Sura ya 19

Kukua Pamoja Katika Upendo

WAKATI walipoandikia Wakristo wenzao, mitume wa Yesu Kristo walitaja uhitaji wa watu mmoja-mmoja kukua si katika ujuzi sahihi tu bali pia katika upendo. Msingi wa jambo hilo ulikuwa ule upendo ulioonyeshwa na Mungu mwenyewe na ule upendo wa kujidhabihu wa Kristo, ambaye walijitahidi kufuata hatua zake. (Yn. 13:34, 35; Efe. 4:15, 16; 5:1, 2; Flp. 1:9; 1 Yoh. 4:7-10) Walikuwa udugu, na waliposaidiana mmoja na mwenzake, vifungo vya upendo vilipata kuwa vyenye nguvu hata zaidi.

Wakati njaa ilipotokeza magumu ya kiuchumi kwa akina ndugu katika Yudea, Wakristo katika Siria na katika Ugiriki walishiriki mali zao ili kuwasaidia. (Mdo. 11:27-30; Rum. 15:26) Wakati baadhi yao waliponyanyaswa, mateso waliyopata yalihisiwa sana na Wakristo wengine, nao walitafuta kutoa usaidizi.—1 Kor. 12:26; Ebr. 13:3.

Bila shaka, wanadamu wote wana uwezo wa kupenda, na wengine mbali na Wakristo hushiriki katika vitendo vya fadhili za kibinadamu. Lakini watu katika ulimwengu wa Kiroma walitambua kwamba ule upendo ulioonyeshwa na Wakristo ulikuwa tofauti. Tertuliano, aliyekuwa amekuwa stadi wa sheria katika Roma, alinukuu maneno ya watu wa ulimwengu wa Roma kuhusu Wakristo, akisema: “‘Tazama,’ wao husema, ‘jinsi wanavyopendana mmoja na mwenzake . . . na jinsi walivyo tayari kufa kwa ajili ya mmoja na mwenzake.’” (Apology, 39, 7) John Hurst, katika kitabu chake History of the Christian Church (Buku 1, ukurasa 146), husimulia kwamba watu katika Kartheji na Aleksandria la kale, wakati wa vipindi vya ugonjwa wa kipuku, waliwafukuza kutoka mbele yao wale waliougua na kuvua kutoka kwa miili ya wenye kufa chochote kilichokuwa chenye thamani. Kwa kutofautisha, yeye aripoti, Wakristo katika sehemu hizo walishiriki mali zao, wakatunza wagonjwa, na kuzika wafu.

Je, Mashahidi wa Yehova katika nyakati za kisasa hushiriki katika kazi ambazo huonyesha hangaiko kama hilo kwa hali njema ya wengine? Ikiwa ndivyo, hizo hufanywa na watu mmoja-mmoja tu wachache waliotawanyika, au je, tengenezo kwa ujumla hutia moyo na kuunga mkono jitihada kama hizo?

Msaada Wenye Upendo Katika Makutaniko ya Mahali

Miongoni mwa Mashahidi wa Yehova, utunzaji wa mayatima na wajane kutanikoni, pamoja na waaminifu wowote wapatwao na msiba mkali, huonwa kuwa sehemu ya ibada yao. (Yak. 1:27; 2:15-17; 1 Yoh. 3:17, 18) Kwa kawaida serikali za kilimwengu hufanya maandalizi ya hospitali, makao kwa wazee-wazee, na mipango ya misaada ya kijamii kwa watu wasioajiriwa kazi katika jumuiya kwa ujumla, na Mashahidi wa Yehova huunga mkono mipango hiyo kwa kulipa kodi zao kwa kudhamiria. Hata hivyo, wakitambua kwamba Ufalme wa Mungu tu ndio uwezao kutatua matatizo ya wanadamu kwa njia ya kudumu, Mashahidi wa Yehova hujitoa wenyewe na mali zao kwanza kabisa ili kufundisha wengine juu ya ufalme huo. Huo ni utumishi muhimu ambao hakuna serikali ya kibinadamu inayouandaa.

Katika makutaniko zaidi ya 69,000 ya Mashahidi wa Yehova ulimwenguni pote, mahitaji ya pekee ambayo hutokea kwa sababu ya uzee na udhaifu wa watu mmoja-mmoja hushughulikiwa kwa kawaida na watu mmoja-mmoja. Kama inavyoonyeshwa kwenye 1 Timotheo 5:4, 8, daraka hilo hukalia kwanza kabisa kila Mkristo kutunza wale wa nyumba yake mwenyewe. Watoto, wajukuu, au wengine wa jamaa ya karibu huonyesha upendo wa Kikristo kwa kuandaa usaidizi kwa wazee-wazee na wenye udhaifu. Makutaniko ya Mashahidi wa Yehova hayadhoofishi hisi hii ya kuwa na daraka kwa kujitwalia wajibu mbalimbali wa familia. Hata hivyo, ikiwa hakuna washiriki wa familia wa karibu, au ikiwa wale wenye daraka hawawezi hata kidogo kubeba mzigo huo peke yao, wengine katika kutaniko huja kuwasaidia kwa upendo. Ikihitajiwa, kutaniko kwa ujumla laweza kufanya uandalizi wa usaidizi fulani kwa ndugu au dada mwenye uhitaji ambaye ana rekodi ndefu ya utumishi wa uaminifu.—1 Tim. 5:3-10.

Kushughulikia mahitaji hayo hakuachiwi nasibu. Kwenye vipindi vya Shule ya Huduma ya Ufalme, ambayo wazee wamehudhuria kwa kurudiarudia tangu 1959, wajibu wao mbele za Mungu kuhusiana na jambo hilo wakiwa wachungaji wa kundi umefikiriwa kipekee mara nyingi. (Ebr. 13:1, 16) Si kwamba hawakujua uhitaji huo kabla ya hapo. Kwa kielelezo, katika 1911, msaada wa vitu vya kimwili uliandaliwa na Kutaniko la Oldham katika Lancashire, Uingereza, kwa wale miongoni mwao waliokuwa wakikabili matatizo makali ya kiuchumi. Hata hivyo, tangu hapo tengenezo la duniani pote limekua, idadi ya wale wenye kupatwa na matatizo makali imeongezeka, na Mashahidi wa Yehova wamezidi kujua juu ya yale ambayo Biblia huonyesha wapaswa kufanya katika hali hizo. Hasa katika miaka ya majuzi, madaraka ya kila Mkristo kuelekea wale miongoni mwao wenye mahitaji ya pekee—wazee-wazee, wenye udhaifu, familia zenye mzazi mmoja, na wale walio na magumu ya kiuchumi—yamezungumzwa na makutaniko yote kwenye mikutano yao.a

Hangaikio ambalo Mashahidi mmoja-mmoja huonyesha kwa wengine huwa zaidi ya kusema, “mkaote moto na kushiba.” Wao binafsi huonyesha hangaikio lenye upendo. (Yak. 2:15, 16) Fikiria vielelezo vichache.

Wakati mwanamke mmoja kijana Msweden, mmoja wa Mashahidi wa Yehova, alipougua ugonjwa wa meningitis (wa ngozi inayofunika ubongo) alipokuwa akitembelea Ugiriki katika 1986, alipata pia kuona yanayomaanishwa na kuwa na ndugu na dada Wakristo katika nchi nyingi. Baba yake katika Sweden alijulishwa. Mara hiyo aliwasiliana na mzee katika kutaniko la Mashahidi wa Yehova la kwao Sweden na, kupitia yeye, akawasiliana na Shahidi katika Ugiriki. Mpaka dada huyo alipoweza kurudi Sweden majuma matatu baadaye, marafiki hao wapya wa Shahidi huyo kijana katika Ugiriki hawakumwacha kamwe bila mtu wa kumhudumia.

Vivyo hivyo, wakati Shahidi mmoja mzee-mzee, aliyekuwa mjane wa kiume katika Wallaceburg, Ontario, Kanada, alipohitaji usaidizi, familia moja aliyokuwa amesaidia kiroho ilionyesha uthamini kwa kumfanya sehemu ya familia. Miaka michache baadaye wakati walipohamia Barry’s Bay, alienda pamoja nao. Aliishi nao, naye alitunzwa nao kwa upendo kwa miaka 19, mpaka alipokufa katika 1990.

Katika New York City, wenzi wa ndoa Mashahidi walitunza mwanamume mmoja mzee-mzee aliyekuwa akihudhuria mikutano katika Jumba la Ufalme lao, wakafanya hivyo kwa miaka kama 15, mpaka alipokufa katika 1986. Alipougua ugonjwa wa ghafula, walimnunulia vitu dukani, wakamfanyia kazi ya usafi, wakampikia, na kumfulia nguo. Walimtendea kana kwamba alikuwa baba yao wenyewe.

Mahitaji ya aina nyingine yanapewa uangalifu wa upendo pia. Wenzi wa ndoa Mashahidi katika Marekani waliuza nyumba yao na kuhamia Montana ili kusaidia kutaniko huko. Hata hivyo, baada ya wakati, matatizo mazito ya afya yalitokea, ndugu huyo akafutwa kazi, na fedha zao zikaisha. Wangeiishije? Ndugu huyo alisali kwa Yehova apate msaada. Alipokuwa akimaliza kusali, Shahidi mwenzi alibisha mlango. Walienda nje pamoja kunywa kahawa. Ndugu huyo aliporudi, alipata meza ya jikoni imejaa vyakula na vitu vingine. Pamoja na vitu hivyo ilikuwako bahasha mlimokuwa fedha na taarifa iliyosema hivi: “Kutoka kwa ndugu na dada zenu, wawapendao sana sana.” Kutaniko lilikuwa limepata kujua uhitaji wao, nao wote walikuwa wameshiriki kuutimiza. Kwa kuguswa sana moyo na upendo wao, yeye na mke wake hawangeweza kujizuia wasitoe machozi na kumshukuru Yehova, ambaye kielelezo chake cha upendo husukuma watumishi wake.

Hangaikio lenye ukarimu ambalo Mashahidi wa Yehova huonyesha wale miongoni mwao ambao hupatwa na uhitaji limepata kujulikana sana. Nyakati nyingine, wadanganyi wamejifaidi nalo. Hivyo Mashahidi wamelazimika kujifunza kuwa wenye hadhari, na wakati huohuo kutokandamiza tamaa yao ya kusaidia wastahilio.

Wakati Vita Inapoacha Watu Wakiwa Maskini

Katika sehemu nyingi za dunia, watu wameachwa katika umaskini kama tokeo la vita. Mashirika ya kupunguza shida hujaribu kuandaa msaada, lakini mara nyingi mfumo wayo wa kutenda hufanya kazi polepole. Mashahidi wa Yehova hawachukui maoni ya kwamba kazi ifanywayo na mashirika hayo huwaondolea daraka kuelekea ndugu zao Wakristo katika maeneo hayo. Wanapopata kujua kwamba ndugu zao wana uhitaji, wao ‘hawawazuilii hao huruma zao’ bali mara hiyo wao hufanya wawezayo kuwaletea kitulizo.—1 Yoh. 3:17, 18.

Wakati wa Vita ya Ulimwengu 2, hata ndani ya nchi zilizokuwa zimesongwa sana na upungufu mbalimbali, Mashahidi katika sehemu za mashambani waliokuwa wangali wana ugavi wa chakula waliushiriki na wale ndugu wasiokuwa katika hali nzuri majijini. Katika Uholanzi hilo lilifanywa katika hali ya hatari kubwa kwa sababu ya vizuizi vikali vilivyowekwa na Wanazi. Alipokuwa katika shughuli kama hiyo ya kupeleka vitulizo katika pindi moja, Gerrit Böhmermann alikuwa akiongoza kikundi cha akina ndugu wakiendesha baiskeli za usafirishaji zilizokuwa zimepakiwa vyakula vilivyofunikwa kwa vyandarua. Ghafula wakaja kwenye kituo cha ukaguzi katika jiji la Alkmaar. “Hakukuwa na la kufanya ila kumtumaini Yehova,” akasema Gerrit. Bila kupunguza sana mwendo, alipaaza sauti kwa ofisa: “Wo ist Amsterdam?” (Njia ni ipi ya kwenda Amsterdam?) Yule ofisa akaenda kando na kuelekeza mbele huku akipaaza sauti: “Geradeaus!” (Moja kwa moja, mbele!) “Danke schön!” (Asante!) lilikuwa ndilo jibu la Gerrit huku msafara wote wa baiskeli za usafirishaji ukipita kwa mwendo wa kasi kabisa na umati wenye kushangaa ukitazama. Katika pindi nyingine, Mashahidi walifaulu kuletea ndugu zao katika Amsterdam shehena nzima ya viazi kwa njia ya mashua.

Mlemle ndani ya kambi za mateso katika Ulaya, roho hiyo ilionyeshwa na Mashahidi wa Yehova. Alipokuwa amefungwa katika kambi moja karibu na Amersfoort, Uholanzi, kijana mmoja wa miaka 17 alipoteza uzani mpaka akawa mifupa mitupu. Lakini katika miaka ya baadaye, hakusahau kamwe kwamba baada ya kulazimishwa kufanya mazoezi katika mvua yenye kunya mpaka katikati ya usiku kisha kunyimwa chakula, Shahidi mmoja kutoka sehemu nyingine ya kambi aliweza kumfikia na kutia kipande cha mkate mkononi mwake. Na katika kambi ya mateso ya Mauthausen katika Austria, Shahidi mmoja ambaye mgawo wake ulimtaka kwenda kutoka sehemu moja ya kambi hadi nyingine alihatirisha maisha yake mara nyingi kwa kuchukua chakula ambacho Mashahidi walikuwa wameokoa kutoka vipimo vyao vidogo kupelekea Mashahidi wengine ambao walikuwa wakinyimwa chakula zaidi.

Kufuatia vita, Mashahidi wa Yehova walioibuka kutoka magereza na kambi za mateso za Ujerumani hawakuwa na chochote ila lile vazi la gereza walilokuwa wamevaa. Mali za wengi wasiokuwa gerezani zilikuwa zimeharibiwa kabisa. Chakula, nguo, na mafuta vilikuwa vichache katika sehemu kubwa ya Ulaya. Upesi Mashahidi wa Yehova katika nchi hizo walipanga kitengenezo mikutano ya kutaniko na kuanza kusaidia wengine kiroho kwa kushiriki pamoja nao habari njema za Ufalme wa Mungu. Lakini wao wenyewe walihitaji msaada katika njia nyinginezo. Wengi wao walikuwa dhaifu sana kutokana na njaa hivi kwamba mara nyingi walizimia wakati wa mikutano.

Hiyo ilikuwa hali ambayo Mashahidi hawakuwa wametangulia kukabili kwa kadiri kubwa jinsi hiyo. Hata hivyo, mwezi uleule ambao vita ilikwisha kirasmi katika eneo la Pasifiki, Mashahidi wa Yehova walifanya mkusanyiko wa pekee katika Cleveland, Ohio, ambao katika huo walizungumza kuhusu jambo lililohitaji kufanywa ili kuandaa kitulizo kwa ajili ya ndugu zao Wakristo katika nchi zilizoharibiwa na vita na jinsi ya kutekeleza jambo hilo. Ile hotuba yenye kuchangamsha moyo “Zawadi Yake Isiyoelezeka,” iliyotolewa na F. W. Franz, ilitoa shauri la Kimaandiko ambalo lilitimiza kabisa mahitaji ya hali hiyo.b

Katika muda wa majuma machache, mara tu usafiri katika eneo hilo uliporuhusiwa, N. H. Knorr, msimamizi wa Watch Tower Society, na M. G. Henschel walisafiri kwenda Ulaya ili kujionea wenyewe hali. Hata kabla ya kuondoka ili waanze safari hiyo mipango ya msaada ilikuwa imeanzishwa.

Shehena za mapema zilisafirishwa kutoka Uswisi na Sweden. Shehena zaidi zilifuata kutoka Kanada, Marekani, na nchi nyinginezo. Ijapokuwa idadi ya Mashahidi katika nchi ambazo zilikuwa katika hali ya kuweza kuandaa msaada kama huo wakati ule ilikuwa karibu 85,000, walijichukulia daraka la kupeleka nguo na chakula kwa Mashahidi wenzao katika Austria, Bulgaria, Chekoslovakia, China, Denmark, Filipino, Finland, Hungaria, Italia, Norway, Poland, Rumania, Ubelgiji, Ufaransa, Ugiriki, Uholanzi, Uingereza na Ujerumani. Hiyo haikuwa jitihada ya pindi moja. Shehena za msaada ziliendelea kwa miaka miwili na nusu. Kati ya Januari 1946 na Agosti 1948, walipeleka kilo 479,114 za nguo, jozi 124,110 za viatu, na kilo 326,081 za chakula zikiwa zawadi kwa Mashahidi wenzao. Hapana zozote za fedha hizo zilizotumiwa kwa ajili ya gharama za usimamizi. Kazi ya kupanga kulingana na aina na kupakia ilifanywa na wenye kujitolea wasiolipwa. Fedha zilizochangwa zote zilitumiwa kusaidia watu ambao zilikusudiwa.

Bila shaka, uhitaji wa kitulizo kwa wakimbizi na kwa wengine walioachwa na vita wakiwa maskini haukukoma huko nyuma katika miaka ya 1940. Kumekuwako mamia ya vita tangu 1945. Na hangaikio lilelile lenye upendo limeendelea kuonyeshwa na Mashahidi wa Yehova. Hangaikio hilo lilionyeshwa katika na baada ya ile vita ya Biafra katika Nigeria, tokea 1967 hadi 1970. Msaada kama huo uliandaliwa katika Msumbiji wakati wa miaka ya 1980.

Katika Liberia pia, kulikuwa njaa kuu ikiwa tokeo la vita iliyoanza katika 1989. Watu walipokuwa wakikimbia, ua wa Watch Tower katika Monrovia ulijaa mamia ya wakimbizi. Mashahidi walishiriki pamoja na majirani wasio Mashahidi chakula chochote kilichopatikana humo, na pia maji kutoka kisimani. Kisha, mara tu hali ziliporuhusu, ugavi zaidi wa msaada ukaja kutoka kwa Mashahidi katika Sierra Leone na Côte d’Ivoire katika Afrika Magharibi, Uholanzi na Italia katika Ulaya, na Marekani.

Kwa mara nyingine tena, katika 1990, baada ya vita katika Lebanoni kuacha sehemu za Beirut zikionekana kama kwamba zimepigwa na tetemeko la dunia, wazee miongoni mwa Mashahidi wa Yehova walipanga halmashauri ya kushughulikia utoaji wa kitulizo cha dharura ili kutoa msaada uliohitajiwa kwa akina ndugu. Hawakuwajibika kuuliza wenye kujitolea waje; kila siku wengi walitoa msaada wao.

Wakati wa pindi ya msukosuko mkubwa wa kisiasa na kiuchumi katika Ulaya, Mashahidi wa Yehova katika Austria, Chekoslovakia, Hungaria, na Yugoslavia walipelekea ndugu zao Wakristo katika Rumania tani zaidi ya 70 za vitu vyenye kuhitajiwa katika 1990.

Hiyo ilifuatwa na shughuli zaidi za kutoa vitulizo katika Ulaya Mashariki. Baraza Linaloongoza liliomba ofisi ya tawi ya Watch Tower Society katika Denmark kupanga utolewaji wa vitulizo kwa ajili ya Mashahidi wenye uhitaji katika Ukrainia. Makutaniko yalijulishwa nayo yalikuwa na hamu ya kushiriki. Katika Desemba 18, 1991, malori makubwa matano na mawili madogo yakiendeshwa na Mashahidi wenye kujitolea yalifika Lviv yakiwa na tani 22 za ugavi—wonyesho wa hangaikio lenye upendo kwa ndugu zao Wakristo. Msaada ukiendelea kuingia katika mwaka wa 1992, shehena ziliwasili pia kutoka kwa Mashahidi katika Austria—zaidi ya tani 100 za chakula na nguo. Ugavi zaidi ulipelekwa kutoka kwa Mashahidi katika Uholanzi—kwanza tani 26 za chakula, kisha msafara wa malori 11 yakiwa na nguo, kisha chakula zaidi ili kukabiliana na uhitaji wenye kuendelea. Wapokeaji walishukuru Mungu nao walimtegemea awape hekima katika kutumia vitu walivyokuwa wameandaliwa. Waliungana katika sala kabla ya kupakua malori hayo, na tena wakati kazi ilipokuwa imekwisha fanywa. Shehena nyingine kubwa za vitulizo zilipelekwa na Mashahidi katika Italia, Finland, Sweden, na Uswisi. Wakati yote hayo yalipokuwa yakiendelea, hali zenye msukosuko miongoni mwa jamhuri zilizojumuika hapo kwanza kufanyiza Yugoslavia zilitokeza uhitaji huko. Ugavi wa chakula, nguo, na dawa ulipelekwa pia katika eneo hilo. Wakati uleule, Mashahidi katika majiji huko walifungua makao yao ili kutunza wale ambao makao yao yalikuwa yameharibiwa.

Nyakati nyingine wale wanaohitaji msaada haraka sana huwa wako sehemu za pekee za mbali, na hali yao haijulikani sana. Ndivyo ilivyokuwa kwa familia 35 za Mashahidi wa Yehova katika Guatemala. Vijiji vyao vilikuwa vimevamiwa na vikundi vyenye kupigana. Wakati walipoweza kurudi hatimaye katika 1989, walihitaji msaada ili kujenga upya. Ili kuongezea msaada uliotolewa na serikali kwa wenye kurudi, ofisi ya tawi ya Watch Tower Society iliunda halmashauri ya dharura ili kusaidia familia hizo za Mashahidi, na Mashahidi wengine kama 500 kutoka makutaniko 50 walijitolea kusaidia kazi ya kujenga upya.

Kuna hali nyingine ambazo pia huingiza watu katika uhitaji mkubwa pasipo wao wenyewe kuwa na kosa. Matetemeko ya dunia, vimbunga, na mafuriko hutukia mara nyingi. Yasemekana kwamba, kwa wastani, ulimwengu hupigwa na misiba mikubwa zaidi ya 25 kila mwaka.

Wakati Kani za Asili Zinapopiga Vikali

Wakati dharura mbalimbali zenye kuathiri Mashahidi wa Yehova zinapotokea kwa sababu ya misiba, hatua za mara hiyo huchukuliwa ili kuandaa usaidizi unaohitajiwa. Wazee wenyeji wamejifunza kwamba wakabiliwapo na hali kama hizo, wapaswa kujitahidi kwa bidii kuwasiliana na kila mmoja katika kutaniko. Ofisi ya tawi ya Watch Tower Society ambayo husimamia kazi ya Ufalme katika eneo hilo hukagua hali bila kukawia kisha hutoa ripoti kwa makao makuu ya ulimwengu. Msaada zaidi unapohitajiwa kuliko ule unaoweza kuandaliwa na mahali hapo, mipango iliyoratibiwa kwa uangalifu hufanywa, nyakati nyingine hata kwa kadiri ya kimataifa. Lengo si kujaribu kuinua hali ya maisha ya wale walioathiriwa bali kuwasaidia wapate mahitaji ya lazima ya maisha kama yale waliyozoea kuwa nayo.

Ripoti tu juu ya msiba katika televisheni yatosha kusukuma Mashahidi wengi wapigie simu wazee wenye daraka katika eneo hilo ili kutoa utumishi wao au kuandaa fedha au vifaa. Huenda wengine wakapeleka fedha kwenye ofisi ya tawi au kwenye makao makuu ya ulimwengu ili zitumiwe kwa makusudi ya kutoa kitulizo. Wanajua kwamba msaada wahitajiwa, nao wanataka kushiriki. Kunapokuwa na uhitaji mkubwa zaidi, Watch Tower Society yaweza kujulisha akina ndugu katika eneo fulani ili waweze kusaidia kadiri wawezavyo. Halmashauri ya kushughulikia utoaji wa kitulizo huundwa ili kuratibu shughuli za mambo katika eneo lenye msiba.

Hivyo, wakati sehemu iliyo kubwa ya Managua, Nikaragua, ilipopigwa na tetemeko la dunia katika Desemba 1972, waangalizi wa makutaniko ya Mashahidi wa Yehova katika eneo hilo walikutana katika muda wa saa chache ili kuratibu jitihada zao. Ukaguzi wa mara hiyo ulifanywa kwa habari ya hali njema ya kila Shahidi jijini. Siku iyo hiyo ugavi wa vitulizo ulianza kuwasili kutoka makutaniko ya karibu; kisha upesi ukatoka Kosta Rika, Honduras, na El Salvador. Vituo 14 vya kugawanyia vitulizo vilianzishwa katika viunga vya Managua. Fedha na ugavi kutoka kwa Mashahidi katika sehemu nyingi za dunia vilielekezwa kuingia Nikaragua kupitia makao makuu ya kimataifa ya Watch Tower Society. Chakula na ugavi mwingine (kutia mishumaa, viberiti, na sabuni) viligawanywa kulingana na ukubwa wa kila familia, kila familia ikipewa ugavi wa siku saba. Kwenye upeo wa shughuli hizo, watu 5,000 hivi—Mashahidi, familia zao, na watu wa ukoo waliokuwa wakikaa nao—walikuwa wakipewa chakula. Shughuli hizo za kutoa msaada ziliendelea kwa miezi kumi. Walipoona yaliyokuwa yakifanywa, mashirika ya serikali pamoja na Shirika la Msalaba Mwekundu pia walitoa chakula, mahema, na ugavi mwingine ulioweza kupatikana.

Katika 1986, wakati milipuko ya volkano ilipolazimisha kuhamishwa kwa watu kama 10,000 kutoka kisiwa cha Izu-Oshima, karibu na pwani ya Japani, mashua zenye kubeba wakimbizi zililakiwa na Mashahidi wa Yehova ambao walitafuta ndugu zao za kiroho kwa bidii-nyendelevu. Mhamishwa mmoja alisema: “Tulipoondoka Oshima, sisi wenyewe hatukujua tulikokuwa tukienda.” Mambo yote yalikuwa yametukia haraka sana. “Hata hivyo, tulipokuwa tukishuka kutoka mashuani, tuliona ishara ikisema, ‘Mashahidi wa Yehova.’ . . . Machozi yakatoka machoni pa mke wangu kwa kushindwa na hisia za utulizo wa kupata ndugu zetu wakitulaki gatini.” Baada ya kuona jinsi wahamishwa Mashahidi walivyotunzwa, si wakati wa kuwasili tu bali pia na baada ya hapo, hata watu ambao walikuwa hapo kwanza wamewalaani walisema: “Mlifanya vema kushikamana na dini hiyo.”

Kila jitihada hufanywa na Mashahidi kupeleka msaada katika maeneo yenye misiba upesi iwezekanavyo. Katika 1970, wakati Peru ilipopigwa na tetemeko la dunia lililo baya zaidi katika historia yayo, fedha za kitulizo cha dharura zilipelekwa haraka kutoka makao makuu ya ulimwengu katika New York, na tani 15 za nguo zikafuata. Hata hivyo kabla ya shehena hiyo kufika, Mashahidi walikuwa wameendesha msafara wa magari yakiwa na ugavi wa vitulizo katika maeneo ambayo majiji na vijiji vilikuwa vimeharibiwa, wakifanya hivyo katika muda wa saa chache baada ya barabara kufunguliwa. Kwa kuendelea katika siku na majuma yaliyofuata, waliandalia vikundi mbalimbali vilivyo juu katika milima Andes msaada uliohitajiwa kimwili na kiroho. Na, katika 1980, wakati sehemu za Italia zilipotikiswa na tetemeko la dunia kali wakati wa jioni ya Novemba 23, ugavi wa kwanza wa malori yaliyojaa shehena uliopelekwa na Mashahidi uliwasili siku iliyofuata katika eneo lililopatwa na pigo. Mara hiyo walitengeneza jiko lao wenyewe, ambapo kutoka hapo chakula kilichopikwa na akina dada kiligawanywa kila siku. Mtazamaji mmoja wa kazi ya kutoa vitulizo katika kisiwa kimoja cha Karibea alisema hivi: “Mashahidi walifanya kazi haraka zaidi ya serikali.” Labda hiyo ni kweli nyakati nyingine, lakini hakika Mashahidi wa Yehova huthamini msaada wa maofisa ambao hurahisisha jitihada zao za kufikia haraka maeneo kama hayo yenye msiba.

Wakati wa pindi ya njaa kuu katika Angola katika 1990, ilipata kujulikana kwamba Mashahidi huko walikuwa katika uhitaji mkubwa wa chakula na nguo. Hata hivyo, kuwafikia kungekuwa tatizo kwa sababu Mashahidi wa Yehova walikuwa wamepigwa marufuku kwa miaka mingi katika nchi hiyo. Hata hivyo, ndugu zao Wakristo katika Afrika Kusini walipakia tani 25 za ugavi wa vitulizo katika lori. Wakiwa njiani walitembelea ubalozi wa Angola nao wakapewa ruhusa wavuke mpaka. Ili wafikie akina ndugu, ilikuwa lazima wapite vizuizi 30 vya barabarani vya kijeshi, na mahali ambapo daraja lilikuwa limelipuliwa, iliwalazimu kuvuka mto uliofurika kupitia kivukio cha muda kilichokuwa kimejengwa mahali palo. Yajapokuwa hayo yote, shehena yote ilifikishwa salama.

Katika nyakati za msiba, mengi zaidi hufanywa kuliko tu kusafirisha ugavi wa vitulizo kwenye eneo. Wakati milipuko na moto vilipoteketeza eneo moja katika kiunga cha Jiji la Mexico katika 1984, Mashahidi waliwasili upesi ili kuandaa msaada. Lakini Mashahidi wengi katika eneo hilo hawangeweza kujulikana walikokuwa, hivyo wazee walipanga jitihada ya kutafuta kwa utaratibu ili kujua mahali kila mmoja aliko. Baadhi yao walikuwa wametawanyika hadi maeneo mengine. Hata hivyo, wazee waliendelea mpaka walipojua mahali wote waliko. Usaidizi ulitolewa kulingana na kilichohitajiwa. Katika kisa cha dada mmoja ambaye mume na mwana wake walikuwa wamekufa, hiyo ilihusu kushughulikia mipango ya maziko na kisha kuandaa utegemezo kamili, kimwili na kiroho, kwa ajili ya dada huyo na watoto wake waliobaki.

Msaada unaohitajiwa mara nyingi ni zaidi ya ugavi wa kitiba, milo michache, na nguo fulani. Katika 1989 tufani moja iliharibu kabisa makao 117 ya Mashahidi katika Guadeloupe na kuharibu sana makao mengine 300. Mashahidi wa Yehova katika Martinique wakaja upesi kuwasaidia; kisha Mashahidi katika Ufaransa walisafirisha tani zaidi ya 100 za vifaa vya ujenzi vikiwa zawadi ili kuwasaidia. Katika kisiwa cha St. Croix, wakati Shahidi mmoja aliyekuwa amepoteza kao lake alipowaambia wafanyakazi wenzake kwamba Mashahidi wenzake walikuwa wakija kutoka Puerto Riko kusaidia, walisema: “Hawatakufanyia lolote. Wewe ni mweusi, si Mhispania kama wao.” Lo! ulikuwa mshangao kama nini kwa wafanyakazi hao wenzi wakati upesi dada huyo alipokuwa na nyumba mpya kabisa! Kufuatia tetemeko la dunia katika Kosta Rika katika 1991, Mashahidi wenyeji na wenye kujitolea wa kimataifa walifanya kazi pamoja ili kusaidia Mashahidi wenzao katika eneo lenye msiba. Bila kutazamia kulipwa chochote, walijenga upya makao 31 na Majumba ya Ufalme 5 na kurekebisha mengine. Watazamaji walisema: ‘Vikundi vingine husema juu ya upendo; nyinyi mwauonyesha.’

Njia zenye matokeo ambazo kwazo jitihada za kutoa kitulizo zimetekelezwa na Mashahidi wa Yehova mara nyingi hushangaza watazamaji. Katika California, Marekani, katika 1986, ukingo kwenye Mto Yuba ulibomoka nayo maji ya furiko yakalazimisha makumi ya maelfu ya watu kuyaacha makao yao. Wazee Wakristo katika eneo hilo waliwasiliana na makao makuu katika New York, nayo halmashauri ya kushughulikia utoaji wa kitulizo ikaundwa. Mara tu maji yalipoanza kupungua, mamia ya wenye kujitolea walikuwa tayari kufanya kazi. Kabla ya mashirika ya kilimwengu ya kutoa msaada hayajaweza kuanza, makao ya Mashahidi yalikuwa tayari yakirekebishwa. Kwa nini waliweza kutenda kwa haraka hivyo?

Jambo kuu lilikuwa ule moyo wa kupenda wa Mashahidi wa kujitolea mara hiyo bila malipo, pamoja na kutoa kwao upaji wa vifaa vyenye kuhitajiwa. Jambo jingine lilikuwa kwamba walikuwa na ujuzi katika kupanga na kufanya kazi pamoja, kwa kuwa wao hufanya hivyo kwa ukawaida ili kuendesha mikusanyiko yao na kujenga Majumba ya Ufalme mapya. Jambo jingine muhimu ni kwamba wamefikiria sana yale ambayo Biblia humaanisha wakati inaposema, “Iweni na upendo wenye juhudi nyingi.”—1 Pet. 4:8, NW.

Michango ambayo hutolewa ili kutimiza mahitaji hayo mara nyingi hutoka kwa watu mmoja-mmoja ambao wana vitu vichache sana wao wenyewe. Kama vile barua zao zenye kuandamana mara nyingi husema: ‘Zawadi hii ni ndogo, lakini moyo wetu wote waendea dada na ndugu zetu.’ ‘Tamaa yangu ni kupeleka zaidi, lakini kile ambacho Yehova ameniruhusu niwe nacho nataka kushiriki.’ Kama Wakristo wa karne ya kwanza katika Makedonia, wao huomba kwa bidii wapewe pendeleo la kushiriki katika kuandaa mahitaji ya lazima ya maisha kwa wale ambao wamekuwa wahitaji. (2 Kor. 8:1-4) Wakati Wakorea zaidi ya 200,000 walipoachwa bila makao kama tokeo la furiko katika 1984, Mashahidi wa Yehova katika Jamhuri ya Korea waliitikia kwa ukarimu sana hivi kwamba ofisi ya tawi ililazimika kujulisha kwamba msaada zaidi haukuhitajiwa.

Watazamaji wanaweza kuona kwa urahisi kwamba jambo fulani zaidi ya hisi za kuwa na daraka au ubinadamu wa kawaida huchochea Mashahidi. Wao kwelikweli wapenda ndugu na dada zao Wakristo.

Kuongezea kutunza mahitaji ya kimwili, Mashahidi wa Yehova hutoa uangalifu wa pekee kwa mahitaji ya kiroho ya ndugu zao katika maeneo yenye msiba. Mipango hufanywa vivyo hivyo upesi kwa kadiri iwezekanayo ili mikutano ya kutaniko ianze tena. Katika Ugiriki, katika 1986, hema kubwa ilihitajiwa nje ya jiji la Kalamata litumiwe kama Jumba la Ufalme, na mengine madogo kwenye sehemu mbalimbali kwa ajili ya Mafunzo ya Kitabu ya Kutaniko katikati ya juma. Vivyo hivyo, baada ya mahitaji ya kimwili ya waokokaji wa poromoko la tope lenye kuharibu sana katika Armero, Kolombia, katika 1985, yalipokuwa yameshughulikiwa, fedha zilizobaki zilitumiwa kujenga Majumba ya Ufalme mapya kwa ajili ya makutaniko matatu katika eneo hilo.

Hata wakati kazi kama hiyo ya kujenga tena inapokuwa ikiendelea, Mashahidi wa Yehova huendelea kufariji wengine kwa majibu yenye kutosheleza ambayo Neno la Mungu hutoa kwa maswali yao juu ya kusudi la uhai, sababu ya misiba na kifo, na tumaini la wakati ujao.

Jitihada za kutoa kitulizo za Mashahidi hazikusudiwi kutosheleza mahitaji ya kimwili ya kila mtu katika eneo lenye msiba. Kulingana na Wagalatia 6:10 (NW) hizo hukusudiwa kwanza kabisa kwa ajili ya ‘wale ambao katika imani ni jamaa zetu.’ Wakati uo huo, wao husaidia kwa furaha wengine kadiri wawezavyo. Kwa kielelezo, wamefanya hivyo, wakati walipokuwa wakiandaa chakula kwa ajili ya waliopatwa na maafa ya tetemeko la dunia katika Italia. Katika Marekani, walipokuwa wakisaidia waliopatwa na maafa ya furiko na tufani, wamesafisha na kurekebisha pia makao ya majirani wa Mashahidi wenye kusumbuka. Waulizwapo kwa nini wangefanya matendo kama hayo ya fadhili kwa watu wasiowajua, wao hujibu tu kwamba wao wanapenda majirani wao. (Mt. 22:39) Kufuatia kimbunga chenye kuleta uharibifu katika kusini mwa Florida, Marekani, katika 1992, programu ya kutoa vitulizo yenye mipango mizuri ya Mashahidi ilijulikana vizuri sana hivi kwamba baadhi ya mashirika ya kibiashara na watu mmoja-mmoja ambao hawakuwa Mashahidi na ambao walitaka kutoa upaji mkubwa wa ugavi wa vitulizo waliwapa Mashahidi ugavi huo. Wao walijua kwamba zawadi yao haingeachwa tu irundamane, wala haingetumiwa ili kupata faida, bali ingewanufaisha kikweli wale waliokumbwa na kimbunga, Mashahidi na wasio-Mashahidi pia. Moyo wao wa kupenda kusaidia wasio-Mashahidi katika wakati wa msiba ulithaminiwa sana katika Davao del Norte, katika Filipino, hivi kwamba maofisa wa mji walipitisha azimio la kusema hivyo.

Hata hivyo, si kila mtu anayependa Wakristo wa kweli. Mara nyingi, wao huwa shabaha ya mnyanyaso mkali. Hali hiyo, pia, huleta mmiminiko wa ukarimu wa utegemezo wenye upendo kwa Wakristo wenzi.

Wakati wa Kukabili Mnyanyaso Wenye Ukatili

Mtume Paulo alilinganisha kutaniko la Kikristo na mwili wa kibinadamu, akasema: “Viungo vyao viwe na utunzaji uleule kimoja na chenzake. Na kiungo kimoja kikiteseka, viungo vingine vyote huteseka pamoja nacho.” (1 Kor. 12:25, 26, NW) Hivyo ndivyo Mashahidi wa Yehova huitikia wakati wanaposikia ripoti juu ya mnyanyaso wa ndugu zao Wakristo.

Katika Ujerumani wakati wa enzi ya Nazi, serikali ilichukua hatua kali za kukandamiza Mashahidi wa Yehova. Kulikuwa na Mashahidi kama 20,000 tu katika Ujerumani wakati ule, ambao kidogo walikuwa wachache waliodharauliwa na Hitler. Tendo la pamoja lilihitajiwa. Katika Oktoba 7, 1934, kila kutaniko la Mashahidi wa Yehova kotekote katika Ujerumani lilikutana kwa siri, likasali pamoja, na kupelekea serikali barua iliyotaarifu azimio lao la kuendelea kutumikia Yehova. Kisha wengi miongoni mwa wale waliohudhuria walitoka kwa ujasiri kwenda kutoa ushahidi kwa majirani wao juu ya jina na Ufalme wa Yehova. Siku iyo hiyo, Mashahidi wa Yehova kotekote katika sehemu nyingine za dunia walikutana pia katika makutaniko yao na, baada ya sala ya pamoja, walipelekea serikali ya Hitler barua ya kebo katika kuunga mkono ndugu zao Wakristo.

Katika 1948, baada ya mnyanyaso uliochochewa na makasisi juu ya Mashahidi wa Yehova katika Ugiriki kufichuliwa, rais wa Ugiriki na mawaziri mbalimbali wa serikali walipokea maelfu ya barua kutoka kwa Mashahidi wa Yehova kwa niaba ya ndugu zao Wakristo. Hizo zilitoka Filipino, Australia, Amerika ya Kaskazini na Kusini, na maeneo mengine.

Wakati gazeti Amkeni! lilipofichua njia za mabaraza ya kuhukumia wazushi wa kidini zilizokuwa zikitumiwa dhidi ya Mashahidi katika Hispania katika 1961, barua za kupinga ziligharikisha wenye mamlaka huko. Maofisa walishtuka kujua kwamba watu ulimwenguni pote walijua barabara waliyokuwa wakifanya, na kama tokeo, hata ingawa mnyanyaso uliendelea, baadhi ya polisi walianza kushughulika na Mashahidi kwa njia ya kujizuia zaidi. Katika nchi mbalimbali za Afrika pia, maofisa wamesikia kutoka kwa Mashahidi katika sehemu nyinginezo nyingi za ulimwengu wakati walipopata kujua kwamba ndugu na dada zao Wakristo huko walikuwa wakitendwa kikatili.

Ikiwa itikio zuri haliji kutoka kwa serikali, Mashahidi wenye kunyanyaswa hawasahauliwi. Kwa sababu ya kuendelea katika mnyanyaso wa kidini kwa miaka mingi, baadhi ya serikali zimegharikishwa tena na tena kwa barua za kusihi na za kuteta. Ndivyo ilivyokuwa kwa habari ya Argentina. Katika pindi moja katika 1959, katibu wa Wizara ya Mambo ya Nchi za Kigeni na Dini alimpeleka mmoja wa ndugu zetu katika chumba kimoja ambamo masanduku kadhaa ya vitabu yalijaa barua zilizokuwa zimemiminika kwa wingi kutoka kotekote ulimwenguni. Alishangaa kwamba mtu fulani aliye mbali sana kama vile Fiji angeweza kuandika akiomba kuwe na uhuru wa ibada katika Argentina.

Katika visa fulani uhuru zaidi umetolewa wakati watawala walipopata kujua kwamba watu ulimwenguni pote walijua waliyokuwa wakifanya na kwamba kulikuwa wengi waliojali kwelikweli. Ndivyo ilivyokuwa katika Liberia katika 1963. Wajumbe wa mkusanyiko katika Gbarnga walikuwa wametendwa vibaya sana na majeshi ya serikali. Rais wa Liberia aligharikishwa na barua za kuteta kutoka kote ulimwenguni, nayo Idara ya Serikali ya Marekani iliingilia mambo kwa sababu raia wa Marekani alihusika. Hatimaye, Rais Tubman alipeleka telegramu kwa makao makuu ya Watch Tower Society akionyesha nia ya kupokea ujumbe wa Mashahidi wa Yehova ili kuzungumza mambo. Wawili katika ujumbe huo—Milton Henschel na John Charuk—walikuwa katika Gbarnga. Bw. Tubman alikubali kwamba lililokuwa limetukia lilikuwa “jambo baya sana” na kusema: “Nasikitika jambo hilo lilitukia.”

Kufuatia mahoji hayo, Amri ya Serikali ilitolewa ikijulisha “watu wote kotekote nchini, kwamba Mashahidi wa Yehova watakuwa na haki na pendeleo la kufikia sehemu yoyote ya nchi bila kizuizi ili kuendeleza kazi yao ya kimishonari na ibada ya kidini bila kusumbuliwa na yeyote. Watakuwa na ulinzi wa sheria juu yao wao binafsi na mali zao pia na haki ya kuabudu Mungu kwa uhuru kulingana na miongozo ya dhamiri zao, wakati uleule wakishika sheria za Jamhuri kwa kuonyesha staha kwa bendera ya taifa wakati inapopandishwa au kuteremshwa kwenye sherehe kwa kusimama wima.” Lakini hawakutakwa kuisalimu, wahalifu dhamiri yao ya Kikristo.

Hata hivyo, kufikia 1992, tangazo kama hilo rasmi halikuwa limetoka Malawi ingawa jeuri dhidi ya Mashahidi huko imepungua kwa kadiri kubwa. Mashahidi wa Yehova wamekuwa wakipatwa na mmojawapo minyanyaso ya kidini yenye ukatili zaidi katika historia ya Afrika. Wimbi moja la mnyanyaso kama huo lilienea nchini katika 1967; jingine lilianza mapema katika miaka ya 1970. Makumi ya maelfu ya barua ziliandikwa kwa niaba yao kutoka sehemu zote za ulimwengu. Simu zilipigwa. Barua za kebo zilitumwa. Kwa msingi wa ubinadamu watu wengi mashuhuri wa ulimwengu walisukumwa kuteta.

Unyama ulikuwa mbaya sana hivi kwamba kama 19,000 kati ya Mashahidi wa Yehova na watoto wao walikimbia kuvuka mpaka kwenda Zambia katika 1972. Makutaniko ya karibu ya Mashahidi katika Zambia yalikusanya chakula na mablanketi upesi kwa ajili ya ndugu zao. Fedha na vifaa vilivyochangwa na Mashahidi wa Yehova ulimwenguni pote vilimiminika kwenye ofisi za tawi za Watch Tower nazo zilielekezwa kwa wakimbizi na ofisi ya makao makuu katika New York. Vitu vya kutosha na kuzidi vilimiminika ili kutosheleza mahitaji yote ya wakimbizi katika kambi kwenye Sinda Misale. Habari zilipokuwa zikienea kotekote kambini kuhusu kuwasili kwa malori yenye kubeba chakula, nguo, na vyandarua ili kuandaa vitu vya kujifunikia, ndugu wa Malawi hawakuweza kujizuia kutokwa na machozi ya shangwe kwa sababu ya uthibitisho huo wa upendo wa ndugu zao Wakristo.

Wakati wengine kati yao wanapozuiwa kifungoni, Mashahidi wenzao hawawaachi, hata inapohusu hasara ya kibinafsi. Wakati wa marufuku katika Argentina, kikundi cha Mashahidi kilipozuiwa kwa muda wa saa 45, Mashahidi wengine wanne waliwaletea chakula na nguo, nao vilevile walitiwa gerezani. Katika 1989 mke wa mwangalizi wa mzunguko katika Burundi, alipopata kujua hali mbaya ya ndugu zake Wakristo, alijaribu kuwapelekea chakula gerezani. Lakini yeye mwenyewe alikamatwa na kuzuiwa akiwa mateka kwa majuma mawili, kwa sababu polisi walikuwa wakijaribu kumnasa mume wake.

Pamoja na yoyote wawezayo kufanya katika njia hizo zote, kupenda ndugu zao Wakristo husukuma Mashahidi wa Yehova wainue sauti zao katika sala kumpelekea Mungu kwa niaba yao. Wao hawasali Mungu akomeshe mara hiyo vita na upungufu wa chakula kwa sababu Yesu Kristo alitabiri mambo hayo kwa wakati wetu. (Mt. 24:7) Wala hawasali ili Mungu azuie mnyanyaso wote, kwa sababu Biblia hutaarifu waziwazi kwamba Wakristo wa kweli watanyanyaswa. (Yn. 15:20; 2 Tim. 3:12) Lakini wao huomba kwa bidii kwamba ndugu na dada zao Wakristo watiwe nguvu ili wasimame imara katika imani katika kuelekeana na gumu lolote liwajialo. (Linganisha Wakolosai 4:12.) Mambo ya hakika yakishuhudia nguvu zao za kiroho hutoa uthibitisho mwingi kwamba sala hizo zimejibiwa.

[Maelezo ya Chini]

[Blabu katika ukurasa wa 305]

Kushughulikia visa vya uhitaji wa pekee hakuachiwi nasibu

[Blabu katika ukurasa wa 307]

Msaada ambao hutokana na hangaikio la binafsi lenye upendo

[Blabu katika ukurasa wa 308]

Kutosheleza uhitaji mkubwa wa kitulizo

[Blabu katika ukurasa wa 312]

Jitihada ya kutafuta kwa utaratibu ili kujua aliko kila Shahidi katika eneo lenye msiba

[Blabu katika ukurasa wa 315]

Kuwatendea mema wasio-Mashahidi pia

[Blabu katika ukurasa wa 317]

Machozi ya shangwe kwa sababu ya upendo ulioonyeshwa na ndugu zao Wakristo

[Sanduku katika ukurasa wa 309]

“Nyinyi Mwapendana Kwelikweli”

Baada ya kutazama Mashahidi wenye kujitolea katika Lebanoni yenye kusumbuliwa na vita wakirekebisha kao lililoharibiwa sana la mmoja wa dada zao Wakristo, majirani wake walihisi kusukumwa waulize: “Upendo huu hutoka wapi? Nyinyi ni watu wa aina gani?” Na mwanamke Mwislamu, aliyekuwa akitazama wakati kao la Shahidi mmoja lilipokuwa likisafishwa na kurekebishwa, alijulisha hivi: “Nyinyi mwapendana kwelikweli. Yenu ndiyo dini ya kweli.”

[Sanduku katika ukurasa wa 316]

Ndugu na Dada wa Kweli

Kuhusu Mashahidi wakimbizi wa Kuba katika Fort Chaffee, Arkansas, “Arkansas Gazette” lilisema hivi: “Walikuwa ndio wa kwanza kabisa kuhamishwa kwenda katika makao mapya kwa sababu ‘ndugu na dada’ zao Waamerika—Mashahidi wa Yehova wenzao—waliwatafuta. . . . Wakati Mashahidi waitapo wenzao wa kiroho katika nchi yoyote ‘ndugu na dada,’ wao humaanisha hivyo kwelikweli.”—Toleo la Aprili 19, 1981.

[Picha katika ukurasa wa 306]

Baada ya Vita ya Ulimwengu 2, walipeleka chakula na nguo kwa Mashahidi wenzao wenye uhitaji katika nchi 18

Marekani

Uswisi

[Picha katika ukurasa wa 310]

Katika 1990, Mashahidi katika nchi za karibu waliunganisha jitihada zao ili kusaidia waamini wenzao katika Rumania

[Picha katika ukurasa wa 311]

Mashahidi waliookoka tetemeko la dunia katika Peru walijenga jiji lao wenyewe la kimbilio na wakasaidiana

Ugavi wa vitulizo ulioletwa na Mashahidi wengine (chini) ulikuwa miongoni mwa ule wa kwanza kufika katika eneo hilo

[Picha katika ukurasa wa 313]

Jitihada za kutoa kitulizo mara nyingi hutia ndani kuandaa vifaa na wenye kujitolea ili kusaidia Mashahidi wenzi wajenge upya makao yao

Guatemala

Panama

Mexico

[Picha katika ukurasa wa 314]

Jitihada za kutoa kitulizo za Mashahidi hutia ndani kujengana kiroho. Katika Kalamata, Ugiriki, na pia nje ya jiji, mahema yalisimamishwa haraka kwa ajili ya mikutano