Mwisho wa Jeuri ya Nyumbani

UUAJI wa kimakusudi wa kwanza katika historia ya kibinadamu ulihusu ndugu wawili. (Mwanzo 4:8) Muda wote wa mileani tangu hapo, mwanadamu amesumbuliwa na namna zote za jeuri ya nyumbani. Hata ingawa utatuzi mwingi umedokezwa, mwingi una vizuizi.

Mathalani, urekebishaji tabia huwafikia wakosaji wale tu wakirio tatizo lao. Mwanamume mmoja aliyekuwa akirekebishwa tabia yake ya zoea la kumtendea mke wake kijeuri aliomboleza hivi: “Kwa kila mmoja wetu [sisi wenye kurekebishwa tabia], kuna wanaume watatu huko nje wasemao, ‘yakupasa umdhibiti mke.’” Hivyo mtenda kijeuri huhitaji kujifunza kushughulika na hali yake mwenyewe. Ni kwa nini amekuwa mtenda kijeuri? Kwa kupata msaada ili kusahihisha makosa yake, huenda hatimaye akashinda tatizo hilo.

Lakini programu za kijamii zina wafanyakazi wachache mno. Hivyo, inakadiriwa kwamba katika asilimia 90 ya visa vya kuua kimakusudi watoto katika United States, hali yenye hatari ya familia ilikuwa imeripotiwa kabla ya mauaji kutukia. Kwa sababu hiyo, programu za kijamii na mashirika ya polisi yaweza kufanya machache tu. Kuna jambo jingine lihitajiwalo sana.

“Utu Mpya”

“Linalohitajiwa si jingine ila kubadili muundo na kigezo cha mahusiano kati ya washiriki wa familia,” chasema kikundi kimoja cha uchunguzi. Jeuri ya nyumbani si tatizo tu la kutumia ngumi; sana-sana ni tatizo la akili. Hutokana na jinsi washiriki wa familia—mwenzi wa ndoa, mtoto, mzazi, ndugu au dada—huwaona wenzao. Kubadili mahusiano hayo humaanisha kuvaa kile ambacho Biblia hukiita “utu mpya.”—Waefeso 4:22-24; Wakolosai 3:8-10.

Acheni tuchunguze baadhi ya kanuni za Biblia zinazohusu familia ambazo hutusaidia kuvaa ule utu mpya kama ule wa Kristo uwezao kuleta uhusiano bora miongoni mwa washiriki wa familia.—Ona Mathayo 11:28-30.

Maoni juu ya watoto: Mengi zaidi yahusika katika kuwa mzazi kuliko tu kuzaa mtoto. Ingawa hivyo, kwa kuhuzunisha wengi leo huona watoto wao kuwa mzigo wenye kulemea na kwa hiyo hukosa kujiona kuwa na sharti katika daraka lao la kuwa mzazi. Hao ndio wawezao kuwatendea watoto kijeuri.

Biblia huita watoto “urithi wa BWANA [Yehova, NW]” na “thawabu.” (Zaburi 127:3) Wazazi wana daraka mbele za Muumba la kutunza urithi huo. Wale waonao watoto kuwa mzigo wenye kulemea wahitaji kusitawisha utu mpya kuhusiana na jambo hilo.a

Matarajio yenye akili juu ya watoto: Uchunguzi mmoja ulifunua kwamba akina mama wengi wenye kuwatendea watoto kijeuri hutarajia vitoto vitofautishe mema na mabaya kufikia wakati mtoto ana umri wa mwaka mmoja. Theluthi moja ya waliochunguzwa walitaja waziwazi miezi sita.

Biblia huonyesha kwamba kila mtu huzaliwa akiwa si mkamilifu. (Zaburi 51:5; Warumi 5:12) Haidai kwamba utambuzi hupatikana wakati wa kuzaliwa. Badala ya hivyo, inasema kwamba “kwa kutumiwa,” uwezo wa mtu wa utambuzi ‘huzoezwa kupambanua mema na mabaya.’ (Waebrania 5:14) Na zaidi, Biblia hunena juu ya “mambo ya kitoto,” “ujinga” wa utoto, na “ubatili” wa ujana. (1 Wakorintho 13:11; Mithali 22:15; Mhubiri 11:10) Lazima wazazi waelewe vizuizi hivyo, wasitarajie mengi zaidi ya yafaayo umri na uwezo wa mtoto.

Kuwatia watoto nidhamu: Katika Biblia neno la Kigiriki litafsiriwalo “nidhamu” humaanisha “elimisha.” Kwa hiyo, kwanza kabisa, mradi wa nidhamu si kusababisha uchungu, bali kuzoeza. Mengi yayo yaweza kutimizwa bila kuchapa, ingawa huenda hilo likahitajiwa nyakati fulani. (Mithali 13:24) Biblia husema: “Sikieni mafundisho [nidhamu, NW], mpate hekima, wala msiikatae.” (Mithali 8:33) Vilevile, Paulo aliandika kwamba mtu apaswa kujiweka mwenyewe katika hali ya ‘kutokuwa mgomvi.’ akitoa karipio kwa ‘uvumilivu.’ (2 Timotheo 2:24; 4:2) Hilo hukataza mifoko ya hasira na kutumia nguvu kupita kiasi hata wakati kuchapa kunapohitajiwa.

Kwa kufikiria kanuni hizo za Biblia, jiulize hivi: ‘Je! nidhamu yangu hufundisha, au hudhibiti tu kwa kuumiza? Je! nidhamu yangu hukaza ndani ya moyo kanuni zifaazo au hofu tu?’

Mipaka ya tabia kwa Watu Wazima: Mtendea mke kijeuri mmoja alidai kwamba alikuwa tu “ameshindwa kujidhibiti” akampiga mke wake. Mshauri alimuuliza mwanamume huyo kama amepata kamwe kumdunga kisu mke wake. “Singeweza kamwe kufanya hivyo!” mwanamume huyo akajibu. Mwanamume huyo alisaidiwa kuona kwamba alikuwa akitenda ndani ya mipaka fulani aliyojiwekea, lakini tatizo lilikuwa kwamba haikuwa mipaka ifaayo.

Mipaka yako imewekwa wapi? Je! wewe huacha kabla ya kutopatana kusitawi na kuwa jambo la kijeuri? Au wewe hupandwa na hasira na hatimaye kuanza kupiga kelele, kutumia matusi, kusukuma, kurusha vitu, au kumpiga mwenzi?

Ule utu mpya una mipaka yenye masharti makali, imewekwa kwa njia isiyoruhusu kutumia jeuri ya kiakili au ya kutumia nguvu za mwili. “Neno lo lote lililo ovu lisitoke vinywani mwenu,” yasema Waefeso 4:29. Mstari wa 31 huongeza hivi: “Uchungu wote na ghadhabu na hasira na kelele na matukano yaondoke kwenu, pamoja na kila namna ya ubaya.” Neno la Kigiriki litafsiriwalo “ghadhabu” huonyesha “asili itendayo bila kufikiri.” Kwa kupendeza, kitabu Toxic Parents husema kwamba tabia ya kawaida miongoni mwa wenye kuwatendea watoto kijeuri ni “ukosefu mbaya sana wa kudhibiti hali ya kutenda bila kufikiri.” Utu mpya huweka mipaka imara juu ya kutenda bila kufikiri, kimwili na kwa maneno.

Bila shaka, utu mpya hutumika kwa wake na kwa waume pia. Mke apaswa kufanyia kazi kutomchokoza mwenzi wake wa ndoa, akionyesha uthamini kwa jitihada zake za kutunza familia, akishirikiana na mume wake. Na wote wawili wapaswa kutotaka kutoka kwa mwingine kile ambacho hakuna yeyote wao awezaye kutokeza—ukamilifu. Badala ya hivyo, wote wawili wapaswa kutumia 1 Petro 4:8: “Zaidi ya yote iweni na juhudi nyingi katika kupendana; kwa sababu upendano husitiri wingi wa dhambi.”

Kuwastahi wenye umri mkubwa: “Onyesha staha kwa watu wazee na kuwaheshimu,” yasema Mambo ya Walawi 19:32. (Today’s English Version) Huenda hilo likawa tatizo wakati mzazi mwenye umri mkubwa awapo mgonjwa na labda mwenye kudai mengi mno. Timotheo wa Kwanza 5:3, 4 hunena juu ya kuwapa ‘heshima’ na “kuwalipa” wazazi. Hilo laweza kutia ndani maandalizi ya kifedha na staha pia. Kwa kufikiria yale yote ambayo wazazi wetu walitufanyia tulipokuwa vitoto vilivyo hoi, twapaswa kuwapa ufikirio kama huo uhitajiwapo.

Shinda ushindani wa ndugu na dada: Kabla ya uhasama wa Kaini kumwongoza katika kumuua ndugu yake Abeli, alishauriwa hivi: “Dhambi inakuotea mlangoni pako. Inataka kukutawala, lakini lazima uishinde.” (Mwanzo 4:7, TEV) Hisia zaweza kudhibitiwa. Jifunzeni kuwa na subira kuelekeana, “Mkichukuliana kwa ukarimu kwa sababu mwapendana.”—Waefeso 4:2, Phillips.

Kujifunza Kumtobolea Rafiki Siri

Wengi watendewao kijeuri nyumbani hawamwambii yeyote juu ya jeuri hiyo. Lakini Dakt. John Wright ahimiza hivi: “Wanawake wapigwao na wenzao wa ndoa wapaswa kutafuta ulinzi wa kihisiamoyo na wa kimwili kutoka kwa mtu mwingine.” Na ndivyo ilivyo kwa habari ya mshiriki yeyote wa familia atendewaye kijeuri.

Nyakati nyingine atendewaye kijeuri huona vigumu kumtobolea siri mtu mwingine. Kwa vyovyote vile, utumainifu ndani ya kikundi cha kijamii cha karibu zaidi—familia—umetokeza maumivu. Hata hivyo, “Yuko rafiki aambatanaye na mtu kuliko ndugu,” yasema Mithali 18:24. Kupata rafiki huyo na kujifunza kumtobolea siri kwa busara ni hatua ya maana katika kupata usaidizi uhitajiwao. Bila shaka, mtendaji kijeuri ahitaji msaada pia.

Kila mwaka mamia ya maelfu ya watu huwa Mashahidi wa Yehova. Hao hukubali kushinda ugumu wa kuvaa ule utu mpya. Miongoni mwao wamo wale waliokuwa hapo zamani watendaji wa jeuri ya nyumbani. Ili kupinga mwelekeo wowote wa kurudia, lazima waendelee kuruhusu Biblia ‘iwafae kwa mafundisho, kwa kuwaonya makosa yao, na kwa kuwaongoza.’—2 Timotheo 3:16.

Kwa hao Mashahidi wapya, kuvaa utu mpya ni tendo lenye kuendelea, kwa maana Wakolosai 3:10 husema ‘unafanywa mpya.’ Kwa hiyo jitihada yenye kuendelea yahitajiwa. Shukrani ni kwamba, Mashahidi wa Yehova wana utegemezo wa ‘ndugu na dada na akina mama na watoto’ wengi wa kiroho.—Marko 10:29, 30; ona pia Waebrania 10:24, 25.

Halafu, pia, katika makundi yote yapatayo 70,000 ya Mashahidi wa Yehova ulimwenguni kote, mna waangalizi wenye upendo ambao ni kama “mahali pa kujificha na upepo, na mahali pa kujisitiri na dhoruba.” “Macho na masikio yao yatafunguliwa kuona mahitaji ya watu.” (Isaya 32:2, 3, TEV) Kwa hiyo Mashahidi wa Yehova wapya, na pia wale wa zamani, wana chemchemi nzuri ya msaada upatikanao katika kundi la Kikristo wafanyiapo kazi kuvaa utu mpya.

Waangalizi Wenye Huruma

Watu wawajiapo waangalizi Wakristo katika makundi ya Mashahidi wa Yehova ili wapate shauri, waangalizi hao wamezoezwa kuwasikiliza wote bila upendeleo. Wao hutiwa moyo waonyeshe kila mmoja huruma kubwa na uelewevu, hasa watendewao kijeuri vibaya sana.—Wakolosai 3:12; 1 Wathesalonike 5:14.

Mathalani, mke mwenye kupigwa huenda akawa aliumizwa kinyama. Katika mabara mengi leo, kama mtu mwingine nje ya familia angalipigwa jinsi hiyohiyo, mtendeaji kijeuri huyo angalitiwa gerezani hatimaye. Hivyo mtendewa kijeuri ahitaji kutendewa kwa fadhili isiyo ya kawaida, kama watendewavyo watendewa kijeuri wa aina nyingine zozote, kama vile kutendewa kijeuri kingono.

Zaidi ya hilo, wahalifu dhidi ya sheria za Mungu wahitaji kuadhibiwa. Kwa njia hiyo kundi linawekwa likiwa safi, na watu wengine wasio na hatia wanalindwa. Na la maana zaidi, utiririkaji wa roho ya Mungu hauzuiwi.—1 Wakorintho 5:1-7; Wagalatia 5:9.

Maoni ya Mungu Juu ya Ndoa

Watu wanapokuwa Mashahidi wa Yehova, wao hukubali kufuata kanuni za maisha ya Kikristo zipatikanazo katika Neno la Mungu. Wanajifunza kwamba mwanamume alikusudiwa kuwa kichwa cha familia, kuiongoza katika ibada ya kweli. (Waefeso 5:22) Lakini ukichwa haumpi mamlaka kamwe ya kumpiga kinyama mke wake, akiponda utu wake, au kupuuza matakwa yake.

Tofauti na hivyo Neno la Mungu huelewesha wazi kwamba waume wapaswa ‘kuwapenda wake zao, kama naye Kristo alivyolipenda Kanisa akajitoa kwa ajili yake. Vivyo hivyo imewapasa waume nao kuwapenda wake zao kama miili yao wenyewe. Ampendaye mkewe hujipenda mwenyewe. Maana hakuna mtu anayeuchukia mwili wake po pote; bali huulisha na kuutunza.’ (Waefeso 5:25, 28, 29) Kwelikweli, Neno la Mungu husema waziwazi kwamba wake wapaswa kupewa “heshima.”—1 Petro 3:7; ona pia Warumi 12:3, 10; Wafilipi 2:3, 4.

Hakika hakuna mume Mkristo awezaye kutoa hoja kwa kweli kwamba ampenda mke wake kikweli au amheshimu ikiwa yeye humtendea kijeuri kwa maneno au kwa kutumia nguvu za mwili. Huo ungekuwa unafiki, kwa maana Neno la Mungu hutaarifu hivi: “Ninyi waume, wapendeni wake zenu msiwe na uchungu nao.” (Wakolosai 3:19) Hivi karibuni, hukumu za Mungu zijapo dhidi ya mfumo huu mbovu kwenye Har–Magedoni, wanafiki watapatwa na hukumu ileile itakayowapata wapinzani wa utawala wa Mungu.—Mathayo 24:51.

Mume mwenye kumhofu Mungu apaswa kumpenda mke wake kama mwili wake mwenyewe. Je! angepiga mwili wake mwenyewe, ajipige ngumi usoni, au avute nywele zake mwenyewe kijeuri? Je! angejivunjia heshima kwa dharau na kwa maneno machungu mbele ya wengine? Anayefanya mambo kama hayo hakika angefikiriwa kuwa hana akili timamu.

Mwanamume Mkristo akimpiga mke wake, hilo hubatilisha kazi nyingine zote za Kikristo machoni pa Mungu. Kumbuka, “mpiga watu” hastahili kuwa na mapendeleo katika kundi la Kikristo. (1 Timotheo 3:3; 1 Wakorintho 13:1-3) Bila shaka, mke yeyote amtendeaye mume wake vivyo hivyo anahalifu sheria za Mungu pia.

Wagalatia 5:19-21 huweka miongoni mwa kazi zishutumiwazo na Mungu “uadui, ugomvi, hasira,” na kutaarifu kwamba “watu watendao mambo ya jinsi hiyo hawataurithi ufalme wa Mungu.” Hivyo, si haki kamwe kumpiga mwenzi wa ndoa au watoto. Kwa kawaida jambo hilo hupingana na sheria ya nchi na hakika lapingana na sheria ya Mungu.

Mnara wa Mlinzi, gazeti litangazwalo na Mashahidi wa Yehova, limetoa maoni ya Kimaandiko juu ya jambo hilo, likisema hivi juu ya wale wadaio kuwa Wakristo na bado ni wapigaji wake: “Mtu ye yote ajiitaye Mkristo, anayehamaki-hamaki bila kutubu aweza kutengwa na ushirika,” aondoshwe.—Januari 15, 1978, ukurasa 22; linganisha 2 Yohana 9, 10.

Linaloruhusiwa na Sheria ya Mungu

Mwishoni kabisa Mungu atahukumu wale wahalifuo sheria zake. Lakini kwa sasa, Neno lake hufanya uandalizi gani kwa wale wenzi wa ndoa Wakristo ambao wamepigwa vibaya sana na hali mtendaji kijeuri habadiliki lakini huendelea na kumpiga vibaya mke wake? Je! Watendewao kijeuri wasio na hatia wawajibika kuendelea kuhatirisha afya yao ya kimwili, ya kiakili, na ya kiroho, labda hata uhai wao?

Mnara wa Mlinzi, ukitoa maelezo juu ya jeuri ya nyumbani, husema jambo ambalo Neno la Mungu huruhusu. Linataarifu hivi: “Mtume Paulo hushauri hivi: ‘Mke asiachane na mumewe; lakini, ikiwa ameachana naye, na akae asiolewe, au apatane na mumewe; tena mume asimwache mkewe.’” Makala hiyo husema zaidi hivi: “Ikitukia kwamba kutendwa vibaya kunakuwa kusikovumilika, au uhai wenyewe wahatirishwa, mwenzi wa ndoa aaminiye aweza kuchagua ‘kumwacha mumewe.’ Lakini jitihada yapasa kuwa ‘kupatana tena’ baada ya wakati. (1 Wakorintho 7:10-16) Walakini, ‘kuachana’ kwenyewe hakuandai msingi wa Kimaandiko wa talaka na kufunga ndoa tena; hata hivyo, talaka au kutengana kisheria kwaweza kuandaa kadiri fulani ya ulinzi kutokana na kutendewa vibaya zaidi.”—Machi 15, 1983 (Kiingereza), kurasa 28-9; ona pia toleo la Novemba 1, 1988, kurasa 22-3.

Lile ambalo mtendewa kijeuri achagualo kufanya katika hali hizo lazima liwe uamuzi wa kibinafsi. “Kila mtu atalichukua furushi lake mwenyewe.” (Wagalatia 6:5) Hakuna mwingine yeyote awezaye kufanyia mke uamuzi kama huo. Na hakuna mwingine yeyote apaswaye kujaribu kumsonga arudi kwa mume mtendaji kijeuri ambapo afya, uhai, na hali yake ya kiroho vinahatirishwa. Huo lazima uwe uchaguzi wake mwenyewe, wa hiari yake mwenyewe, si kwa sababu wengine wanajaribu kumtwika nia yao.—Ona Filemoni 14.

Mwisho wa Jeuri ya Nyumbani

Mashahidi wa Yehova wamejifunza kwamba jeuri ya nyumbani ni mfano wa yaliyotabiriwa na Biblia kwa hizi siku za mwisho, ambazo katika hizo wengi wangekuwa “wenye kutendea vibaya,” “wasio na shauku ya kiasili,” “wakali.” (2 Timotheo 3:2, 3, The New English Bible) Mungu huahidi kwamba kufuatia hizi siku za mwisho, yeye ataleta ulimwengu mpya wenye amani ambao katika huo watu “watakaa salama salimini, wala hapana atakayewatia hofu.”—Ezekieli 34:28.

Katika ulimwengu huo mpya wa ajabu, jeuri ya nyumbani itakuwa milele jambo la wakati uliopita. “Wapole watairithi nchi, watajifurahisha kwa wingi wa amani.”—Zaburi 37:11.

Twakuhimiza ujifunze zaidi juu ya ahadi za Biblia kwa ajili ya wakati ujao. Kwelikweli, waweza kuvuna manufaa hata sasa kwa kutumia kanuni za Biblia katika mazingira ya familia yako.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 10]

Kanuni za Biblia husaidia kutatua kutopatana kwa familia

[Picha katika ukurasa wa 13]