Endeleeni Kuishi Kama Watoto wa Mungu

“Kila mmoja asiyeendesha uadilifu hatokani na Mungu, wala yeye asiyependa ndugu yake.”—1 YOHANA 3:10, NW.

 1, 2. Tunapoendelea na funzo letu juu ya Yohana wa Kwanza, ni shauri gani la mtume tutakalofikiria?

YEHOVA ana jamaa ya ulimwengu mzima, na sasa wanadamu fulani ni sehemu yayo. Wao ni watoto wa Mungu. Lakini wanatofautianaje na wengine?

² Katika barua yake ya kwanza iliyoongozwa na Mungu, mtume Yohana anawatambulisha wanadamu hao wenye upendeleo sana. Pia anatoa mashauri yanayowasaidia waendelee kuishi kama watoto wa Mungu. Na yale anayosema yatafaidi mashahidi wote walio wakfu wa Yehova.

Upendo wa Mungu ni Mkubwa Kama Nini!

 3. Wengine wamefanywaje wakawa “watoto wa Mungu,” na ulimwengu unawaonaje?

³ Yohana analitaja tumaini la Wakristo wapakwa-mafuta. (Soma 1 Yohana 3:1-3, NW.) Yehova ameonyesha upendo mkubwa kama nini kwa kuwachukua wawe wana wa kiroho wa kulelewa, akiwafanya “watoto wa Mungu”! (Warumi 5:8-10) “Ulimwengu”—jamii ya kibinadamu isiyo na uadilifu—hauna roho ya kimungu, shabaha, na matumaini waliyo nayo. Jamii hiyo ya kilimwengu inachukia Kristo na wafuasi wake na hivyo Baba pia. (Yohana 15:17-25) Kwa hiyo ulimwengu huenda ukawa unawajua wapakwa-mafuta kama watu mmoja mmoja lakini si kama watoto wa Mungu kwa sababu “huo haujapata kujua” Yehova.—1 Wakorintho 2:14.

 4. Kila mtu aliye na tumaini la uzima wa kimbingu anapaswa kufanya nini?

⁴ Sasa hivi, wapakwa-mafuta ni watoto wa Mungu. “Lakini,” anasema Yohana, “bado haijadhihirishwa tutakuwa nini” baada ya kufa tukiwa waaminifu na kufufuliwa kwenye uzima wa kimbingu kwa kuwa na miili ya kiroho. (Wafilipi 3:20, 21) Lakini, wakati Mungu ‘atakapodhihirishwa,’ wao watakuwa “kama yeye” na ‘watamwona sawasawa na vile alivyo,’ akiwa “Yehova yule Roho.” (2 Wakorintho 3:17, 18, NW ) Kila mtu mwenye “tumaini hilo” la uzima wa kimbingu anapaswa kusukumwa na moyo ajisafishe “sawa na vile huyo [Yehova] alivyo safi.” Ingawa wapakwa-mafuta ni wasiokamilika sasa, wanapaswa kuwa wakiishi maisha safi zinazopatana na tumaini lao la kumwona yule Mungu msafi, aliye mtakatifu katika makao ya kimbingu.—Zaburi 99:5, 9; 2 Wakorintho 7:1, NW.

Jizoeze Uadilifu

 5, 6. Kila mtu anayezoea dhambi anafanya nini kulingana na maoni ya Mungu, lakini ikoje kwa habari ya wale wanaobaki “katika muungano pamoja na” Yesu Kristo?

⁵ Kuishi kama watoto wa Mungu kunamaanisha pia kufanya yaliyo ya uadilifu. (Soma 1 Yohana 3:4, 5, NW.) “Kila mtu anayezoea dhambi anazoea ukosefu wa kutii sheria pia” kulingana na maoni ya Yehova, ambaye sheria zake mtenda dhambi anavunja. (Isaya 33:22; Yakobo 4:12) “Dhambi [yote] ni ukosefu wa kutii sheria,” kuhalifu sheria za Mungu. Kuzoea dhambi ni kinyume cha roho ya Kikristo, nasi tunashukuru kwamba Yesu Kristo “alidhihirishwa” akiwa mwanadamu “ili aondoe dhambi zetu.” Kwa kuwa “hamna dhambi ndani yake,” yeye aliweza kumtolea Mungu ile dhabihu moja tu iliyo ya kuridhisha kabisa ya kulipia dhambi.—Isaya 53:11, 12; Waebrania 7:26-28; 1 Petro 2:22-25.

⁶ “Kila mmoja anayebaki katika muungano pamoja naye [Mwana] hazoei dhambi.” (Soma 1 Yohana 3:6, NW) Kwa kuwa sisi si wakamilifu, huenda tukafanya kitendo cha dhambi nyakati nyingine. Lakini kutenda dhambi si zoea kwa wale wanaobaki katika muungano pamoja na Mwana na kwa hiyo, katika muungano pamoja na Baba. Wazoeaji dhambi ‘hawajaona’ Yesu kwa jicho la imani wala wenye kawaida ya kutenda dhambi kama waasi-imani ‘hawamjui wala hawamthamini Kristo kuwa ndiye “Mwana-kondoo wa Mungu” mwenye kulipia dhambi.—Yohana 1:36.

 7, 8. Kulingana na 1 Yohana 3:7, 8, mzoeaji wa kukusudia wa dhambi anatokana na nani, lakini Mwana wa Mungu “alidhihirishwa” afanye nini katika habari hii?

⁷ Yohana anatoa onyo dhidi ya kupotezwa. (Soma 1 Yohana 3:7, 8, NW.) “Mtu ye yote asiwapoteze,” anasema mtume, akiongeza hivi: “Yeye anayeendesha uadilifu [kwa kushika sheria ya Mungu] ni mwadilifu, sawa na huyo [Yesu Kristo] alivyo mwadilifu.” Udhambi wetu unatuzuia tusiwe waadilifu kwa kipimo kimoja na yule aliye Kielelezo Kikuu. Lakini kwa fadhili zisizostahilika za Yehova, wafuasi wapakwa-mafuta wa Yesu wanaweza sasa kuendelea kuishi wakiwa watoto wa Mungu.

⁸ Mzoeaji wa kukusudia wa dhambi “anatokana na Ibilisi,” ambaye amekuwa akitenda dhambi “tangu mwanzo” wa kazi yake ya maisha ya uasi dhidi ya Yehova. Lakini Mwana wa Mungu “alidhihirishwa” ili “avunje-vunje” “kazi” za Shetani za kuendeleza dhambi na uovu. Hiyo inatia ndani kuyaharibu matokeo ya kifo kilichotokana na Adamu kwa upatanisho wa dhambi kupitia Kristo na ufufuo wa wale walio katika Sheoli (Hadesi), na pia kupondwa kwa kichwa cha Shetani. (Mwanzo 3:15; 1 Wakorintho 15:26) Kwa sasa, acheni sisi, mabaki wapakwa-mafuta na ule “mkutano mkubwa,” tujilinde tusizoee dhambi na ukosefu wa uadilifu.

Shika Sheria za Mungu

 9. Ni katika maana gani Mkristo wa kweli “hawezi kuzoea dhambi,” na kwa sababu gani iko hivyo?

⁹ Halafu Yohana anatofautisha kati ya watoto wa Mungu na wale wa Ibilisi. (Soma 1 Yohana 3:9-12, NW.) Kila mtu “aliyetoka kwa Mungu haendeshi dhambi,” au haifanyi iwe zoea. “Mbegu ya uzazi” ya Yehova, au roho takatifu inayompa mtu “uzaliwa mpya” kwenye tumaini la kimbingu, inabaki ndani ya mtu huyo isipokuwa kama anapinga na hivyo) ‘anahuzunisha’ ile roho, hivi kwamba Mungu anaiondoa. (1 Petro 1:3, 4,18, 19, 23; Waefeso 4:30, NW ) Ili kubaki akiwa mmoja wa watoto wa Mungu, Mkristo aliyezaliwa kwa roho “hawezi kuzoea dhambi.” Akiwa “uumbaji mpya,” wenye “utu mpya,” anajitahidi kupinga dhambi. Yeye ‘amekimbia kutoka ufisadi ulio katika ulimwengu kupitia tamaa,’ na katika moyo wake hamna tamaa ya kuwa mtenda makosa mwenye kawaida hiyo.—2 Wakorintho 5:16, 17; Wakolosai 3:5-11; 2 Petro 1:4, NW.

10. Ni njia gani moja ya kutofautisha kati ya watoto wa Mungu na wale wa Ibilisi?

¹⁰ Njia moja ya kutofautisha kati ya watoto Mungu na wale wa Ibilisi ni hii: “Kila mmoja asiyeendesha uadilifu hatokani na Mungu.” Ukosefu wa uadilifu unaonekana sana katika watoto wa Ibilisi hivi kwamba wao “hawalali kama hawajafanya ubaya, na usingizi wao wamepokonywa kama hawajafanya mtu fulani ajikwae,” na hivyo ndivyo waasi-imani wangependa kuwatenda Wakristo washikaminifu.—Mithali 4:14-16, NW.

11. (a) Ni njia gani nyingine ya kutambua wale ambao si watoto wa Mungu? (b) Kufikiria mwendo uliofuatwa na Kaini kutusukume tufanye nini?

¹¹ “Wala yeye [hatokani na Mungu] asiyependa ndugu yake.” Kwa kweli, “ujumbe” ambao tumesikia “tangu pale mwanzo” wa maisha yetu tukiwa Mashahidi wa Yehova ni kwamba ‘inatupasa sisi tuwe na upendo mtu kwa mwenzake.” (Yohana 13:34) Kwa hiyo sisi “si kama Kaini,” aliyeonyesha kwamba yeye “alitokana na yule mwovu” kwa ‘kuchinja ndugu yake’ kwa njia yenye jeuri iliyo tabia ya Shetani yule mwuaji. (Mwanzo 4:2-10; Yohana 8:44) Kaini alimchinja Abeli “kwa sababu kazi zake mwenyewe zilikuwa mbovu, lakini zile za ndugu yake zilikuwa za uadilifu.” Kwa uhakika, kufikiria mwendo wa Kaini kunapasa kutuongoze tujilinde tusiwe na chuki kama hiyo juu ya ndugu zetu wa kiroho.

Penda “Kwa Tendo na Ukweli”

12. ‘Tunajuaje kwamba sisi tumepita kutoka kifoni tukaja uzimani,’ na hiyo ina maana gani?

¹² Kama tungefuata Kaini, tungekuwa wafu kiroho. (Soma 1 Yohana 3:13-15, NW.) Yeye alimchukia sana ndugu yake hata akamwua, nasi hatushangai kwamba ulimwengu unatuchukia sisi vivyo hivyo, kwa maana Yesu alitabiri jambo hilo. (Marko 13:13) Lakini “sisi tunajua [au tuna uhakika kwamba] tumekwisha kupita kutoka kifo [cha kiroho] tukaja kwenye uzima [wa milele], kwa sababu sisi tunapenda akina ndugu,” mashahidi wenzetu wa Yehova. Kwa sababu ya upendo huo wa kidugu, pamoja na kuamini Kristo, sisi si ‘wafu’ tena katika makosa na dhambi, bali Mungu ametuinua kutoka kwenye laana Yake, nasi tumeinuliwa kutoka kifo cha kiroho, tukapewa tumaini la uzima wa milele. (Yohana 5:24; Waefeso 2:1-7, NW ) Waasi-imani wasio na upendo hawana tumaini kama hilo, kwa maana “yeye asiyependa anabaki katika kifo [cha kiroho].”

13. Ikiwa sisi tunachukia ndugu yetu, kwa sababu gani inatupasa tufikirie jambo hilo katika sala?

¹³ Kwa kweli, “kila mmoja anayechukia ndugu yake ni mwuaji.” Huenda asimwue kimwili (kama wakati ambao Kaini aliua Abeli kwa sababu ya kijicho na chuki), lakini mchukiaji huyo angependelea kwamba ndugu yake wa kiroho asiwe hai. Kwa kuwa Yehova anasoma moyo, mchukiaji huyo anakuwa katika hali ya laana. (Mithali 21:2; Linganisha Mathayo 5:21, 22.) Hakuna “mwuaji” wa namna hiyo asiyetubu, au mchukiaji mwamini mwenzake, “aliye na uzima wa milele ukibaki katika yeye.” Kwa hiyo ikiwa sisi tunachukia Shahidi mwenzetu ye yote kwa siri, je, hatupaswi tusali ili tupate msaada wa Yehova tubadili roho yetu iwe ile ya upendo wa kidugu?

14. Ni kwa kadiri gani sisi tunaombwa tuonyeshe upendo wa kidugu?

¹⁴ Ili tuendelee kuishi tukiwa watoto wa Mungu, ni lazima tuonyeshe upendo wa kidugu kwa maneno na matendo. (Soma 1 Yohana 3:16-18, NW.) Jambo hilo linapasa liwezekane, kwa maana “sisi tumepata kujua upendo, kwa sababu huyo [Yesu Kristo] alitoa nafsi yake [au, “uhai”] kwa ajili yetu.” Kwa kuwa Yesu alionyesha upendo kufikia kadiri hiyo, inatupasa tuonyeshe upendo kama huo wenye kuongozwa na kanuni (Kigiriki, aga’pe) kwa waamini wenzetu. Kwa mfano, katika nyakati za mateso, “sisi tuko chini ya wajibu wa kutoa nafsi zetu kwa ajili ya ndugu zetu,” kama vile Priska na Akila ‘walivyokuwa tayari hata kukatwa kichwa kwa ajili ya maisha ya mtume Paulo,—Warumi 16:3, 4; Yohana 15:12, 13, NW.

15. Ikiwa ndugu ana uhitaji na sisi tuna “njia za ulimwengu huu za kutegemeza maisha,” upendo unatutaka tufanye nini?

¹⁵ Kama sisi tungetoa maisha zetu kwa ajili ya ndugu zetu, inatupasa tuwe na nia ya kuwafanyia mambo yasiyotudai sana hivyo. Tuseme kwamba sisi tuna “njia za ulimwengu huu za kutegemeza maisha”—pesa, chakula, mavazi, na vitu kama hivyo, ambavyo ulimwengu unafanya iwezekane kuvipata. Tunaweza ‘kuona’ ndugu mwenye uhitaji, si kuona kijuu-juu tu bali kuikodolea macho hali hiyo. Shida yake inaweza kufanya tufungue “mlango” wa “huruma nyororo” zetu, au maoni yaliyo ndani zaidi. Namna gani tukiufunga kwa nguvu nyingi “mlango” huo kwa kuacha uchoyo usukume kando kusudio letu la kumsaidia? Hapo basi, “ni kwa njia gani upendo wa Mungu” unabaki ndani yetu? Haitoshi kuongea tu juu ya upendo wa kidugu. Kama watoto wa Mungu, ni lazima tuudhihirishe “kwa tendo na ukweli.” Kwa mfano, ikiwa ndugu ana njaa kali, anachohitaji ni chakula, si maneno matupu.—Yakobo 2:14-17.

Mioyo Isiyotulaumu

16. (a) Ni kwa njia gani Mungu ni “mkuu kuliko mioyo yetu”? (b) Kulingana na Yohana, kwa sababu gani Yehova anajibu sala zetu?

¹⁶ Halafu Yohana anaonyesha mambo ya kuhakikisha kwamba sisi ni watoto wa Yehova. (Soma 1 Yohana 3:19-24, NW.) “Sisi tutajua kwamba tunatokana na ukweli” wala si watu wa kutekwa na udanganyifu wa waasi-imani “kwa jambo hili”—uhakika wa kwamba tunaonyesha upendo wa kidugu. Hivyo sisi tunahakikishia mioyo yetu” mbele za Mungu. (Zaburi 119:11, NW ) Ikiwa mioyo yetu inatulaumu, labda kwa sababu tunajisikia kwamba hatukuonyesha waabudu wenzetu upendo wa kutosha, kumbuka, “Mungu ni mkubwa kuliko mioyo yetu na anajua mambo yote.” Yeye ni mwenye rehema kwa sababu anaijua ‘shauku yetu ya upendo usio wa kinafiki,’ pigano letu dhidi ya dhambi, na jitihada zetu za kuishi kwa njia inayompendeza yeye. (1 Petro 1:22, NW; Zaburi 103:10-14) “Ikiwa mioyo yetu haitulaumu” kwa sababu kuna vitendo vinavyothibitisha upendo wetu wa kidugu, na hatuna hatia ya dhambi zilizofichwa, “tuna uhuru wa kusema kuelekea Mungu” katika sala. (Zaburi 19:12) Naye anajibu sala zetu “kwa sababu sisi tunashika amri zake na kufanya mambo yanayopendeza katika macho yake.”

17. “Amri” ya Mungu inatia ndani matakwa gani mawili?

¹⁷ Ikiwa tunatazamia sala zetu zijibiwe, ni lazima sisi tushike “amri” za Mungu zinazohusu matakwa haya mawili: (1) Ni lazima tuwe na imani katika “jina” la Yesu, tuukubali ukombozi na kuitambua mamlaka yake aliyopewa na Mungu. (Wafilipi 2:9-11) (2) Ni lazima pia ‘tuwe tukipendana’ sawa na vile Yesu alivyoamuru. (Yohana 15:12, 17, NW ) Kwa uhakika, mtu ye yote aliye na imani katika jina la Kristo anapaswa apende wote wanaojizoeza imani hiyo.

18. Tunajuaje kwamba Yehova ‘anabaki katika muungano pamoja na sisi’?

¹⁸ Mtu anayeshika amri za Mungu “anabaki katika muungano pamoja naye” katika umoja na Yehova. (Linganisha Yohana 17:20, 21.) Lakini ‘tunapataje maarifa’ kwamba Mungu ‘anabaki katika umoja pamoja nasi’? Tunajua hilo ‘kwa sababu ya roho takatifu ambayo alitupa sisi. ‘ Kuwa na roho takatifu ya Mungu na uwezo wa kuonyesha matunda yayo, kutia na upendo wa kidugu, kunathibitisha kwamba sisi tumo katika muungano pamoja na Yehova.—Wagalatia 5:22, 23.

Jihadhari!

19, 20. Kwa sababu gani ‘tuzijaribu semi zilizoongozwa kwa roho,’ naye Yohana anatoa msaada gani kuhusiana na jambo hili?

¹⁹ Halafu Yohana anaonyesha jinsi ambavyo ni lazima tujihadhari. (Soma 1 Yohana 4:1, NW.) Haitupasi tuamini kila roho, au “usemi ulioongozwa kwa roho” bali ‘tujaribu semi zilizoongozwa kwa roho tuone kama zimetokana na Mungu.’ Kwa sababu gani? “Kwa sababu manabii wengi wa uwongo wameenda wakaingia katika ulimwengu.” Angalau wengine wa walimu hao wadanganyifu wakati huo walikuwa wakisafiri-safiri, wakishirikiana na makundi mbalimbali, na kujaribu ‘kuwavuta hao wanafunzi wawaandamie wao.’ (Matendo 20:29, 30; 2 Yohana 7) Kwa hiyo waaminifu walihitaji kujihadhari.

²⁰ Wakristo fulani wa karne ya kwanza walikuwa na ‘utambuzi wa semi zilizoongozwa kwa roho,’ hiyo ikiwa ni zawadi ya kimuujiza ya kani ya utendaji ya Mungu ambayo kwa wazi iliwawezesha kujua kama semi zilizoongozwa kwa roho zilitokana na Yehova. (1 Wakorintho 12:4, 10, NW.) Lakini onyo la Yohana linaelekea kuwa lenye kutumika kwa Wakristo kwa ujumla na ni lenye msaada leo wakati ambapo waasi-imani wanajaribu kupindua imani ya Mashahidi wa Yehova. Ingawa ile zawadi ya roho ya ‘kutambua semi zilizoongozwa na roho’ imekwisha kupita, maneno ya Yohana yanatoa njia ya kujua kama walimu wanaongozwa na roho ya Mungu au ni mavutano ya kishetani.

21. Njia moja ya kujaribu “semi zilizoongozwa kwa roho” ilikuwa nini?

²¹ Angalia njia moja ya kujaribu. (Soma 1 Yohana 4:2, 3, NW.) “Kila usemi ambao umeongozwa kwa roho unaokiri kwamba Yesu Kristo amekwisha kuja katika mwili watokana na Mungu.” Sisi tunakiri kwamba Yesu aliishi wakati mmoja akiwa mwanadamu naye ni Mwana wa Mungu, na imani yetu inatusukuma tufundishe wengine kweli hizo. (Mathayo 3:16, 17; 17:5; 20:28; 28:19, 20) “Lakini kila usemi ulioongozwa kwa roho ambao haumkiri Yesu hautokani na Mungu.” Bali, “huo ni ule usemi ulioongozwa kwa roho wa mpinga Kristo” ulio dhidi ya Kristo na dhidi ya mafundisho ya Kimaandiko yanayomhusu. Kwa wazi, Yohana na mitume wale wengine walikuwa wameonya kwamba “ule usemi ulioongozwa kwa roho ya mpinga Kristo” ungekuja. (2 Wakorintho 11:3, 4; 2 Petro 2:1) Kwa kuwa walimu wa uwongo wakati huo walikuwa tisho kwa Wakristo wa kweli, Yohana angeweza kusema, “tayari yumo katika ulimwengu.”

22. Ni njia gani nyingine ya kujaribu “semi zilizoongozwa kwa roho”?

²² Njia nyingine ya kujaribu “semi zilizoongozwa kwa roho” ni kuangalia ni nani anayezisikiliza. (Soma 1 Yohana 4:4-6, NW.) Sisi tulio watumishi wa Yehova ‘tumeshinda,’ au tukawazidi nguvu, walimu wa uwongo, tukayalemea majaribio yao yakituvuta tuache ukweli wa Mungu. Ushindi huo wa kiroho unawezekana kwa sababu Mungu, ambaye yumo “katika muungano pamoja na” Wakristo washikamanifu, “ni mkuu kuliko yeye [Ibilisi] aliye katika muungano pamoja na ulimwengu,” au jamii ya kibinadamu isiyo na uadilifu. (2 Wakorintho 4:4) Kwa sababu waasi-imani “wanatokana na ulimwengu” na wana roho yao mbovu, “wananena mambo yanayotokana na ulimwengu na ulimwengu unawasikiliza wao.” Kwa kuwa sisi tuna roho ya Yehova, tunaweza kugundua hali isiyo ya kiroho ya “semi [zao] zilizoongozwa kwa roho” na basi tunaweza kuzikataa.

23. Ni nani wanaotusikiliza sisi na kutambua kwamba tunaongozwa na roho ya Mungu?

²³ Lakini tunajua kwamba “sisi tunatokana na Mungu” kwa sababu “yeye anayepata maarifa ya kumjua Mungu anatusikiliza sisi.” Watu wenye mfano wa kondoo wanatambua kwamba sisi tunafundisha ukweli unaotegemea Neno la Mungu. (Linganisha Yohana 10:4, 5, 16, 26, 27.) Bila shaka, “yeye asiyetokana na Mungu hatusikilizi sisi.” Manabii au walimu wa uwongo hawakumsikiliza Yohana, wala hawakusikiliza wengine “waliotokana na Mungu” wenye kutolea watu maagizo timamu ya kiroho. Kwa hiyo “hivyo ndivyo sisi tunavyoangalia ule usemi Wa ukweli ulioongozwa kwa roho na ule usemi wa makosa ulioongozwa kwa roho.” Sisi tulio jamaa ya waabudu wa Yehova tunanena ile “lugha iliyo safi’ ya ukweli wa Kimaandiko unaoandaliwa kupitia kwa tengenezo la Mungu. (Sefania 3:9) Na kutokana na yale tunayosema, inaonekana wazi kwa watu wenye mfano wa kondoo kwamba sisi tunaongozwa na roho takatifu ya Mungu.

24. Sasa Yohana ataonyesha jambo gani?

²⁴ Kufikia hapo, Yohana ameonyesha matakwa fulani ya msingi ambayo ni lazima tutimize ikiwa tutaendelea kuishi tukiwa watoto wa Mungu. Sasa yeye ataonyesha ni kwa sababu gani ni lazima sisi tuonyeshe sikuzote upendo na imani.

Jibu Lako ni Nini?

◻ Wengine wanafanywaje wawe “watoto wa Mungu”?

◻ Tunaweza kutofautishaje kati ya watoto wa Mungu na wale wa Ibilisi?

◻ Kufikiria mwendo uliofuatwa na Kaini kutusukume tufanye nini?

◻ Ni kwa kadiri gani inatupasa tuonyeshe upendo wa kidugu?

◻ “Semi zilizoongozwa kwa roho” zinaweza kujaribiwaje?

[Picha katika ukurasa wa 18]

Kufikiria mwendo uliofuatwa na Kaini unapasa utusukume tujihadhari tusichukie ye yote wa ndugu zetu

[Picha katika ukurasa wa 20]

Waabudu wa Yehova wanainena “lugha iliyo safi” ya ukweli wa Kimaandiko unaoandaliwa kupitia tengenezo la Mungu