Epafrodito—Mjumbe wa Wafilipi — Watchtower MAKTABA KWENYE MTANDAO

Epafrodito—Mjumbe wa Wafilipi

“MPOKEENI, basi, katika Bwana, kwa furaha yote, mkawahesabu watu kama huyu kuwa watu wa kuheshimiwa,” Paulo akawaandikia Wafilipi. Bila shaka tungefurahi ikiwa mwangalizi wa Kikristo angeongea kutuhusu kwa maneno ya heshima kama hayo. (Wafilipi 2:29) Lakini Paulo alikuwa akiongea kuhusu nani? Na mtu huyo alikuwa amefanya nini hata astahili sifa ya uchangamfu hivyo?

Jibu la swali la kwanza ni Epafrodito. Ili kujibu swali la pili acheni tufikirie hali zilizomhamasisha Paulo kuandika maneno hayo.

Wapata mwaka wa 58 W.K., Wafilipi walisikia kwamba Paulo alikuwa ameburutwa nje ya hekalu na kupigwa na kundi la watu wabaya katika Yerusalemu, alikuwa amekamatwa na wenye mamlaka na baada ya kuwekwa kizuizini, alikuwa amepelekwa Roma akiwa amefungwa kwa minyororo. (Matendo 21:27-33; 24:27; 27:1) Wakihangaikia hali-nzuri yake, lazima wawe walijiuliza wangemfanyia nini. Walikuwa maskini kimwili nao walikuwa mbali sana na Paulo, hivyo msaada ambao wangeweza kutoa ulikuwa mdogo. Lakini upendo mchangamfu uliowahamasisha Wafilipi kutegemeza huduma yake katika nyakati zilizopita ulikuwa bado ukiwahamasisha; zaidi sana, kwani alikuwa katika hali mbaya sana.—2 Wakorintho 8:1-4; Wafilipi 4:16.

Wafilipi lazima wawe wamefikiria ikiwa mmoja wao angeweza kumtembelea Paulo akiwa na zawadi na kumsaidia ikiwa angehitaji chochote. Lakini ilikuwa safari ndefu na ya kuchosha, na kumsaidia kungeweza kuwa hatari. Joachim Gnilka aandika: “Moyo mkuu ulihitajiwa ili kumtembelea mfungwa, na zaidi, mtu ambaye ‘uhalifu’ wake ulionekana kuelezwa vibaya sana.” Mwandishi Brian Rapske asema: “Kulikuwa na hatari ya ziada kushirikiana tu kikaribu sana au kumhurumia mfungwa au maoni yake. . . . Neno au tendo lisilokusudiwa lingeweza kuongoza kwenye madhara makubwa si kwa mfungwa tu bali pia kwa mgeni.” Wafilipi wangeweza kumtuma nani?

Twaweza kuwazia vizuri kwamba safari ya aina hiyo ingeweza kutokeza wasiwasi na ukosefu wa uhakika, lakini Epafrodito (apaswa kutofautishwa na Epafra wa Kolosai) alinuia kuchukua utume huo mgumu. Kusababu kutokana na jina lake ambalo hutia ndani jina la Afrodito, huenda alikuwa Asiye Myahudi aliyegeuzwa kuwa mfuasi wa Ukristo—mwana wa wazazi waliojitoa kwa mungu-mke wa Wagiriki wa upendo na uzazi. Paulo alipowaandikia Wafilipi ili kuwashukuru kwa ukarimu wao, angeweza kumfafanua Epafrodito kwa usahihi kuwa “mjumbe wenu na mtumishi wa faragha kwa uhitaji wangu.”—Wafilipi 2:25, NW.

Kutokana na yale ambayo Biblia husema kumhusu Epafrodito, twaweza kuelewa kwamba ijapokuwa utayari wake unaostahili sifa wa kujitumia katika utumishi huu kwa Paulo na kwa kutaniko lake, Epafrodito alikuwa na matatizo ya aina ileile ambayo sisi twaweza kuwa nayo. Acheni tufikirie kielelezo chake.

“Mtumishi wa Faragha kwa Uhitaji Wangu”

Hatujui habari nyingi, lakini twaweza kuwazia kwamba Epafrodito aliwasili Roma akiwa amechoka kutokana na safari yake. Yaelekea alisafiri kupitia Via Egnatia, barabara ya Kiroma iliyopitia Makedonia. Aweza kuwa alivuka bahari ya Adriatic mpaka kwenye “kisigino” cha rasi ya Italia kisha kupitia barabara ya Njia ya Apio hadi Roma. Ilikuwa safari ya kuchosha (kilometa 1,200 kwenda peke yake) ambayo yaelekea ilichukua zaidi ya mwezi mmoja.—Ona kisanduku kwenye ukurasa 29.

Epafrodito alikuwa na roho gani alipoanza utume wake? Alikuwa ametumwa kumtolea Paulo “utumishi wa faragha” au lei·tour·giʹa. (Wafilipi 2:30, NW) Mwanzoni, neno hili la Kigiriki lilirejezea kazi inayofanyiwa Serikali ikifanywa na raia kwa hiari. Baadaye, lilikuja kumaanisha aina ya utumishi ambao Serikali ililazimisha ufanywe na raia ambao hasa walikuwa na uwezo wa kipekee wa kuufanya. Kuhusu matumizi ya neno hilo katika Maandiko ya Kigiriki, msomi mmoja asema: “Mkristo ni mtu ambaye hufanyia Mungu na wanadamu kazi, kwanza, kwa sababu hutamani kuwafanyia kazi kwa moyo kamili, na pili, kwa sababu ameshurutishwa, kwa sababu upendo wa Kristo humlazimisha.” Ndiyo, ni roho bora kama nini aliyoonyesha Epafrodito!

‘Alihatarisha Nafsi Yake’

Akitumia neno lililoazimwa kutoka lugha ya wacheza-kamari, Paulo asema kwamba Epafrodito ‘alihatarisha [pa·ra·bo·leu·saʹme·nos] nafsi yake,’ au kihalisi “alichezea kamari” uhai wake kwa ajili ya utumishi wa Kristo. (Wafilipi 2:30) Hatupaswi kufikiri kwamba Epafrodito alitenda jambo lolote la kipumbavu; badala ya hilo, utimizo wa utumishi wake mtakatifu ulihusisha hatari ya namna fulani. Je, yawezekana kwamba alijaribu kutoa utume wake wa kusaidia wakati wa hali mbaya ya hewa? Je, alivumilia katika jitihada ya kuimaliza safari baada ya kuwa mgonjwa mahali fulani njiani? Kwa vyovyote, Epafrodito “alipata kuwa mgonjwa karibu kiasi cha kufa.” Labda alikusudia kukaa zaidi na Paulo ili amhudumie, hivyo mtume aliona inafaa aeleze kwa nini Epafrodito alilazimika kurudi mapema kuliko alivyotazamiwa.—Wafilipi 2:27, NW.

Hata hivyo, Epafrodito alikuwa mtu mwenye moyo mkuu aliyekuwa tayari kujitoa bila choyo ili kutoa msaada kwa wenye uhitaji.

Twaweza kujiuliza, ‘Ningejitoa kwa kadiri gani ili kusaidia ndugu zangu wa kiroho ambao wamo katika hali mbaya?’ Kwa Wakristo, kuchagua roho hiyo ya utayari si jambo la hiari. Yesu alisema: “Amri mpya nawapa, Mpendane. Kama vile nilivyowapenda ninyi, nanyi mpendane vivyo hivyo.” (Yohana 13:34, italiki ni zetu.) Epafrodito alitekeleza utumishi wake “karibu kiasi cha kufa.” Hivyo basi, Epafrodito alikuwa mfano wa mtu ambaye alikuwa na ‘mtazamo wa akilini’ ambao Paulo aliwatia moyo Wafilipi wawe nao. (Wafilipi 2:5, 8, 30, NW) Je, tungekuwa tayari kufikia kuhatarisha uhai wetu kwa ajili ya ndugu zetu?

Hata hivyo, Epafrodito alishuka moyo. Kwa nini?

Mshuko-Moyo Wake

Jiweke katika hali ya Epafrodito. Paulo alieleza: “Kwa kuwa alikuwa na shauku kwenu ninyi nyote, akahuzunika sana, kwa sababu mlisikia kwamba alikuwa hawezi.” (Wafilipi 2:26) Epafrodito alijua kwamba ndugu katika kutaniko lake walijua kwamba alikuwa mgonjwa na hakuweza kumsaidia Paulo katika njia waliyotumaini. Kwa kweli, ilionekana kwamba Epafrodito alitokeza wasiwasi zaidi kwa Paulo. Je, tabibu Luka, mwandamani wa Paulo, alilazimika kuacha mambo mengine ili kumhudumia Epafrodito?—Wafilipi 2:27, 28; Wakolosai 4:14.

Yaelekea kwa sababu ya hali hiyo, Epafrodito akashuka moyo. Labda alifikiria kwamba ndugu katika kutaniko lake walikuwa wakimfikiria kuwa mtu asiyefaa. Labda alikuwa anahisi hatia na alikuwa na “hamu sana” kuwaona kuwahakikishia tena uaminifu wake. Paulo akieleza hali ya Epafrodito alitumia neno lenye uzito sana la Kigiriki, a·de·mo·neʹo, “kushuka moyo.” Kulingana na profesa wa mambo ya dini J. B. Lightfoot, neno hilo laweza kuonyesha “kuchanganyikiwa, kutotulia, kushindwa kukaza fikira, ambako hutokezwa na kuharibika kimwili, au kwa taabu ya kiakili, kama huzuni, aibu, kukata tamaa, na kadhalika.” Ule utumizi mwingine pekee wa neno hilo katika maandiko ya Kigiriki huhusianishwa na maumivu makali ya Yesu katika bustani ya Gethsemane.—Mathayo 26:37.

Paulo alifikia mkataa wa kwamba jambo bora lingekuwa kumtuma Epafrodito kwa Wafilipi akiwa na barua inayoelezea kurudi kusikotarajiwa kwa mjumbe wao. Katika kusema “Naliona imenilazimu kumtuma kwenu Epafrodito,” Paulo anachukua daraka la kurudi kwake, hivyo anaondoa mashaka yanayoweza kuwapo kwamba Epafrodito alikuwa ameshindwa. (Wafilipi 2:25) Kinyume cha hilo, Epafrodito alikuwa karibu apoteze uhai wake ili kutimiza utume wake! Kwa uchangamfu Paulo apendekeza kwamba ‘wampokee katika Bwana, kwa furaha yote, wakawahesabu watu kama huyo kuwa watu wa kuheshimiwa. Maana kwa ajili ya kazi ya Kristo alikaribia kufa akaponza roho yake; ili kusudi ayatimize yaliyopungua katika huduma yenu kwangu.’—Wafilipi 2:29, 30, NW.

‘Mkiwahesabu Watu Kama Huyo Kuwa Watu wa Kuheshimiwa’

Wanaume na wanawake wenye mtazamo wa akilini kama wa Epafrodito wapaswa kuthaminiwa kwelikweli. Wao hujidhabihu ili kutumika. Wafikirie wale ambao wamejitoa kutumika mbali kutoka nyumbani wakiwa wamishonari, waangalizi wasafirio, au kwenye mojapo ofisi za tawi za Watch Tower Society. Ikiwa umri au afya yenye kuzorota inazuia sasa baadhi yao wasifanye yale ambayo walifanya wakati mmoja, wao wanastahili heshima na staha kwa sababu ya miaka yao ya utumishi mwaminifu.

Hata hivyo, ugonjwa wenye kudhoofisha waweza kuwa chanzo cha mshuko wa moyo au hisia za hatia. Mtu angependa kufanya zaidi. Yakatisha tamaa kama nini! Yeyote anayejikuta katika hali kama hiyo anaweza kujifunza kutoka kwa Epafrodito. Hata hivyo, je, lilikuwa kosa lake kwamba alikuwa amekuwa mgonjwa? Hakika sivyo! (Mwanzo 3:17-19; Warumi 5:12) Epafrodito alitamani kutumikia Mungu na ndugu zake, lakini ugonjwa ulimzuia.

Paulo hakumkaripia Epafrodito kwa sababu ya ugonjwa wake ulioongoza kwenye mshuko-moyo wake lakini aliwaambia Wafilipi wakae karibu naye. Vivyo hivyo pia, twapaswa kufariji ndugu zetu wanaposhuka moyo. Kwa kawaida twaweza kuwasifu kwa sababu ya utumishi wao mwaminifu ulio kielelezo. Uhakika wa kwamba Paulo alimthamini Epafrodito, akisema vizuri sana hivyo juu yake, lazima uwe ulimfariji, ukipunguza mshuko-moyo wake. Sisi pia twaweza kuwa na hakika kwamba ‘Mungu si dhalimu hata aisahau kazi yetu, na pendo lile tulilolidhihirisha kwa jina lake, kwa kuwa tumewahudumia watakatifu, na hata sasa tungali tukiwahudumia’—Waebrania 6:10.

[Sanduku katika ukurasa wa 29]

Taabu za Safari

Siku hizi safari kati ya miji maarufu ya Ulaya, sawa na safari aliyofunga Epafrodito, huenda isichukue jitihada kubwa. Hiyo safari ingeweza kumalizwa kistarehe kwa ndege kwa muda wa saa moja au mbili. Ilikuwa hali tofauti kabisa kufunga safari kama hiyo katika karne ya kwanza. Wakati huo, kusafiri toka mahali hadi mahali kulimaanisha taabu. Msafiri wa miguu angeweza kutembea kati ya kilometa 30 na 35 kwa siku moja, akijihatarisha kwa hali ya hewa na hatari nyingine mbalimbali, kutia ndani “wanyang’anyi.”—2 Wakorintho 11:26.

Vipi kuhusu vituo vya kulala usiku na ugavi wa vyakula?

Mwanahistoria Michelangelo Cagiano de Azevedo aeleza kwamba kando ya barabara za Kiroma, “kulikuwapo mansiones, nyumba za hoteli, pamoja na akiba ya chakula, nyumba ya kutunzia na kulisha farasi, na makao ya wafanyakazi wazo; kati ya mansiones mbili zenye kufuatana, kulikuwa mutationes kadhaa, au vituo vya kupumzikia ambapo mtu angeweza kubadilisha farasi au gari na kupata ugavi.” Nyumba hizo za wageni zilikuwa na sifa mbaya sana kwani mara nyingi zilikuwa na watu wa jamii ya hali ya chini. Zaidi ya kunyang’anya wasafiri, wenye hoteli hizo waliongeza mapato yao kutokana na mapato ya malaya. Mtunga mashairi ya kuchekesha Mlatini, Juvenal, alieleza kwamba wowote waliojikuta wamelazimika kulala katika makao hayo huenda walijikuta “wakilala kando ya wauaji wakatili, katika ushirika wa wafanyakazi wa mashua, wezi, na watumwa watoro, kulala kando ya wanyongaji na watengeneza majeneza. . . . Kikombe kimoja kilitumiwa na wote; hakuna aliye na kitanda chake mwenyewe, wala meza mbali na wengine.” Waandikaji wengine wa zamani walilalamikia maji machafu ya kunywa na vyumba, vilivyokuwa na msongamano wa watu, vichafu, vyenye unyevu na viroboto wengi.

[Ramani/Picha katika ukurasa wa 27]

(Ona mpangilio kamili katika nakala iliyochapishwa)

Roma

[Picha]

Msafiri nyakati za Kiroma

[Hisani]