AMANI

Neno la Kiebrania Sha·lohmʹ, linalomaanisha “amani,” linarejezea hali ya kuwa huru kutokana na vita au usumbufu (Amu 4:17; 1Sa 7:14; 1Fa 4:24; 2Nya 5:5; Ayu 21:9; Mhu 3:8); linaweza kuleta wazo la kuwa na afya, salama, timamu (Mwa 37:14), hali njema (Mwa 41:16), urafiki (Zb 41:9), na nzima au kamili (Yer 13:19). Neno la Kigiriki linalomaanisha amani (ei·reʹne) lina maana pana kama neno la Kiebrania sha·lohmʹ na zaidi ya kumaanisha ukosefu wa vita, linaweza pia kumaanisha afya njema, wokovu, na upatano. Linatumiwa mwishoni mwa mazungumzo “nenda kwa amani,” na linaweza pia kusemwa ‘mambo yakuendee vema.’—Mk 5:34; Lu 7:50; 8:48; Yak 2:16; linganisha 1Sa 1:17; 20:42; 25:35; 29:7; 2Sa 15:9; 2Fa 5:19.

Kwa vile nyakati nyingine neno “amani” halina maana kamili ya maneno ya lugha ya awali, ni vizuri kuchunguza muktadha ili kutambua maana yake. Kwa mfano, ‘kwenda kwa amani’ kunaweza kumaanisha kuruhusiwa kuondoka kwa amani, bila hofu ya kwamba utasumbuliwa na yule anayekupa ruhusa. (Mwa 26:29; 44:17; Kut 4:18) ‘Kurudi kwa amani,’ kwa mfano baada ya vita, kunamaanisha kurudi salama au kupata ushindi. (Mwa 28:21; Yos 10:21; Amu 8:9; 11:31; 2Nya 18:26, 27; 19:1) ‘Kuuliza ikiwa mtu fulani ana amani’ kunamaanisha kutaka kujua jinsi anavyoendelea. (Mwa 29:6; 43:27) ‘Kuhangaikia hali’ ya mtu fulani kunamaanisha kushughulika ili kutimiza masilahi ya mtu huyo. (Kum 23:6) Mtu kufa kwa amani kunamaanisha mtu huyo amekufa akiwa na utulivu baada ya kufurahia maisha kikamili au kupata jambo alilotazamia sana. (Linganisha Mwa 15:15; Lu 2:29; 1Fa 2:6.) Unabii uliotabiri kwamba Yosia ‘angelazwa kwa amani katika kaburi lake’ ulionyesha kwamba angekufa kabla ya uharibifu wa Yerusalemu uliotabiriwa. (2Fa 22:20; 2Nya 34:28; linganisha 2Fa 20:19.) Andiko la Isaya 57:1, 2 linasema kwamba mwadilifu anapokufa anaingia katika amani, yaani, anaepuka msiba.

Kupata Amani. Yehova ni Mungu wa amani (1Ko 14:33; 2Ko 13:11; 1Th 5:23; Ebr 13:20) ndiye Chanzo cha amani (Hes 6:26; 1Nya 22:9; Zb 4:8; 29:11; 147:14; Isa 45:7; Ro 15:33; 16:20), na amani ni tunda la roho yake takatifu. (Gal 5:22) Kwa hiyo, wale tu walio na amani pamoja na Mungu ndio walio na amani ya kweli. Dhambi nzito huharibu uhusiano wa mtu pamoja na Mungu na mtu huyo hukosa amani. Mtunga-zaburi alisema: “Hakuna amani katika mifupa yangu kwa sababu ya dhambi yangu.” (Zb 38:3) Basi wale wanaotafuta na kufuatilia amani lazima ‘waache uovu, na kutenda mema.’ (Zb 34:14) Bila uadilifu, amani haiwezi kuwepo. (Zb 72:3; 85:10; Isa 32:17) Kwa hiyo, waovu hawawezi kuwa na amani. (Isa 48:22; 57:21; linganisha Isa 59:2-8.) Kwa upande mwingine, wale waliojitoa kikamili kwa Yehova, wanaopenda sheria yake (Zb 119:165), na wanaotii amri zake, ndio walio na amani.​—Isa 48:18.

Kristo Yesu alipokuwa duniani, Wayahudi wa asili na watu wasio Wayahudi hawakuwa na amani pamoja na Yehova Mungu. Kwa kuwa Wayahudi walikuwa wamevunja sheria ya Mungu, walikuwa chini ya laana ya Sheria. (Gal 3:12, 13) Watu wasio Wayahudi waliokuwa nje ya agano la Mungu, ‘hawakuwa na tumaini na walikuwa bila Mungu katika ulimwengu.’ (Efe 2:12) Hata hivyo, kupitia Kristo Yesu vikundi hivyo viwili vilipewa fursa ya kuwa na uhusiano wenye amani pamoja na Mungu. Tangazo la malaika kwa wachungaji wakati wa kuzaliwa kwa Yesu lilionyesha jambo hilo: “Amani duniani kati ya watu wenye nia njema.”​—Lu 2:14.

Ujumbe wa amani ambao Yesu na wafuasi wake walitangaza, uliwavutia “rafiki wa amani,” yaani, wale ambao walitamani kupatanishwa na Mungu. (Mt 10:13; Lu 10:5, 6; Mdo 10:36) Vilevile ujumbe huo ulisababisha migawanyiko katika familia, kwa sababu wengine waliukubali na wengine wakaukataa. (Mt 10:34; Lu 12:51) Wayahudi wengi waliukataa ujumbe huo na hivyo wakakosa kutambua ‘mambo yanayoleta amani,’ ambayo kwa wazi yalitia ndani kutubu na kukubali kwamba Yesu ndiye Masihi. (Linganisha Lu 1:79; 3:3-6; Yoh 1:29-34.) Kosa lao lilisababisha kuharibiwa kwa Yerusalemu kupitia majeshi ya Roma mwaka wa 70 W.K.​—Lu 19:42-44.

Lakini, hata Wayahudi waliokubali “habari njema ya amani” walikuwa wenye dhambi na makosa yao yalihitaji kufunikwa ili wafurahie amani pamoja na Yehova Mungu. Dhabihu ya fidia ya kifo cha Yesu ilitimiza jambo hilo. Kama ilivyotabiriwa: “Aliibeba adhabu ili tupate amani, na kwa sababu ya majeraha yake tuliponywa.” (Isa 53:5) Kifo cha Yesu cha kidhabihu kwenye mti wa mateso pia kiliandaa msingi wa kufuta Sheria ya Musa, ambayo iliwatenganisha Wayahudi na watu wasio Wayahudi. Basi, baada ya kuwa Wakristo, vikundi vyote viwili vingeweza kuwa na amani pamoja na Mungu na kati yao. Mtume Paulo aliandika: “[Yesu] ni amani yetu, yule aliyefanya vile vikundi viwili kuwa kimoja na kuuharibu ukuta wa katikati uliowatenganisha. Kupitia mwili wake aliufuta uadui, ile Sheria iliyokuwa na amri na maagizo, ili afanye vile vikundi viwili katika muungano na yeye mwenyewe viwe mtu mmoja mpya na kufanya amani, na kuvipatanisha kikamili vile vikundi viwili vya watu katika mwili mmoja kwa Mungu kupitia mti wa mateso, kwa sababu alikuwa ameua ule uadui kupitia yeye mwenyewe. Naye alikuja na kuwatangazia habari njema ya amani ninyi mliokuwa mbali sana, na amani kwa wale waliokuwa karibu, kwa sababu kupitia kwake, sisi, vikundi viwili vya watu, tuna uhuru wa kumkaribia Baba kwa roho moja.”—Efe 2:14-18; linganisha Ro 2:10, 11; Kol 1:20-23.

“Amani ya Mungu,” yaani, utulivu ambao Mkristo hupata kutokana na uhusiano wenye thamani pamoja na Yehova Mungu, hulinda moyo wake na nguvu zake za akili ili asihangaishwe na mahitaji yake. Anakuwa na uhakika kwamba Yehova Mungu huwaandalia watumishi wake na kujibu sala zao. Hilo hutuliza moyo na akili yake. (Flp 4:6, 7) Vivyo hivyo, amani ambayo Yesu Kristo aliwapa wanafunzi wake, ambayo ilitegemea imani yao kwamba alikuwa Mwana wa Mungu, ilituliza mioyo na akili zao. Ingawa Yesu aliwaambia wakati ungefika ambapo hangekuwa pamoja nao kihalisi, hawakupaswa kuhangaika wala kuogopa. Hangewaacha bila msaada wowote bali aliwaahidi kwamba angetuma roho takatifu.​—Yoh 14:26, 27; 16:33; linganisha Kol 3:15.

Wakristo walipaswa kuthamini amani waliyokuwa nayo. Walipaswa kuwa “wenye kufanya amani”; yaani, walipaswa kujitahidi juu chini ili kuleta amani na kuidumisha. (1Th 5:13) Ili kudumisha amani kati yao, walipaswa kuwa makini wasiwakwaze waabudu wenzao. (Ro 14:13-23) Katika Mahubiri yake ya Mlimani, Yesu alisema hivi: “Wenye furaha ni wale wanaofanya amani, kwa kuwa wataitwa wana wa Mungu.” (Mt 5:9; linganisha Yak 3:18.) Wakristo walishauriwa wafuatilie amani na kufanya yote wanayoweza ili mwishowe wapatikane wakiwa na amani pamoja na Mungu. (2Ti 2:22; Ebr 12:14; 1Pe 3:11; 2Pe 3:14) Kwa hiyo, walihitaji kupigana na tamaa za mwili kwa sababu zingefanya wawe na uadui na Mungu. (Ro 8:6-8) Lilikuwa jambo muhimu kudumisha uhusiano wenye amani pamoja na Mungu ili mtu apate kibali cha Mungu na hivyo kufanya maneno haya ambayo hutumiwa mara kwa mara yawe na uzito, ‘na muwe na amani.’​—Ro 1:7; 1Ko 1:3; 2Ko 1:2; Gal 1:3; 6:16; Efe 1:2; 6:23; Flp 1:2.

Wakristo walitaka watu wengine pia wafurahie amani. Kwa hiyo, ‘walivaa viatu miguuni tayari kutangaza habari njema ya amani,’ na kupigana vita vya kiroho. (Efe 6:15) Hata kutanikoni walipigana vita ili kupindua mawazo yaliyokuwa kinyume na ujuzi wa Mungu, ili mawazo hayo yasiharibu uhusiano wao na Mungu. (2Ko 10:4, 5) Hata hivyo, hawakupigana kwa maneno au kugombana, hata walipohitaji kuwarekebisha watu waliokuwa wamekengeuka kutoka kwenye kweli. Akirejezea jinsi ya kushughulika na watu waliokuwa wameacha njia ya kweli, mtume Paulo alimshauri hivi Timotheo: “Kwa maana mtumwa wa Bwana hahitaji kupigana, bali anahitaji kuwa mpole kwa wote, mwenye uwezo wa kufundisha, anayejizuia anapokosewa, akiwafundisha kwa upole wale wasio na mwelekeo unaofaa. Huenda Mungu akawasaidia kutubu na kupata ujuzi sahihi wa kweli, nao warudiwe na fahamu na kutoka kwenye mtego wa Ibilisi, kwa kuwa amewanasa wakiwa hai ili wafanye mapenzi yake.”​—2Ti 2:24-26.

Utawala wa Amani. Mwana wa Mungu ambaye “utawala utakaa juu ya bega lake” anaitwa “Mkuu wa Amani.” (Isa 9:6, 7) Kwa hiyo, inapendeza kujua kwamba Kristo Yesu alipokuwa duniani, alionyesha kwamba watumishi wake hawapaswi kuwa na silaha za vita vya kimwili, alipomwambia hivi Petro: “Rudisha upanga wako mahali pake, kwa maana wote wanaochukua upanga wataangamia kwa upanga.” (Mt 26:52) Kwa njia ya mfano, wale waliokuja kuwa Wakristo ‘walifua panga zao zikawa majembe na mikuki yao ikawa miundu.’ Hawakujifunza vita tena. (Isa 2:4) Jambo hilo pamoja na jinsi Mungu alivyoshughulika zamani na taifa la Israeli wakati wa utawala wa Sulemani, linaonyesha amani itakayokuwapo wakati wa utawala wa Yesu. Biblia inasema hivi kuhusu utawala wa Sulemani: “Alikuwa na amani katika maeneo yake yote. Watu wa Yuda na Israeli waliishi kwa usalama, kila mtu chini ya mzabibu wake mwenyewe na chini ya mtini wake mwenyewe, kuanzia Dani mpaka Beer-sheba, siku zote za Sulemani.” (1Fa 4:24, 25; 1Nya 22:9) Kama inavyoonyeshwa katika maandiko mengine (linganisha Zb 72:7, 8; Mik 4:4; Zek 9:9, 10; Mt 21:4, 5), huo ulikuwa mfano wa hali itakavyokuwa chini ya utawala wa Kristo Yesu, Yule aliye mkuu zaidi ya Sulemani, jina ambalo linatokana na neno “amani.”​—Mt 12:42.

Amani Kati ya Wanadamu na Wanyama. Yehova Mungu aliwaahidi hivi Waisraeli ikiwa wangetii: “Nitaleta amani nchini, nanyi mtalala na hakuna yeyote atakayewaogopesha; nami nitawaondoa nchini wanyama wote wakali wa mwituni.” (Law 26:6) Hilo lilimaanisha kwamba wanyama wa mwituni wangekaa mwituni nao hawangewadhuru Waisraeli na mifugo yao. Kwa upande mwingine, ikiwa Waisraeli hawangetii, Yehova angeruhusu nchi yao ivamiwe na kuharibiwa na majeshi ya kigeni. Kwa kuwa hilo lingepunguza idadi ya watu, wanyama wa mwituni wangeongezeka, na kuingia katika maeneo yaliyokaliwa na watu, na kuwadhuru watu waliookoka pamoja na mifugo yao.—Linganisha Kut 23:29; Law 26:22; 2Fa 17:5, 6, 24-26.

Amani iliyoahidiwa kati ya Waisraeli na wanyama wa mwituni ni tofauti na amani ambayo mwanamume na mwanamke wa kwanza walifurahia katika bustani ya Edeni, kwa sababu Adamu na Hawa waliwatawala wanyama kikamili. (Mwa 1:28) Unabii ulitabiri kwamba Kristo Yesu ndiye tu atakayewatawala kwa njia hiyo. (Zb 8:4-8; Ebr 2:5-9) Kwa hiyo, wakati wa serikali ya Yesu Kristo aliye ‘tawi kutoka kwenye kisiki cha Yese’ au ‘Daudi mtumishi wa Mungu,’ kutakuwa na amani kati ya wanadamu na wanyama. (Isa 11:1, 6-9; 65:25; Eze 34:23-25) Maandiko yaliyotajwa mwishoni yatatimia kwa njia ya mfano, kwa sababu ni wazi kwamba amani kati ya wanyama, kama vile mbwamwitu na mwanakondoo, haikuwapo katika Israeli la kale. Hivyo ilitabiriwa kwamba watu waliokuwa na tabia hatari za kinyama wangeacha ukatili wao na kuishi kwa amani pamoja na majirani wao wapole. Hata hivyo, kutumia wanyama kwenye unabii ili kuonyesha kwa njia ya mfano amani ambayo watu wa Mungu wangekuwa nayo, kunaonyesha kwamba kutakuwa na amani kati ya wanyama halisi chini ya utawala wa Kristo Yesu, kama ilivyokuwa katika Edeni.