Vijana Wauliza . . .

Kwa Nini Nahisi Kukosa Sana Usalama?

“Nikiwa katikati ya watu, kila mara mimi huhangaikia namna ninavyoonekana, maneno ninayosema, namna ninavyotenda, na ni nini wengine wanafikiri juu yangu. Ninakosa usalama kila wakati.”—Anjelica mwenye umri wa miaka kumi na saba.

JE! HOFU ya kutofanikiwa inakuzuia usitende mambo ambayo kwa kweli ungependa kufanya? Je! wewe huona wivu kwa mafanikio ya wengine? Je! wewe husumbuka sana ukifikiria wengine hukuonaje? Je! wewe huona wasiwasi kukutana na watu wapya? Je! wewe huishiwa na nguvu kabisa uchambuliwapo? Basi huenda ikawa hata wewe una matatizo ya kuhisi kutokuwa salama. Hisia hizo kwa kweli hutoka wapi? Waweza kuzishindaje?

Aliye Mchanga na Mwepesi Kukosa Usalama

Kwanza, tambua kwamba hisia za kutokuwa salama zipo ulimwenguni pote. Sisi sote tunazaliwa tukiwa wasiokamilika na kwa hiyo tuna elekeo la kuhisi hatufai au hata hatustahili kitu mara kwa mara. (Yakobo 3:2; linganisha Warumi 7:21-24.) Kwa kuongezea hayo, wewe ni mchanga na huna ujuzi. Ni jambo la kawaida tu kuwa na wasiwasi kwa hali usizoelewana nazo au unapoombwa kufanya kitu ambacho ni kigeni sana kwako.

Kwa mfano, Biblia inatuambia juu ya kijana Yeremia alipochaguliwa kuwa nabii wa Mungu. Ingawa huenda ikawa alikuwa katika miaka yake ya 20, Yeremia alihisi kutokuwa salama kwa uwezo wake wa kutekeleza mgawo huo, akiomba radhi kwa kusema, “Mimi ni mtoto.” (Yeremia 1:6) Kwa wazi, kijana Timotheo pia alihisi kwamba hakufaa. Ilimbidi mtume Paulo ampe shauri ili kumsaidia ashinde kuhisi kwake kutokuwa salama.—1 Timotheo 4:11-16; 2 Timotheo 1:6, 7.

Kitabu Talking With Your Teenager chasema kwamba vijana “wamo, sana-sana, katika wepesi wa kukosa usalama. . . . Wana mahangaiko juu ya namna wanavyoonekana kwa sura, yale ambayo wamesema, kama wanapendwa na wengi, au kama wanapendeka. . . . Wao ni wenye haya na ni wepesi wa kuudhika au kuona aibu.” Wana “hisia isiyo thabiti ya kufikiria umaana wao.” Kwa nini?

Sababu moja ni kwamba vijana wamo katika kipindi cha ukuzi na badiliko la haraka mwilini. Dkt. Betty B. Youngs aonelea kwamba “mabadiliko hayo, ambayo kijana hana uwezo wa kuyadhibiti, huwa makali, hutaka mengi, na huogopesha . . . [T]ineja hawezi kuona kwamba hali ngumu zikivumiliwa zaweza kutokeza mema baadaye na hajui litakalofuata kumpata. Kwa kawaida, ukosefu huo wa kujidhibiti hutokeza kukosa usalama na mkazo wa akili.”

Athari ya Marafiki na Familia

Sababu nyingine ni mazingira ya nyumbani kwenu. Kwa kufaa, familia hutumika kuwa chanzo cha mwongozo wa kiroho na utegemezo wa hisia-moyo. (Waefeso 6:1-4) Biblia hata inawaamuru wazazi: “Nyinyi akina baba, msiwachokoze watoto wenu, wasije wakakata tamaa.”—Wakolosai 3:21.

Ni sikitisho kwamba wazazi wengine huchokoza watoto wao kwa kuwachambua bila kikomo, kutowapa pongezi na shauku ambayo yahitajiwa. Aeleza hivi mwanasaikolojia Eleanor S. Field: “Uchambuzi wa wazazi unaweza kuongoza mara nyingi kwenye hisia ya kutokuwa salama. . . . Na ikiwa ungali unapokea habari [za kukosesha uhakika] ukiwa tineja, hiyo itaongezea tu hisia zako za kutokuwa salama.”

Mashirika wako pia wanaweza kuharibu uhakika wako kwa kudhihaki na kuchambua kila mara jinsi sura yako ilivyo au unavyotenda. Wewe hasa uko wazi kupatwa na uchambuzi kama huo ikiwa unatii agizo la Yesu la ‘kutokuwa sehemu ya ulimwengu.’ (Yohana 17:16, NW) “Inatatanisha!” akaeleza Andrew mwenye miaka 15. “Unajaribu kujipatanisha, na huku unajaribu kutojipatanisha. Hutaki ukataliwe na wengine, na huku unajaribu kuishi kulingana na kanuni za Biblia.” Msichana wa miaka 15 aliongezea hivi: “Ni hali ngumu kwa sababu hutaki watoto wengine waseme wewe ni mkosa-mwenzake. Kila mtu hutaka watu wampende.” Kudumisha usawaziko unaofaa kunaweza kuwa kugumu kweli kweli. Kunaweza kukuacha na hisia ya kutokuwa salama.

Hata hivyo, nyakati nyingine hisia zetu za kutokuwa salama ni za kujiletea wenyewe tu. “Ninapokuwa kati ya watu wengine,” akaungama mmoja mwenye miaka 17, “nahisi kama mimi si kitu kwa sababu sijui kufanya chochote ifaavyo. Kwa hiyo ninahisi tu kukosa sana usalama.” Hisia kama hizo zaweza kuwa ni matokeo ya kufanya ulinganisho usiofaa wa wewe na wengine.

Kushinda Hisia za Kutokuwa Salama

Hata ziwe zinaletwa na nini, hisia za kutokuwa salama ni sehemu tu ya ukuzi ambayo huenda isipotee kabisa.a Hangaiko lisilofaa juu ya sura, sifa, au uwezo linaweza kuendelea kuharibu uhakika wa mmoja hata anapokuwa mtu mzima.

Vijana wengi wanajaribu kuficha ukosefu wao wa uhakika kwa kuonyesha ushujaa bandia, kwa kuvaa mavazi ya kupita kiasi, au kwa kuasi. Lakini kuna njia bora zaidi za kuziweza pindi hizo unapohisi kutokuwa salama.

Tambua Sifa Zako Njema: Huenda usiwe una mwili au umbo kamilifu kwa uzuri, lakini huenda ikawa umesitawisha sifa za Kikristo za “upendo, furaha, amani, uvumilivu, utu wema, fadhili, uaminifu, upole, kiasi.” (Wagalatia 5:22, 23) Sifa hizo zinashinda kwa mbali sifa zozote za kimwili na zinaweza kukusaidia upate kibali cha Mungu.

Epuka Ulinganisho Usiofaa: Kama vile alivyosema Eleanor Roosevelt, mke wa rais wa 32 wa United States, wakati mmoja: “Hakuna mtu anayeweza kufanya uhisi wewe ni mtu wa heshima kidogo bila idhini yako.” Kwa hiyo, Wagalatia 6:4 inatupa shauri zuri, inaposema: “Lakini kila mtu na aipime kazi yake mwenyewe, ndipo atakapokuwa na sababu ya kujisifu ndani ya nafsi yake tu, wala si kwa mwenzake.”

Je! uhakika wa kwamba mtu mwingine ana sura nzuri zaidi, ana mavazi mazuri zaidi, au huvaa vema kukushinda unamfanya awe bora zaidi kukushinda? Ukweli ni kwamba, kuonekana kwetu kuna maana kidogo mbele ya Mungu. Biblia inasema: “BWANA [Yehova, NW] haangalii kama binadamu aangaliavyo; maana wanadamu huitazama sura ya nje, bali BWANA [Yehova, NW] huutazama moyo.”—1 Samweli 16:7.

Epuka Mtego wa Kuona Wivu: “Husuda ni ubovu wa mifupa,” na huzaa kukosa usalama. (Mithali 14:30) Badala yake, jifunze ‘kufurahi pamoja na wafurahio’ na ufurahishwe kikweli na matimizo yao. (Warumi 12:15) Ukifanya hivyo, wengine hawatakuwa na mwelekeo wa kudhihaki mafanikio yako.

Ujishughulishe na Watu Wengine: Dkt. Allan Fromme alionelea kwamba “watu wenye maoni mazuri juu yao wenyewe hufurahia amani ya namna fulani, kwa sababu wanakaza fikira zao juu ya wengine . . . Watu wenye wazo la hali ya chini juu yao wenyewe ni wafungwa wa unafsi wao wenyewe. Wao hukwama katika kujifikiria-fikiria bila kikomo.” Acha hali hiyo kwa ‘kutoangalia mambo yako mwenyewe, bali kuangalia mambo ya wengine.’ (Wafilipi 2:4) Kadiri utakavyojishughulisha na wengine, ndivyo utakavyozidi kuacha wasiwasi juu ya hisia zako mwenyewe za kukosa usalama.

Kubali Uchambuzi Bila Kuhangaika: “Usitie moyoni mwako maneno yote yaliyosemwa,” hasa ikiwa yanakushusha tu. (Mhubiri 7:21) Kwa upande mwingine, ikiwa uchambuzi ni wa haki, tafuta njia za kuutumia. ‘Mwenye hekima atasikia na kuongezewa elimu. Wapumbavu hudharau hekima na adabu.’ (Mithali 1:5, 7) Huenda ukapungukiwa kwa jambo fulani, lakini hilo halikufanyi uwe mtu mshindwa.

Namna gani ikiwa uchambuzi unatoka kwa wazazi wako? Ni wajibu wa wazazi kutia nidhamu watoto wao. (Waefeso 6:4) Ukiona kwamba uchambuzi huo umepita kiasi, haukufaa, au ni wenye kukushushia heshima, labda unaweza kuchukua wakati wa utulivu uzungumzie mambo hayo na wazazi wako na uwajulishe vile maneno yao yanavyokuathiri.

Weka Miradi Halisi: Si lazima uwe ndiwe mwenye kuwakilisha darasa kwa kuhutubu ndipo uwe mwanafunzi bora wala kuwa mwanariadha wa Olimpiki ndipo ufurahie michezo. “Hekima hukaa na wanyenyekevu,” na kiasi hutia ndani kujua mipaka ya mmoja. (Mithali 11:2) Lakini, usiweke miradi yako kwa kiwango cha chini sana kwa hofu ya kushindwa. Kushindwa kunaweza kutumika kuwa njia ya kujifunzia. Ingawaje, unajifunza kutembea kwa kushinda elekeo la kuanguka!

Usiogope Kuwa Tofauti: Vijana ambao hukubali marika wao kuongoza usemi wao, mavazi, na mtindo wa mavazi yao huwa ni zaidi kidogo tu ya watumwa. (Warumi 6:16) Badala yake, wewe na ‘umtumikie Yehova.’ (Warumi 12:11) Ukidhihakiwa kwa kufanya yaliyo mema, ufarijike kwa kujua kwamba matendo yako ya moyo mkuu yauletea shangwe moyo wa Mungu.—Mithali 27:11.

Bila shaka mapendekezo hayo yatasaidia. Lakini usitazamie hisia ya usalama kuja mara moja. Uwe mwenye subira. Tazamia vipingamizi, ujaribu kutojihurumia. Katika wakati ufaao, utajipata ukihisi salama kupitia wakati mwingine wowote.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 18]

Wazazi wanaweza kuleta hali ya kuhisi kutokuwa salama kwa kutokutoa sifa na kwa kuchambua kupita kiasi