Manabii Waliotangaza Ujumbe Unaotuhusu

 1. Kwa nini unapaswa kupendezwa na wale manabii 12 walioandika vitabu vya mwisho vya Maandiko ya Kiebrania?

JE, UNGEPENDA kuwajua wajumbe 12 wa Mungu? Wajumbe hao 12 waliishi kabla Yesu hajaja duniani, kwa hiyo huwezi kuonana nao uso kwa uso. Hata hivyo, unaweza kuwajua na kuona jinsi walivyoweka karibu akilini “ile siku kuu ya Yehova.” Mambo utakayojifunza ni muhimu sana kwa kila Mkristo ambaye kwa hekima anajitahidi kuiweka akilini siku kuu ya Yehova.—Sefania 1:14; 2 Petro 3:12.

2, 3. Kuna ulinganifu gani kati ya maisha yetu na ya wale manabii 12?

² Maandiko yanawataja manabii wengi sana, vitabu vingi vya Biblia vinaitwa kwa majina ya manabii. Kama wale manabii wengine, manabii 12 tutakaozungumzia wanatuwekea mfano katika kuwa waaminifu na wenye ujasiri. Baadhi yao walifurahi sana kuona ujumbe wao ukibadili mioyo na akili za watu, na kuwasaidia wamrudie Mungu. Wengine waliumia sana moyoni walipowaona waasi wakivunja viwango vya Yehova na kupinga mapenzi yake. Baadhi ya manabii hao 12 walivunjika moyo sana walipowaona wale waliodai kuwa waabudu wa Yehova wakiponda raha na kupuuza ujumbe wao.

³ Manabii hao 12 waliishi nyakati kama zetu zenye misukosuko ya kisiasa, migogoro ya kijamii, na kuzorota kwa hali ya kidini. Kwa kuwa, walikuwa watu wenye “hisia kama zetu,” hapana shaka kwamba walikuwa na mahangaiko na matatizo yao. (Yakobo 5:17) Hata hivyo, walituwekea mfano mzuri, na ujumbe wao unapaswa kuchukuliwa kwa uzito, kwa kuwa umeandikwa katika “maandiko ya kinabii” ili kutufaidi sisi ambao “tumefikiwa na miisho ya mifumo ya mambo.”—Waroma 15:4; 16:26; 1 Wakorintho 10:11.

 4. Wale manabii 12 waliishi wakati gani, na Yehova aliwatumia nani kwanza kati yao ili kuwaonya na kuwahimiza watu wake?

⁴ Huenda ukafikiri kwamba kwa kuwa katika Biblia yako vitabu vya Hosea hadi Malaki vinafuatana, basi vimepangwa kulingana na wakati ambao manabii hao waliishi. Sivyo ilivyo. Kwa mfano, nabii Yona, Yoeli, Amosi, Hosea, na Mika waliishi katika karne ya tisa na ya nane K.W.K.a Wakati huo, wafalme wengi katika ufalme wa kusini wa Yuda na ufalme wa kaskazini wa Israeli hawakuwa waaminifu. Na raia wao waliiga mfano wao, hivyo wakaadhibiwa na Mungu. Wakati huo, Waashuru na baadaye Wababiloni walikuwa wakipigania kuutawala ulimwengu. Waisraeli hawakutambua kamwe kwamba Yehova angetumia serikali hizo mbili kuu za ulimwengu kutekeleza hukumu yake! Hata hivyo, unajua kwamba Mungu aliwatumia manabii waaminifu kuwaonya tena na tena watu wa Israeli na Yuda.

 5. Ni kikundi gani cha manabii kilichotangaza hukumu ya Yehova wakati uharibifu wa Yuda na Yerusalemu ulipokuwa ukikaribia?

⁵ Wakati wa kuhukumu Yuda na Yerusalemu ulipokuwa ukikaribia, Yehova alitumia kikundi kingine cha wajumbe wenye bidii. Ni nani waliokuwa katika kikundi hicho? Nabii Sefania, Nahumu, Habakuki, na Obadia. Wote walitoa unabii katika karne ya saba K.W.K. Mwaka wa 607 K.W.K., Wababiloni waliharibu Yerusalemu na kuwapeleka Wayahudi uhamishoni. Huo ndio msiba mkubwa zaidi uliotokea wakati huo. Kwa mara nyingine tena, ilitukia tu kama Mungu alivyoonya katika unabii uliotolewa na baadhi ya manabii hao aliowatuma wamwakilishe. Walijitahidi kuwaonya watu waache mazoea mabaya kama vile ulevi na ujeuri, lakini watu hawakubadilika.—Habakuki 1:2, 5-7; 2:15-17; Sefania 1:12, 13.

6. Yehova aliwatiaje moyo mabaki waliorudi kutoka uhamishoni?

⁶ Watu wa Mungu waliporudi kutoka uhamishoni, walihitaji uongozi mzuri, faraja, na vilevile kitia-moyo ili wakazie fikira ibada ya kweli. Kikundi kingine cha manabii—Hagai, Zekaria, na Malaki—kilifanya kazi hiyo. Walitumika katika karne ya sita na ya tano K.W.K. Unapojifunza mengi kuwahusu manabii hao 12 wenye ujasiri walioitetea enzi kuu ya Yehova na kuhusu kazi yao, utapata mambo muhimu unayoweza kutumia katika huduma yako katika nyakati hizi zetu zenye hatari. Hebu sasa tuzungumzie manabii hao kulingana na wakati waliotumika.

7, 8. Kisa cha Yona kinaweza kutusaidiaje kupambana na hisia zozote za kuvunjika moyo?

⁷ Je, umewahi kuhisi umevunjika moyo, labda ulihisi kwamba imani yako inadhoofika? Ikiwa ndivyo, kisa cha Yona kitakufaidi sana. Yona aliishi katika karne ya tisa K.W.K. Yaelekea unajua kwamba Mungu alimpa Yona utume wa kwenda Ninawi, jiji kuu la Milki ya Ashuru ambayo ilikuwa ikipanuka. Yona alipewa mgawo wa kushutumu uovu wa Waninawi. Hata hivyo, badala ya kwenda kwenye mgawo wake, karibu kilometa 900 hivi kaskazini-mashariki mwa Yerusalemu, Yona alipanda meli ambayo labda ilikuwa ikielekea kwenye bandari moja huko Hispania. Alikuwa akienda umbali wa kilometa 3,500 upande tofauti kabisa na mgawo wake! Unaonaje? Je, Yona alikimbia kwa sababu ya kuogopa, kukosa imani, au aliudhika kwa sababu alifikiri kwamba huenda Waninawi wangetubu na baadaye kuwatesa Waisraeli? Biblia haitaji sababu hususa. Lakini tunajifunza kwamba tunahitaji kujilinda ili tusikengeushwe.

⁸ Unajua jinsi Yona alivyotenda alipokaripiwa na Mungu. Yona alipokuwa ndani ya “samaki mkubwa” aliyemmeza alikiri hivi: “Wokovu ni wa Yehova.” (Yona 1:17; 2:1, 2, 9) Baada ya kuokolewa kimuujiza, Yona alitekeleza utume wake, hata hivyo, alikata tamaa sana Yehova alipokosa kuwaharibu Waninawi kwa sababu walitii ujumbe wa Yona na kutubu. Kwa upendo, Yehova alimsahihisha tena nabii huyo aliyekuwa akifikiria tu masilahi yake mwenyewe. Na ingawa baadhi ya watu huenda wakaona tu udhaifu wa Yona, Mungu alimwona kuwa mtumishi mzuri ambaye ni mtiifu na mwaminifu.—Luka 11:29.

 9. Ujumbe wa Yoeli wa kinabii unakufaidi kwa njia zipi?

⁹ Je, ulifadhaika uliposikia watu wakishutumu ujumbe wako wa Biblia na kudai kwamba unawatisha? Ujumbe wa nabii Yoeli, ambaye jina lake linamaanisha “Yehova Ni Mungu,” ulionwa vivyo hivyo na wananchi wenzake. Inaonekana kwamba aliandikia unabii wake huko Yuda mwaka wa 820 hivi K.W.K., katika siku za Mfalme Uzia. Inaelekea kwamba Yoeli na Yona walitumika pamoja wakiwa manabii kwa muda fulani. Yoeli alitabiri kwamba makundi ya nzige waharibifu yangeivamia nchi na kuiacha ukiwa. Naam, siku ya Mungu itishayo ilikuwa karibu sana. Hata hivyo, utajifunza kwamba ujumbe wa Yoeli haukuwa wa uharibifu peke yake. Inatia moyo kwamba alitabiri wale waaminifu ‘wangeponyoka.’ (Yoeli 2:32) Watu wenye kutubu wanaweza kufurahia baraka na msamaha wa Yehova. Inatia moyo kama nini kukumbuka kwamba ujumbe tunaohubiri unatia ndani mambo hayo! Yoeli alitabiri kwamba nguvu za Mungu za utendaji, yaani, roho yake takatifu, itamiminwa “juu ya kila namna ya mwili.” Je, unaona jinsi unabii huo unavyokuhusu? Yoeli alikazia pia njia pekee ya kupata wokovu: “Kila mtu anayeliitia jina la Yehova ataokoka.”—Yoeli 2:28, 32.

10. Yehova alimtumiaje mtu aliyefanya kazi katika majira fulani-fulani tu?

¹⁰ Unaweza kumhurumia Amosi ikiwa nyakati nyingine unathamini uzito wa ujumbe tunaotangaza, hasa kwa watu ambao hawaitikii. Amosi hakuwa mwana wa nabii wala hakuwa katika kikundi fulani cha manabii; alikuwa mchungaji wa kondoo na alifanya kazi katika majira fulani-fulani. Alifanya kazi ya kutoa unabii wakati wa Mfalme Uzia wa Yuda, karibu na mwisho wa karne ya tisa K.W.K. Licha ya hali yake ya chini, Amosi (ambaye jina lake linamaanisha “Kuwa Mzigo; Kubeba Mzigo”) alikuwa na ujumbe mzito sana kwa ajili ya Yuda, Israeli, na mataifa jirani. Je, si jambo lenye kutia moyo kujua kwamba Yehova anaweza kumwezesha mtu wa kawaida kufanya kazi muhimu hivyo?

11. Hosea alikuwa tayari kujidhabihu kwa kadiri gani ili kufanya mapenzi ya Mungu?

¹¹ Je, umewahi kujiuliza, ‘Niko tayari kujidhabihu kwa kadiri gani ili nifanye mapenzi ya Yehova?’ Mfikirie Hosea, ambaye aliishi karibu wakati mmoja na Isaya na Mika. Alitumika akiwa nabii kwa muda wa miaka 60 hivi. Yehova alimwagiza Hosea amwoe Gomeri, “mke wa uasherati.” (Hosea 1:2) Kati ya watoto watatu ambao Gomeri alizaa baadaye, inaonekana ni mmoja tu aliyekuwa wa Hosea. Yehova angewezaje kumwambia mtu avumilie aibu ya kuishi na mwenzi asiye mwaminifu? Yehova alikuwa akiwafundisha kuhusu ushikamanifu na kuwa wenye kusamehe. Taifa la kaskazini lilikuwa limemsaliti Mungu kama mke mzinzi anavyomsaliti mumewe. Hata hivyo, Yehova angewaonyesha watu wake upendo na kujaribu kuwasaidia watubu. Hapana shaka kwamba kuchanganua jambo hilo kutaichangamsha mioyo yetu.

12. Ni faida gani unayopata kutokana na mfano wa Mika na matokeo ya kazi yake ya kutoa unabii?

¹² Je, hukubali kwamba si rahisi kusitawisha ujasiri na kumtegemea Yehova kabisa katika nyakati hizi za hatari? Ukionyesha sifa hizo, utakuwa kama Mika. Nabii Mika ambaye aliishi wakati mmoja na Hosea na Isaya, alitangaza ujumbe wa hukumu juu ya mataifa ya Yuda na Israeli wakati wa utawala wa wafalme wa Yudea, Yothamu, Ahazi, na Hezekia katika karne ya nane K.W.K. Ufalme wa kaskazini wa Israeli ulikuwa umezorota kwa sababu ya hali mbaya sana ya maadili na ibada ya sanamu. Ufalme huo uliharibiwa wakati jiji la Samaria lilipotekwa na Waashuru mwaka wa 740 K.W.K. Pindi fulani Yuda lilimtii Yehova na nyakati nyingine lilimwasi. Licha ya matukio yenye kuhuzunisha, Mika alipata faraja alipoona ujumbe aliopewa na Mungu ukikomesha kwa muda hali mbaya ya kiroho ya Yuda ambayo hatimaye ilileta msiba. Tunapata faraja iliyoje tunapoona baadhi ya watu wakikubali ujumbe wetu wa wokovu!

13, 14. (a) Unaweza kumwigaje Sefania katika ibada yako? (b) Sefania alileta mabadiliko gani ya kiroho?

¹³ Umaarufu wa Babiloni ulikuwa ukiongezeka huku serikali kuu za ulimwengu za Misri na Ashuru zikiendelea kudidimia. Muda si muda, ukuu wa Babiloni ungeathiri kabisa taifa la Yuda. Manabii wa Mungu walikuwapo ili kuwaonya na kuwashauri waabudu wa Yehova. Wafikirie baadhi ya manabii hao, huku ukikumbuka kwamba leo pia Wakristo wanahubiri ujumbe wenye kuonya.

¹⁴ Ikiwa umelazimika kuacha desturi za familia ili ufanye mapenzi ya Yehova, unaweza kuelewa hali ya Sefania. Inaonekana kwamba alikuwa mjukuu wa Mfalme Hezekia na mtu wa ukoo wa Mfalme Yosia. Hivyo inaonekana alikuwa mshiriki wa familia ya kifalme ya Yuda. Hata hivyo, kwa utii Sefania alitangaza ujumbe wa hukumu dhidi ya viongozi wafisadi wa Yuda. Jina lake linamaanisha “Yehova Ameficha.” Alikazia kwamba mtu anaweza ‘kufichwa katika siku ya hasira ya Yehova’ kwa rehema ya Mungu tu. (Sefania 2:3) Jambo la kufurahisha ni kwamba Sefania alipata matokeo mazuri kwa sababu ya ujasiri wake wa kutangaza ujumbe huo. Mfalme Yosia aliyekuwa kijana aliongoza katika kuleta mabadiliko ya kiroho, aliondoa sanamu, akarekebisha hekalu, na kurudisha ibada safi. (2 Wafalme, sura ya 22-23) Lazima Sefania na manabii wenzake (Nahumu, na Yeremia) walimshauri mfalme na kumsaidia sana. Inahuzunisha kwamba Wayahudi wengi hawakutubu kwa moyo wao wote. Baada ya Yosia kufa vitani, walianza tena kuabudu sanamu. Muda si muda, walipelekwa utekwani huko Babiloni.

15. (a) Kwa nini jiji la Ninawi lilistahili ujumbe wa hukumu uliotangazwa na Nahumu? (b) Unaweza kujifunza nini kutokana na mambo yaliyopata Ninawi?

¹⁵ Huenda ukahisi kwamba wewe ni mtu asiyefaa kitu, asiyetambuliwa. Wakristo wana pendeleo kubwa la kuwa “wafanyakazi wenzi” wa Mungu, lakini wengi wao si watu maarufu. (1 Wakorintho 3:9) Vivyo hivyo, hatujui mengi kumhusu nabii Nahumu ila tu kwamba alitoka katika mji mdogo ulioitwa Elkoshi, ambao huenda ulikuwa huko Yuda. Hata hivyo, ujumbe wake ulikuwa mzito na muhimu. Jinsi gani? Nahumu alitabiri hukumu dhidi ya Ninawi, jiji kuu la Milki ya Ashuru. Watu wa jiji hilo waliitikia ujumbe wa Yona, lakini baada ya muda walirudia maisha yao ya zamani. Mawe yaliyochongwa yaliyopatikana katika mahali lilipokuwa jiji la Ninawi la kale yanaonyesha kwamba lilikuwa “jiji la umwagaji wa damu” kama Nahumu alivyosema. (Nahumu 3:1) Mawe hayo yaliyochongwa yanaonyesha mateka wa vita wakiteswa kwa ukatili sana. Nahumu alitabiri waziwazi na kwa lugha ya mfano kuhusu kuharibiwa kabisa kwa Ninawi. Ujumbe wake ulitimia, ndivyo na ujumbe tunaotangaza leo utakavyotimia.

16, 17. Tunaweza kujifunza nini kutokana na Habakuki ikiwa matarajio yetu kuhusu mwisho hayajatimia?

¹⁶ Kwa karne nyingi, wasomaji fulani wa Biblia hawajaona matarajio yao kuhusu siku ya Yehova yakitimia. Huenda wengine wakafadhaika kwa sababu wanafikiri kwamba hukumu ya Mungu inakawia-kawia. Wewe unahisije? Habakuki alieleza mahangaiko yake yaliyofaa, alipouliza: “Ee Yehova, nililie msaada mpaka wakati gani, nawe usisikie? . . . Kwa nini kuna uporaji na jeuri mbele yangu?”—Habakuki 1:2, 3.

¹⁷ Habakuki alifanya kazi ya kutabiri wakati Yuda lilipokuwa likikabili matatizo, baada ya utawala wa Mfalme mzuri Yosia, lakini kabla ya Yerusalemu kuharibiwa mwaka wa 607 K.W.K. Jeuri na ukosefu wa haki ulikuwa umeenea sana. Habakuki alionya kwamba taifa la Yuda halingewaepuka Wababiloni wenye kiu ya kumwaga damu licha ya kwamba lilikuwa limeungana na Misri. Aliandika ujumbe wake kwa njia iliyo wazi sana na yenye kuchochea, aliwafariji kwa kusema kwamba “mwadilifu, ataendelea kuishi kwa uaminifu wake.” (Habakuki 2:4) Hapana shaka kwamba maneno hayo ni muhimu sana kwetu, kwa kuwa mtume Paulo aliyanukuu katika vitabu vitatu vya Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo. (Waroma 1:17; Wagalatia 3:11; Waebrania 10:38) Isitoshe, kupitia Habakuki, Yehova anatuhakikishia hivi: “Maono hayo bado ni ya wakati uliowekwa . . . Hayatachelewa.”—Habakuki 2:3.

18. Kwa nini Yehova alimwagiza Obadia atangaze unabii wa hukumu juu ya Edomu?

¹⁸ Nabii Obadia ndiye aliyeandika kitabu kifupi zaidi katika Maandiko ya Kiebrania—chenye mistari 21 tu. Tunajua tu kwamba alitangaza unabii wa hukumu juu ya Edomu. Waedomu walikuwa wazao wa ndugu ya Yakobo, basi walikuwa “ndugu” za Waisraeli. (Kumbukumbu la Torati 23:7) Lakini Waedomu waliwatendea watu wa Mungu kwa njia isiyo ya kindugu hata kidogo. Mwaka wa 607 K.W.K., karibu na wakati Obadia alipoandika kitabu chake, waliweka vizuizi njiani, wakawashika Wayahudi waliokuwa wakitoroka na kuwapeleka kwa Wababiloni waliokuwa maadui. Yehova alitabiri kwamba Edomu lingeharibiwa kabisa, na unabii huo ulitimia. Kama Nahumu, hatujui mengi kumhusu Obadia, lakini inatia moyo sana kujua kwamba Mungu anaweza kuwatumia watu wa hali ya chini kuwa wajumbe Wake!—1 Wakorintho 1:26-29.

19. Hagai aliwachocheaje watu wa Mungu?

¹⁹ Hagai ndiye nabii wa kwanza kati ya manabii watatu ambao walitumika baada ya mabaki waaminifu kurudi kutoka uhamishoni Babiloni mwaka wa 537 K.W.K. Huenda Hagai alikuwa katika kikundi cha kwanza kilichorudi. Akiwa na Gavana Zerubabeli na Kuhani Mkuu Yoshua, huku akishirikiana na nabii Zekaria, Hagai alijaribu kuwahimiza Wayahudi washinde upinzani kutoka katika mataifa mengine na kubadili mtazamo wao wa kutopendezwa na mambo ya kiroho kwa sababu ya kufuatia mali. Walihitaji kumaliza kazi waliyorudi kufanya: kazi ya kujenga upya hekalu la Yehova. Ujumbe wenye sehemu nne ulio wazi kabisa kutoka kwa Hagai, ulitangazwa mwaka wa 520 K.W.K., na ulikazia jina la Yehova na enzi yake kuu. Unaposoma kitabu hicho, utaona usemi “Yehova wa majeshi” mara 14. Ujumbe wenye nguvu wa Hagai uliwachochea watu waendelee na kazi ya kujenga hekalu. Je, huchochewi vivyo hivyo unapojua kwamba Yehova ana nguvu zisizo na mipaka akiwa Mtawala Mwenye Enzi Kuu na kwamba ana mamlaka juu ya jeshi kubwa sana la viumbe wa roho?—Isaya 1:24; Yeremia 32:17, 18.

20. Zekaria alipambana na hali gani iliyokuwa imeenea?

²⁰ Nyakati nyingine unaweza kuvunjika moyo ukiwaona baadhi ya watumishi wa Mungu wakipunguza bidii yao katika utumishi. Ikiwa unahisi hivyo unaweza kuelewa hisia za nabii Zekaria. Sawa na Hagai aliyeishi wakati uleule, aliwachochea waabudu wenzake waendelee na kazi hadi ujenzi wa hekalu ukamilike. Zekaria alijitahidi sana kuwaimarisha watu ili wafanye kazi hiyo kubwa. Licha ya kwamba watu walipenda raha sana, alijitahidi kuwachochea wawe na imani yenye nguvu na kuonyesha imani hiyo kwa matendo. Jitihada zake zilifanikiwa. Zekaria aliandika unabii mwingi kumhusu Kristo. Sisi pia tunaweza kuimarishwa na ujumbe wa kwamba “Yehova wa majeshi” hatawasahau watu wanaotafuta kibali chake.—Zekaria 1:3.

21. (a) Kwa nini ujumbe wa Malaki ulihitajiwa sana? (b) Kitabu cha Malaki kinamalizia Maandiko ya Kiebrania kwa kutoa jambo gani lenye kutia moyo?

²¹ Malaki ambaye ni nabii wa mwisho kati ya wale manabii 12 aliishi kulingana na jina lake ambalo linamaanisha “Mjumbe Wangu.” Twajua machache kumhusu nabii huyo, ambaye aliishi katikati ya karne ya tano K.W.K. Hata hivyo, kutokana na unabii wake tunajua kwamba alikuwa msemaji jasiri aliyewakemea watu wa Mungu kwa sababu ya dhambi na unafiki wao. Hali ambazo Malaki alieleza zinalingana kabisa na hali zilizotajwa na Nehemia, ambaye inaelekea aliishi wakati mmoja na Malaki. Kwa nini ujumbe wa Malaki ulihitajiwa sana? Makumi kadhaa ya miaka mapema, nabii Zekaria na Hagai walikuwa wamewachochea watu wawe na bidii na shauku, lakini sasa bidii hiyo ilikuwa imedidimia. Wayahudi walikuwa katika hali mbaya sana ya kiroho. Malaki aliwashutumu kwa ujasiri makuhani wanafiki na wenye kiburi, na aliwashutumu watu kwa ibada yao ya shingo upande na dhabihu ambazo walikuwa wakitoa. Hata hivyo, kama vile Neno la Mungu linavyotuahidi maisha mazuri wakati ujao, Malaki alitabiri kuja kwa Yohana Mbatizaji, mtangulizi wa Masihi, na kuja kwa Kristo mwenyewe. Kitabu cha Malaki ambacho ni cha mwisho katika Maandiko ya Kiebrania, kina ujumbe wenye kutia moyo sana, kinatuahidi kwamba “jua la uadilifu litaangaza” kwa wale wanaoliogopa jina la Mungu.—Malaki 4:2, 5, 6.

22. Umejifunza nini kuhusu sifa na ujumbe wa wale manabii 12?

²² Unaweza kuona kwamba watu walioandika vile vitabu 12 vya mwisho vya Maandiko ya Kiebrania walikuwa na imani na usadikisho. (Waebrania 11:32; 12:1) Kielelezo chao na ujumbe wao unaweza kutufundisha mambo muhimu sana tunapoitazamia kwa hamu “siku ya Yehova.” (2 Petro 3:10) Hebu sasa fikiria jinsi ujumbe wao wa kinabii unavyoweza kuathiri wakati wako ujao wa milele!