Yesu Ajapo Katika Utukufu wa Ufalme
“Baadhi ya wale ambao wamesimama hapa . . . hawataonja kifo hata kidogo mpaka kwanza wamwone Mwana wa binadamu akija katika ufalme wake.”—MATHAYO 16:28.
1, 2. Ni nini kilichotukia punde baada ya Pentekoste 32 W.K., na kusudi la tukio hilo lilikuwa nini?
PUNDE baada ya Pentekoste 32 W.K., watatu kati ya mitume wa Yesu Kristo waliona ono la kustahili kukumbukwa. Kulingana na rekodi iliyopuliziwa, “Yesu alichukua pamoja naye Petro na Yakobo na Yohana ndugu yake akawaleta juu katika mlima ulioinuka sana wakiwa peke yao wenyewe. Naye akageuka umbo mbele yao.”—Mathayo 17:1, 2.
2 Ono la mgeuko-umbo lilikuja wakati wa maana sana. Yesu alikuwa ameanza kuwaambia wafuasi wake kwamba angeteseka na angekufa Yerusalemu, lakini waliona maneno yake kuwa magumu kuelewa. (Mathayo 16:21-23) Hilo ono liliimarisha imani ya mitume watatu wa Yesu likiwatayarisha kwa ajili ya kifo chake kilichokuwa kikija na pia kwa ajili ya ile miaka ya kazi ngumu na kutahiniwa ambayo kutaniko la Kikristo lingekabili. Je, sisi leo twaweza kujifunza jambo fulani kutokana na hilo ono? Ndiyo, kwa sababu mambo yaliyowakilishwa kimbele na hilo ono kwa kweli yanatukia wakati wetu.
3, 4. (a) Yesu alisema nini siku sita kabla ya mgeuko-umbo? (b) Fafanua yale yaliyotukia wakati wa mgeuko-umbo.
3 Siku sita kabla ya mgeuko-umbo, Yesu aliwaambia wafuasi wake hivi: “Mwana wa binadamu akusudiwa kuja katika utukufu wa Baba yake pamoja na malaika zake, na ndipo atakapomlipa kila mmoja kulingana na mwenendo wake.” Maneno hayo yangetimizwa kwenye “umalizio wa mfumo wa mambo.” Yesu aliendelea kutaarifu hivi: “Kwa kweli nawaambia nyinyi kwamba kuna baadhi ya wale ambao wamesimama hapa ambao hawataonja kifo hata kidogo mpaka kwanza wamwone Mwana wa binadamu akija katika ufalme wake.” (Mathayo 16:27, 28; 24:3; 25:31-34, 41; Danieli 12:4) Mgeuko-umbo ulitukia ukiwa utimizo wa maneno hayo ya mwisho.
4 Wale mitume watatu waliona nini hasa? Ufuatao ni ufafanuzi wa Luka wa hilo tukio: “[Yesu] alipokuwa akisali kuonekana kwa uso wake kukawa tofauti na vao lake likawa jeupe kwa kumeremeta. Pia, tazama! wanaume wawili walikuwa wakiongea naye, waliokuwa ni Musa na Eliya. Hawa walionekana wakiwa na utukufu nao wakaanza kuongea juu ya kuondoka kwake alikokusudiwa kutimiza Yerusalemu.” Kisha “wingu lilifanyika na kuanza kuwafunika kivuli [hao mitume]. Walipokuwa wakiingia katika wingu, wakawa wenye hofu. Na sauti ikaja kutoka katika lile wingu, ikisema: ‘Huyu ni Mwana wangu, yule ambaye amechaguliwa. Msikilizeni yeye.’”—Luka 9:29-31, 34, 35.
Imani Yaimarishwa
5. Mgeuko-umbo ulimwathirije mtume Petro?
5 Mtume Petro tayari alikuwa amemtambua Yesu kuwa “Kristo, Mwana wa Mungu aliye hai.” (Mathayo 16:16) Maneno ya Yehova kutoka mbinguni yalithibitisha utambulisho huo, na ono la kugeuka umbo kwa Yesu lilikuwa mwonjo wa kimbele wa kuja kwa Kristo katika nguvu na utukufu wa Ufalme, kuwahukumu wanadamu hatimaye. Miaka zaidi ya 30 baada ya mgeuko-umbo, Petro aliandika hivi: “Haikuwa kwa kufuata hadithi zisizo za kweli zilizotungwa kwa usanifu mwingi kwamba tuliwafahamisha nyinyi juu ya nguvu na kuwapo kwa Bwana wetu Yesu Kristo, lakini ilikuwa kwa kupata kuwa mashahidi wa kujionea fahari yake. Kwa maana alipokea kutoka kwa Mungu Baba heshima na utukufu, wakati maneno ya namna hii yalipopelekwa kwake kwa utukufu wenye fahari: ‘Huyu ni mwana wangu, mpendwa wangu, ambaye mimi mwenyewe nimemkubali.’ Ndiyo, maneno haya tuliyasikia yakipelekwa kutoka mbinguni tulipokuwa tungali pamoja naye katika mlima mtakatifu.”—2 Petro 1:16-18; 1 Petro 4:17.
6. Mambo yaliendeleaje baada ya mgeuko-umbo?
6 Leo, imani yetu inaimarishwa vilevile na yale yaliyoonwa na wale mitume watatu. Bila shaka, mambo yameendelea kutukia tangu 32 W.K. Mwaka uliofuata, Yesu alikufa, akafufuliwa, akipaa kwenda kwenye mkono wa kuume wa Baba yake. (Matendo 2:29-36) Kwenye Pentekoste ya mwaka huo, “Israeli [wapya] wa Mungu” walitokezwa, na kampeni ya kuhubiri ikaanza, ikianzia Yerusalemu na baadaye ikienea hadi miisho ya dunia. (Wagalatia 6:16; Matendo 1:8) Karibu mara hiyohiyo imani ya wafuasi wa Yesu ilitahiniwa. Mitume walikamatwa, wakapigwa vibaya sana kwa sababu walikataa kuacha kuhubiri. Punde si punde Stefano aliuawa kimakusudi. Kisha Yakobo, aliyekuwa shahidi wa kujionea mgeuko-umbo, aliuawa. (Matendo 5:17-40; 6:8–7:60; 12:1, 2) Hata hivyo, Petro na Yohana, walisalimika wakapata kumtumikia Yehova kwa uaminifu miaka mingi zaidi. Kwa hakika, kuelekea mwisho wa karne ya kwanza W.K., Yohana alirekodi maono mengine mafupi yaliyoonyesha Yesu akiwa katika utukufu wa kimbingu.—Ufunuo 1:12-20; 14:14; 19:11-16.
7. (a) Ono la mgeuko-umbo lilianza kutimizwa lini? (b) Yesu aliwalipa baadhi ya watu kulingana na mwenendo wao lini?
7 Tangu mwanzo wa “siku ya Bwana” mwaka wa 1914, mengi ya maono ya Yohana yametimizwa. (Ufunuo 1:10) Namna gani ‘kuja kwa Yesu katika utukufu wa Baba yake,’ kama vile kulivyowakilishwa kimbele na mgeuko-umbo? Ono hilo lilianza kutimizwa wakati wa kuzaliwa kwa Ufalme wa kimbingu wa Mungu mwaka wa 1914. Yesu, kama vile nyota ya mchana, alipozuka katika mazingira ya ulimwengu wote mzima akiwa Mfalme aliyeketishwa karibuni katika kiti cha ufalme, tendo hilo, kwa kitamathali, lilikuwa kupambazuka kwa siku mpya. (2 Petro 1:19; Ufunuo 11:15; 22:16) Je, Yesu alilipa baadhi ya watu kulingana na mwenendo wao wakati huo? Ndiyo. Kuna uthibitisho wenye nguvu kwamba punde baada ya hapo, ufufuo wa kimbingu wa Wakristo watiwa-mafuta ulianza.—2 Timotheo 4:8; Ufunuo 14:13.
8. Ni mambo gani yatakayoutia alama upeo wa utimizo wa ono la mgeuko-umbo?
8 Lakini, hivi karibuni Yesu atawasili “katika utukufu wake, na malaika wote pamoja naye” ili kuhukumu wanadamu wote. (Mathayo 25:31) Wakati huo, atajifunua katika utukufu wake wote wenye fahari na kumpa “kila mmoja” malipo ya haki kwa mwenendo wake. Wale wenye mfano wa kondoo watarithi uhai udumuo milele katika Ufalme uliotayarishwa kwa ajili yao, na wale wenye mfano wa mbuzi wataondoka kuingia katika “kukatiliwa-mbali kudumuko milele.” Huo utakuwa umalizio mtukufu kama nini wa utimizo wa ono la mgeuko-umbo!—Mathayo 25:34, 41, 46; Marko 8:38; 2 Wathesalonike 1:6-10.
Waandamani wa Yesu Waliotukuzwa
9. Je, twapaswa kutarajia Musa na Eliya kuwa pamoja na Yesu katika utimizo wa ono la mgeuko-umbo? Fafanua.
9 Yesu hakuwa peke yake katika ule mgeuko-umbo. Musa na Eliya walionwa pamoja naye. (Mathayo 17:2, 3) Je, walikuwapo kihalisi? La, kwa maana wanaume wote wawili walikuwa wamekufa zamani sana nao walikuwa wamelala usingizi mavumbini wakingojea ufufuo. (Mhubiri 9:5, 10; Waebrania 11:35) Je, wataonekana pamoja na Yesu ajapo katika utukufu wa kimbingu? La, kwa sababu Musa na Eliya waliishi kabla ya tumaini la kimbingu kufunguliwa kwa wanadamu. Watakuwa sehemu ya “ufufuo [wa kidunia] wa waadilifu.” (Matendo 24:15) Hivyo kuonekana kwao katika ono la mgeuko-umbo ni ufananisho. Wa nini?
10, 11. Eliya na Musa ni mifano ya nani katika vikao tofauti-tofauti?
10 Katika vikao vingine, Musa na Eliya ni mifano ya kiunabii. Akiwa mpatanishi wa agano la Sheria, Musa aliwakilisha kimbele Yesu, Mpatanishi wa agano jipya. (Kumbukumbu la Torati 18:18; Wagalatia 3:19; Waebrania 8:6) Eliya aliwakilisha kimbele Yohana Mbatizaji, mtangulizi wa Mesiya. (Mathayo 17:11-13) Zaidi, katika kikao cha Ufunuo sura ya 11, Musa na Eliya wanawakilisha kimbele mabaki watiwa-mafuta katika wakati wa mwisho. Twajuaje hivyo?
11 Fungua Ufunuo 11:1-6. Katika mstari wa 3 twasoma hivi: “Hakika nitasababisha mashahidi wangu wawili watoe unabii siku elfu moja mia mbili na sitini wakiwa wamevaa nguo ya gunia.” Unabii huo ulitimizwa kuhusu mabaki ya Wakristo watiwa-mafuta katika Vita ya Ulimwengu 1.a Kwa nini mashahidi wawili? Kwa sababu mabaki watiwa-mafuta hufanya kazi ambazo, kwa njia ya kiroho, ni kama zile za Musa na Eliya. Mistari ya 5 na 6 yaendelea kusema hivi: “Yeyote akitaka kuwadhuru [hao mashahidi wawili], moto watoka katika vinywa vyao na kumeza maadui wao; na ikitukia yeyote atake kuwadhuru, lazima auawe kwa namna hii. Hawa wana mamlaka ya kufunga mbingu ili kwamba mvua yoyote isinye siku za kutoa kwao unabii, nao wana mamlaka juu ya maji ili kuyageuza yawe damu na kuipiga dunia kwa kila namna ya tauni mara nyingi kadiri watakavyo.” Hivyo, twakumbushwa miujiza iliyofanywa na Eliya na Musa.—Hesabu 16:31-34; 1 Wafalme 17:1; 2 Wafalme 1:9-12.
12. Katika kikao cha mgeuko-umbo, Musa na Eliya ni mifano ya nani?
12 Basi, Musa na Eliya wanawakilisha kimbele nani katika kikao cha mgeuko-umbo? Luka asema kwamba walionekana pamoja na Yesu “wakiwa na utukufu.” (Luka 9:31) Kwa wazi, wanawakilisha kimbele Wakristo ambao wametiwa mafuta kwa roho takatifu wakiwa “warithi-washirika” pamoja na Yesu na ambao hivyo walipokea lile tumaini la ajabu la “kutukuzwa pamoja” naye. (Waroma 8:17) Watiwa-mafuta wanaofufuliwa watakuwa pamoja na Yesu ajapo katika utukufu wa Baba yake ili ‘kumlipa kila mmoja kulingana na mwenendo wake.’—Mathayo 16:27.
Mashahidi Kama Musa na Eliya
13. Ni mambo gani yanayowatia alama Musa na Eliya kuwa mifano ifaayo ya kiunabii ya warithi-washirika watiwa-mafuta wa Yesu wanaotukuzwa pamoja naye?
13 Kuna mambo ya kutokeza yanayowatia alama Musa na Eliya kuwa mifano ifaayo ya kiunabii ya warithi-washirika watiwa-mafuta wa Yesu. Musa na pia Eliya walitumikia wakiwa wasemaji wa Yehova kwa miaka mingi. Wote wawili walikabili hasira ya kisasi ya mtawala fulani. Wakati wa uhitaji, kila mmoja alitegemezwa na familia ya kigeni. Wote wawili walitolea wafalme unabii kwa ujasiri na walisimama imara dhidi ya manabii wasio wa kweli. Musa na pia Eliya waliona udhihirisho mbalimbali wa nguvu za Yehova juu ya Mlima Sinai (ulioitwa pia Horebu). Wote wawili waliweka rasmi waandamizi upande wa mashariki wa Yordani. Na siku za Musa (akiwa pamoja na Yoshua) na pia za Eliya (akiwa pamoja na Elisha) zilikuwa na idadi kubwa kupita zote ya miujiza, kando na ile iliyotukia maishani mwa Yesu.b
14. Watiwa-mafuta wametumikiaje wakiwa msemaji wa Yehova, kama Musa na Eliya?
14 Je, hayo yote hayatukumbushi Israeli wa Mungu? Bila shaka yanatukumbusha. Yesu aliwaambia wafuasi wake waaminifu hivi: “Nendeni mkafanye wanafunzi kutoka kwa watu wa mataifa yote, kuwabatiza katika jina la Baba na la Mwana na la roho takatifu, kuwafundisha kushika mambo yote ambayo mimi nimewaamuru nyinyi. Na, tazameni! mimi nipo pamoja nanyi siku zote hadi umalizio wa mfumo wa mambo.” (Mathayo 28:19, 20) Katika kutii maneno hayo, Wakristo watiwa-mafuta wametumikia wakiwa msemaji wa Yehova tangu Pentekoste 33 W.K. hadi sasa. Kama Musa na Eliya, wamekabili hasira ya kisasi ya watawala na wamewatolea ushahidi. Yesu aliwaambia mitume wake 12 hivi: “Mtaburutwa mbele ya magavana na wafalme kwa ajili yangu, kuwa ushahidi kwao na kwa mataifa.” (Mathayo 10:18) Maneno yake yametimizwa tena na tena katika historia ya kutaniko la Kikristo.—Matendo 25:6, 11, 12, 24-27; 26:3.
15, 16. Kuna ulinganifu gani mbalimbali kati ya watiwa-mafuta kwa upande mmoja na Musa na Eliya kwa upande mwingine katika jambo la (a) kuunga mkono kweli bila hofu? (b) katika kupokea msaada kutoka kwa wasio Waisraeli?
15 Zaidi, kama Musa na Eliya, Wakristo watiwa-mafuta wamekuwa bila hofu katika kuunga mkono kweli dhidi ya mambo ya kidini yasiyo ya kweli. Kumbuka jinsi Paulo alivyomshutumu yule nabii Myahudi asiye wa kweli Bar-Yesu, akafichua kwa busara lakini kwa uthabiti ukosefu wa kweli wa miungu ya Waathene. (Matendo 13:6-12; 17:16, 22-31) Pia, kumbuka kwamba katika nyakati za kisasa mabaki watiwa-mafuta wameifichua kwa ujasiri Jumuiya ya Wakristo na utoaji huo wa ushahidi umeitesa Jumuiya ya Wakristo.—Ufunuo 8:7-12.c
16 Musa alipoikimbia hasira ya kisasi ya Farao, alipata kimbilio nyumbani kwa asiye Mwisraeli, Reueli, aliyeitwa pia Yethro. Baadaye, Musa alipokea shauri la kitengenezo lenye thamani kutoka kwa Reueli, ambaye mwanaye Hobabu, aliongoza Israeli kupitia nyika.d (Kutoka 2:15-22; 18:5-27; Hesabu 10:29) Je, washiriki wa Israeli wa Mungu wamesaidiwa vivyo hivyo na watu mmoja-mmoja ambao si washiriki watiwa-mafuta wa Israeli wa Mungu? Ndiyo, wametegemezwa na “umati mkubwa” wa “kondoo wengine,” ambao wameonekana katika siku hizi za mwisho. (Ufunuo 7:9; Yohana 10:16; Isaya 61:5) Akitabiri ule utegemezo mchangamfu, wenye upendo, ambao “kondoo” hao wangewatolea ndugu zake watiwa-mafuta, Yesu aliwaambia hivi kiunabii: “Nilipata kuwa mwenye njaa nanyi mkanipa kitu cha kula; nilipatwa na kiu nanyi mkanipa kitu cha kunywa. Nilikuwa mgeni nanyi mkanipokea kwa ukaribishaji-wageni; uchi, nanyi mkanivisha. Nilishikwa na ugonjwa nanyi mkanitunza. Nilikuwa gerezani nanyi mkanijia. . . . Kwa kweli nawaambia nyinyi, Kwa kadiri ambayo mlimfanyia hilo mmoja wa wadogo zaidi sana wa ndugu zangu hawa, mlinifanyia mimi hilo.”—Mathayo 25:35-40.
17. Watiwa-mafuta walipatwaje na jambo lifananalo na lile lililompata Eliya juu ya Mlima Horebu?
17 Zaidi, Israeli wa Mungu walipatwa na jambo lifananalo na lile lililompata Eliya juu ya Mlima Horebu.e Kama vile Eliya wakati alipokuwa akikimbia kutoka kwa Malkia Yezebeli, wale mabaki watiwa-mafuta wenye hofu walifikiri kwamba kazi yao ilikuwa imekamilika mwishoni mwa Vita ya Ulimwengu 1. Kisha, sawa na Eliya pia, walimkabili Yehova, aliyekuwa amekuja ili kuhukumu yale matengenezo yaliyodai kuwa “nyumba ya Mungu.” (1 Petro 4:17; Malaki 3:1-3) Ilhali Jumuiya ya Wakristo ilipatikana kuwa imepungukiwa, mabaki watiwa-mafuta walitambuliwa kuwa “mtumwa mwaminifu na mwenye busara” nao wakawekwa rasmi juu ya mali zote za kidunia za Yesu. (Mathayo 24:45-47) Katika Horebu, Eliya alisikia “sauti ndogo, ya utulivu” iliyothibitika kuwa ya Yehova, ikimpa kazi zaidi ya kufanya. Katika kile kipindi cha kimya cha ile miaka ya baada ya vita, watumishi waaminifu wa Yehova watiwa-mafuta walisikia sauti yake kutoka kurasa za Biblia. Wao pia walifahamu kwamba walikuwa na utume wa kutimiza.—1 Wafalme 19:4, 9-18; Ufunuo 11:7-13.
18. Udhihirisho mbalimbali wenye kutokeza wa nguvu za Yehova umeelekezwaje kupitia Israeli wa Mungu?
18 Hatimaye, je, udhihirisho mbalimbali wenye kutokeza wa nguvu za Yehova umeelekezwa kupitia Israeli wa Mungu? Baada ya kifo cha Yesu, mitume walifanya miujiza mingi, lakini hiyo ilikoma hatua kwa hatua. (1 Wakorintho 13:8-13) Siku hizi, hatuoni miujiza kwa maana ya kimwili. Kwa upande mwingine, Yesu aliwaambia wafuasi wake hivi: “Kwa kweli kabisa mimi nawaambia nyinyi, Yeye ambaye hudhihirisha imani katika mimi, huyo pia atafanya kazi ambazo mimi hufanya; naye atafanya kazi kubwa zaidi ya hizi.” (Yohana 14:12) Hilo lilikuwa na utimizo wa kwanza wanafunzi wa Yesu walipokuwa wakihubiri habari njema kotekote katika Milki ya Roma wakati wa karne ya kwanza. (Waroma 10:18) Kazi kubwa hata zaidi zimefanywa leo huku mabaki watiwa-mafuta wakiwa wameongoza kuhubiriwa kwa habari njema “katika dunia yote inayokaliwa kwa ajili ya kuwa ushahidi kwa mataifa yote.” (Mathayo 24:14) Tokeo ni nini? Karne ya 20 imeshuhudia kukusanywa kwa idadi kubwa kupita zote ya watumishi waaminifu wa Yehova, waliojiweka wakfu, katika historia. (Ufunuo 5:9, 10; 7:9, 10) Ni uthibitisho mtukufu kama nini wa nguvu za Yehova!—Isaya 60:22.
Ndugu za Yesu Waja Katika Utukufu
19. Ndugu watiwa-mafuta wa Yesu wanaonwa pamoja naye katika utukufu lini?
19 Mabaki ya ndugu watiwa-mafuta wa Yesu wamalizapo mwendo wao wa kidunia, wanatukuzwa pamoja naye. (Waroma 2:6, 7; 1 Wakorintho 15:53; 1 Wathesalonike 4:14, 17) Hivyo wanapata kuwa wafalme na makuhani wasioweza kufa, katika Ufalme wa kimbingu. Wakiwa pamoja na Yesu, ndipo ‘watakapochunga watu kwa fimbo ya chuma hivi kwamba watavunjwa vipande-vipande kama vyombo vya udongo.’ (Ufunuo 2:27; 20:4-6; Zaburi 110:2, 5, 6) Wakiwa pamoja na Yesu, wataketi juu ya viti vya ufalme wakihukumu “yale makabila kumi na mawili ya Israeli.” (Mathayo 19:28) Uumbaji wenye kupiga kite umengojea kwa hamu matukio hayo ambayo ni sehemu ya “kufunuliwa kwa wana wa Mungu.”—Waroma 8:19-21; 2 Wathesalonike 1:6-8.
20. (a) Mgeuko-umbo uliimarisha imani ya Petro kuhusiana na tarajio jipi? (b) Mgeuko-umbo unaimarishaje Wakristo leo?
20 Paulo alisema juu ya kufunuliwa kwa Yesu katika “dhiki kubwa” alipoandika hivi: “Ajapo kutukuzwa kuhusiana na watakatifu wake na kuonwa kwa kustaajabiwa katika siku hiyo kuhusiana na wote wale waliodhihirisha imani.” (Mathayo 24:21; 2 Wathesalonike 1:10) Hilo ni tazamio tukufu kama nini kwa Petro, Yakobo, Yohana, na Wakristo wote watiwa-mafuta kwa roho! Mgeuko-umbo uliimarisha imani ya Petro. Kwa hakika, kusoma juu yao kwaimarisha imani yetu pia na kwatia nguvu uhakika wetu kwamba hivi karibuni Yesu ‘atamlipa kila mmoja kulingana na mwenendo wake.’ Wakristo waaminifu watiwa-mafuta ambao wamesalimika hadi siku hii wanaona uthibitisho wa uhakika wao kwamba watatukuzwa pamoja na Yesu. Imani ya kondoo wengine inaimarishwa katika ujuzi wa kwamba atawaokoa kupitia mwisho wa mfumo huu mwovu wa mambo kuingia katika ulimwengu mpya wenye utukufu. (Ufunuo 7:14) Ni kitia-moyo kilichoje cha kusimama imara hadi mwisho! Na ono hilo laweza kutufundisha mengi zaidi, kama tutakavyoona katika makala ifuatayo.
[Maelezo ya Chini]
a Ona vitabu “Let Your Name Be Sanctified,” ukurasa wa 313-314, na Ufunuo—Upeo Wao Mtukufu U Karibu!, ukurasa wa 164-165, vilivyochapishwa na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
b Kutoka 2:15-22; 3:1-6; 5:2; 7:8-13; 8:18; 19:16-19; Kumbukumbu la Torati 31:23; 1 Wafalme 17:8-16; 18:21-40; 19:1, 2, 8-18; 2 Wafalme 2:1-14.
d Ona kitabu You May Survive Armageddon Into God’s New World, kilichochapishwa na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., ukurasa wa 281-283.
e Ona “Let Your Name Be Sanctified,” ukurasa wa 317-320.
Je, Wakumbuka?
◻ Ni nani walioonekana pamoja na Yesu katika mgeuko-umbo?
◻ Imani ya mitume iliimarishwaje na mgeuko-umbo?
◻ Musa na Eliya walipoonekana “wakiwa na utukufu” pamoja na Yesu katika mgeuko-umbo, waliwakilisha nani?
◻ Kuna ulinganifu gani mbalimbali kati ya Musa na Eliya kwa upande mmoja na Israeli wa Mungu kwa upande mwingine?
[Picha katika ukurasa wa 10]
Ono la mgeuko-umbo limeimarisha imani ya Wakristo katika wakati uliopita na sasa