LUCAS
Mga Study Note—Kabanata 11
Panginoon, turuan mo kaming manalangin: Si Lucas lang ang bumanggit ng kahilingan ng alagad na ito. Ang pag-uusap na ito ay nangyari mga 18 buwan matapos ibigay ni Jesus ang Sermon sa Bundok, kung saan itinuro niya sa mga alagad niya ang modelong panalangin. (Mat 6:9-13) Posibleng wala ang partikular na alagad na ito nang panahong iyon, kaya naging makonsiderasyon sa kaniya si Jesus at itinuro ulit ang mahahalagang punto ng modelong panalangin. Ang pananalangin ay regular na bahagi ng buhay at pagsamba ng mga Judio, at maraming mababasang panalangin sa aklat ng Awit at sa iba pang bahagi ng Hebreong Kasulatan. Kaya malamang na marunong namang manalangin ang alagad na ito at dati na siyang nananalangin. Siguradong pamilyar din siya sa pormalistikong panalangin ng mga relihiyosong lider ng Judaismo. Pero malamang na naobserbahan niya kung paano manalangin si Jesus at nakita niya ang malaking kaibahan nito sa pakitang-taong panalangin ng mga rabbi.—Mat 6:5-8.
Kapag nananalangin kayo, sabihin ninyo: Ang laman ng panalanging mababasa sa talata 2b-4 ay katulad ng itinuro ni Jesus sa kaniyang modelong panalangin mga 18 buwan na ang nakakalipas sa kaniyang Sermon sa Bundok. (Mat 6:9b-13) Kapansin-pansin na hindi niya inulit ang panalangin nang salita-por-salita, na nagpapakitang hindi niya itinuturo na dapat kabisaduhin ang panalanging ito at bigkasin nang paulit-ulit. Gayundin, sa mga sumunod na panalangin ni Jesus at ng mga alagad, hindi nila ginaya nang eksaktong-eksakto ang modelong panalangin.
pakabanalin nawa: Tingnan ang study note sa Mat 6:9.
pangalan: Tingnan ang study note sa Mat 6:9.
Dumating nawa ang Kaharian mo: Tingnan ang study note sa Mat 6:10.
pagkain sa bawat araw ayon sa kailangan namin: Lit., “tinapay para sa araw na ito.” Sa maraming konteksto, ang salitang Hebreo at Griego para sa “tinapay” ay nangangahulugang “pagkain.” (Gen 3:19) Kaya ipinapakita ni Jesus na ang mga lingkod ng Diyos ay puwedeng humiling sa Kaniya, hindi ng sobra-sobrang pagkain, kundi ng sapat lang na pagkain sa bawat araw, at makakapagtiwala silang ibibigay ito ng Diyos. Posibleng naipaalala nito sa mga alagad ni Jesus ang iniutos ng Diyos sa mga Israelita nang makahimala siyang maglaan ng manna. Bawat isa sa kanila ay dapat na “kumuha ng kaya niyang kainin” sa bawat araw. (Exo 16:4) Ang pananalita sa kahilingang ito ay kahawig, pero hindi kaparehong-kapareho, ng itinuro ni Jesus sa mga alagad niya mga 18 buwan na ang nakakalipas sa kaniyang Sermon sa Bundok. (Mat 6:9b-13) Ipinapakita nito na hindi gusto ni Jesus na bigkasin ng mga tagasunod niya nang salita-por-salita ang panalanging ito. (Mat 6:7) Kapag inuulit ni Jesus ang mahahalagang bagay na itinuro na niya—gaya ng ginawa niya dito sa panalangin—ginagawa niya ito sa paraang makikinabang ang mga hindi nakapakinig nang una niyang ituro ang mga ito. Para naman sa mga nakapakinig na, ipinapaalala niya ang mahahalagang punto.
nagkasala sa amin: Lit., “may utang sa amin.” Kapag ang isa ay nagkasala sa kapuwa niya, para siyang nagkakautang sa taong iyon, o nagkakaroon ng obligasyon dito, at kailangan niyang hingin ang kapatawaran nito. Sa modelong panalangin na itinuro ni Jesus sa kaniyang Sermon sa Bundok, ang orihinal na terminong ginamit niya ay “utang” sa halip na kasalanan. (Tingnan ang study note sa Mat 6:12.) Ang salitang Griego para sa patawarin ay literal na nangangahulugang “hayaan na,” ibig sabihin, hindi na niya sisingilin ang inutang sa kaniya.
huwag mo kaming hayaang mahulog sa tukso: Tingnan ang study note sa Mat 6:13.
Kaibigan, pahingi naman ng tatlong tinapay: Sa Gitnang Silangan, gustong-gusto ng mga tao na maging mapagpatuloy at itinuturing nila itong obligasyon, gaya ng makikita sa ilustrasyong ito. Kahit na biglang dumating ang bisita nang hatinggabi, na nagpapakitang maraming nagiging aberya dati sa paglalakbay, pinagsikapan ng may-bahay na mabigyan ito ng makakain. Naobliga pa nga siyang istorbohin ang kapitbahay niya nang dis-oras ng gabi para humingi ng pagkain.
Huwag mo na akong istorbohin: Nag-aalangang tumulong ang kapitbahay sa ilustrasyon, hindi naman dahil sa madamot siya, kundi dahil natutulog na sila ng pamilya niya. Walang kuwarto ang mga bahay noon, lalo na sa bahay ng mahihirap. Kapag bumangon ang ama, malamang na maistorbo niya ang buong pamilya, kasama na ang natutulog na mga anak.
mapilit: Ang salitang Griego na ginamit dito ay puwedeng literal na isaling “walang kahihiyan.” Pero sa kontekstong ito, ang salitang ito ay tumutukoy sa pagiging mapilit o malakas ang loob. Ang lalaki sa ilustrasyon ni Jesus ay hindi nahiyang mangulit para makuha ang kailangan niya, at sinabi ni Jesus sa mga alagad niya na dapat na maging ganoon din sila kapag nananalangin.—Luc 11:9, 10.
patuloy na humingi . . . maghanap . . . kumatok: Tingnan ang study note sa Mat 7:7.
kayo na makasalanan: Tingnan ang study note sa Mat 7:11.
lalo pa nga: Tingnan ang study note sa Mat 7:11.
Beelzebub: Posibleng ibang anyo ng Baal-zebub, na nangangahulugang “May-ari (Panginoon) ng mga Langaw,” ang Baal na sinasamba ng mga Filisteo sa Ekron. (2Ha 1:3) Ginamit sa ilang manuskritong Griego ang iba pang anyo nito na Beelzeboul at Beezeboul, na posibleng nangangahulugang “May-ari (Panginoon) ng Marangal na Tahanan (Tirahan),” o kung iniuugnay naman sa salitang Hebreo na zeʹvel (dumi ng hayop) na hindi ginamit sa Bibliya, nangangahulugan itong “May-ari (Panginoon) ng Dumi ng Hayop.” Gaya ng ipinapakita sa Luc 11:18, tumutukoy ang “Beelzebub” kay Satanas—ang pinuno ng mga demonyo.
pamilyang: Tingnan ang study note sa Mar 3:25.
daliri ng Diyos: Tumutukoy sa banal na espiritu ng Diyos, gaya ng ipinapakita sa ulat ni Mateo tungkol sa isang kahawig at naunang pag-uusap. Dito sa ulat ni Lucas, sinabi ni Jesus na pinapalayas niya ang mga demonyo “sa tulong ng daliri ng Diyos,” samantalang sa ulat ni Mateo, sinabi ni Jesus na ginagawa niya ito “sa tulong ng espiritu ng Diyos,” o ng Kaniyang aktibong puwersa.—Mat 12:28.
nawalisan: Ang mababasa sa ilang manuskrito ay “bakante, nawalisan,” pero ang ginamit sa saling ito ay makikita sa luma at maaasahang mga manuskrito. Ang salitang Griego para sa “bakante” ay mababasa sa Mat 12:44, kung saan halos ganito rin ang sinabi ni Jesus, kaya sinasabi ng ilang iskolar na idinagdag lang ng mga tagakopya ang salitang ito sa ulat ni Lucas para tumugma sa ulat ni Mateo.
tanda ni Jonas: Sa isang naunang pagkakataon, ginamit ni Jesus ang ekspresyong “tanda ng propetang si Jonas” at ipinaliwanag na tumutukoy ito sa kaniyang kamatayan at pagkabuhay-muli. (Mat 12:39, 40) Ikinumpara ni Jonas sa pagbangon mula sa Libingan ang pagliligtas sa kaniya mula sa tiyan ng isda pagkatapos ng “tatlong araw at tatlong gabi.” (Jon 1:17–2:2) Ang pagkabuhay-muli ni Jesus mula sa literal na libingan ay tiyak na mangyayari, gaya ng pagliligtas kay Jonas mula sa tiyan ng isda. Pero kahit nabuhay-muli si Jesus pagkatapos maging patay sa loob ng tatlong araw, ayaw pa ring manampalataya sa kaniya ng mga kritikong may matitigas na puso. Nagsilbi ring tanda si Jonas sa pamamagitan ng kaniyang lakas-loob na pangangaral, na nagpakilos sa mga Ninevita na magsisi.—Mat 12:41; Luc 11:32.
reyna ng timog: Tingnan ang study note sa Mat 12:42.
lampara: Tingnan ang study note sa Mat 5:15.
basket: Tingnan ang study note sa Mat 5:15.
mata ang lampara ng iyong katawan: Tingnan ang study note sa Mat 6:22.
nakapokus: Tingnan ang study note sa Mat 6:22.
mainggitin: Tingnan ang study note sa Mat 6:23.
naghugas: Tumutukoy sa paglilinis sa sarili sa seremonyal na paraan. Ang salitang Griego na ba·ptiʹzo (ilublob; ilubog), na madalas gamitin para ilarawan ang bautismong Kristiyano, ay ginamit dito para tumukoy sa ritwal ng paulit-ulit na paghuhugas na kaayon ng tradisyon ng mga Judio.—Tingnan ang study note sa Mar 7:4.
gumawa kayo ng mabuti sa mahihirap: Tingnan ang study note sa Mat 6:2.
mula sa inyong puso: Lit., “mula sa mga bagay sa loob.” Sa sumunod na talata (Luc 11:42), idiniin ni Jesus ang katarungan at pag-ibig, kaya ang “mga bagay sa loob” ay lumilitaw na tumutukoy sa kalagayan ng puso ng isa. Ang paggawa ng mabuti ay masasabing ekspresyon ng tunay na habag kung ito ay bukal sa loob at mula sa mapagmahal na puso.
ikasampu ng yerbabuena, ruda, at lahat ng iba pang gulay: Sa Kautusang Mosaiko, dapat magbigay ang mga Israelita ng ikapu, o ikasampu, ng ani nila. (Lev 27:30; Deu 14:22) Hindi espesipikong iniutos ng Kautusan na ibigay ang ikasampu ng maliliit na halamang pampalasa, gaya ng yerbabuena at ruda; pero hindi naman kinondena ni Jesus ang kaugaliang ito. Ang pinuna niya ay ang mga eskriba at mga Pariseo dahil mas mahalaga sa kanila ang maliliit na detalye ng Kautusan kaysa sa mga simulain dito, gaya ng katarungan at pag-ibig sa Diyos. Nang ulitin ni Jesus ang puntong ito, na nakaulat sa Mat 23:23, binanggit niya ang yerbabuena, eneldo, at komino.
pinakamagagandang puwesto: Tingnan ang study note sa Mat 23:6.
pamilihan: Tingnan ang study note sa Mat 23:7.
libingang walang tanda: O “libingang hindi madaling mapansin.” Karaniwan nang simple lang at walang dekorasyon ang libingan ng mga Judio. Gaya ng ipinapakita sa talatang ito, may mga libingan na hindi talaga mapapansin, kaya posibleng matapakan iyon ng mga tao at maging marumi sila sa seremonyal na paraan nang hindi nila namamalayan. Sa Kautusan ni Moises, itinuturing na marumi ang sinumang madikit sa anumang bagay na may kaugnayan sa patay, kaya ang sinumang makatapak sa mga libingang iyon ay magiging marumi sa seremonyal na paraan nang pitong araw. (Bil 19:16) Para madaling makita at maiwasan ang mga libingan, pinapaputi iyon ng mga Judio taon-taon. Sa kontekstong ito, maliwanag na sinasabi ni Jesus na ang mga taong nakikihalubilo sa mga Pariseo dahil naniniwala silang mabubuting tao ang mga ito ay naiimpluwensiyahan ng masamang ugali at maruming kaisipan ng mga Pariseo nang hindi nila namamalayan.—Tingnan ang study note sa Mat 23:27.
dahil sa karunungan ng Diyos, sinabi niya: Lit., “sinabi rin ng karunungan ng Diyos.” Ang Diyos ang nagsabi ng sumunod na pananalita, pero sa ibang pagkakataon, sinabi rin ito ni Jesus.—Mat 23:34.
nang itatag ang sanlibutan: Ang salitang Griego para sa “itatag” ay isinaling “nagdalang-tao” sa Heb 11:11. Ang ekspresyon dito na “itatag ang sanlibutan” ay lumilitaw na tumutukoy sa pagsilang sa mga anak nina Adan at Eva. Iniugnay ni Jesus ang ‘pagkakatatag ng sanlibutan’ kay Abel, dahil maliwanag na siya ang unang tao na puwedeng tubusin at nakasulat ang pangalan niya sa balumbon ng buhay mula pa “nang itatag ang sanlibutan.”—Luc 11:51; Apo 17:8; tingnan ang study note sa Mat 25:34.
mula sa dugo ni Abel hanggang sa dugo ni Zacarias: Tingnan ang study note sa Mat 23:35.
sa pagitan ng altar at ng templo: Ang “templo” ay ang gusali kung saan makikita ang Banal at Kabanal-banalan. Ayon sa 2Cr 24:21, si Zacarias ay pinatay sa “looban ng bahay [o, templo] ni Jehova.” Ang altar ng handog na sinusunog ay nasa maliit na looban, sa labas ng templo at nasa harap ng pasukan nito. (Tingnan ang Ap. B8.) Kaya katugma ito ng sinabi ni Jesus na lugar kung saan naganap ang pangyayaring ito.
ang susi ng kaalaman: Sa Bibliya, ang mga binigyan ng mga susi, literal man o makasagisag, ay pinagkatiwalaan ng awtoridad. (1Cr 9:26, 27; Isa 22:20-22) Kaya ang terminong “susi” ay naging sagisag ng awtoridad at responsibilidad. Sa kontekstong ito, ang “kaalaman” ay lumilitaw na tumutukoy sa kaalamang mula sa Diyos dahil ang kausap ni Jesus ay mga lider ng relihiyon na eksperto sa Kautusan. Dapat sana ay ginagamit nila ang awtoridad at kapangyarihan nila para bigyan ang mga tao ng tumpak na kaalaman tungkol sa Diyos sa pamamagitan ng pagpapaliwanag sa kanila ng salita ng Diyos. Sa Mat 23:13, sinabi ni Jesus na “isinasara [ng mga lider ng relihiyon] ang Kaharian ng langit sa mga tao.” Ipinapakita lang nito na ang ekspresyong pumasok sa Luc 11:52 ay tumutukoy sa pagpasok sa Kahariang iyon. Dahil hindi itinuturo ng mga lider ng relihiyon sa mga tao ang tumpak na kaalaman tungkol sa Diyos, napipigilan nila ang mga ito na maintindihan nang tama ang Salita ng Diyos at makapasok sa Kaharian ng Diyos.
kinontra siya: Ang ekspresyon sa orihinal na Griego ay puwedeng tumukoy sa literal na panggigitgit sa isang tao, pero dito, lumilitaw na tumutukoy ito sa panggigipit kay Jesus ng mga lider ng relihiyon para takutin siya dahil sa galit nila sa kaniya. Ang pandiwang Griego na ginamit dito ay isinaling “nagkimkim ng galit” sa Mar 6:19 para ipakitang hindi humuhupa ang galit ni Herodias kay Juan Bautista.