MATEO
Mga Study Note—Kabanata 15
naghuhugas ng kamay: Tumutukoy sa paglilinis sa seremonyal na paraan bilang pagsunod sa tradisyon at hindi para sa kalinisan. Nang maglaon, sinabi sa Babilonyong Talmud (Sotah 4b) na ang hindi paghuhugas ng kamay bago kumain ay kasimbigat ng pakikipagtalik sa babaeng bayaran. Sinabi pa nito na ang mga nagwawalang-bahala sa paghuhugas ng kamay ay “bubunutin mula sa sanlibutan.”
naialay . . . na sa Diyos: Itinuturo ng mga eskriba at Pariseo na ang pera, pag-aari, o anumang bagay na inialay ng isa sa Diyos ay nakalaan na sa templo. Ayon sa tradisyong ito, anumang bagay na inialay ng isang anak ay puwede niyang itabi para sa sarili niyang kapakanan, at puwede niyang sabihing nakalaan na ito sa templo. Lumilitaw na may mga gustong tumakas sa pananagutan nilang pangalagaan ang mga magulang nila kaya iniaalay nila ang mga pag-aari nila sa ganitong paraan.—Mat 15:6.
mapagkunwari: Tingnan ang study note sa Mat 6:2.
ilustrasyon: O “talinghaga.”—Tingnan ang study note sa Mat 13:3.
pangangalunya: Ginamit dito ang anyong pangmaramihan ng salitang Griego para sa “pangangalunya” (moi·kheiʹa), at puwede itong isaling “mga kaso ng pangangalunya.”—Tingnan sa Glosari.
seksuwal na imoralidad: Ginamit dito ang anyong pangmaramihan ng salitang Griego na por·neiʹa, at puwede itong isaling “mga imoral na gawain.”—Tingnan ang study note sa Mat 5:32 at Glosari.
babae mula sa . . . Fenicia: O “Canaanita.” Sa Griego, Kha·na·naiʹa. Ang mga nakatira noon sa Fenicia ay nagmula kay Canaan, apo ni Noe. (Gen 9:18; 10:6) Nang maglaon, ang “Canaan” ay pangunahin nang tumutukoy sa Fenicia.—Tingnan ang study note sa Mar 7:26, kung saan tinawag ang babae na “Sirofenisa.”
Anak ni David: Tingnan ang study note sa Mat 1:1; 15:25.
lumuhod: O “yumukod; nagbigay-galang.” Sa pagtawag kay Jesus na “Anak ni David” (Mat 15:22), maliwanag na kinilala ng di-Judiong babaeng ito na siya ang ipinangakong Mesiyas. Lumuhod ang babae sa harap ni Jesus, hindi dahil isa siyang diyos o bathala, kundi dahil kinatawan siya ng Diyos.—Tingnan ang study note sa Mat 2:2; 8:2; 14:33; 18:26.
mga anak . . . maliliit na aso: Dahil ang mga aso ay itinuturing na marumi sa Kautusang Mosaiko, madalas gamitin ang terminong ito sa Kasulatan sa negatibong paraan. (Lev 11:27; Mat 7:6; Fil 3:2; Apo 22:15) Pero sa ulat nina Marcos (7:27) at Mateo tungkol sa pakikipag-usap na ito ni Jesus, pareho silang gumamit ng pangmaliit na anyo ng termino para sa aso na nangangahulugang “maliit na aso” o “alagang aso sa bahay,” kaya hindi ito nakakainsulto. Ipinapahiwatig nito na ang ginamit ni Jesus ay isang malambing na termino para sa mga alagang aso sa tahanan ng mga di-Judio. Dahil itinulad ni Jesus ang mga Israelita sa “mga anak” at ang mga di-Judio sa “maliliit na aso,” maliwanag na gusto lang sabihin ni Jesus kung sino ang dapat unahin. Sa isang bahay na may mga anak at aso, ang mga anak muna ang pakakainin.
gumagaling ang mga baldado: Wala ang pananalitang ito sa ilang manuskrito, pero mababasa ito sa karamihan ng lumang manuskrito at sa maraming bagong manuskrito.
Naaawa: O “Nahahabag.”—Tingnan ang study note sa Mat 9:36.
malalaking basket: Ang salitang Griego na ginamit dito, sphy·risʹ, ay posibleng tumutukoy sa basket na mas malaki kaysa sa mga basket na binanggit sa ulat tungkol sa pagpapakain ni Jesus sa mga 5,000 lalaki. (Tingnan ang study note sa Mat 14:20.) Ito rin ang salitang Griego para sa “malaking basket” na ginamit nang idaan si Pablo sa isang butas sa pader ng Damasco para makababa.—Tingnan ang study note sa Gaw 9:25.
bukod pa sa mga babae at mga bata: Si Mateo lang ang nag-ulat na may mga babae at bata nang mangyari ang himalang ito. Kaya posibleng mahigit 12,000 ang lahat ng makahimalang pinakain.
Magadan: Walang lugar sa ngayon sa rehiyon sa palibot ng Lawa ng Galilea na tinatawag na Magadan, pero ang ilang iskolar ay naniniwala na ito rin ang Magdala, na sinasabing ang Khirbet Majdal (Migdal), mga 6 km (3.5 mi) sa hilagang-kanluran ng Tiberias. Sa kaparehong ulat (Mar 8:10), ang lugar na ito ay tinatawag na Dalmanuta.—Tingnan ang Ap. B10.