Kusitawisha Adabu za Kikristo Katika Ulimwengu Usio na Adabu

“Tazama, jinsi ilivyo vema, na kupendeza, ndugu wakae pamoja, kwa umoja.”​—ZABURI 133:1.

 1. Adabu zimepatwa na nini?

ADABU zimeharibiwa sana miaka hii 25 iliyopita,” anasema mchangaji habari katika safu za magazeti, Ann Landers. “Si kwamba tu wanaume hawafanyii wanawake hisani ya kuwafungulia milango ya gari au kuwapa viti katika mabasi. Ni zaidi ya hilo.” Kweli kweli, kila mahali tunapotazama, tunaweza kuona ushuhuda wa kwamba tunaishi katika ulimwengu unaozidi kukosa adabu. Watu hujisukuma mbele katika mistari, wanavuta sigareti katika vipandisha-ghorofani vilivyosongamana watu, wanafungulia sauti kubwa ya muziki wakiwa katika hadhara ya watu, na kadhalika. Tunayojionea kila siku yanatuambia kwamba ijapokuwa fursa za elimu na kiwango cha maisha kimepata maendeleo, kwa kadiri kubwa kipindi hiki chetu ni muda ambamo Asante na Tafadhali yamekuwa maneno ya kigeni, na hisani na uungwana wa kawaida umesahauliwa sana.

 2. Kwa nini haishangazi kwamba leo hakuna adabu?

² Je! yote haya yanashangaza? Sivyo hasa. Yanatukumbusha tu yale ambayo mtume Paulo alivuviwa kusema juu ya mwenendo wa watu katika “siku za mwisho” ambapo ‘nyakati za hatari zilizo ngumu kushughulika nazo zingekuwapo.’ Miongoni mwa mambo mengine, Paulo alitabiri kwamba watu wangekuwa “wajipenda wenyewe, . . . wenye kimbelembele, wenye kujigamba, . . . wasio na shukrani, . . . wasio na shauku ya asili, . . . bila kujiweza.” (2 Timotheo 3:1-3, NW) Hata mtazamo wa kijuujuu tu utafunua kwamba mwenendo huo umeenea sana leo miongoni mwa watu wa kila umri, cheo, na utaifa. Kwa nini iko hivyo? Ni visababishi gani vinavyochangia ukosefu wa ujumla wa adabu?

Visababishi vya Ukosefu wa Adabu

 3. “Hewa” ya mfumo huu inaendelezaje ukosefu wa adabu?

³ Maneno “wajipenda wenyewe” yanaeleza vema juu ya “kizazi cha umimi,” hiyo ikimaanisha wale ambao wamelelewa kwa kukazania mambo yao wenyewe, kujijali wenyewe tu, na kutoa maoni yao wenyewe. Roho hii, ambayo inaenea sana katika “hewa” inayotuzunguka, inapingana moja kwa moja na shauri la Biblia kwamba Wakristo wasiwe ‘wakiangalia mambo yao wenyewe, bali kila mtu aangalie mambo ya wengine.’ (Waefeso 2:2, 3, NW; Wafilipi 2:4, UV) Tokeo ni nini? Ni kwamba kizazi kilicholelewa kikiwa na wazo la ‘fanya lako mwenyewe’ hakika hakitajali sana jinsi mwenendo wao unavyoathiri wengine.

 4. Wale wanaopuuza kabisa viwango vinavyokubaliwa wanaonwaje leo, na maoni ya Mkristo yanapasa kuwa nini juu ya jambo hili?

⁴ Jambo moja ambalo hapo kwanza lilihusika sana katika kudumisha kadiri fulani ya uungwana miongoni mwa watu lilikuwa kukazwa na watu wa rika moja. Kuhangaikia vile wengine huenda wakafikiri kumekuwa kani yenye uzuizi kwa muda mrefu. Leo, hata hivyo, kadiri ambavyo mwendo wa kitendo fulani unazidi kushtua watu na kunenewa sana, ndivyo utakavyoelekea kupendwa zaidi na watu wengi. Wale wanaopuuza viwango vinavyokubaliwa hawaonwi tena kuwa wakosa adabu wala washenzi bali wamamboleo au wasofisti (waerevukaji), watu wa kusifika sana. Ingawa hivyo, kumbuka kwamba ‘kuwa msofisti’ kunamaanisha ‘kuwa katika hali isiyo ya kikawaida, isiyotakata, au isiyo ya kiasili.’ Neno hilo limetoka kwenye shina moja la Kigiriki kama neno lililofasiriwa “zilizotungwa kwa werevu” kwenye 2 Petro 1:16. Kwa uhakika, itakuwa vema Wakristo wa kweli waepuke kabisa mwelekeo huo.

 5. Ni jambo gani jingine linalochangia kufa kwa adabu?

⁵ “Kwa sababu hukumu juu ya tendo baya haitekelezwi upesi, mioyo ya wanadamu huthibitishwa ndani yao ili kutenda mabaya,” inasema Mhubiri 8:11. Humo mna jambo jingine linalochangia ukosefu mkubwa wa adabu peupe. Kwa sababu watu wanaona ni rahisi sana kuponyoka wanapofanya mabaya, wanakauka hisia mpaka wanaona si kitu kuvunja viwango vinavyokubaliwa vya mwenendo. “Raia ambao wangeshtuka sana kutambulishwa peupe kuwa wahusika katika uhalifu wamekuwa hata hivyo wakichangamka wanapovunja peupe namna zote za sheria​—sheria za barabarani, sheria zinazohusu dawa za kulevya, sheria za kutotupa takataka ovyoovyo,” inasema makala ya mhariri ya New York Times. Tokeo ni kwamba, “ghasia, kuharibu-haribu mali za watu bila sababu na kuharibu sura ya mahali kwa kuandika-andika maneno ovyo tu” kumekuwa sehemu isiyoepukika ya matukio ya kila siku. Hivyo, uungwana, pamoja na kustahi haki za watu wengine, mali zao, na ufaragha wao, unazuiliwa na vipingamizi zaidi.

 6. Adabu za watu zinaathiriwaje na maisha zao zenye shughuli nyingi, na Yesu alikuwaje tofauti katika jambo hili?

⁶ Kwa kuwa adabu kwa ujumla huonwa kuwa miongoni mwa maungwana yale madogo-madogo maishani, huwa zinasahauliwa kwa urahisi watu wanapokuwa katika haraka​—na siku hizi watu walio wengi huonekana kuwa wenye haraka wakati mwingi. Tokeo ni kwamba, wao hupitana bila hata salamu wala tabasamu yoyote usoni. Wao hupiga wengine kikumbo au kuwasukuma katika mistari, au wanakatiza mbele kwa kuingia na kutoka katika mistari yao ya barabarani ili waokoe dakika au nukta chache tu. Mara nyingi, watu hujishughulisha sana na mambo yao binafsi, au ratiba zao zinakuwa zimejaa sana mambo ya kufanya, hivi kwamba tukio lolote au mgeni asiyetazamiwa anaonwa kuwa udhia au kikatiza-shughuli. Fikiria jinsi jambo hili linavyotofautiana na vile Yesu alivyowaitikia watu waliomjia hata nyakati asipokuwa na nafasi.​—Marko 7:24-30; Luka 9:10, 11; 18:15, 16; Yohana 4:5-26.

 7. Ni lazima Wakristo wa kweli walinde dhidi ya nini kwa habari ya adabu?

⁷ Hata ingawa tunaishi katika ulimwengu wa mbio-mbio, na mambo yanayodai wakati na nishati zetu yanaongezeka daima, kuruhusu mikazo hiyo isababishe tutende kwa ufidhuli hakika hakutafanya mambo yawe afadhali. Kinyume cha hivyo, mwendo huo huongoza kwenye kadiri kubwa sana ya jeuri isiyo ya kiakili tunayosikia habari zayo​—mabishano, mapigano, mizozano mikali sana, hata mauaji​—yenye kutokea kwa sababu watu wanarudishiana ufidhuli kwa ufidhuli. Yote haya ni sehemu ya roho ya ulimwengu ambao ni lazima Wakristo wa kweli wawe si sehemu yao.​—Yohana 17:14; Yakobo 3:14-16.

Violezo Bora vya Adabu

 8. Ingawa wamezungukwa na watu wasio na adabu,Wakristo wanatiwa moyo wafanye nini?

⁸ Tukiwa tumezungukwa na watu wasioonyesha kujali sana wengine, ni rahisi kujiacha tushindwe na mikazo na kuacha adabu zituponyoke. Hata hivyo, kukumbuka shauri la Biblia ‘kuacha kufanyizwa kulingana na mtindo wa huu mfumo wa mambo,’ tunaweza kuvitegemea vielelezo vingi vya kutokeza vilivyo katika Biblia na kujitahidi kuunga mkono viwango vya juu vya adabu za Kikristo katika ulimwengu wa leo usio na adabu. (Warumi 12:2, 21, NW; Mathayo 5:16) Vitendo vyetu vinapasa kuonyesha kwamba tunakubaliana kwa moyo wote na mtunga zaburi aliyetangaza hivi: “Tazama, jinsi ilivyo vema, na kupendeza, ndugu wakae pamoja, kwa umoja.”​—Zaburi 133:1.

 9. Maandiko yanafunua nini juu ya njia ya Yehova ya kushughulika na watu?

⁹ Kielelezo bora zaidi katika kuonyesha adabu ni Muumba na Baba ya wote, Yehova Mungu mwenyewe. Ni jambo la kawaida wale walio katika vyeo vya juu au walio na mamlaka juu ya wengine ‘kuenda-enda kwa mabavu na kifua’ na kudai kwamba matakwa yao yaheshimiwe. Hata hivyo, Mtu aliye juu zaidi katika ulimwengu wote mzima, Yehova Mungu, huwa mwenye adabu wakati wote anaposhughulika na wale walio chini yake. Alipokuwa akimpa baraka Abrahamu rafiki yake, yeye alisema hivi: “Inua macho yako, tafadhali, na utazame kutoka mahali ulipo.” Na tena: “Tazama juu, tafadhali, kwenye mbingu na uzihesabu nyota.” (Mwanzo 13:14; 15:5, NW) Alipokuwa akimpa Musa ishara ya nguvu Zake, Mungu alisema: “Ingiza mkono wako ndani ya kunjo la juu la vazi lako, tafadhali.” (Kutoka 4:6, NW) Miaka mingi baadaye, Yehova, kupitia Mika mnabii wake, alisema hivi hata kwa watu wake waliokengeuka: “Sikieni, tafadhali, nyinyi vichwa vya Yakobo na nyinyi maamiri wa nyumba ya Israeli. . . . Sikieni, tafadhali, jambo hili, nyinyi mlio vichwa.” (Mika 3:1, 9, NW) Katika jambo hili, je! sisi ‘tumekuwa waigaji wa Mungu’ katika kusema “Tafadhali” tunaposhughulika na wengine?​—Waefeso 5:1, NW.

10, 11. (a) Inaweza kusemwa nini juu ya njia za Yesu na adabu zake? (b) Tunaweza kuigaje Yesu katika kuwa wenye adabu kuelekea watu wote?

¹⁰ Yesu Kristo, yule “aliye katika kifua cha Baba,” ni kielelezo kingine cha kutokeza kinachostahili kuigwa. (Yohana 1:18) Katika kushughulika na watu, kwa upande mmoja yeye alikuwa mwenye upole mwororo na huruma, na kwa upande ule mwingine alikuwa mwenye mkazo mwingi na imara; hata hivyo hakuwa mfidhuli au mkosa fadhili kwa mtu yeyote. Kikieleza juu ya “kipawa chake cha ajabu cha kustareheka pamoja na watu wa namna zote,” kitabu The Man From Nazareth kinasema: “Peupe na hali kadhalika faraghani yeye alishirikiana na wanaume na wanawake kwa usawa. Alihisi akiwa amestareheka sana alipokuwa na watoto wadogo wasio na mengi sana, na hata ni ajabu kwamba alihisi amestareheka sana akiwa pamoja na wanyonya-mali wenye kusumbuliwa na dhamiri kama Zakayo. Wanawake watunza-nyumba walio wastahiwa, kama Maria na Martha, wangeweza kuongea naye kwa kumtobolea mambo wazi, lakini malaya maarufu pia walimwendea kana kwamba wakiwa na uhakikisho wa kwamba angewaelewa na kuwaonyesha urafiki . . . Kutojali kwake mipaka iliyowatenga kando watu wa kikawaida ni moja ya sifa za utu wake.”

¹¹ Kutendea kila mtu kwa staha na ufikirio unaofaa ndiyo ishara ya mtu mwenye adabu kweli kweli, na ingekuwa vema sisi tuige Yesu Kristo katika jambo hili. Ndiyo, watu walio wengi huweza kuwa wenye staha kwa watu fulani, hasa wale walio katika vyeo vya juu kuliko wao. Lakini mara nyingi wao hujitenga mbali na wale wanaowafikiria kuwa wa chini au hata wa kiwango kimoja nao, wanahusiana nao kwa umbali na kuwa wafidhuli. Kwa njia fulani hiyo inaonekana kama inawapa hisia ya ukubwa zaidi na mamlaka. Lakini imesemwa vema kwamba “ufidhuli ni kisingizio cha mtu mnyonge kwamba ana nguvu.” Hivyo, Biblia inahimiza hivi: “Katika kuonyeshana heshima, iweni wa kwanza.” (Warumi 12:10, NW) Tukifanya yote tuwezayo kufuata ushauri huo, hatutakuwa mbali katika kuwa wenye adabu kuelekea watu wote, kama Yesu alivyokuwa.

12. Ni nini hasa maana ya fundisho la Yesu kuhusu mahusiano ya kibinadamu?

¹² Sifa hii ya mwelekeo chanya, yenye kutokeza nje-nje ili kufikia watu inawekewa kielelezo pia katika mafundisho ya Yesu, hasa katika ile inayoitwa Kanuni Bora Sana: “Basi yo yote myatakayo mtendewe na watu, nanyi watendeeni vivyo hivyo.” (Mathayo 7:12) Kwa kupendeza, katika kitabu Analects, kimoja cha Four Books (Vitabu Vinne) vya Confucius​—ambavyo kwa muda mrefu vimeitwa kipeo cha mwenendo wa kiadili katika Masharikio​—bwana-mkubwa aliulizwa na mmoja wa wanafunzi wake kama kulikuwako neno moja tu ambalo lingeweza kutumika kuwa kanuni ya mwenendo maishani. “Labda neno ‘kutendeana’ (shu) litatosha,” akajibu mwalimu, halafu akaongezea hivi: “Usiwatende wengine jambo ambalo hutaki wengine wakutende wewe.” Kwa kinyume, sisi tunaweza kuona kwa urahisi ubora mkubwa zaidi wa fundisho la Yesu. Kwa maana mahusiano ya uchangamfu, yenye ufurahishi mwingi, na ya kirafiki yanaweza kutokea wakati tu mtu anapochukua hatua ya kwanza ‘kutendea wengine’ lililo jema.

Adabu za Kikristo Zenye Kutegemea Upendo wa Kikristo

13, 14. (a) Ni jambo gani limeonwa hivi majuzi juu ya adabu za peupe? (b) Ni nini kinachosukuma upendezi wa sasa katika adabu na kanuni za maungwana?

¹³ Kwa sababu ukosefu wa adabu umeenea sana, leo hatua ya kurudisha mwenendo unaofaa inatajwa-tajwa. “Tulikuwa na maasi dhidi ya adabu katika miaka ya 60,” anasema Marjabelle Stewart, mwandikaji na mwalimu anayejulikana sana kuhusu habari hiyo, “lakini badiliko kubwa jipya linazirudisha. Watu wanakiri kwamba ni za maana na wanataka kujua ni nini viwango vya kijamii.” Huku kupendezwa upya na adabu kunaonyeshwa katika ongezeko kubwa la vitabu, majarida, safu za ushauri katika magazeti, na maonyesho ya maongezi ya televisheni kuhusu kila jambo tangu uma inayopasa kutumiwa kwenye mlo rasmi hadi jinsi ya kusema na mtu katika mahusiano ya leo ya kijamii na kijamaa ambayo yanatatanisha na kubadilika haraka sana.

¹⁴ Ingawa hivyo, ni kwa nini watu fulani wanazidi kuona uhitaji wa kuwa na adabu? “Katika jamii ya leo yenye mashindano,” anaeleza Stewart, “adabu ni njia ya kuendeleza maisha tu.” Ndiyo kusema, adabu zinaonwa kuwa njia ya kusaidia mtu aweze kuendelea na maisha na kupata mafanikio zaidi. Kwa hiyo watu wanasoma vitabu na kuhudhuria madarasa yanayohusu kanuni za maungwana ili wajifunze jinsi ya kuvaa kwa njia itakayoleta mafanikio, jinsi ya kufanya wengine wavutiwe nao, jinsi ya kukubaliwa barazani, na kadhalika.a Tatizo la yote haya ni kwamba adabu zimekuwa jambo la kufanywa kwa faida ya kibinafsi tu, kama kibandiko cha usoni ambacho mtu anavaa wakati wa mwigizo na kukivua uishapo. Kwa hiyo, si ajabu kwamba tunasikia tena na tena juu ya uhalifu wa kushtusha sana unaotendwa kiofisaa na watu wenye ‘malezi’ na ‘cheo’ bora zaidi.

15, 16. (a) Mtungaji mmoja wa habari zinazohusu adabu anasema nini juu ya “sheria zilizo bora zaidi za mwenendo”? (b) Ni jinsi gani 1 Wakorintho 13:4-7 inavyohusiana na adabu za kweli za Kikristo?

¹⁵ Hiyo ni tofauti sana na jinsi adabu zinavyopasa kuwa. Amy Vanderbilt, mtungaji wa kike anayestahiwa kuhusu habari hii, anaandika hivi katika kitabu chake New Complete Book of Etiquette: “Sheria zilizo bora zaidi za mwenendo zinapatikana katika Sura ya 13 ya Wakorintho wa Kwanza, ule usimulizi mrefu wa kupendeza uliotolewa na Mtakatifu Paulo kuhusu ufadhili. Sheria hizi hazihusiani hata kidogo na unadhifu wa kuvaa wala hazihusiani na adabu za kijuu-juu. Zinahusiana na hisia na mielekeo, hali ya kuonyesha fadhili, na ufikirio kwa wengine.”

¹⁶ Bila shaka, kile ambacho Amy Vanderbilt alimaanisha ni kifungu kilicho kwenye 1 Wakorintho 13:4-7, NW, ambapo Paulo anaeleza kirefu sehemu mbalimbali za upendo wa Kikristo. Fikiria matokeo ya mambo machache aliyotaja. Kwa kielelezo, mtu aliye ‘mstahimilivu na mfadhili’ hakika atakuwa mwenye saburi na staha katika kushughulika na wengine. “Haujiendeshi kwa kukosa ustahifu” ni njia nyingine ya kusema “hujiendesha kwa ustahifu,” na “ustahifu” unaelezwa kuwa ni “kujipatanisha na viwango vya hali inayopendeza, ufaaji, au ubora.” Hivyo, kama vile New Testament in Modern English ya J. B. Phillips inavyofasiri kifungu hiki kifupi, “Upendo una adabu.” Ni vigumu kuwazia mtu yeyote mwenye kudhihirisha upendo huo akichukuliwa kuwa mkosa adabu.

17. Adabu zetu ni kionyeshi cha nini?

¹⁷ Basi, ni wazi kwamba adabu za Kikristo zinahusiana na upendo wa Kikristo. Si njia ya kufikia lengo fulani tu wala si kitu cha kuvaliwa wakati tu mtu anapopata faida kwa kufanya hivyo. Bali, adabu zetu​—jinsi tunavyoshughulika na wengine, jinsi tunavyojichukua, tunavyojiendesha, na jinsi mwenendo wetu ulivyo kwa kawaida​—zinaonyesha kadiri ambayo tunawajali wengine na kina cha upendo wetu kwao. Kama sisi ni vijana au wazee, inatupasa tujitahidi kutii shauri la Biblia: “Mtu asitafute faida yake mwenyewe, bali ya mwenzake.” (1 Wakorintho 10:24) Hivyo, adabu za Kikristo, ambazo ni sehemu moja ya upendo wa Kikristo, ni alama ya kutambulisha wanafunzi wa kweli wa Yesu Kristo.​—Yohana 13:35.

Wenye Adabu Nyakati Zote

18. Inatupasa tuazimie kufanya nini tujapoona mambo yanayotuzunguka?

¹⁸ Kuhusu kizazi chetu, Yesu alitabiri kwamba “kwa sababu ya kuongezeka kwa kutokutii sheria upendo wa wengi zaidi utapoa.” (Mathayo 24:12, NW) Huku kupoa kwa upendo kunaonyeshwa wazi katika mwelekeo wa kutojali na kujijali binafsi kwa upande wa watu wengi sana leo. Hata hivyo, badala ya sisi kushawishika tutende kwa namna iyo hiyo ya kutojali, tunahitaji kuzingatia akilini shauri la Paulo: “Msimlipe mtu ovu kwa ovu. Angalieni [andaeni, NW] yaliyo mema machoni pa watu wote. Kama yamkini, kwa upande wenu, mkae katika amani na watu wote.” (Warumi 12:17, 18) Linapasa kuwa azimio letu kuwa wenye adabu nyakati zote, kama jitihada zetu zinathaminiwa au hazithaminiwi.​—Mathayo 5:43-47.

19. Adabu zetu zinaathirije sehemu zote za maisha?

¹⁹ Ndiyo, adabu za Kikristo ndio wonyesho asilia wa kinje-nje wa upendo na hangaikio ambalo sisi tunalo kwa wengine katika moyo wetu. Kama vile uneni wetu unavyofunua jinsi tulivyo kwa ndani, ndivyo adabu zetu pia zinavyoonyesha jinsi tunavyojali wengine au kama hatujali. (Mathayo 12:34, 35) Kwa kuwa ndivyo ilivyo, adabu zinapasa kuwa na fungu la maana katika sehemu zote za maisha yetu. Zinapasa kuwa njia ya maisha. Zinapasa kutumiwaje kwa ukamili zaidi? Adabu za Kikristo zinazofaa zinaweza kusitawishwaje kwa ukamili zaidi? Tutafikiria jambo hili katika makala inayofuata.

[Maelezo ya Chini]

Wewe Unaweza Kueleza?

◻ Kwa nini haishangazi kwamba adabu zinafifia?

◻ Ni nini baadhi ya visababishi vya ukosefu wa adabu?

◻ Ni jinsi gani adabu za Kikristo zilivyo tofauti na adabu na kanuni za maungwana ya ulimwengu?

◻ Kwa nini inatupasa tujitahidi kuwa wenye adabu nyakati zote?