บทความศึกษา 49
การฟื้นขึ้นจากตายจะเกิดขึ้นแน่นอน
“ผมมีความหวังในพระเจ้า . . . คือทั้งคนดีและคนชั่วจะฟื้นขึ้นจากตาย”—กจ. 24:15
เพลง 151 พระองค์จะเรียก
ใจความสำคัญa
1-2. ผู้รับใช้ของพระเจ้ามีความหวังที่ยอดเยี่ยมอะไร?
ความหวังเป็นสิ่งที่สำคัญมาก บางคนหวังว่าจะมีชีวิตคู่ที่มีความสุข คนที่มีลูกหวังว่าลูกของเขาโตมาจะสุขภาพแข็งแรง ส่วนคนที่เป็นโรคร้ายแรงก็หวังว่าจะหายป่วย พวกเราที่เป็นคริสเตียนก็อาจจะหวังแบบนั้นเหมือนกัน แต่เราไม่ได้หวังแค่นั้น เราหวังว่าจะมีชีวิตตลอดไปและได้เห็นคนที่เรารักกลับมามีชีวิตอีกครั้งหนึ่ง
2 เปาโลบอกว่า “ผมมีความหวังในพระเจ้า . . . คือทั้งคนดีและคนชั่วจะฟื้นขึ้นจากตาย” (กจ. 24:15) เปาโลไม่ใช่คนแรกที่พูดถึงความหวังเรื่องการฟื้นขึ้นจากตาย โยบก็เคยพูดถึงเรื่องนี้เหมือนกัน เขามั่นใจว่าพระยะโฮวาจะคิดถึงเขาและปลุกเขาให้มีชีวิตอีกครั้งหนึ่ง—โยบ 14:7-10, 12-15
3. ทำไม 1 โครินธ์บท 15 ถึงเป็นประโยชน์กับเรา?
3 “การฟื้นขึ้นจากตาย” เป็นส่วนของ “หลักคำสอนเบื้องต้น” หรือ “รากฐาน” ของคำสอนทั้งหมดของคริสเตียน (ฮบ. 6:1, 2) เปาโลพูดถึงการฟื้นขึ้นจากตายใน 1 โครินธ์บท 15 สิ่งที่เขาเขียนต้องให้กำลังใจพี่น้องคริสเตียนในสมัยนั้นแน่ ๆ และจะให้กำลังใจเราทุกคนด้วย นอกจากนั้นมันจะช่วยให้เรามั่นใจว่าความหวังที่พวกเรารอคอยมานานจะเกิดขึ้นจริงแน่นอน
4. ทำไมเรามั่นใจว่าคนที่เรารักจะฟื้นขึ้นจากตาย?
4 การฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซูทำให้เรามั่นใจว่าคนที่เรารักจะฟื้นขึ้นจากตาย นี่เป็น “ข่าวดี” เรื่องหนึ่งที่เปาโลประกาศให้คนในโครินธ์ฟัง (1 คร. 15:1, 2) ถ้าคริสเตียนคนไหนไม่เชื่อเรื่องการฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซู ความเชื่อของคนนั้นก็ไม่มีประโยชน์อะไรเลย (1 คร. 15:17) การฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซูเป็นเหตุผลที่ทำให้เราเชื่อว่าคนอื่นจะถูกปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตายแน่นอน
5-6. เรื่องที่บอกไว้ใน 1 โครินธ์ 15:3, 4 สำคัญกับเราอย่างไร?
5 ในตอนต้นของบท 15 ที่เปาโลเขียนเกี่ยวกับการฟื้นขึ้นจากตาย เขาพูดถึงความจริง 3 อย่าง คือ (1) “พระคริสต์ยอมตายเพื่อไถ่บาปให้เรา” (2) “ท่านถูกฝังไว้” (3) “ในวันที่สาม [ท่าน] ก็ถูกปลุกให้ฟื้นขึ้นมาตามที่บอกไว้ในพระคัมภีร์”—อ่าน 1 โครินธ์ 15:3, 4
6 การตาย การถูกฝัง และการฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซูสำคัญกับเราอย่างไร? อิสยาห์พยากรณ์ว่าเมสสิยาห์จะ “ถูกพรากไปจากผู้คนที่มีชีวิต” และจะ “มีคนจัดหลุมศพของเขาไว้กับคนชั่ว” นอกจากนั้น เมสสิยาห์จะ “แบกบาปของคนจำนวนมาก” พระเยซูทำอย่างนี้โดยสละชีวิตของท่านเป็นค่าไถ่ (อสย. 53:8, 9, 12; มธ. 20:28; รม. 5:8) ดังนั้น การตาย การถูกฝัง และการฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซูเป็นพื้นฐานของความหวังที่เราจะหลุดพ้นจากความบาปและความตาย และได้เจอกับคนที่เรารักที่ตายไปแล้วอีกครั้งหนึ่ง
คำยืนยันจากพยานหลายคน
7-8. อะไรช่วยให้คริสเตียนเชื่อว่าพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายแล้ว?
7 ความหวังเรื่องการฟื้นขึ้นจากตายของเราเกี่ยวข้องกับการฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซู ดังนั้น เราต้องมั่นใจก่อนว่าพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายแล้วจริง ๆ แต่เราจะมั่นใจได้อย่างไรว่าพระยะโฮวาปลุกพระเยซูให้ฟื้นขึ้นจากตายแล้ว?
8 มีหลายคนเห็นพระเยซูและยืนยันว่าท่านฟื้นขึ้นจากตายแล้ว (1 คร. 15:5-7) คนแรกที่เปาโลพูดถึงก็คืออัครสาวกเปโตร (เคฟาส) และพวกอัครสาวกคนอื่น ๆ ก็พูดเหมือนกันว่าเปโตรเป็นคนที่เห็นพระเยซูฟื้นขึ้นจากตาย (ลก. 24:33, 34) นอกจากนั้น “อัครสาวกทั้ง 12 คน” ก็ได้เจอพระเยซูตอนที่ท่านฟื้นขึ้นจากตายแล้ว และหลังจากนั้น “พระคริสต์ปรากฏตัวต่อพี่น้องมากกว่า 500 คน” ซึ่งน่าจะเป็นเหตุการณ์เดียวกันกับที่ท่านไปเจอกับพวกสาวกที่กาลิลีเหมือนที่บอกไว้ในมัทธิว 28:16-20 พระเยซู “ปรากฏตัวให้ยากอบเห็น” ด้วย ยากอบคนนี้น่าจะเป็นน้องชายของพระเยซูที่ก่อนหน้านี้ไม่เชื่อในตัวท่าน แต่หลังจากเหตุการณ์ในครั้งนั้นเขาก็มั่นใจว่าพระเยซูเป็นเมสสิยาห์ (ยน. 7:5) ประมาณปี ค.ศ. 55 ตอนที่เปาโลเขียน 1 โครินธ์บท 15 หลายคนที่เห็นพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายยังมีชีวิตอยู่ ดังนั้นถ้ามีใครสงสัยว่าพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายจริง ๆ ไหม พวกเขาก็ไปคุยกับคนที่เห็นเหตุการณ์จริงได้
9. จากกิจการ 9:3-5 อะไรเป็นอีกเหตุผลหนึ่งที่ทำให้เปาโลสามารถยืนยันได้ว่าพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายแล้ว?
9 ไม่นานหลังจากพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายและกลับไปสวรรค์ ท่านก็ปรากฏตัวกับเปาโล (1 คร. 15:8) ตอนนั้นเปาโล (เซาโล) กำลังเดินทางไปกรุงดามัสกัส แล้วเขาก็ได้ยินเสียงของพระเยซู และเห็นนิมิตที่มีท่านอยู่ในสวรรค์ (อ่านกิจการ 9:3-5) ประสบการณ์ที่เกิดขึ้นกับเปาโลยิ่งยืนยันว่า การฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซูไม่ใช่แค่เรื่องเล่าเท่านั้น แต่เป็นเรื่องที่เกิดขึ้นจริง—กจ. 26:12-15
10. การที่เปาโลมั่นใจว่าพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายแล้วกระตุ้นเขาให้ทำอะไร?
10 สิ่งที่เปาโลพูดเกี่ยวกับการฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซูคงเป็นหลักฐานที่หนักแน่นมากสำหรับหลายคน ก่อนหน้านี้เปาโลเคยข่มเหงคริสเตียน แต่พอเขามั่นใจว่าพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายแล้ว เขาก็เลยทุ่มเทตัวเองเพื่อช่วยคนอื่นให้มั่นใจในเรื่องนี้ด้วย เขาถึงกับทนถูกเฆี่ยน ถูกจับขังคุก และเรือแตกเพื่อประกาศความจริงว่าพระเยซูตายไปแล้วและตอนนี้ท่านถูกปลุกให้มีชีวิตอีกครั้งหนึ่ง (1 คร. 15:9-11; 2 คร. 11:23-27) เปาโลมั่นใจมากว่าพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายแล้วถึงขนาดที่เขายอมตายเพื่อประกาศเรื่องนี้ คำยืนยันของคริสเตียนในศตวรรษแรกคงต้องทำให้คุณมั่นใจว่าพระเยซูฟื้นขึ้นจากตายแล้วจริง ๆ ใช่ไหม? และนั่นคงทำให้คุณมั่นใจในความหวังเรื่องการฟื้นขึ้นจากตายที่จะเกิดขึ้นในอนาคตมากขึ้นใช่ไหม?
แก้ไขความคิดผิด ๆ
11. อะไรอาจเป็นเหตุผลที่ทำให้บางคนในเมืองโครินธ์มีความคิดผิด ๆ เรื่องการฟื้นขึ้นจากตาย?
11 คริสเตียนบางคนในเมืองโครินธ์ของชาวกรีกมีความคิดผิด ๆ เรื่องการฟื้นขึ้นจากตาย บางคนถึงกับบอกว่า “การฟื้นขึ้นจากตายไม่มี” (1 คร. 15:12) ทำไมพวกเขาถึงพูดแบบนั้น? บางคนอาจได้รับอิทธิพลจากนักปรัชญาชาวเอเธนส์ของกรีกที่เยาะเย้ยการฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซู (กจ. 17:18, 31, 32) ส่วนบางคนอาจคิดว่าการฟื้นขึ้นจากตายไม่ได้เกิดขึ้นจริงตามตัวอักษร พวกเขาคิดว่าคนเรา “ตาย” เพราะเป็นคนบาป และ “มีชีวิตอีก” ตอนที่ได้รับการอภัยจากพระเจ้าและเข้ามาเป็นคริสเตียน แต่ไม่ว่าคริสเตียนเหล่านั้นจะไม่เชื่อเรื่องการฟื้นขึ้นจากตายด้วยเหตุผลอะไร ความเชื่อของพวกเขาก็ไม่มีประโยชน์ เพราะอะไร? ถ้าพระยะโฮวาไม่ได้ปลุกพระเยซูให้ฟื้นขึ้นจากตายก็ไม่มีค่าไถ่ และถ้าไม่มีค่าไถ่มนุษย์ทุกคนก็ไม่ได้รับการอภัยบาป ดังนั้นคนที่ไม่เชื่อเรื่องนี้ก็ไม่มีความหวังอะไรเลย—1 คร. 15:13-19; ฮบ. 9:12, 14
12. จาก 1 เปโตร 3:18, 22 การฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซูไม่เหมือนกับการฟื้นขึ้นจากตายที่เคยเกิดขึ้นก่อนหน้านั้นอย่างไร?
12 เปาโลได้มาเจอกับตัวเองและเข้าใจว่า “พระคริสต์ถูกปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตายแล้ว” การฟื้นขึ้นจากตายของพระเยซูเหนือกว่าการฟื้นขึ้นจากตายทั้งหมดที่เคยเกิดขึ้นก่อนหน้านี้ เพราะถึงคนเหล่านั้นจะถูกปลุกให้มีชีวิตอีกครั้งหนึ่ง แต่ในที่สุดพวกเขาก็ต้องตายอยู่ดี เปาโลบอกว่าพระเยซู “เป็นคนแรกที่ถูกปลุกให้ฟื้นจากตาย” ทำไมเขาถึงพูดแบบนั้น? พระเยซูเป็นคนแรกที่ถูกปลุกให้มีร่างกายสำหรับสวรรค์และเป็นมนุษย์คนแรกที่ได้ขึ้นสวรรค์—1 คร. 15:20; กจ. 26:23; อ่าน 1 เปโตร 3:18, 22
“ทุกคนก็จะมีชีวิตได้อีก”
13. เปาโลเปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างอาดัมกับพระเยซูอย่างไร?
13 จะเป็นไปได้อย่างไรที่การตายของคนคนหนึ่งจะทำให้อีกหลายล้านคนได้ชีวิต? เปาโลอธิบายเรื่องนี้ได้อย่างมีเหตุผล เขาเปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างผลจากสิ่งที่อาดัมทำกับผลจากสิ่งที่พระเยซูทำ เปาโลพูดถึงอาดัมว่า “ความตายเกิดขึ้นเพราะมนุษย์คนหนึ่ง” พออาดัมทำบาป เขาก็ทำให้ตัวเองและลูกหลานต้องตาย และเรายังได้รับผลที่เลวร้ายจากการไม่เชื่อฟังของเขาจนถึงทุกวันนี้ แต่การที่พระเจ้าปลุกลูกของพระองค์ให้ฟื้นขึ้นจากตายทำให้เกิดผลที่แตกต่างมากจริง ๆ เปาโลพูดต่อว่า “การฟื้นขึ้นจากตายก็เกิดขึ้นเพราะมนุษย์คนหนึ่งเหมือนกัน” แล้วเขาก็พูดอย่างมีเหตุผลว่า “ทุกคนตายเพราะอาดัม” ดังนั้น “ทุกคนก็จะมีชีวิตได้อีกเพราะพระคริสต์”—1 คร. 15:21, 22
14. อาดัมจะฟื้นขึ้นจากตายไหม? ขออธิบาย
14 เปาโลหมายความว่าอย่างไรตอนที่เขาบอกว่า “ทุกคนตายเพราะอาดัม”? เปาโลคิดถึงมนุษย์ทุกคนที่ได้รับบาปและความไม่สมบูรณ์แบบจากอาดัม แล้วก็เลยต้องตาย (รม. 5:12) อาดัมไม่ได้อยู่ในกลุ่ม “ทุกคน” ที่ “จะมีชีวิตได้อีก” ค่าไถ่ของพระเยซูใช้ไม่ได้กับเขาเพราะเขาเป็นมนุษย์สมบูรณ์แบบที่ตั้งใจไม่เชื่อฟังพระเจ้า จุดจบของอาดัมคือการ “ถูกทำลายตลอดไป” ซึ่งเป็นแบบเดียวกับคนที่ “ลูกมนุษย์” จะตัดสินว่าเป็น “แพะ”—มธ. 25:31-33, 46; ฮบ. 5:9
มีหลายคนที่ถูกปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตายไปสวรรค์ แต่พระเยซูเป็นคนแรก (ดูข้อ 15-16)b
15. ใครอยู่ในกลุ่ม “ทุกคน” ที่ “จะมีชีวิตได้อีก”?
15 เปาโลบอกว่า “ทุกคนก็จะมีชีวิตได้อีกเพราะพระคริสต์” (1 คร. 15:22) เปาโลเขียนจดหมายฉบับนี้ถึงคริสเตียนผู้ถูกเจิมในเมืองโครินธ์ซึ่งจะถูกปลุกให้มีชีวิตในสวรรค์ ดังนั้น คนที่ถูกเจิมจึงอยู่ในกลุ่ม “ทุกคน” ที่ “จะมีชีวิตได้อีก” พวกเขา “ถูกชำระให้บริสุทธิ์และเป็นสาวกของพระคริสต์เยซู . . . ถูกเรียกให้มาเป็นผู้บริสุทธิ์” เปาโลบอกว่าพวกเขาเป็น “สาวกของพระคริสต์ที่ตายไปแล้ว” (1 คร. 1:2; 15:18; 2 คร. 5:17) เปาโลเขียนในจดหมายอีกฉบับหนึ่งว่าคนที่ “เป็นหนึ่งเดียวกับพระคริสต์ด้วยการตายเหมือนท่าน” ก็จะ “เป็นหนึ่งเดียวกับพระคริสต์ด้วยการฟื้นขึ้นจากตายเหมือนท่าน” (รม. 6:3-5) พระเยซูถูกปลุกให้มีร่างกายสำหรับสวรรค์และขึ้นไปสวรรค์ ฉะนั้นทุกคนที่เป็นสาวกของพระคริสต์ที่ถูกเจิมด้วยพลังบริสุทธิ์ก็จะเป็นอย่างนั้นเหมือนกัน
16. ทำไมเปาโลเรียกพระเยซูว่า “คนแรก”?
16 เปาโลบอกว่าพระคริสต์ “เป็นคนแรก [หรือ “ผลแรก,” เชิงอรรถ] ที่ถูกปลุกให้ฟื้นจากตาย” พระเยซูเปรียบเหมือนผลแรกของการเก็บเกี่ยวที่ชาวอิสราเอลถวายให้พระเจ้า เพราะถึงจะมีคนอื่นที่ฟื้นขึ้นจากตายก่อนพระเยซู เช่น ลาซารัส แต่พระเยซูก็เป็นคนแรกที่ถูกปลุกให้มีร่างกายสำหรับสวรรค์และมีชีวิตตลอดไป การที่เปาโลเรียกพระเยซูว่า “คนแรก” แสดงว่าจะมีคนที่ถูกปลุกให้ไปสวรรค์หลังจากท่าน พวกเขาก็คือ พวกอัครสาวกและ “สาวกของพระคริสต์” ที่ถูกเจิมด้วยพลังบริสุทธิ์
17. “สาวกของพระคริสต์” ที่ถูกเจิมด้วยพลังบริสุทธิ์จะได้รับรางวัลในสวรรค์เมื่อไหร่?
17 ตอนที่เปาโลเขียนจดหมายถึงคริสเตียนในเมืองโครินธ์ “สาวกของพระคริสต์” ที่ถูกเจิมด้วยพลังบริสุทธิ์ยังไม่ถูกปลุกให้ไปสวรรค์ เปาโลบอกว่าเรื่องนี้จะเกิดขึ้นในอนาคต เขาเขียนว่า “จะเป็นไปตามลำดับ คือ พระคริสต์เป็นคนแรก จากนั้นก็เป็นคนของพระคริสต์ที่จะมีชีวิตอีกในช่วงการประทับของท่าน” (1 คร. 15:23; 1 ธส. 4:15, 16) พวกอัครสาวกและ “สาวกของพระคริสต์” ที่ถูกเจิมด้วยพลังบริสุทธิ์ที่ตายไปแล้วต้องรอจนกว่าจะถึงช่วงการประทับของพระคริสต์ พวกเขาถึงจะได้รับรางวัลในสวรรค์และ “จะเป็นหนึ่งเดียวกับพระคริสต์ด้วยการฟื้นขึ้นจากตายเหมือนท่าน” ตอนนี้เรากำลังมีชีวิตอยู่ในช่วงเวลานั้นแหละ
คุณมีความหวังที่แน่นอน
18. (ก) ทำไมเราถึงบอกได้ว่าจะมีการฟื้นขึ้นจากตายอีกแบบหนึ่งนอกจากการฟื้นขึ้นจากตายไปสวรรค์? (ข) จาก 1 โครินธ์ 15:24-26 จะมีอะไรเกิดขึ้นบ้างในสวรรค์?
18 แล้วคริสเตียนที่ซื่อสัตย์คนอื่น ๆ ที่ไม่มีความหวังที่จะขึ้นไปสวรรค์กับพระคริสต์ล่ะ? พวกเขาก็มีความหวังเรื่องการฟื้นขึ้นจากตายด้วยเหมือนกัน คัมภีร์ไบเบิลบอกว่าเปาโลและคนอื่นที่จะไปสวรรค์อยู่ใน “พวกแรกที่ได้รับการปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตาย” (ฟป. 3:11) นั่นก็แสดงว่าจะมีการฟื้นขึ้นจากตายของอีกกลุ่มหนึ่ง เรื่องนี้ตรงกับสิ่งที่โยบเชื่อว่าจะเกิดขึ้นกับตัวเขาเองในอนาคต (โยบ 14:15) “คนของพระคริสต์ที่จะมีชีวิตอีกในช่วงการประทับของท่าน” จะอยู่กับพระเยซูในสวรรค์ตอนที่ท่านทำลายรัฐบาล ผู้มีอำนาจ และผู้มีฤทธิ์ทั้งหมด แม้แต่ “ศัตรูตัวสุดท้าย” ซึ่งก็คือความตายจะถูกทำลายด้วย คนที่จะถูกปลุกให้ไปสวรรค์จะไม่มีวันตาย แล้วคนอื่นล่ะ?—อ่าน 1 โครินธ์ 15:24-26
19. คนที่มีความหวังบนโลกจะได้อะไร?
19 คนที่มีความหวังบนโลกล่ะ? พวกเขามีความหวังเหมือนที่เปาโลบอกไว้ว่า “ผมมีความหวังในพระเจ้า . . . คือทั้งคนดีและคนชั่วจะฟื้นขึ้นจากตาย” (กจ. 24:15) คนชั่วไม่มีทางได้ขึ้นสวรรค์อยู่แล้ว ข้อนี้เลยต้องหมายถึงการฟื้นขึ้นจากตายที่จะเกิดขึ้นบนโลก
ถ้าเราเชื่อเรื่องการฟื้นขึ้นจากตาย เราจะมองอนาคตด้วยความมั่นใจ (ดูข้อ 20)c
20. ทำไมคุณถึงมั่นใจในความหวังเรื่องการฟื้นขึ้นจากตายมากขึ้น?
20 การ “ฟื้นขึ้นจากตาย” จะเกิดขึ้นแน่นอน คนที่ถูกปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตายบนโลกจะมีโอกาสที่จะมีชีวิตตลอดไป คุณมั่นใจได้ว่าคำสัญญานี้จะเกิดขึ้นแน่นอน ความหวังนี้คงให้กำลังใจคุณเมื่อคุณคิดถึงคนที่คุณรักที่ตายจากไป พวกเขาจะฟื้นขึ้นจากตายตอนที่พระคริสต์กับคนอื่น “จะปกครองเป็นกษัตริย์ . . . เป็นเวลา 1,000 ปี” (วว. 20:6) และคุณก็มั่นใจได้เหมือนกันว่าถ้าคุณตายก่อนการปกครอง 1,000 ปีของพระคริสต์ คุณจะถูกปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตายแน่ ๆ “เรามั่นใจว่าความหวังนั้นจะเป็นจริงแน่นอน” (รม. 5:5) ความหวังนี้จะช่วยให้คุณเข็มแข็งและรับใช้พระเจ้าอย่างมีความสุขในตอนนี้ แต่ไม่ใช่แค่นั้น ในบทความหน้าเราจะมาดูว่าเราจะเรียนอะไรได้อีกจาก 1 โครินธ์บท 15
เพลง 147 สัญญาเรื่องชีวิตตลอดไป
a หนังสือ 1 โครินธ์บท 15 เน้นเรื่องการฟื้นขึ้นจากตาย ทำไมคำสอนนี้ถึงสำคัญสำหรับเรา? และเราจะมั่นใจได้อย่างไรว่าพระเยซูถูกปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตายแล้ว? ในบทความนี้จะตอบคำถามเหล่านี้และคำถามอื่นที่สำคัญเกี่ยวกับการฟื้นขึ้นจากตายด้วย
b คำอธิบายภาพ พระเยซูเป็นคนแรกที่ถูกปลุกให้ฟื้นขึ้นจากตายไปสวรรค์ (กจ. 1:9) โธมัส ยากอบ ลิเดีย ยอห์น มารีย์ และเปาโลอยู่ในกลุ่มของสาวกที่จะได้อยู่ในสวรรค์กับท่าน
c คำอธิบายภาพ ภรรยาของพี่น้องชายเสียชีวิต เขารักภรรยามาก พวกเขาสองคนเคยรับใช้ด้วยกันเป็นเวลานาน แต่เขามั่นใจว่าเธอจะฟื้นขึ้นจากตาย นี่ทำให้เขารับใช้พระยะโฮวาต่อไปอย่างซื่อสัตย์