Mpango wa Yehova wa Familia Wenye Upendo
“Kwa sababu ya hili, mimi napiga magoti yangu kwa Baba, ambaye kila familia katika mbingu na kwenye dunia huwiwa naye jina layo.” —WAEFESO 3:14, 15, NW.
1, 2. (a) Yehova aliiumba familia kwa kusudi gani? (b) Familia yapasa iwe na sehemu gani leo katika mpango wa Yehova?
YEHOVA aliumba familia. Kupitia hiyo, alitimiza mengi kuliko kutosheleza uhitaji wa kibinadamu wa kuwa na mwenzi, utegemezo, au usiri. (Mwanzo 2:18) Familia ilikuwa ndiyo njia ambayo kupitia hiyo kusudi tukufu la Mungu la kuijaza dunia lingetimizwa. Aliwaambia wenzi wa ndoa wa kwanza: “Zaeni, mkaongezeke, makaijaze nchi, na kuitiisha.” (Mwanzo 1:28) Mazingira ya familia yenye uchangamfu na malezi bora yangethibitika kuwa yenye manufaa kwa wale watoto wengi sana ambao wangezaliwa kwa Adamu na Hawa na wazao wao.
2 Hata hivyo, wenzi wa ndoa wa kwanza, walichagua mwendo wa kutotii—kukiwa na matokeo yenye uharibifu mwingi kwao wenyewe na kwa wazao wao. (Warumi 5:12) Hivyo maisha ya familia leo ni upotovu wa kile ambacho Mungu aliitaka iwe. Bado, familia huendelea kuwa na mahali pa maana katika mpango wa Yehova, ikitumika ikiwa sehemu ya msingi katika jamii ya Kikristo. Hilo halisemwi kukiwa na ukosefu wowote wa uthamini kwa ile kazi nzuri inayofanywa na Wakristo wengi wasiofunga ndoa walio miongoni mwetu. Bali, tunatambua ule mchango mkubwa ambao hutolewa na familia kwa ajili ya afya ya kiroho ya tengenezo la Kikristo kwa ujumla. Familia zenye nguvu hutokeza makundi yenye nguvu. Lakini, familia yako inawezaje kusitawi inapokabili mibano ya leo? Kwa kujibu, acheni tuchunguze lile Biblia linalosema kuhusu mpango wa familia.
Familia Katika Nyakati za Biblia
3. Mume na mke walikuwa na madaraka gani katika familia ya wazee wa ukoo?
3 Adamu na Hawa wote wawili walipuuza mpango wa Mungu wa ukichwa. Lakini wanaume wenye imani, kama vile, Noa, Abrahamu, Isaka, Yakobo, na Ayubu, walichukua mahali pao pa kufaa, wakiwa vichwa vya familia. (Waebrania 7:4) Familia ya wazee wa ukoo ilikuwa kama serikali ndogo, baba akitenda akiwa kiongozi wa dini, mfunzi, na hakimu. (Mwanzo 8:20; 18:19) Wake pia walikuwa na daraka la maana, wakitumikia si wakiwa watumwa bali wakiwa mameneja wasaidizi wa nyumba.
4. Maisha ya familia yalibadilikaje chini ya Sheria ya Musa, lakini wazazi waliendelea kuwa na daraka gani?
4 Israeli lilipokuwa taifa katika 1513 K.W.K., sheria ya familia ilikuwa na hali kidogo kwa Sheria ya kitaifa iliyotolewa kupitia Musa. (Kutoka 24:3-8) Mamlaka ya kuamua, kutia ndani mambo juu ya uhai na kifo, sasa walipewa mahakimu waliowekwa rasmi. (Kutoka 18:13-26) Ukuhani wa Kilawi ulitwaa mambo ya ibada ya kidhabihu. (Mambo ya Walawi 1:2-5) Hata hivyo, baba aliendelea kuwa na daraka la maana. Musa aliwahimiza akina baba hivi: “Maneno haya ninayokuamuru leo, yatakuwa katika moyo wako; nawe uwafundishe watoto wako kwa bidii, na kuyanena uketipo katika nyumba yako, na utembeapo njiani, na ulalapo, na uondokapo.” (Kumbukumbu la Torati 6:6, 7) Akina mama walikuwa na uvutano mkubwa. Mithali 1:8 liliwaamuru vijana hivi: “Mwanangu, yasikilize mafundisho ya baba yako, wala usiiache sheria ya mama yako.” Naam, ndani ya mpango wa mamlaka ya mume wake, mke Mwebrania angeweza kufanya—na kutekeleza—sheria ya familia. Alipaswa aheshimiwe na watoto wake hata baada ya yeye kuzeeka.—Mithali 23:22.
5. Sheria ya Musa ilifafanuaje mahali pa watoto katika mpango wa familia?
5 Mahali pa watoto pia palifafanuliwa waziwazi na Sheria ya Mungu. Kumbukumbu la Torati 5:16 lilisema hivi: “Waheshimu baba yako na mama yako; kama BWANA [Yehova, NW], Mungu wako, alivyokuamuru siku zako zipate kuzidi, nawe upate kufanikiwa katika nchi upewayo na BWANA [Yehova, NW], Mungu wako.” Mtu kutowastahi wazazi wake kulikuwa kosa lenye uzito chini ya Sheria ya Musa. (Kutoka 21:15, 17) “Kila mtu amlaaniye baba yake au mama yake,” ikataarifu Sheria, “hakika atauawa.” (Mambo ya Walawi 20:9) Mtu kuasi wazazi wake kulikuwa sawa na kuasi Mungu mwenyewe.
Daraka la Waume Wakristo
6, 7. Kwa nini maneno ya Paulo kwenye Waefeso 5:23-29 yalionekana kuwa ya kimapinduzi sana kwa wasomaji wake wa karne ya kwanza?
6 Ukristo uliandaa habari zaidi juu ya mpango wa familia, hasa juu ya daraka la mume. Nje ya kundi la Kikristo, ilikuwa kawaida kwa waume katika karne ya kwanza kuwatendea wake zao kwa ukali bila huruma, yenye uonevu. Wanawake walinyimwa haki za msingi na fahari. The Expositor’s Bible husema hivi: “Mgiriki mwenye elimu alichukua mke ili kuzaa watoto. Haki za mke hazikuzuia tamaa za mume za kingono. Upendo haukuwa sehemu ya mapatano ya ndoa. . . . Mwanamke mtumwa hakuwa na haki zozote. Mwili wake uliweza kutumiwa na bwana wake kama atakavyo.
7 Paulo aliandika maneno haya ya Waefeso 5:23-29, kukiwa na hali kama hiyo: “Mume ni kichwa cha mkewe, kama Kristo naye ni kichwa cha Kanisa; naye ni mwokozi wa mwili. . . . Enyi waume, wapendeni wake zenu, kama Kristo naye alivyolipenda Kanisa, akajitoa kwa ajili yake . . . Imewapasa waume nao kuwapenda wake zao kama miili yao wenyewe. Ampendaye mkewe hujipenda mwenyewe. Maana hakuna mtu anayeuchukia mwili wake po pote; bali huulisha na kuutunza.” Kwa wasomaji wa karne ya kwanza, maneno hayo yalikuwa ya kimapinduzi. The Expositor’s Bible husema hivi: “Hakuna jambo lolote katika Ukristo lililoonekana kuwa jipya na gumu kufuata, kwa kulinganishwa na maadili mapotovu ya wakati huo, kuliko maoni ya Kikristo ya ndoa. . . . Yalifungulia ainabinadamu enzi mpya.”
8, 9. Ni mitazamo gani isiyofaa kuelekea wanawake iliyo ya kawaida miongoni mwa wanaume, na kwa nini ni jambo la maana kwamba wanaume Wakristo wakatalie mbali maoni kama hayo?
8 Shauri la Biblia kwa waume ni la kimapinduzi sana hata leo. Yajapokuwa maongezi mengi juu ya harakati ya ukombozi wa wanawake, wanawake bado huonwa na wanaume wengi kuwa vyombo vya kujitosheleza kingono. Wakiamini ile ngano kwamba wanawake hasa wanapenda kutawalwa, kudhibitiwa, au kuonewa, wanaume wengi huwatendea wake zao vibaya kimwili na ki-hisia-moyo. Lingekuwa jambo la aibu kama nini kwa mume Mkristo kuvutwa na maoni ya kilimwengu na kumtendea mkewe vibaya! “Mume wangu alikuwa mtumishi wa huduma na alitoa hotuba za watu wote,” asema mwanamke mmoja Mkristo. Hata hivyo, mke afunua, “alikuwa akinipiga.” Kwa wazi, vitendo vya jinsi hiyo havikupatana na mpango wa Mungu. Mwanamume huyo alikuwa mfano usio wa kawaida; alihitaji kutafuta msaada ili adhibiti hasira yake ikiwa alitumaini kuwa na pendeleo la Mungu.—Wagalatia 5:19-21.
9 Waume wanaamriwa na Mungu wawapende wake zao kama miili yao. Kukataa kufanya hivyo ni kuasi mpango wenyewe wa Mungu na kwaweza kudhoofisha uhusiano wa mtu na Mungu. Maneno ya mtume Petro yako wazi: “Ninyi waume, kaeni na wake zenu kwa akili; na kumpa mke heshima, kama chombo kisicho na nguvu; . . . kusudi kuomba kwenu kusizuiliwe.” (1 Petro 3:7) Mtu kumtendea mke wake vikali bila huruma kwaweza pia kuwa na tokeo lenye uharibifu mwingi juu ya hali ya kiroho ya mke na hali ya kiroho ya wazao wake.
10. Ni zipi baadhi ya njia ambazo kwazo waume waweza kuzoea ukichwa kwa njia ya Kristo?
10 Enyi waume, familia yenu itasitawi chini ya ukichwa wenu mkiuzoea kwa njia ya Kristo. Kristo hakuwa kamwe mkali bila huruma au mwenye kuudhi. Kinyume cha hilo, aliweza kusema hivi: “Mjifunze kwangu; kwa kuwa mimi ni mpole na mnyenyekevu wa moyo; nanyi mtapata raha nafsini mwenu.” (Mathayo 11:29) Je! familia yako yaweza kusema hivyo juu yako? Kristo aliwatendea wanafunzi wake kama marafiki na aliwatumaini. (Yohana 15:15) Je! wewe humpa mke wako fahari iyo hiyo? Biblia ilisema hivi juu ya “mke mwema”: “Moyo wa mumewe humwamini.” (Mithali 31:10, 11) Hiyo yamaanisha kumruhusu kadiri fulani ya uhuru na hiari ya kuchagua, si kumzuia kwa vizuizi visivyofaa. Zaidi ya hayo, Yesu aliwatia moyo wanafunzi wake waeleze hisia na maoni yao. (Mathayo 9:28; 16:13-15) Je! wewe hufanya vivyo hivyo na mke wako? Au unaona kutoafikiana kuliko na sababu nzuri kuwa upinzani kwa mamlaka yako? Kwa kuzifikiria hisia za mke wako badala ya kuzipuuza, kwa kweli unajenga staha yake kwa ukichwa wako.
11. (a) Akina baba wanaweza kutunzaje mahitaji ya kiroho ya watoto wao? (b) Kwa nini ni lazima wazee na watumishi wa huduma waweke mfano mzuri katika kutunza familia zao?
11 Ikiwa wewe ni baba watoto, unahitajiwa pia kuongoza katika kuyatunza mahitaji ya watoto wako ya kiroho, ya ki-hisia-moyo, na ya kimwili. Hiyo yatia ndani kuwa na utaratibu mzuri wa kiroho kwa ajili ya familia yako: kufanya kazi pamoja nao katika utumishi wa shambani, kuongoza funzo la Biblia nyumbani, kuzungumzia andiko la siku. Jambo lenye kustahili kuangaliwa ni kwamba, Biblia huonyesha kwamba mzee au mtumishi wa huduma apaswa awe “mwenye kuisimamia nyumba yake vema.” Wanaume wanaotumikia katika vyeo hivyo wapaswa basi wawe vichwa vya familia vyenye mifano mizuri. Ingawa huenda ikawa wanachukua mzigo mzito wa madaraka ya kundi, ni lazima wazitangulize familia zao wenyewe. Paulo alionyesha kwa nini: “Mtu asiyejua kuisimamia nyumba yake mwenyewe, atalitunzaje Kanisa [kundi, NW] la Mungu?”—1 Timotheo 3:4, 5, 12.
Wake Wakristo Wenye Kuunga Mkono
12. Mke ana sehemu gani katika mpango wa Kikristo?
12 Je! wewe ni mke Mkristo? Kwa hiyo ni lazima wewe pia uwe na sehemu muhimu katika mpango wa familia. Wake Wakristo wanahimizwa “wawapende waume zao, na kuwapenda watoto wao; na kuwa wenye kiasi, kuwa safi, kufanya kazi nyumbani mwao, kuwa wema, kuwatii waume zao wenyewe.” (Tito 2:4, 5) Hivyo wapaswa ujitahidi kuwa mke wa nyumbani mwenye mfano mzuri, ukidumisha nyumba safi yenye kupendeza kwa ajili ya familia yako. Kazi ya nyumbani huenda nyakati nyingine ikawa yenye kuchosha, lakini si ya kushusha cheo wala kukosa maana. Ukiwa mke, wewe ‘huisimamia nyumba’ na unaweza kufurahia hiari kubwa katika hili. (1 Timotheo 5:14, NW) Kwa mfano, “mke mwema” alinunua vitu vilivyohitajiwa nyumbani, alifanya shughuli za ununuzi wa shamba na nyumba, na hata alichuma pesa kwa kusimamia biashara ndogo. Si ajabu kwamba alipata pongezi ya mumeye! (Mithali, sura 31) Kwa asili, uanzilishi wa mambo wa jinsi hiyo ulifanywa kulingana na mwongozo aliopewa na mume wake akiwa kichwa chake.
13. (a) Kwa nini huenda ujitiisho ukawa jambo gumu kwa wanawake wengine? (b) Kwa nini yafaa kwa wanawake Wakristo kujitiisha wenyewe kwa waume zao?
13 Hata hivyo, kujitiisha mwenyewe kwa mume wako huenda kusiwe rahisi. Si wanaume wote wanaostahili kupata staha. Na huenda ukaweza sana kushughulikia mambo ya pesa, kupanga mambo, au kuyasimamia. Huenda ikawa una kazi ya kimwili na unachangia sana machumo ya familia. Au huenda ikawa umeteseka kwa njia fulani kutokana na utawala wa kiume katika wakati uliopita na huenda ukaliona kuwa jambo gumu kujitiisha kwa mwanamume. Hata hivyo, kuonyesha “staha yenye kina,” au “hofu,” kwa mume wako huonyesha staha yako kwa ukichwa wa Mungu. (Waefeso 5:33, Kingdom Interlinear; 1 Wakorintho 11:3) Ujitiisho ni wa maana sana pia ili familia yako ifanikiwe; hukusaidia uepuke kuletea ndoa yako mikazo na mivutano isiyohitajiwa.
14. Mke aweza kufanya nini asipoafikiana na uamuzi uliofanywa na mume wake?
14 Lakini je, hiyo yamaanisha kwamba ni lazima ukae kimya wakati unapohisi kwamba mume wako anafanya uamuzi ulio kinyume cha masilahi bora ya familia yako? Si lazima. Sara mke wa Abrahamu hakukaa kimya wakati alipoona tisho dhidi ya hali njema ya mwana wake, Isaka. (Mwanzo 21:8-10) Vivyo hivyo, huenda ukaona ni wajibu wako kueleza hisia zako nyakati nyingine. Hiyo ikifanywa kwa njia yenye staha katika “wakati wa kufaa,” mwanamume Mkristo mwenye kumcha Mungu atasikiliza. (Mithali 25:11) Lakini ikiwa dokezo lako halifuatwi na hakuna uvunjaji wowote mzito wa kanuni ya Biblia unaohusika, je, kutenda kinyume cha mume wako kusingekuwa kujiletea mwenyewe hasara? Kumbuka kwamba “mwanamke aliye na hekima hujenga nyumba yake; bali aliye mpumbavu huibomoa kwa mikono yake mwenyewe.” (Mithali 14:1) Njia moja ya kujenga nyumba yako ni kwa kuunga mkono ukichwa wa mume wako, kumpongeza kwa mambo ambayo ametimiza, hali ukiyashughulikia makosa yake kwa upole bila kuudhika.
15. Mke aweza kushiriki kwa njia zipi katika kutia nidhamu na kuwazoeza watoto wake?
15 Njia nyingine ya kujenga nyumba yako ni kushiriki katika kutia nidhamu na kuwazoeza watoto wako. Kwa mfano, waweza kufanya sehemu yako katika kuliendeleza funzo la Biblia la familia likiwa la kawaida na la kujenga. “Usiuzuie mkono wako” kwa habari ya kushiriki kweli za Mungu pamoja na watoto wako kwenye kila nafasi—unaposafiri au kufanya ununuzi tu pamoja nao. (Mhubiri 11:6) Wasaidie kutayarisha maelezo yao kwa ajili ya mikutano na sehemu kwenye Shule ya Huduma ya Kitheokrasi. Uwe mwangalifu juu ya mashirika yao. (1 Wakorintho 15:33) Kwa habari ya viwango na nidhamu ya kimungu, acha watoto wako wajue kwamba wewe na mume wako ni wenye umoja. Usiwaruhusu wawafanye mpingane ili wapate wanachotaka.
16. (a) Ni mfano gani wa Kibiblia unaotia moyo wazazi walio peke yao na wale waliofunga ndoa na wasioamini? (b) Wengine kundini wanaweza kuwasaidiaje wazazi wa jinsi hiyo?
16 Ikiwa wewe ni mzazi aliye peke yake au una mwenzi asiyeamini, utalazimika kuongoza mambo kiroho. Hilo huenda likawa jambo gumu na nyakati nyingine hata yenye kuvunja moyo. Lakini usiache kujitahidi. Mama ya Timotheo, Eunike, alifanikiwa katika kumfundisha Maandiko matakatifu “tangu utoto,” ijapokuwa alikuwa amefunga ndoa na mume asiyeamini. (2 Timotheo 1:5; 3:15) Na wengi kati yetu wanafurahia mafanikio kama hayo. Ikiwa unahitaji msaada fulani katika jambo hilo, waweza kuwajulisha wazee juu ya mahitaji yako. Huenda wakaweza kupanga ili mtu akusaidie kufika mikutanoni na kwenda shambani. Huenda wakawatia moyo wengine wahusishe familia yako katika matembezi ya tafrija au vikusanyiko. Au huenda wakapanga ili mhubiri mwenye ujuzi akusaidie kuanzisha funzo la familia.
Watoto Wanaothamini
17. (a) Vijana wanaweza kuchangiaje hali njema ya familia? (b) Yesu aliweka mfano gani katika hilo?
17 Vijana Wakristo wanaweza kuchangia hali njema ya familia kwa kufuata shauri la Waefeso 6:1-3: “Enyi watoto, watiini wazazi wenu katika Bwana, maana hii ndiyo haki. Waheshimu baba yako na mama yako; amri hii ndiyo amri ya kwanza yenye ahadi, Upate heri, ukae siku nyingi katika dunia.” Kwa kushirikiana na wazazi wako, unaonyesha staha yako kwa Yehova. Yesu Kristo alikuwa mkamilifu na angeweza kwa urahisi kutoa hoja kwamba ingekuwa kujishusha cheo kujitiisha kwa wazazi wasio wakamilifu. Hata hivyo, “alikuwa akiwatii. . . . Naye Yesu akazidi kuendelea katika hekima na kimo, akimpendeza Mungu na wanadamu.”—Luka 2:51, 52.
18, 19. (a) Kunamaanisha nini mtu kuwaheshimu wazazi wake? (b) Nyumba yaweza kuwaje mahali penye kuburudisha?
18 Je! hupaswi vilevile kuwaheshimu wazazi wako? Hapa, ‘kuheshimu’ kwamaanisha kutambua ifaavyo mamlaka iliyowekwa. (Linganisha 1 Petro 2:17.) Katika hali nyingi heshima hiyo inafaa hata ikiwa wazazi wa mtu si waamini au wanakosa kuweka mfano mzuri. Unapaswa kuwaheshimu wazazi wako zaidi ikiwa wao ni Wakristo wenye mfano mzuri. Kumbuka pia, kwamba nidhamu na mwelekezo unaopewa na wazazi wako haukusudiwi kukuzuia isivyofaa. Bali, ni wa kukulinda ili uweze “kuendelea kuishi.”—Mithali 7:1, 2, NW.
19 Kwa hiyo, familia ni mpango wenye upendo kama nini! Waume, wake, na watoto wanapofuata kanuni za Mungu za maisha ya familia, nyumba yawa mahali pa raha, penye kuburudisha. Hata hivyo, matatizo kuhusu kuwasiliana na kuzoeza mtoto huenda yakatokea. Makala yetu ifuatayo huzungumzia jinsi baadhi ya matatizo hayo yanavyoweza kusuluhishwa.
Je! Wakumbuka?
◻ Ni kigezo gani kilichowekwa na waume, wake, na watoto wenye kumhofu Mungu katika nyakati za Biblia?
◻ Ukristo uliongeza habari gani juu ya daraka la mume?
◻ Mke apaswa awe na sehemu gani katika familia ya Kikristo?
◻ Vijana Wakristo wanawezaje kuchangia hali njema ya familia?
[Picha katika ukurasa wa 9]
“Hakuna jambo lolote katika Ukristo lililoonekana kuwa jipya na gumu kufuata, kwa kulinganishwa na maadili mapotovu ya wakati huo, kuliko maoni ya Kikristo ya ndoa. . . . Yalifungulia ainabinadamu enzi mpya”
[Picha katika ukurasa wa 10]
Waume Wakristo huwatia moyo wake zao waeleze hisia zao, wakifikiria hisia hizo