Timotheo—“Mtoto Halisi Katika Imani”

TIMOTHEO alikuwa kijana wakati mtume Mkristo Paulo alipomchagua aandamane naye katika safari zake. Hilo lilianzisha ushirikiano ambao ungeendelea kwa miaka 15 hivi. Uhusiano uliositawi kati ya wanaume hao wawili ulimwezesha Paulo kumwita Timotheo “mtoto wangu mpendwa na mwaminifu katika Bwana” na “mtoto halisi katika imani.”—1 Wakorintho 4:17; 1 Timotheo 1:2.

Timotheo alikuwa na utu wa aina gani uliomfanya Paulo ampende sana hivyo? Timotheo alipataje kuwa mshirika mzuri hivyo? Nasi twaweza kujifunza mambo gani yenye kunufaisha kutokana na rekodi iliyopuliziwa ya utendaji mbalimbali wa Timotheo?

Achaguliwa na Paulo

Mtume Paulo alimkuta mwanafunzi kijana Timotheo alipozuru Listra (katika Uturuki ya leo) kwenye safari yake ya pili ya mishonari wapata mwaka wa 50 W.K. Yamkini akiwa katika miaka yake ya mwishomwisho ya utineja au mapema katika miaka yake ya 20, Timotheo alisemwa vema na Wakristo huko Listra na Ikoniamu. (Matendo 16:1-3) Aliishi kulingana na jina lake, linalomaanisha “Mtu Amheshimuye Mungu.” Tangu Timotheo alipokuwa mtoto, Loisi nyanya yake na mama yake, Eunike, walimfundisha Maandiko Matakatifu. (2 Timotheo 1:5; 3:14, 15) Huenda walikuwa wameukubali Ukristo wakati wa ziara ya kwanza ya Paulo jijini mwao miaka kadhaa mapema. Sasa, kupitia utendaji wa roho takatifu, utabiri fulani ulionyesha jinsi ambavyo wakati ujao wa Timotheo ungekuwa. (1 Timotheo 1:18) Kupatana na mwelekezo huo, Paulo na wanaume wazee wa kutaniko walimwekelea mikono mwanamume huyo mchanga, kwa hiyo wakimtenga kwa ajili ya utumishi hususa, naye mtume akamchagua awe mishonari mwandamani.—1 Timotheo 4:14; 2 Timotheo 1:6.

Kwa kuwa baba yake alikuwa Mgiriki asiyeamini, Timotheo hakuwa ametahiriwa. Bila shaka, hilo halikuwa takwa la Kikristo. Hata hivyo, ili Timotheo asiwakwaze Wayahudi ambao wangekuwa wakitembelea, alikubali kutahiriwa kwa maumivu.—Matendo 16:3.

Je, Timotheo alionwa kuwa Myahudi awali? Wasomi fulani hudai kwamba kulingana na marabi wenye kutegemeka, “uraia wa mzaliwa katika ndoa ya watu wa mataifa mawili tofauti huamuliwa na mama yake, wala si baba yake.” Yaani, “mwanamke Myahudi huzaa watoto Wayahudi.” Hata hivyo, mwandikaji Shaye Cohen ashuku iwapo “sheria [hiyo] ya kirabi juu ya watu tayari ilikuwako katika karne ya kwanza W.K.” na iwapo ilifuatwa na Wayahudi wa Asia Ndogo. Baada ya kuchunguza uthibitisho wa kihistoria, akata kauli kwamba wanaume wasio Wayahudi walipowaoa wanawake Waisraeli, “watoto wa ndoa hizo walionwa kuwa Waisraeli iwapo tu familia hizo ziliishi miongoni mwa Waisraeli. Nyumbani kwa akina mama, ukoo ulitokana na mama. Mwanamke Mwisraeli alipohamia ng’ambo ili kujiunga na mume wake asiye Myahudi, watoto hawakuonwa kuwa Wayahudi.” Vyovyote vile, haikosi kwamba kuzaliwa kwa Timotheo na wazazi wa mataifa mawili tofauti kulimsaidia katika kazi ya kuhubiri. Hangekuwa na matatizo yoyote ya kuwasiliana na Wayahudi au wasio Wayahudi, huenda hata angeweza kufunika mapengo yaliyokuwako kati yao.

Ziara ya Paulo huko Listra iliashiria badiliko kubwa maishani mwa Timotheo. Nia ya kijana huyo ya kufuata mwongozo wa roho takatifu na kushirikiana kwa unyenyekevu na wazee Wakristo ilitokeza baraka nyingi na mapendeleo mengi ya utumishi. Iwe alijua wakati huo au la, akiwa chini ya mwelekezo wa Paulo, Timotheo angetumiwa baadaye katika migawo muhimu ya kitheokrasi, mbali sana kutoka nyumbani hata kufika Roma, jiji kuu la milki hiyo.

Timotheo Aliendeleza Masilahi ya Ufalme

Hatuna rekodi kamili ya utendaji mbalimbali wa Timotheo, lakini alisafiri sana ili kuendeleza masilahi ya Ufalme. Katika safari ya kwanza ya Timotheo pamoja na Paulo na Sila mwaka wa 50 W.K., alisafiri kupitia Asia Ndogo na kuingia Ulaya. Huko alishiriki kampeni za kuhubiri katika Filipi, Thesalonike, na Berea. Baada ya upinzani kumfanya Paulo aende Athene, Timotheo na Sila walibaki Berea ili kutunza kikundi cha wanafunzi kilichokuwa kimeanzishwa huko. (Matendo 16:6–17:14) Baadaye, Paulo alimtuma Timotheo Thesalonike akaimarishe kutaniko jipya huko. Timotheo alimpasha Paulo habari njema juu ya maendeleo ya kutaniko hilo alipokutana naye Korintho.—Matendo 18:5; 1 Wathesalonike 3:1-7.

Maandiko hayasemi Timotheo alikaa na Wakorintho kwa muda gani. (2 Wakorintho 1:19) Hata hivyo, huenda katika mwaka wa 55 W.K., hivi, Paulo alifikiria kumtuma tena kwao kwa sababu alikuwa amepokea habari zenye kushtusha sana juu ya hali yao. (1 Wakorintho 4:17; 16:10) Baadaye, akiwa na Erasto, Timotheo alitumwa toka Efeso hadi Makedonia. Na Paulo alipowaandikia Waroma akiwa Korintho, Timotheo alikuwa naye tena.—Matendo 19:22; Waroma 16:21.

Timotheo na wengine waliondoka Korintho pamoja na Paulo alipofunga safari kwenda Yerusalemu, nao waliandamana na mtume huyo angalau hadi Troasi. Haijulikani ikiwa Timotheo aliendelea na safari hadi Yerusalemu. Lakini anatajwa katika utangulizi wa barua tatu ambazo Paulo aliandika akiwa gerezani Roma mwaka wa 60-61 W.K. hivi.a (Matendo 20:4; Wafilipi 1:1; Wakolosai 1:1; Filemoni 1) Paulo alikuwa akipanga kumtuma Timotheo toka Roma hadi Filipi. (Wafilipi 2:19) Na baada ya Paulo kufunguliwa kutoka gerezani, Timotheo alibaki Efeso mtume huyo alipomwomba abaki.—1 Timotheo 1:3.

Kwa kuwa haikuwa rahisi wala starehe kusafiri katika karne ya kwanza, nia ya Timotheo ya kufunga safari nyingi kwa ajili ya makutaniko kwa kweli ilistahili pongezi. (Ona Mnara wa Mlinzi, Agosti 15, 1996, ukurasa wa 29, sanduku.) Hebu fikiria mojawapo tu ya safari alizonuia kufunga na yale inayotufahamisha juu ya Timotheo.

Kuelewa Utu wa Timotheo

Timotheo alikuwa na Paulo huko Roma wakati ambapo mtume huyo aliyefungwa gerezani aliwaandikia Wakristo walionyanyaswa huko Filipi na kusema hivi: “Ninatumaini katika Bwana Yesu kumtuma Timotheo kwenu upesi, ili nipate kuwa nafsi changamfu nipatapo kujua juu ya mambo yanayohusiana nanyi. Kwa maana sina mwingine yeyote mwenye mwelekeo kama wake atakayejali kihalisi mambo yanayohusiana nanyi. Kwa maana wale wengine wote wanatafuta sana masilahi yao wenyewe, si yale ya Kristo Yesu. Lakini nyinyi mwaijua ithibati aliyoitoa juu yake mwenyewe, kwamba kama vile mtoto na baba yeye alitumikia kama mtumwa pamoja nami katika kuendeleza habari njema.”—Wafilipi 1:1, 13, 28-30; 2:19-22.

Maneno hayo yalikazia jinsi Timotheo alivyowahangaikia waamini wenzake. Isipokuwa awe alisafiri kwa mashua, ingemchukua siku 40 kwa miguu toka Roma hadi Filipi, avuke Bahari ya Adriatiki, kisha asafiri siku nyingine 40 kurudi Roma. Timotheo alikuwa tayari kufanya yote hayo ili kutumikia ndugu na dada zake.

Ingawa Timotheo alisafiri sana, nyakati nyingine hakuwa na afya nzuri. Yaonekana kwamba alikuwa na tatizo fulani la tumbo naye alikuwa na ‘visa vya ugonjwa mara nyingi.’ (1 Timotheo 5:23) Hata hivyo alijikakamua kwa ajili ya habari njema. Si ajabu Paulo alikuwa na uhusiano wa karibu hivyo naye!

Kupitia mazoezi ya Paulo na mambo waliyojionea pamoja, yaonekana Timotheo alipata kuwa na utu kama wa Paulo. Kwa hiyo, Paulo angeweza kumwambia hivi: “Umefuata kwa ukaribu fundisho langu, mwendo wangu wa maisha, kusudi langu, imani yangu, ustahimilivu wangu, upendo wangu, uvumilivu wangu, minyanyaso yangu, mateso yangu, namna ya mambo yaliyotukia kwangu Antiokia, Ikoniamu, Listra, namna ya minyanyaso ambayo nimestahimili.” Timotheo alitoa machozi pamoja na Paulo, alitajwa katika sala zake, na alitumika naye bega kwa bega katika kuendeleza masilahi ya Ufalme.—2 Timotheo 1:3, 4; 3:10, 11.

Paulo alimtia moyo Timotheo ‘asiache kamwe mtu yeyote adharau ujana wake.’ Huenda hilo likaonyesha kwamba Timotheo alikuwa mwenye hayahaya, mwenye kusitasita kuonyesha mamlaka yake. (1 Timotheo 4:12; 1 Wakorintho 16:10, 11) Hata hivyo, angeweza kutumika akiwa peke yake, naye Paulo, akiwa na uhakika, angeweza kumpa utume mbalimbali wenye daraka. (1 Wathesalonike 3:1, 2) Paulo alipotambua uhitaji wa uangalizi thabiti wa kitheokrasi katika kutaniko la Efeso, alimsihi Timotheo abaki huko ili “kuwaamuru watu fulani kutofundisha fundisho tofauti.” (1 Timotheo 1:3) Hata hivyo, ingawa alikabidhiwa madaraka mengi, Timotheo alikuwa na kiasi. Na licha ya haya yoyote ambayo huenda ikawa alikuwa nayo, alikuwa jasiri. Kwa mfano, alienda Roma kumsaidia Paulo, aliyekuwa akifanyiwa kesi kwa sababu ya imani yake. Hata Timotheo mwenyewe alifungwa gerezani kwa kipindi fulani, huenda kwa sababu iyo hiyo.—Waebrania 13:23.

Haikosi Timotheo alijifunza mengi kutoka kwa Paulo. Staha ambayo mtume huyo alikuwa nayo kuelekea mfanyakazi mwenzake yashuhudiwa vya kutosha na uhakika wa kwamba alimwandikia barua mbili zilizopuliziwa na Mungu ambazo zinapatikana katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo. Wapata mwaka wa 65 W.K., Paulo alipotambua kwamba alikuwa akikaribia kufa kwa sababu ya imani yake, alimwita Timotheo tena. (2 Timotheo 4:6, 9) Maandiko hayataji iwapo Timotheo alifaulu kumwona Paulo kabla ya mtume huyo kuuawa.

Uwe Mwenye Kupatikana!

Kuna mengi ya kujifunza kutokana na kielelezo chema cha Timotheo. Alinufaika sana kwa kushirikiana na Paulo, akakua toka kijana mwenye haya na kuwa mwangalizi. Wanaume na wanawake vijana Wakristo wanaweza kupata faida kubwa kutokana na ushirika wa aina hiyo leo. Nao wakiufanya utumishi wa Yehova uwe kazi-maisha yao, watakuwa na kazi nyingi yenye kufaa ya kufanya. (1 Wakorintho 15:58) Wanaweza kuwa mapainia, au wahubiri wa wakati wote, katika kutaniko la kwao, au huenda wakaweza kutumikia kwenye uhitaji mkubwa zaidi wa watangazaji wa Ufalme. Miongoni mwa mambo mengi wawezayo kufanya mna kazi ya mishonari katika nchi nyingine au utumishi kwenye makao makuu ya Sosaiti ya Watch Tower, au kwenye mojawapo ya ofisi zake za tawi. Bila shaka, Wakristo wote nao wanaweza kuonyesha roho ileile aliyoionyesha Timotheo, kwa kumtolea Yehova utumishi wa nafsi yote.

Je, watamani kuendelea kukua kiroho, kutumiwa na tengenezo la Yehova katika wadhifa wowote ule aonao kuwa wafaa? Basi fanya alivyofanya Timotheo. Patikana kwa kadiri iwezekanayo. Ni nani ajuaye ni mapendeleo gani ya utumishi ya wakati ujao uwezayo kupata?

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 31]

“Sina mwingine yeyote mwenye mwelekeo kama wake”