4. Ni nani wanaounda uzao wa mwanamuke, nao uzao huo utafanya nini?

⁴ Kisha tu uasi uliotokea katika Edeni, Yehova aliahidi kama ‘mwanamuke’ angetokeza “uzao.”a (Soma Mwanzo 3:15.) Mwishowe, uzao huo ungeponda kichwa cha Shetani. Kisha, Yehova alifunua kama uzao huo ungetokea kupitia familia ya Abrahamu, katika taifa la Israeli, katika kabila la Yuda, na katika kizazi cha Daudi. (Mwa. 22:15-18; 49:10; Zab. 89:3, 4; Lu. 1:30-33) Yesu Kristo ndiye sehemu ya kwanza ya uzao huo. (Gal. 3:16) Sehemu ya pili ya uzao huo inaundwa na Wakristo watiwa-mafuta wa kutaniko la Kikristo. (Gal. 3:26-29) Yesu na Wakristo hao watiwa-mafuta ndio wanaounda Ufalme wa Mungu, ni kusema, serikali ambayo Mungu atatumia ili kumuharibu Shetani.​—Lu. 12:32; Rom. 16:20.

5, 6. (a) Danieli na Yohana walizungumuzia serikali ngapi kubwa? (b) Vichwa vya munyama-mwitu vinavyozungumuziwa katika Ufunuo, vinafananisha nini?

⁵ Unabii huo wa kwanza uliotolewa katika Edeni ulionyesha pia kama Shetani angetokeza “uzao.” Na kungekuwa uadui, ao chuki kati ya uzao wa Shetani na uzao wa mwanamuke. Ni nani wanaofanyiza uzao wa nyoka? Ni wale wote wanaomuiga Shetani kwa kumuchukia Mungu ao watu wake. Katika historia ya wanadamu, Shetani amefanya uzao wake utokeze serikali za kila namna, ao falme nyingi. (Lu. 4:5, 6) Lakini, ni serikali fulani tu kati ya serikali hizo ambazo zimewatesa watu wa Mungu: taifa la Israeli ao Wakristo watiwa​-mafuta. Jambo hilo linatusaidia kuelewa nini? Jambo hilo linatusaidia kuelewa kwa nini maono ya Danieli na Yohana yanataja serikali kubwa munane tu hata ikiwa kulikuwako na serikali zingine zilizotawala ulimwenguni.

 7. Kichwa cha kwanza kinafananisha nini, na sababu gani hicho ndicho kichwa cha kwanza?

⁷ Kichwa cha kwanza cha munyama kinafananisha Ufalme wa Misri. Ufalme wa Misri ulikuwa serikali kubwa ya kwanza ulimwenguni kuwachukia watu wa Mungu. Wazao wa Abrahamu ambao wangetokeza uzao ulioahidiwa walizidi kuongezeka katika inchi ya Misri. Kisha, Ufalme huo wa Misri ukaanza kuwatesa Waisraeli. Shetani alitaka kuwaangamiza watu wa Mungu mbele ili uzao huo usitokee. Namna gani? Kwa kumuchochea Farao awaue watoto wote wanaume wa Waisraeli. Yehova hakuruhusu jambo hilo litokee na aliwakomboa Waisraeli katika utumwa wa Misri. (Kut. 1:15-20; 14:13) Kisha akawapeleka Waisraeli katika Inchi ya Ahadi.

 8. Kichwa cha pili kinafananisha nini, na kilijaribu kufanya nini?

⁸ Kichwa cha pili cha munyama kinafananisha serikali ya Asiria. Ufalme huo wenye nguvu ulijaribu pia kuwaangamiza watu wa Mungu. Kwa kweli, Yehova alitumia Asiria ili kuazibu ufalme wa makabila kumi ya Israeli kwa sababu ya uasi wao na ibada ya sanamu. Lakini, baadaye Asiria ilishambulia Yerusalemu. Inaonekana kama Shetani alitafuta kuangamiza kizazi ambacho kingetokeza Mufalme, Yesu Kristo. Yehova hakutaka majeshi ya Asiria yaharibu Yerusalemu, kwa hiyo aliharibu majeshi ya Asiria na kuwakomboa watu wake.​—2 Fal. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15.

¹³ Yehova alitumia utawala wa Wamede na Waperse kushinda Babiloni na kuwarudisha Waisraeli katika inchi yao kama alivyoahidi. (2 Nya. 36:22, 23) Lakini, baadaye utawala huohuo ulijaribu kuwaangamiza watu wa Mungu. Kitabu cha Esta kinaeleza makusudi mabaya ya waziri mukubwa wa Waperse aliyeitwa Hamani. Alifanya mupango wa kuwaangamiza Wayahudi wote walioishi katika utawala huo wa Waperse na aliweka tarehe ya maangamizi hayo makubwa. Yehova aliwakomboa tena watu Wake na chuki ya Shetani juu ya uzao. (Esta 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Kwa hiyo, tunaweza kusema kama Utawala wa Waperse unafananishwa kabisa na kichwa cha ine cha munyama-mwitu anayetajwa katika kitabu cha Ufunuo.

16. Mufalme Antiokisi wa 4 alifanya nini?

¹⁶ Kisha kushinda Waperse, Ugiriki ilianza kutawala watu wa Mungu. Wakati huo Wayahudi walikuwa wamekwisha rudi katika inchi yao na kujenga tena hekalu la Yerusalemu. Waisraeli walikuwa bado wachaguliwa wa Mungu na walikuwa wangali wakimuabudu Yehova katika hekalu ambalo walijenga upya, mahali ambapo Yehova alikubali aabudiwe. Hata hivyo, katika kipindi cha kuanzia mwaka wa 101 mupaka mwaka wa 200 mbele ya Kristo, Ugiriki, ni kusema, kichwa cha tano cha munyama​-mwitu, iliwashambulia watu wa Mungu. Mufalme Antiokisi wa 4, aliyekuwa mumoja wa wale walioriti utawala uliogawanyika wa Alexandre, alijenga mazabahu ya kipagani katika uwanja wa hekalu la Yerusalemu na akasema kama mutu yeyote atakayefuata dini ya Wayahudi anapaswa kufa. Uzao wa Shetani ulichukia kabisa watu wa Mungu. Lakini, baadaye utawala mwingine ulichukua nafasi ya Utawala wa Ugiriki. Ni utawala gani ambao ungefananishwa na kichwa cha sita cha munyama-mwitu?

17. Kichwa cha sita kilitimiza sehemu gani ya maana ya unabii wa Mwanzo 3:15?

¹⁷ Roma ilikuwa serikali kubwa ya ulimwengu wakati Yohana alipokea maono ya munyama​-mwitu. (Ufu. 17:10) Roma ilikuwa kichwa cha sita cha munyama​-mwitu na ilitimiza sehemu ya maana ya unabii wa Mwanzo 3:15. Shetani alitumia watawala wa Roma ili kuumiza kwa muda uzao “kwenye kisigino.” Namna gani? Walimushitaki Yesu kwa uongo kwa kusema kama aliwachochea watu waasi utawala wao na wakamutundika juu ya muti. (Mt. 27:26) Lakini, kidonda hicho kilipona bila kukawia kwa sababu Yehova alimufufua Yesu.

18. (a) Yehova alichagua taifa gani jipya, na sababu gani? (b) Namna gani uzao wa nyoka uliendelea kuchukia uzao wa mwanamuke?

¹⁸ Viongozi wa dini ya Wayahudi walisikilizana na watawala wa Roma ili kumuua Yesu, na Waisraeli wengi walimukataa. Kwa hiyo, Yehova alikataa taifa hilo la Israeli. (Mt. 23:38; Mdo. 2:22, 23) Kisha, akajichagulia taifa jipya, “Israeli wa Mungu.” (Gal. 3:26-29; 6:16) Taifa hilo lilikuwa kutaniko la Wakristo watiwa-mafuta, na liliundwa na Wayahudi na Watu wa Mataifa. (Efe. 2:11-18) Kisha kifo na ufufuo wa Yesu, uzao wa nyoka uliendelea kuchukia sana uzao wa mwanamuke. Mara nyingi, Roma ilijaribu kuangamiza sehemu ya pili ya uzao wa mwanamuke, yaani, kutaniko la Kikristo.c