Fulizeni Kufanyiza Wokovu Wenu Wenyewe!
“Wapendwa, . . . fulizeni kufanyiza wokovu wenu wenyewe kwa hofu na kutetemeka.”—WAFILIPI 2:12.
1, 2. Ni maoni gani yenye kupendwa sana ambayo yamefanya watu wengi wahisi kwamba hawawezi kudhibiti jinsi maisha yao yatakavyokuwa?
“JE, ULIZALIWA hivyo?” Hivi majuzi, swali hilo lilikuwa kichwa kikuu cha gazeti linalopendwa sana. Chini ya kichwa hicho palikuwa na maneno haya: “Utu, hali ya moyoni, na hata uchaguzi unaofanya maishani. Uchunguzi mpya waonyesha kwamba mambo hayo hasa hurithiwa.” Huenda madai hayo yakafanya wengine wahisi kwamba hawawezi kudhibiti maisha yao wenyewe.
2 Wengine huhofu kwamba malezi mabaya ya wazazi au mafundisho mabaya ya walimu, kwa njia fulani yamewapasisha hukumu ya kuishi bila furaha. Huenda wakahisi wamekusudiwa kurudia makosa ya wazazi wao, kutenda kulingana na misukumo yao mibaya zaidi, na kuthibitika kuwa wasio waaminifu kwa Yehova—kwa ufupi, kufanya uchaguzi usiofaa. Je, hayo ndiyo Biblia hufundisha? Bila shaka, kunao watu wa dini ambao husisitiza kwamba Biblia hufundisha jambo kama hilo, yaani fundisho la kuamuliwa kimbele yatakayompata mtu. Kulingana na fundisho hilo, Mungu aliamua kimbele kila litakalokupata maishani mwako zamani sana.
3. Biblia ina ujumbe gani wenye kutia moyo juu ya uwezo wetu wa kujitwika daraka kuhusiana na wakati wetu ujao?
3 Kwa ujumla, maoni hayo yote yaliyo tofauti-tofauti yana ujumbe mmoja: Huna uchaguzi, huwezi kudhibiti jinsi maisha yako yatakavyokuwa. Huo ni ujumbe wenye kuvunja moyo, sivyo, nako kuvunjika moyo huzidisha tatizo. Mithali 24:10 husema: “Ukizimia siku ya taabu, nguvu zako ni chache.” Ingawa hivyo, twatiwa moyo kujua kwamba, kulingana na Biblia, twaweza ‘kufanyiza wokovu wetu wenyewe.’ (Wafilipi 2:12) Twaweza kuimarishaje uhakika wetu katika fundisho hilo la Kimaandiko lenye kujenga?
Kazi ya ‘Kujenga’ Tunayofanya Ndani Yetu Wenyewe
4. Ingawa 1 Wakorintho 3:10-15 husema juu ya kujenga kwa vifaa visivyoweza kushika moto, hilo halimaanishi nini?
4 Fikiria kielezi cha Paulo kipatikanacho kwenye 1 Wakorintho 3:10-15. Hapo, anazungumzia kazi ya Mkristo ya kujenga, nayo kanuni kuu ya kielezi hicho chake yaweza kutumiwa ihusu huduma ya ndani na ya nje. Je, yeye adokeza kwamba ikiwa mwanafunzi hatimaye atachagua kumtumikia Yehova na kuendelea kuwa mwaminifu, hilo kwa ujumla litakuwa daraka la wale waliomfunza na kumzoeza? La. Paulo alikuwa akikazia umuhimu wa mwalimu kufanya kazi ya kujenga iliyo nzuri zaidi iwezekanavyo. Lakini kama tulivyojifunza katika makala iliyotangulia, yeye hakuwa akisema kwamba mwanafunzi hawezi kufanya uchaguzi wowote katika jambo hilo. Ni kweli kwamba, kielezi cha Paulo kinakazia kazi tufanyayo katika wengine, wala si kujijenga wenyewe. Hilo ni dhahiri kwa sababu Paulo anazungumza juu ya kazi ya kujenga ifanywayo kiholela kuwa inaharibiwa, ilhali mjenzi mwenyewe anaokolewa. Hata hivyo, nyakati nyingine Biblia hutumia usemi huo wa kitamathali kuhusiana na kazi tunayofanya ndani yetu wenyewe.
5. Ni Maandiko gani yaonyeshayo kwamba Wakristo wapaswa kufanya kazi ya ‘kujenga’ ndani yao wenyewe?
5 Kwa kielelezo, fikiria Yuda 20, 21: “Nyinyi, wapendwa, kwa kujijenga wenyewe juu ya imani yenu takatifu zaidi sana, na kusali mkiwa na roho takatifu, jitunzeni wenyewe katika upendo wa Mungu.” Hapa Yuda anatumia neno ‘kujenga’ lililo sawa na lile Paulo analotumia katika 1 Wakorintho sura 3, lakini hoja yake yaonekana kuwa, twajijenga wenyewe juu ya msingi wa imani yetu. Anaporekodi kielezi cha Yesu cha mtu aliyeweka msingi wa nyumba yake juu ya tungamo-mwamba, Luka anatumia neno la Kigiriki “msingi” lililo sawa na lile Paulo analotumia katika kielezi chake cha ujenzi wa Mkristo. (Luka 6:48, 49) Zaidi ya hayo, Paulo anatumia mfano wa kuwa imara juu ya “msingi” alipokuwa akiwahimiza Wakristo wenzake wafanye maendeleo ya kiroho. Ndiyo, Neno la Mungu hufundisha kwamba sisi hufanya kazi ya ‘kujenga’ ndani yetu wenyewe.—Waefeso 3:15-19; Wakolosai 1:23; 2:7.
6. (a) Toa kielelezo cha jinsi ambavyo kila mwanafunzi Mkristo ni tokeo la mradi wa kujenga kwa pamoja. (b) Ni daraka lipi ambalo kila mwanafunzi analo?
6 Je, kujenga Mkristo ni kazi ya mtu mmoja? Ebu fikiria kwamba umeamua kujenga nyumba. Unaenda kwa msanifuujenzi ili kupata ramani ya ujenzi. Ingawa wewe mwenyewe unanuia kufanya kazi iliyo nyingi zaidi, unamwajiri fundi wa mkataba afanye kazi pamoja nawe na kukushauri kuhusu njia za kujenga zilizo bora zaidi. Akiweka msingi imara, akusaidie kuelewa ramani ya ujenzi, akushauri juu ya vifaa vilivyo bora zaidi kununua, na hata kukufundisha mengi juu ya kujenga, yaelekea utakubali kwamba amefanya kazi nzuri. Lakini vipi ikiwa ungepuuza shauri lake, ununue vifaa vya bei ya chini au duni, na kutofuata ramani ya ujenzi ya msanifuujenzi? Kwa kweli hungeweza kumlaumu huyu fundi wa mkataba au msanifuujenzi ikiwa nyumba ingeporomoka! Vivyo hivyo, kila mwanafunzi Mkristo ni tokeo la mradi wa ujenzi wa pamoja. Yehova ndiye msanifuujenzi mkuu. Yeye hutegemeza Mkristo mwaminifu ambaye akiwa mmoja wa “wafanyakazi wenzi wa Mungu,” hufundisha na kumjenga mwanafunzi. (1 Wakorintho 3:9) Hata hivyo mwanafunzi anahusika pia. Mwishowe, yeye ndiye mwenye daraka kuhusu maisha yake mwenyewe. (Waroma 14:12) Akitaka kuwa na sifa nzuri za Kikristo, ni lazima ajitahidi kupata sifa hizo, na kuzijenga ndani yake mwenyewe.—2 Petro 1:5-8.
7. Wakristo fulani hukabili magumu gani, na ni nini kiwezacho kuwafariji?
7 Basi, je, hilo lamaanisha kwamba tabia za urithi, mazingira, na sifa za walimu wetu hazina maana? Sivyo kabisa. Neno la Mungu hutambua kila moja ya hizo kuwa muhimu na yenye uvutano. Tumezaliwa tukiwa na mielekeo mingi yenye dhambi na isiyofaa na yaweza kuwa vigumu sana kupambana nayo. (Zaburi 51:5; Waroma 5:12; 7:21-23) Mazoezi ya wazazi na mazingira ya nyumbani yanaweza kuwa na uvutano mkubwa sana juu ya vijana—kwa mema au mabaya. (Mithali 22:6; Wakolosai 3:21) Yesu alilaumu viongozi wa kidini Wayahudi kwa sababu ya athari ambayo mafundisho yao yalikuwa nayo juu ya wengine. (Mathayo 23:13, 15) Leo, mambo hayo yanatuathiri sote. Kwa kielelezo, baadhi ya watu wa Mungu hukabili magumu kwa sababu ya kuwa na vipindi vigumu vya utotoni. Watu hao huhitaji tuwaonyeshe fadhili na hisia-mwenzi. Nao wanaweza kupata faraja kutokana na ujumbe wa Biblia kwamba hawakukusudiwa kurudia makosa ya wazazi wao au kuthibitika kuwa wasio waaminifu. Fikiria namna wafalme kadhaa wa Yuda la kale wanavyotolea jambo hilo kielezi.
Wafalme wa Yuda—Walifanya Uchaguzi Wao Wenyewe
8. Yothamu alipata kielelezo kipi kisichofaa kutoka kwa babake, naye alifanya uchaguzi upi?
8 Uzia alipata kuwa mfalme wa Yuda akiwa na umri mchanga wa miaka 16, naye alitawala kwa miaka 52. Kwa miaka iliyo mingi ya kipindi hicho, ‘alifanya yaliyo mema machoni pa BWANA, kama yote aliyofanya babake Amazia.’ (2 Wafalme 15:3) Yehova alimbariki kwa mfululizo wa ushindi wenye kutokeza sana. Ingawa hivyo, yasikitisha kwamba mafanikio hayo yalimfanya Uzia ajivune. Akawa mwenye kiburi na kumwasi Yehova kwa kutoa uvumba kwenye madhabahu katika hekalu, daraka lililokuwa la makuhani peke yao. Uzia alikemewa lakini aliitikia kwa hasira kali tu. Ndipo akatwezwa—akipigwa kwa ukoma na kulazimishwa kuishi maisha yake yaliyosalia akiwa ametengwa. (2 Mambo ya Nyakati 26:16-23) Mtoto wake Yothamu alitendaje kuhusiana na hayo yote? Mwanamume huyo mchanga angeweza kuvutwa na babake kwa urahisi na angeweza kulionea uchungu sahihisho la Yehova. Huenda ikawa watu kwa ujumla walikuwa na uvutano hatari kwa kuwa waliendeleza mazoea mabaya ya kidini. (2 Wafalme 15:4) Lakini Yothamu alifanya uchaguzi wake mwenyewe. “Akafanya yaliyo ya adili machoni pa BWANA.”—2 Mambo ya Nyakati 27:2.
9. Ni uvutano gani mbalimbali ufaao ambao Ahazi alipata, lakini maisha yake yalikuwaje?
9 Yothamu alitawala kwa miaka 16, akiendelea kuwa mwaminifu kwa Yehova wakati huo wote. Kwa hiyo, mwanawe Ahazi alikuwa na kielelezo bora kabisa cha baba mwaminifu. Naye Ahazi alikuwa na uvutano mbalimbali uliokuwa mzuri. Alibarikiwa kuishi wakati ambapo manabii waaminifu Isaya, Hosea, na Mika walikuwa wakitoa unabii kwa bidii katika nchi hiyo. Hata hivyo, alifanya uchaguzi usiofaa. “Hakufanya yaliyo ya adili machoni pa BWANA, kama Daudi babake.” Alitengeneza sanamu za Baali na kuziabudu na hata akawachoma wana wake mwenyewe katika moto wa kidhabihu wa miungu ya kipagani. Licha ya kuwa na uvutano mbalimbali uliokuwa bora zaidi, yeye alishindwa kabisa akiwa mfalme na mtumishi wa Yehova.—2 Mambo ya Nyakati 28:1-4.
10. Ahazi alikuwa baba wa aina gani, lakini mwanaye Hezekia alifanya uchaguzi upi?
10 Kulingana na ibada safi, ni vigumu kuwazia baba aliye mbaya zaidi kuliko Ahazi. Hata hivyo, mwanaye Hezekia hangeweza kuchagua ni nani angekuwa babake! Yaelekea wana wachanga ambao Ahazi aliwatoa wawe dhabihu za kuchinjwa kwa Baali walikuwa ndugu za Hezekia mwenyewe. Je, malezi hayo mabaya yalipasisha Hezekia hukumu ya kuishi bila kuwa mwaminifu kwa Yehova? Kinyume cha hilo, Hezekia alipata kuwa mmoja wa wafalme wakuu wa Yuda—mwanamume mwaminifu, mwenye hekima, na mwenye kupendwa. “BWANA akawa pamoja naye.” (2 Wafalme 18:3-7) Kwa kweli, kuna sababu ya kuamini kwamba alipokuwa angali mwana-mfalme mchanga, Hezekia alipuliziwa kuandika Zaburi ya 119. Ikiwa ndivyo, si vigumu kuona ni kwa nini aliandika maneno haya: “Nafsi yangu imeyeyuka kwa uzito.” (Zaburi 119:28) Licha ya shida zake zenye kuhuzunisha, Hezekia aliacha Neno la Yehova limwongoze maishani. Zaburi 119:105 husema: “Neno lako ni taa ya miguu yangu, na mwanga wa njia yangu.” Naam, Hezekia alifanya uchaguzi wake mwenyewe—uchaguzi ufaao.
11. (a) Licha ya uvutano ufaao wa babake, uasi wa Manase dhidi ya Yehova ulikuwa mkubwa mno kiasi gani? (b) Manase alifanya uchaguzi upi mwishoni mwa maisha yake, nasi twaweza kujifunza nini kutokana na hilo?
11 Ingawa hivyo, kinyume cha matarajio, wafalme wa Yuda waliokuwa wazuri zaidi walitokeza wafalme waliokuwa wabaya zaidi. Manase mwana wa Hezekia aliendeleza ibada ya sanamu, uwasiliani-roho, na jeuri ya ujumla kwa kiwango kisicho na kifani. Rekodi yasema kwamba “BWANA akasema na Manase, na watu wake,” yaelekea kupitia manabii. (2 Mambo ya Nyakati 33:10) Kulingana na mapokeo ya Wayahudi, Manase aliitikia kwa kuamuru Isaya akatwekatwe kwa msumeno. (Linganisha Waebrania 11:37.) Hilo liwe ni kweli au si kweli, Manase hakusikiliza maonyo yoyote ya Kimungu. Kwa kweli, aliamuru baadhi ya wanawe watolewe kuwa dhabihu za kuchomwa wakiwa hai, sawa na vile babu yake Ahazi alivyokuwa amefanya. Hata hivyo, alipokabili majaribu makali baadaye maishani, huyu mtu mwovu alitubu na kubadili njia zake. (2 Mambo ya Nyakati 33:1-6, 11-20) Kielelezo chake chatufundisha kwamba, si lazima mtu ambaye amefanya uchaguzi usiofaa asiweze kukomboleka. Anaweza kubadilika.
12. Amoni na mwanawe Yosia walifanya uchaguzi upi tofauti kuhusu utumishi kwa Yehova?
12 Amoni mwana wa Manase angeweza kujifunza mengi kutokana na toba ya babake. Lakini alifanya uchaguzi usiofaa. Amoni kwa kweli ‘aliongeza makosa juu ya makosa’ hadi alipouawa hatimaye. Kwa uzuri, mwanawe Yosia alikuwa tofauti. Kwa wazi, Yosia alichagua kujifunza kutokana na yaliyokuwa yamempata babu yake. Alianza kutawala akiwa na umri wa miaka minane tu. Alipokuwa na umri wa miaka 16 tu, alianza kumtafuta Yehova na baada ya hapo akathibitika kuwa kielelezo chema, mfalme mwaminifu. (2 Mambo ya Nyakati 33:20–34:5) Alifanya uchaguzi—uchaguzi ufaao.
13. (a) Twajifunza nini kutokana na wafalme wa Yudea ambao tumechunguza? (b) Mazoezi ya mzazi ni muhimu kadiri gani?
13 Uchunguzi huo mfupi wa wafalme saba wa Yudea watufundisha somo lenye nguvu. Katika visa fulani, wafalme wabaya zaidi walipata wana wazuri zaidi, ilhali wafalme wazuri zaidi walipata wana wabaya zaidi. (Linganisha Mhubiri 2:18-21.) Hilo halipunguzi umuhimu wa mazoezi ya mzazi. Wazazi wanaowazoeza watoto wao kulingana na njia ya Yehova bila shaka huwapa watoto wao fursa nzuri iwezekanavyo ili wawe watumishi waaminifu wa Yehova. (Kumbukumbu la Torati 6:6, 7) Hata hivyo, licha ya jitihada bora za wazazi waaminifu, watoto fulani, huchagua kufuata mwenendo usiofaa. Nao watoto wengine huchagua kumpenda na kumtumikia Yehova licha ya uvutano mbaya zaidi wa wazazi. Kwa baraka zake, wao hufanikisha maisha yao. Je, nyakati nyingine wewe hujiuliza hali itakuwaje kwa upande wako? Fikiria basi baadhi ya uhakikisho wa Yehova mwenyewe kwamba unaweza kufanya uchaguzi ufaao!
Yehova Ana Uhakika Nawe!
14. Twajuaje kwamba Yehova huelewa kupungukiwa kwetu?
14 Yehova huona kila kitu. Mithali 15:3 husema: “Macho ya BWANA yako kila mahali; yakimchunguza mbaya na mwema.” Mfalme Daudi alisema hivi kumhusu Yehova: “Macho yako yaliniona kabla sijakamilika; chuoni mwako ziliandikwa zote pia, siku zilizoamriwa kabla hazijawa bado.” (Zaburi 139:16) Kwa hiyo Yehova anajua mielekeo isiyofaa unayopambana nayo—iwe uliirithi au uliipata kwa sababu ya uvutano mbalimbali usioweza kuudhibiti. Yeye anaelewa kabisa jinsi ambavyo hayo yamekuathiri. Yeye anaelewa kupungukiwa kwako vizuri zaidi kuliko vile wewe mwenyewe unavyokuelewa. Naye ni mwenye rehema. Hatarajii tufanye zaidi ya vile tuwezavyo.—Zaburi 103:13, 14.
15. (a) Ni chanzo kipi kimoja cha kuwafariji wale ambao wameumizwa na wengine kimakusudi? (b) Yehova huheshimu kila mmoja wetu kwa kutupa daraka lipi?
15 Kwa upande mwingine, Yehova hatuoni kuwa wahasiriwa hoi wa hali. Ikiwa tumepatwa na mambo mabaya wakati uliopita, twaweza kupata faraja katika uhakika wa kwamba Yehova huchukia mwenendo wowote wenye kuumiza kimakusudi. (Zaburi 11:5; Waroma 12:19) Lakini je, atatuondolea uwajibikaji ikiwa tutageuka na kufanya uchaguzi mbaya kimakusudi? Bila shaka hatafanya hivyo. Neno lake lasema: “Kila mmoja atachukua mzigo wake mwenyewe.” (Wagalatia 6:5) Yehova huheshimu kila mmoja wa viumbe wake wenye akili kwa kuwapa daraka la kufanya yanayofaa na kumtumikia. Ni kama vile Musa alivyoliambia taifa la Israeli: “Nazishuhudiza mbingu na nchi juu yenu hivi leo, kuwa nimekuwekea mbele yako uzima na mauti, baraka na laana; basi chagua uzima, ili uwe hai, wewe na uzao wako.” (Kumbukumbu la Torati 30:19) Yehova ana uhakika kwamba sisi pia twaweza kufanya uchaguzi ufaao. Twajuaje hivyo?
16. Twaweza kufanikiwaje katika ‘kufanyiza wokovu wetu wenyewe’?
16 Ona yale mtume Paulo aliyoandika: “Kwa sababu hiyo, wapendwa wangu, . . . fulizeni kufanyiza wokovu wenu wenyewe kwa hofu na kutetemeka; kwa maana Mungu ndiye ambaye, kwa ajili ya upendezi wake mwema, anatenda ndani yenu ili nyinyi mwe na nia na kutenda pia.” (Wafilipi 2:12, 13) Neno la awali la Kigiriki ambalo hapa latafsiriwa ‘fanyiza,’ lamaanisha kukamilisha jambo fulani. Kwa hiyo hakuna yeyote kati yetu aliyekusudiwa kushindwa au kuacha. Ni lazima Yehova Mungu awe na uhakika kwamba twaweza kukamilisha kazi aliyotupa tufanye—kazi inayoongoza kwenye wokovu wetu—la sivyo hangelipulizia taarifa kama hiyo. Lakini twafanikiwaje? Si kwa nguvu zetu. Kama sisi wenyewe tungekuwa na nguvu za kutosha, hakungekuwa na uhitaji wa “hofu na kutetemeka.” Badala ya hivyo, Yehova ‘hutenda ndani yetu,’ roho yake takatifu ikifanya kazi katika akili yetu na moyo, ikitusaidia ‘tuwe na nia na kutenda.’ Tukiwa na msaada huo wenye upendo, je, tuna sababu yoyote ya kutofanya uchaguzi ufaao maishani na kuishi kupatana nao? La!—Luka 11:13.
17. Ni mabadiliko gani tuwezayo kufanya ndani yetu wenyewe, naye Yehova hutusaidiaje kufanya hivyo?
17 Tutakuwa na vizuizi vya kushinda—labda mazoea mabaya ya muda mrefu wa maisha yetu na uvutano mbalimbali ulio hatari ambao waweza kupotoa kufikiri kwetu. Hata hivyo, kwa msaada wa roho ya Yehova twaweza kushinda vizuizi hivyo! Kama vile Paulo alivyowaandikia Wakristo Wakorintho, Neno la Mungu ni lenye nguvu za kutosha kupindua hata “mambo yaliyotiwa kwa nguvu sana katika mahandaki.” (2 Wakorintho 10:4) Kwa kweli, Yehova anaweza kutusaidia kufanya mabadiliko makubwa sana ndani yetu wenyewe. Neno lake latuhimiza “[tuwe]ke mbali utu wa hapo zamani” na “[kuvaa] utu mpya ulioumbwa kulingana na mapenzi ya Mungu katika uadilifu wa kweli na uaminifu-mshikamanifu.” (Waefeso 4:22-24) Je, roho ya Yehova kwa kweli inaweza kutusaidia tufanye mabadiliko kama hayo? Bila shaka! Roho ya Mungu hutokeza matunda ndani yetu, yaani sifa nzuri na zenye thamani ambazo sote twataka kusitawisha. Ya kwanza katika sifa hizo ni upendo.—Wagalatia 5:22, 23.
18. Ni uchaguzi upi ambao kila mwanadamu mwenye kusababu anaweza kufanya kikamili, na jambo hilo lapasa litusaidie tuazimie kufanya nini?
18 Kuna kweli yenye kuweka huru katika uhakika wa jambo hilo. Yehova Mungu ana uwezo wa kupenda usio na mipaka, nasi tumefanywa katika mfano wake. (Mwanzo 1:26; 1 Yohana 4:8) Kwa hiyo, twaweza kuchagua kumpenda Yehova. Nao upendo huo—si maisha yetu ya awali, wala kasoro zetu tulizopata, wala mwelekeo wetu tuliorithi wa kufanya mabaya—ndio ufunguo wa wakati wetu ujao. Adamu na Hawa walihitaji kumpenda Yehova Mungu ili kubaki wakiwa waaminifu katika Edeni. Kila mmoja wetu anahitaji upendo kama huo ili aweze kuokoka Har–Magedoni na kupita mtihani wa mwisho, mwishoni mwa Utawala wa Mileani wa Kristo. (Ufunuo 7:14; 20:5, 7-10) Kila mmoja wetu, hata hali yake iweje, anaweza kusitawisha upendo kama huo. (Mathayo 22:37; 1 Wakorintho 13:13) Acheni tuazimie kumpenda Yehova na kujenga juu ya upendo huo kwa umilele wote.
Wafikirije?
◻ Ni maoni gani yanayopendwa sana ambayo hupinga fundisho lifaalo la Biblia kuhusu daraka la mtu mmoja-mmoja?
◻ Ni kazi ipi ya kujenga ambayo ni lazima kila Mkristo afanye ndani yake mwenyewe?
◻ Vielelezo vya wafalme wa Yuda vyaonyeshaje kwamba kila mtu hufanya uchaguzi wake mwenyewe?
◻ Yehova hutuhakikishiaje kwamba twaweza kufanya uchaguzi ufaao, hata tukiwa tunazungukwa na uvutano mbalimbali usiofaa?
[Picha katika ukurasa wa 15]
Je, wakati wako ujao umeamuliwa na tabia za urithi?
[Picha katika ukurasa wa 17]
Licha ya kielelezo kibaya cha babake, Mfalme Yosia alichagua kumtumikia Mungu