada zake mwenyewe; au huenda akahisi kwamba anafanikiwa kutimiza malengo yake kwa jitihada zake mwenyewe, bila kutambua kwamba hawezi kumdanganya Yehova. Kiburi kikisitawi, baada ya muda atanyenyekezwa kwa njia ambayo hataifurahia. Atashushwa chini, na huenda huo ukawa mwisho wake.​—Met 18:12; 29:23.