Hemba Kan Hange Hange U Se Lu Per Hegen Cii!
“Se kera hungur nen mnyam er mbagenev nahan ga, se lu nen per geng ge geng.”—1 MBATESALONIKA 5:6.
1, 2. (a) Gar u Pompeii man gar u Herculaneum yange ve lu agar a nyi? (b) Ka icintan i nyi ior i Pompeii man Herculaneum yange ve wa ikyo sha mi ga, man kanyi yange i er ve?
KEN derianyom u hiihii u Shighe Wase ne, agar a Mbaroma ahar a lun yôughyôugh a yange i yilan ér Pompeii man Herculaneum la yange lu hen kpe u Uwo ugen u i yilan ú ér Vesuvius yô. Agar ne lu ajiir a doon kpishi a Mbaroma mba ve lu mbanyarev va memen her yô. Mbaagirigi mba anumbegh mba ken agar ne kehe kuma mba ior mba hemban iyenge dubu môm vea tema ker, shi gar u Pompeii je yô, lu a zege agirigi u eren anumbe u ior mba ken gar la jimin cii vea nôngo u ivin ker yô. Mbatimen akaa shin inya mba ve tim akaa ken gar u Pompeii la ve nenge a ayou a msôr 118, ayou ne agen lu ayou a haan do shin ayou a mbaashawo. Akaa a kperan a sha kpekpe man akaa agenegh a i dugh shin inya yô tese ér ijimba man uyôughyôughmbaakaav yange ve dumbur ken gar ne.
2 Ken uwer u Agusutu 24, inyom i 79 S.W. la Uwo u Vesuvius la hii u bughur. Mbatimen sha akaa a nga a na ve uwo u bughur yô, na jighjigh ér, kwa u hiihii u uwo ne yange u bughur, u kua amgbiôr a tseen shi u kpur mtwem sha agar a ahar ne la, yange ma yàngè ior u yevese waren ga. Sha kpôô yô, ior kpishi yange ve yevese ve war. Kpa mbagenev mba yange ve nenge kwaghbo la ér ka ma kwagh u ikyoogh ga shin kwagh gba ve sha kwagh u yange er u tan ve icin ne ga yô, ve za mape ga. Kpa ka kom ken ateghôtôutu nahan yô, uwo la maa gba tsendan zar kwagh u tseen tsung kua amgbiôr man awen nôôn sha gar u Herculaneum la, nahan kwagh ne wua ior mba ve mase shin ken gar la cica cii. Kpernan sev mbu aven a av nahan, ken gar u Pompeii kpaa imba amgbiôr ne kua kpishi wua hanma or u nan lu ken gar la cii. Nenge imba er yange ve wa ikyo sha akav á tan ve icin ga ve kwagh er ve u vihin kpishi sha wono!
Mkur u Msertar u Mbayuda La
3. Kanyi kwagh i zough kwagh môm sha kwagh u mtim u Yerusalem la man aahe u gar u Pompeii man gar u Herculaneum laa?
3 Mkur u vihin tsung u gar u Pompeii man gar u Herculaneum la yina kpishi sha zege mtim u cier iyol u Yerusalem u shighe ne nahan vande van anyom kar ken ijime ataankaranyiin la, shin er mtim ne lu u sha ikyev i orumace nahan kpaa. I pase kwagh u ityav mbin ér, “hii sha igbetar je, ka ityav mbi hemban cieryol mbi yange i kase je la,” man ibaver tese ér ityav mbin yange mbi wua Mbayuda je hemba iyenge miliôn môm. Nahan kpa, er aahe u gar u Pompeii man gar u Herculaneum la nahan, mtim u Yerusalem la kpaa yange gba van gaagh tsô ga, yange i vande tan ve icin.
4. Ka akav a profeti a nyi Yesu yange ôr mbadondon nav sha u tan ve icin ér mkur u msertar ugen sha ayange la mgbôghomô, man kwagh ne yange hii kuren shami ken derianyom u hiihii la nena?
4 Yesu Kristu yange tsengaôron kwagh u mtim u gar ne, shi tsengaôron akaa aa a er cii man mtim la yô—akaa a vihin amba er ityav mbi nôngon man ijen man ityartenger kua mvende u vendan atindi nahan. Uprofeti mbaaiev vea lu eren ityom ve kpoghuloo je, kpa á ôr loho u dedoo u Tartor u Aôndo á tser tar cii. (Mateu 24:4-7, 11-14) Er nyian ne mkaanem ma Yesu ôr la ma lu kuren sha gbenda u vesen nahan, sha ayange la di yô ma kure sha gbenda u kiriki. Tsegh ku mbayiase tese ér zege ijen yange gba ken Yudia sha shighe la. (Aerenakaa 11:28) Josephus, or u timen sha akaa a mbayiase kaa ér tar yange u tenger ken ningir u Yerusalem la sha shighe u yange mase shin di cukuu tseegh u a tim gar shon la. Er mkur u Yerusalem mgbôghom yô, ayôôso lu eren sha ajiir wue wue shi iniongo i patii kposo kposo i Mbayuda lu nôngon ityav ayol a ve man atemtyo lu zan hemen ken agar kpishi a Mbayuda man Atôatyev lu ker imôngo la. Nahan kpa, i lu yôôn loho u dedoo u Tartor la “hen akaa a i gbe a sha won cii.”—Mbakolose 1:23.
5, 6. (a) Ka kwaghôron u profeti u Yesu u nyi yange kure shami ken inyom i 66 S.W. laa? (b) Er nan ve yange ior kpe kpishi shighe u i va mase timin Yerusalem ken inyom i 70 S.W. la?
5 Ken inyom i 66 S.W. la Mbayuda mase moughon ahendan a Roma. Zum u Cestius Gallus hemen akumautya va kase Yerusalem wa atô la, mbadondon mba Yesu umbur mkaanem ma Yesu yange kaa la, wener: “Zum u né nenge akumautya aa kase Yerusalem á wa atô yô, fa nen je ner, mtim na kuma ve. Hen zum la mba ve lu ken Yudia, ve̱ yevese ve̱ yem sha iwo; mba ve lu ken atô u gar yô, ve̱ due ken won; man mba ve lu ken akôngo a gar la kpaa ve̱ de kera nyer kimi ga.” (Luka 21:20, 21) Shighe kuma u vea due Yerusalem imbusu ve—kpa vea due nena? Gallus yange hide a akumautya na ijime sha shighe u ma or hen ér una er nahan ga yô, nahan maa gbenda bugh u Mbakristu mba ve lu ken Yerusalem man Yudia vea ungwa imo i Yesu vea yevese a yem sha iwo yô.—Mateu 24:15, 16.
6 Anyom nga karen anyiin, ka kom sha shighe u iniongo i Paseka la yô, mbautyaav mba Mbaroma hide va sha ikyev i Kurutya Titu u yange kange ishima ér sar una bee a ihyembeato i Mbayuda kera vindi vindi la. Akumautya na yange kase Yerusalem, shi ‘maa gar’ wa un atô, nahan lu ican u or yevese waren. (Luka 19:43, 44) Shin er mciem lu ér mba sôôn nôngon ityav nahan kpa, Mbayuda due gudu gudu sha ajiir kposo kposo ken Tartor u Roma la cii va ken Yerusalem sha u va eren iniongo i Paseka. Tsô maa i imbishi ve ker. Sha kwaghôron u Josephus yô, lu mbavannya mba iyol i bo mban ne hemba iyenge ken ior mba yange ve kpe sha shighe u Mbaroma kase ityav la ye.a Sha shighe u i mase yôhôl Yerusalem la, i wua ior ker je kuma er or môm ken hanma iorov utaankaruhar ken Mbayuda mba ve lu ken Tartor u Roma jimin cii nahan. Mtim u i tim Yerusalem man tempel na la lu mkur u tar u Mbayuda man kwaghaôndo ve u yange har sha Tindi u Mose la je la.b—Marku 13:1, 2.
7. Er nan ve Mbakristu mbajighjigh yange ve war mtim u Yerusalem laa?
7 Alaghga yange ma i wua Mbayuda mba ve lu Mbakristu la ken inyom i 70 S.W. la, gayô ma i yem a ve uikyangen imôngo a ior mbagenev mba ve lu ken Yerusalem la. Nahan kpa, sha kwagh u tsegh ku mbayiase ku tese yô, ve ungwa icintan i Yesu tsenga tan anyom 37 ken ijime la. Yange ve undu gar la, ve kera hide ker mayange ga.
Mbaapostoli Ta Icin sha Shighe Vough
8. Kanyi Peteru yange nenge wener ka kwagh u hange hange, man ka mkaanem ma Yesu ma nyi alaghga yange lu a mi ken ishima?
8 Nyian ne, mtim u una hemba samber wuee, shi una va a mkur u tar ungun jimin cii la mgbôghom kpishi je. Sha shighe u mtim u Yerusalem mase shin anyom ataratar la, apostoli Peteru na kwaghwan u a lu torough torough shi a lu sha shighe kpaa yô, hemban cii je yô hen Mbakristu mba sha ayange a ase ne, á kaa ér: Lu nen per! Peteru yange nenge wener ka hange hange u Mbakristu vea nder “ishima ve i wang” la sha er vea venda “Tindi u Ter” Yesu Kristu la ga yô. (2 Peteru 3:1, 2) Sha shighe u Peteru lu wan Mbakristu kwagh ér ve lu per la alaghga yange lu a kwagh u ungwa Yesu ôr a mbaapostoli Nav ayange kpuaa cii man ku Na la ken ishima, wener: “Ver nen ishima, kuran nen, gadia ne fa zum u shighe la una kuma ga.”—Marku 13:33.
9. (a) Ka ieren i bo i nyi mbagenev vea lu a mini? (b) Er nan ve ieren i tan akperan la i lu ieren i bo yumu?
9 Nyian ne mbagenev ka ve pine sha tarnahan ér: “Ityendezwa i m-ande Na ngi hana?” (2 Peteru 3:3, 4) Ikyav tese ér, ambaaior la hen ér akaa nga gem kposo ga, kpa hii shighe u i gba tar la je nga zan hemen her er a vande lun nahan. Akperan tan imba la nahan ka kwaghbo kpen kpen. Akperan a fatyô u nan se kera lu a ishima i eren kwagh torough torough ga, shi aa na se hii u nyôron iyol kpishi ken akaaeren a ivin asaren a ase. (Luka 21:34) Bee heela kera yô, er Peteru a tese nahan, mbanahantar mban hungur kwagh u Mngerem ma deemee ma sha ayange a Noa ma yange ma tim tar jimin cii la. Sha kpôô yô, tar yange ú gema sha ayange la!—Genese 6:13, 17; 2 Peteru 3:5,6.
10. Ka mkaanem ma nyi Peteru a ôr sha u taver mba alaghga vea hingir u yinan asema laa?
10 Peteru wase mbaôron washika na la u lun a ieren i wan ishima sha u umbur ve ityôkyaa i í ne ve ashighe agen Aôndo ngu a mough sha kwagh fese ga yô. Hiihii yô, Peteru kaa wener: “Hen Ter yô, iyange i môm ngi er anyom dubu nahan, anyom dubu di gema nga er iyange i môm nahan.” (2 Peteru 3:8) Er i lu kwagh u Yehova una lu gbem yô, una fatyô u nengen sha atôakaa aa a lu la cii, nahan una tsua shighe u a hembe doon u una er kwagh yô. Peteru shi tese er i lu isharen i Yehova u ior sha hanma ijiir cii ve gema ishima yô. Ishimawan i Aôndo la ngi kwagh u myom hen ior kpishi mba ma ve tim luun er una tim tar sha tsuaa je yô. (1 Timoteu 2:3, 4; 2 Peteru 3:9) Nahan kpa, ishimawan i Yehova a we la gema tese ér mayange je una er kwagh môm ga ze ga. Peteru kaa wener, “Iyange i Ter ia va er ormbaiv nahan.”—2 Peteru 3:10.
11. Kanyi ia wase se u lun per ken jijingii, man kwagh ne una na sha u iyange i Yehova la i va “fese” nena?
11 Kwagh u Peteru a kaà nahan ne doo kpen kpen. Ka i taver u kôron ormbaiv tsô, kpa orkuran u nan lu per tugh zan zan sev puaa la nana fatyô u hemban nengen a ormbaiv aa orkuran, u tugh jimin cii nan zer meer a mee mnyam kpii la. Orkuran nana fatyô u lun per nena? Aluer ken tugh mbu nan lu kuran la jimin cii nan ngu zenden sha yô, nana lu tsevaa, a hemba shighe u nan gbe teman a tema tsô la. Sha gbenda shon môm, u se Mbakristu eren tom taveraa ken jijingi la una wase se u lun per. Nahan, Peteru wa se kwagh ér se za hemen hanma shighe cii u lun a ‘icighanmlu man aeren a civir Aôndo.’ (2 Peteru 3:11) Akaa a eren a ngan aa wase se u zan hemen u ‘eren sha u iyange i Aôndo i̱ va fefa yô.’ Ishember i ken zwa Grika i í nger ér u “eren sha u i̱ va fefa” la a fatyô u geman í kpôghôô ér “u nôngon sha u kwagh á er fese.” (2 Peteru 3:12) Sha mimi yô, se fatyô u geman shighe u Yehova a ver u eren kwagh ga. Iyange na ia va sha shighe u a ver la. Kpa aluer se mba a akaa a eren ken mcivir na kpoghuloo yô, hii shighe u hegen ne zan zan shighe u iyange shon la, a lu inja er ngu hemban karen a yem a yem cii nahan.—1 Mbakorinte 15:58.
12. Ka nena se asange asange se fatyô u zuan a mtsera sha ishimawan i Yehova laa?
12 Nahan, hanma or u nan hen ér iyange i Yehova ngi ngôôr cii yô, mba taver nan ishima ér nana yar tom sha kwaghwan u Peteru la sha u wan ishima keghen shighe u Yehova a ver la. Sha kpôô yô, se fatyô u yaren tom a shighe u ishimawan i Aôndo i ne ian a lu zan hemen ne sha kwaghfan. Ikyav i tesen yô, se fatyô u zan hemen u maan aeren a injaa a Mbakristu shi seer yôôn loho u dedoo ne hen ior kpishi mba alaghga ma se fetyô u ôron ve ú ga la. Aluer se mba kuran yô, Yehova una kohol se ken ‘bem sha ishigh Nagh se lu wang a acôghor iyol ga’ sha mkur u tar ungun ne la. (2 Peteru 3:14, 15) Kwagh ne a lu injar i vesen je a zua ga!
13. Ka mkaanem ma Paulu yange ôr a Mbakristu mba ken Tesalonika ma nyi ma hembe lun vough nyian yumu?
13 Paulu kpa yange ôr ken washika na u hiihii u yange nger hen Mbakristu mba ken Tesalonika la er i lu a inja u lun per yô. A wa ve kwagh wener: “Se kera hungur nen mnyam er mbagenev nahan ga, se lu nen per geng ge geng.” (1 Mbatesalonika 5:2, 6) Nenge imba er i lu hange hange u se hemba lun per nyian u mtim u tar ungun jimin cii a mgbôghom ne sha wono! Ior mba civir Yehova mba ken tar u ior kpishi kwagh a kera gbe ve sha akaa a ken jijingi ga ne, man kwagh ne una fatyô u benden a ve kpaa. Nahan yô, Paulu wa kwagh ér: “Se lu nen geng ge geng se har nen perutya u jighjigh u nan man dooshima; man agunduutya yô, ka ishimaveren keghen myom je la.” (1 Mbatesalonika 5:8) U henen Mkaanem ma Aôndo hanma shighe shi kohol a anmgbianev asev nduuruu ken mbamkombo la una wase se u dondon kwaghwan u Paulu ne shi lun a ishima i torough torough kpaa.—Mateu 16:1-3.
Ior Udubu Udubu mbá Kuran
14. Ka iyenge i nyi i tese ér ior kpishi nyian ne mba dondon kwaghwan u Peteru a kaa ér se lu per laa?
14 Nyian ne ior kpishi mba yaren tom sha mkaanem ma i ne i nger ma taver se ishima ér se̱ lu tsevaa la kpa? Een, ior mba yaren tom sha ma. Ken inyom i tom i 2002 la, iyenge i mbapasenkwagh iorov 6,304,645—mseer ne hemba u inyom i 2001 la sha kwarkaren u iorov 3.1 ken deri— tese ér se mba tsevaa ken jijingi, gadia se pase mbagenev kwagh u Tartor u Aôndo kuma ahwa 1,202,381,302. Mba ve er tom ne cii, ve nenge imba tom ne ér ka beer kwagh ga. Tom ne lu kwagh u vesen ken uuma vev. Ikyav i Eduardo man Noemi mba ve lu ken tar u El Salvador la tese ieren i amba ve ne kpishi ve lu eren yô.
15. Kanyi vàndè-èrèn u ken El Salvador a tese ér ior kpishi ken tar la mba tsevaa ken jijingii?
15 Anyom kar hegen sha shighe u Eduardo man Noemi yange ve kav mkaanem ma ngise Paulu a ôr la, wener: “Mluashe u tar ne ngu karen kera.” (1 Mbakorinte 7:31) Nahan ve pande akaa kpishi a yange ve eren ken uuma vev yô, tsô ve tôô tom pania u eren hanma shighe la. Er shighe kar yô, ve zua a averen sha igbenda kpishi, shi ve er tom u zenden sôron atôônanongo man u nengen sha haregh la je kpaa. Shin er ve tagher a mbamzeyol kpishi nahan kpa, Eduardo man Noemi mba a vangertiôr ér yange ve tsua kwagh u shami sha u undun uma u yôughyôugh geman tsuan tom u pasen kwagh hanma shighe la. Mbapasenkwagh iorov 29,269—kua upania iorov 2,454—mba ken tar u El Salvador mba ve tese imba jijingi u nan ayol a ve nahan ne, man ka nahan yô, aluer i kar kwar yô, iyenge i mbapasenkwagh í tar ne ú zough a mi la seer sha iorov 2 ken deri ken inyom i tom i̱ kar la.
16. Gumor ugen ken tar u Côte d’Ivoire yange tese ieren i nyi?
16 Ken tar u Côte d’Ivoire kpa, gumor Kristu ugen u yange nger washika hen afishi a branci yô, tese imba ieren ne, á nger wener: “M ngu diakon. Kpa me fatyô u kaan a anmgbianev mer ve er tom u pania ga, aluer mo iyol yam m ver ve ikyav i dedoo ga yô. Nahan m de tom u i kimbin mo inyaregh kpishi yô, m hide m ngu eren tom sha tseeneke wam, nahan m hemba ngun a shighe u pasen kwagh cii.” Gumor ne hingir môm ken upania 983 mba ve lu eren tom ken tar u Côte d’Ivoire yô, man tar ne na ibaver i mbapasenkwagh iorov 6,701 ken inyom i i̱ kar ne, iyengeior ne ka mseer u sha kwarkaren u iorov 5 ken deri.
17. Gumkwase Shiada ugen ken tar u Belgium tese ikyav i cian ihyom i ior ve á kôr un la ga nena?
17 Ieren i sha tswam man ihyom kua mpav u ior ve lu a mi sha mbapasenkwagh u Tartor mba ve lu iorov 24,961 ken tar u Belgium la ngu nan ve zayol kpen kpen je. Nahan kpa, mba eren tom kpoghuloo man ishima tsô kpa ta ve kwe ga. Zum u wankwase shiada ugen u lun anyom 16 ungwa i lu ôron kwagh u Mbashiada mba Yehova ér ka bo nongo shighe u i̱ lu ôron kwagh sha kwagh u aeren a dedoo ken makeranta yô, á sôn wener i na un ian una ôr kwagh u Mbashiada mba Yehova. Á yar tom a tser u vidio u Jehovah’s Witnesses—The Organization Behind the Name man antakerada u Mbashiada mba Yehova—Ka Unô Ioro? la, nahan á pase ior mba Mbashiada ve lu jim jim yô. Kwagh u yange ôr ne doo ior u ungwan kpishi, nahan ka moughon ka kér sati ugen yô, i̱ ta mbayev makeranta ikyaren, man mbampin mba i̱ pine ve ken ikyaren ne cii lu sha kwagh u kwaghaôndo u Mbakristu u Mbashiada mba Yehova la.
18. Ka ikyav i nyi i tese ér mbamzeyol mba sha kwagh u inyar ken tar u Argentina man ken tar u Mozambique dan mbapasenkwagh asema sha mcivir ve u ve lu civir Yehova la ga?
18 Mbakristu kpishi mba tagher a mbamzeyol mba vesen ken ayange a masejime ne. Kpa, ka ve nôngo tsung sha er kwagh ne una dan ishima ve ga yô. Shin er zayol u sha kwagh u inyar ken tar u Argentina a lu kwaghmyer ga nahan kpa, tar ne na ibaver i mseer u hemban cii u Mbashiada iorov 126,709 ken inyom i i̱ kar ne. Ibanave i i lu ken tar u Mozambique kpishi la ngi di her tsô. Nahan kpa, iorov 37,563 na ibaver i shiada i ve er la, ka mseer u iorov 4 ken deri. Uma taver kpishi ken tar u Albania, kpa tar ne zua a mseer u hemban cii u mbapasenkwagh iorov 2,708, ka mseer u dedoo u sha kwarkaren u iorov 12 ken deri. Ikyav tese wang je ér, mbamtaver vea fatyô u yangen jijingi u Yehova u yaren tom sha ci u mbacivir un zum u ve ver akaa a Tartor hiihii ga la.—Mateu 6:33.
19. (a) Kanyi i tese ikyav ér ior kpishi mba ve lu er iyôngo nahan mba mba ijen i kwagh u mimi u ken Bibilo la i ker ve? (b) Ka akaa agenegh a ken ibaver i sha inyom a nyi a tese ér, mbacivir Yehova mba lun per ken jijingii? (Nenge ngeren u i cagh a cagh sha peeji 22 zan zan 25 la)
19 Kwarkaren u vough u iyenge i mba i hen Bibilo a ve iorov 5,309,289 sha hanma uwer sha tar jimin cii ken inyom i i̱ kar la tese ér, ior kpishi mba ve lu er iyôngo nahan mba mba ijen i kwagh u mimi u ken Bibilo la i ker ve yô. Ior mba hemban iyenge ken atô u mseer u he u hemban cii u iorov 15,597,746 mba yange ve za M-umbur la, mba a gba civir Yehova kpoghuloo ga. Ve mban ne ma ve ze a se hemen u vesen ken mfe man dooshima u ve lu a mi hen Yehova man anmgbianev sha won cii la. Ka kwagh u doon kpishi u nengen er “zegeikpelaior” u “iyôngo igen” la i lu zan hemen u umen atam er ve kohol anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la ve lu civir Orgbanakaa “ken tempel Na tugh man tetan” kpaa nahan.—Mpase 7:9, 15; Yohane 10:16.
Ityesen I sha Kwagh u Yange Er Loti La
20. Se hen nyi kwagh sha ikyav i Loti man kwase na la?
20 Sha kpôô yô, mbacivir Aôndo sha jighjigh je kpa, vea fatyô u hingir mba ve kera lu a ishima i torough torough ga sha anshighe kpuaa. Hen ase sha kwagh u Loti, wan u anmgbian u Aberaham la. Mbatyomov uhar mba yange ve va un inya yô, ve kaa a na ér Aôndo sôôn timin gar u Sodom man Gomora. Loho u yange i va ôr Loti ne lu u kpiligh un iyol ga, un u a “ya ican ken ishima tsung sha ci u ijimba i eren i mbaaferev mbara” la. (2 Peteru 2:7) Nahan kpa, zum u mbatyomov mbauhar mban va sha u va duen a na ken Sodom kera yô, de lu eren “a er zô zô.” Je yô, mbatyomov mban war urugh a urugh un man tsombor na duen a ve ken won gar. Ken masejime yô, kwase u Loti kera yar tom sha icintan i mbatyomov mban ga, tsô a gema ashe ijime. Yange zua a ku sha ci u ieren na i yange wa ikyo sha kwagh ga la. (Genese 19:14-17, 26) Yesu ta se icin wener, “umbur nen kwagh u kwase u Loti la.”—Luka 17:32.
21. Hii nan i lu hange hange u se hemba lun per hegen ciilii?
21 Aahe u Pompeii man Herculaneum man akaa a yange er sha mtim u Yerusalem la, kua shi ikyav i sha kwagh u Mngerem ma deemee ma sha ayange a Noa la man ikyav i kwagh u Loti la cii tese er i lu hange hange u ungwan icintan yô. Se mba se lu mbacivir Yehova ne, se kav ikyav i shighe u mkur ne. (Mateu 24:3) Se mba nongo a kwaghaôndo u aiegh ga. (Mpase 18:4) Gba u se ‘eren sha u iyange i Aôndo i̱ va fefa’ di vough er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa ve er nahan. (2 Peteru 3:12) Een, hemba kan hange hange u se lu per hegen cii! Ka aaven a nyi se fatyô u tôôn, man gema di ka aeren a nyi se fatyô u maan sha er se lu per yôô? Kwaghhenen u dondon ne una nenge sha akaa ne.
[Footnotes]
a A̱ shi nan kpa ior mba ken gar u Yerusalem ken derianyom u hiihii la yange vea hemba iyenge 120,000. Eusebius gbidye kwar wener ior mba kuman iyenge 300,000 mba yange ve tema ken tiôntar u Yudia la yange ve za ken Yerusalem u za eren iniongo i Paseka la ken inyom i 70 S.W. la. Iyenge ior igen i mba i wua ve la, lu mba ve mough sha ajiir agen ken tartor la yô.
b Kpa sha mnenge u Yehova yô, ikuryan i he i ken inyom i 33 S.W. la yange i kar i tile sha ityough ki Tindi u Mose la.—Mbaefese 2:15.
Ú Na Mlumun Wer Nyi?
• Kanyi kwagh yange i er ve hingir u Mbayuda mba ve lu Mbakristu la vea zua a ian i waren mtim u Yerusalem laa?
• Kwaghwan u ken ungeren mba apostoli Peteru man Paulu la wase se u lun per nena?
• Ka unô nyian ne ve tese ikyav ér ve mba per geng ge geng ne?
• Kanyi se hen sha kwagh u Loti man kwase naa?
[Chart on pages 22-25]
IBAVER I INYOM I TOM I 2002 I MBASHIADA MBA YEHOVA TAR SHA WON CII
(See bound volume)
[Picture on page 19]
Ken inyom i 66 S.W. la, Mbakristu mba ken Yerusalem cii yange ve yar tom sha icintan i Yesu la
[Pictures on page 20]
U eren tom taveraa la ngu a wase Mbakristu u lun per