Pakikipagbaka sa Isang Malupit na Kaaway

“ITO ang pinakamalaking pagsubok sa aking buhay,” sabi ni Elizabeth. “Minsan pa ang pagiging hindi umaasa sa iba ay kahanga-hanga. Para bang nagkaroon ako ng isang bagong buhay. Ngayo’y nasisiyahan na naman ako kahit sa simpleng mga bagay!” Nadaig ng 42-anyos na babaing ito ang isang kaaway na sinasabing sanhi ng mas maraming paghihirap kaysa anumang iba pang sakit sa isip​—ang panlulumo.

Si Alexander ay hindi mapalad. Ang 33-anyos na ito ay lubhang nanlumo, nawalan ng gana sa pagkain, at nais na mapag-isa. “Nadama niya na para bang ang buong mundo ay gumuho at na wala nang halaga na mabuhay pa,” paliwanag ng kaniyang asawa, si Esther. “Inakala niya na siya ay walang kahala-halaga.” Kumbinsido na hinding-hindi na siya bubuti pa, si Alexander ay nagpatiwakal.

Si Elizabeth at si Alexander ay kabilang sa iniulat na 100,000,000 katao sa buong daigdig na taun-taon ay nanlulumo. Isa sa bawat apat na Amerikano at isa sa bawat limang taga-Canada ang dumaranas ng matinding panlulumo sa buong buhay nila. Ang panlulumo ay iniulat din na isang karaniwang karamdaman sa Aprika, at lumalaganap sa Pederal na Republika ng Alemanya. Kaya baka mayroon kang isang kaibigan o kamag-anak na nanlulumo o naging biktima ng panlulumo.

Ang asawa ni Alexander, na ginawa ang lahat ng magagawa niya upang tulungan ang kaniyang asawa, ay nagbabala: “Kapag ang isa ay nagsasabi na siya ay nanlulumo at nakadarama na wala siyang halaga, ituring ito na seryoso.” Kaya ang grabeng panlulumo ay higit pa sa isang lumilipas na kondisyon ng kalooban o isa lamang kaso ng kalungkutan. Maaari itong maging isang mamamatay-tao, isang malupit na kaaway na maaaring sumalanta o puminsala. Ang makilala ito ay maaaring mangahulugan ng kaibhan sa pagitan ng buhay at kamatayan.

“Isang Salot sa Aking Utak”

Lahat tayo ay dumaranas ng masakit na mga kawalan, mga pagkasiphayo, at mga kabiguan. Ang kalungkutan ay isang likas na tugon. Ikaw ay emosyonal na nagsasawalang-imik, nakakabawi sa mga pinsala, at sa wakas ay nakakayanan mo ang katotohanan ng nagbagong kalagayan. Ikaw ay umaasa sa mas mabuting kinabukasan at di nagtatagal ikaw ay nasisiyahan na naman sa buhay. Ngunit kakaiba sa mga kaso ng malubhang panlulumo.

“Walang pamimilí sa loob ng walong buwan, walang anumang bagay, ang nakapagpabuti ng aking pakiramdam,” sabi ni Elizabeth. Isa pang nanlulumo, si Carol, ay nagsabi pa: “Para ba itong isang salot sa aking utak, gaya ng isang katakut-takot na ulap na nakabitin sa itaas ko. Maaari mo akong bigyan ng isang milyong dolyar, gayunman ay hindi nito mapahihinto ang kakila-kilabot na mga damdamin.” Isang lalaki ang nagsabi na ‘pakiramdam mo ba’y nagsuot ka ng madilim na salamin​—ang lahat ay pawang hindi kaakit-akit. At, ang mga salamin ay may mga lenteng nagpapalaki, anupa’t ang bawat problema ay wari bang pagkalaki-laki.’

Ang panlulumo ay sarisaring emosyon mula sa pagkadama ng kalungkutan hanggang sa kawalang pag-asa at pagpapatiwakal. (Tingnan ang kahon sa pahina 4.) Ang dami ng mga sintomas, ang kanilang tindi, at ang kanilang tagal ay mga salik na lahat na nagsasabi kung kailan ang kalungkutan ay nagiging malubhang panlulumo.

Hindi Laging Madaling Makilala

Ang panlulumo ay karaniwan nang mahirap makilala sapagkat ang nanlulumo ay maaaring mayroon ding pisikal na mga sintomas. “Kumikirot ang aking mga paa, at kung minsan makirot ang buo kong katawan. Nagpatingin ako sa maraming doktor,” reklamo ni Elizabeth. “Kumbinsido ako na hindi nila pinapansin ang ilan sa pisikal na mga karamdaman at na ako ay mamamatay.” Katulad ni Elizabeth, halos 50 porsiyento ng mga pasyenteng nanlulumo na nagpapagamot ay inirireklamo ang pisikal sa halip na emosyonal na mga sintomas.

“Karaniwan na, irireklamo nila ang tungkol sa sakit ng ulo, di pagkatulog, kawalan ng gana sa pagkain, hindi pagdumi, o talamak na pagkapagod,” sulat ni Dr. Samuel Guze, hepe sa Departamento ng Psychiatry ng Washington University sa St. Louis, “subalit wala silang sasabihin tungkol sa pagkadama ng kalungkutan, kawalang pag-asa, o kabiguan. . . . Ang ibang mga pasyenteng nanlulumo ay wari bang walang kabatiran sa kanilang panlulumo.” Ang talamak na kirot, pangangayayat o pagtaba, at umuunting seksuwal na pagnanais ay tipikal na mga sintomas.

Si Dr. E. B. L. Ovuga ng Umzimkulu Hospital, Transkei, Timog Aprika, ay nag-uulat na bagaman ang nanlulumong mga Aprikano ay bihirang nag-uulat ng mga damdamin ng pagkakasala o kawalang halaga, sila’y nagrireklamo tungkol sa labis na gawain, paglayo, at mga kirot sa katawan. Natuklasan ng isang report noong 1983 ng World Health Organization na karamihan ng taong nanlulumo na pinag-aralan sa Switzerland, Iran, Canada, at Hapón ay nagtataglay na lahat ng parehong pangunahing mga sintomas ng kawalang ligaya, pagkabalisa, kawalan ng sigla, at mga ideya ng pagiging di-sapat.

Ang pagkasugapa sa alak at droga, gayundin ang pagkahandalapak sa sekso, ay ilan lamang sa mga paraan na ginagawa ng iba upang pagtakpan ang kanilang panlulumo. Oo, “maging sa pagtawa man ang puso ay nagiging mapanglaw.” (Kawikaan 14:13) Totoo ito lalo na sa mga kabataan. “Ang mga adulto ay mukhang nanlulumo, subalit kung ang isang nanlulumong bata ay pumasok sa isang silid, wala kang mapapansin na anumang bagay,” paliwanag ni Dr. Donald McKnew ng NIMH (National Institute of Mental Health) sa isang panayam sa Gumising! “Iyan ang dahilan kung bakit ang panlulumo sa kabataan ay hindi nakilala sa loob ng mahabang panahon. Subalit minsang makausap mo sila tungkol dito, ilalabas o sasabihin nila ang tungkol sa kanilang panlulumo.”

Gayunman, nagkaroon ng malaking pagsulong noong 1980’s sa pag-unawa at paggamot sa panlulumo. Ang mga hiwaga ng kimika ng utak ay nilulutas. Nakagawa na ng mga pagsubok upang makilala ang ilang uri ng panlulumo. Ang pakikipagbaka ay dinagdagan pa sa paggamit ng antidepressant na paggagamot at mga nutriyente na gaya ng ilang amino acids. Isa pa, mabisang ginamit ang maikling-panahong pakikipag-usap na mga terapi. Sang-ayon sa mga siyentipiko sa NIMH, sa pagitan ng 80 at 90 porsiyento ng lahat ng mga biktima ay maaaring matulungan sa kabuuan sa pamamagitan ng angkop na paggamot.

Subalit ano ang sanhi ng nakasasalantang emosyonal na sakit na ito?

Panlulumo: Nasa Isip Ba Lamang?

ANG lalaki ay biglang nanlumo nang ayusin niya ang kaniyang 200-taóng-gulang na tahanan. Hindi siya mapagkatulog at nasumpungan niyang lubhang mahirap ang patuloy na pag-iisip. Ang kaniyang pamilya ay nagtataka kung baga ang bahay ay pinagmumultuhan! Napansin niya ang pinakagrabeng sintomas niya, kasama na ang mga kirot sa sikmura, pagkatapos niyang alisin ang lumang pintura mula sa gawang-kahoy sa loob. Natuklasan ng isang doktor na ang pagkalason sa tingga na nasa mga suson ng lumang pintura na kaniyang kinayod ang sanhi ng kaniyang panlulumo.

Oo, kung minsan, kahit na ang nakalalasong mga bagay ay masisisi sa panlulumo. Sa katunayan, maaaring magtaka kang malaman na ang panlulumo ay maaaring pangyarihin ng maraming pisikal na dahilan.

Mga ilang taon na ang nakalipas maingat na sinuri ng mga mananaliksik ang 100 katao na tinanggap sa isang ospital sa lunsod na mayroong mga suliranin sa isipan, pati na ang panlulumo. Sa 46 na mga kasong ito, ang emosyonal na mga sintomas ay nasumpungang tuwirang nauugnay sa pisikal na karamdaman. Sang-ayon sa report sa American Journal of Psychiatry, nang ang pisikal na mga karamdamang ito ay ginamot, 28 “ang kinakitaan ng malinaw at mabilis na pagkawala ng kanilang mga sintomas ng diperensiya sa isip,” at 18 ang “sa kabuuan ay bumuti.”

Gayunman, ang bahagi ng pisikal na karamdaman sa panlulumo ay masalimuot. Ang karanasan ng maraming doktor ay na ang isang pasyenteng nanlulumo ay maaaring mayroon ding pisikal na karamdaman na walang pananagutan sa kaniyang panlulumo ngunit siyang pinagtutuonan ng kaniyang isipan. Gayunman, ang saligan ng panlulumo ay kadalasan nang dapat na bigyang-pansin at gamutin.

Bagaman ang ilang pisikal na karamdaman ay maaaring pagmulan o maaaring patindihin ang emosyonal na sakit, maaari ring magkaroon ng mga sintomas ng sakit sa isipan bilang isang reaksiyon sa dati nang umiiral na karamdaman. Halimbawa, pagkatapos ng isang malaking operasyon, lalo na sa puso, ang pagalíng na mga pasyente ay karaniwang nanlulumo. Kapag sila’y gumagaling, ang panlulumo ay karaniwang nawawala. Ang hirap na dinaranas ng katawan dahil sa isang malubhang karamdaman ay maaari ring pagmulan ng sakit. Karagdagan pa, ang isang alerdyik na reaksiyon sa ilang pagkain o iba pang mga sustansiya ay maaari ring pagmulan ng matinding panlulumo sa ilang mga tao.

Ang pagmamana ay maaari ring maging isang salik sa kung baga ang isa ay magkakaroon ng ilang uri ng panlulumo. Maaga sa taóng ito, ipinahayag ng mga mananaliksik ang pagkatuklas sa isang namamanang genetikong depekto na inaakalang naghahantad sa ibang tao sa sumpong na panlulumo.

Isa pa, sinasabi ng ilang dalubhasa sa medisina na mula sa 10 hanggang sa 20 porsiyento ng bagong mga ina ang dumaranas ng panlulumo. Gayunman, hindi sumasang-ayon ang mga mananaliksik sa kung baga ang mga pagbabago sa hormone na kaugnay sa panganganak o emosyonal na hirap ng pagiging ina ang nagdadala ng sakit. Ipinahihiwatig din ng mga tuklas kamakailan na ang sakit bago ang pagriregla at ang pag-inom ng birth-control pills ay waring nagdudulot ng panlulumo sa ibang mga babae.

Isinisiwalat din ng pananaliksik kamakailan na ang ilang tao ay waring may buwanang siklo ng mga kondisyon ng kalooban, na tinutukoy na Pana-panahong Karamdaman. Ang gayong mga tao ay lubhang nanlulumo kung taglagas at taglamig. Sila’y bumabagal at kadalasang labis na natutulog, lumalayo sa mga kaibigan at pamilya, at dumaranas ng mga pagbabago sa gana sa pagkain at namimili ng pagkain. Subalit pagdating ng tagsibol at tag-init, sila ay masaya, aktibo, at masigla, at karaniwan nang sila’y kumikilos na mabuti. Ang iba ay matagumpay na napagaling sa pamamagitan ng kontroladong paggamit ng artipisyal na ilaw.

Kaya ang panlulumo ay hindi laging ‘nasa isip lamang.’ Samakatuwid, kung nagtatagal ang panlulumo, mahalagang magkaroon ng isang ganap na medikal na pagsusuri. Subalit kumusta naman kung walang masumpungang pisikal na dahilan?

[Kahon sa pahina 6]

Ilang Pisikal na Sanhi ng Panlulumo

Iniugnay ng medikal na pananaliksik ang sumusunod na mga bagay sa pagkakaroon ng panlulumo sa ilang tao:

Nakalalasong metal at mga kemikal: tingga, merkuryo, aluminyo, carbon monoxide, at ilang pamatay-insekto

Mga kakulangan sa nutriyente: ilang mga bitamina at mahahalagang mineral

Nakahahawang sakit: tuberkulosis, mononucleosis, pulmunyá na dala ng virus, hepatitis, at trangkaso

Mga sakit sa sistema-endokrino: thyroid disease, Cushing’s disease, hypoglycemia, at diabetes mellitus

Mga sakit sa sistema-nerbiyosa: multiple sclerosis, at Parkinson’s disease

Mga drogang “panlibang”: PCP, marijuana, amphetamines, cocaine, heroin, at methadone

Iniriresetang gamot: barbiturates, mga gamot laban sa kombulsiyon, corticosteroids, at mga hormone. Ilang gamot para sa alta presyon, artritis, mga sakit sa puso, at iba pang sakit sa isip

(Tiyak, hindi lahat ng gayong medisina ay pagmumulan ng panlulumo, at kahit na may panganib, karaniwan nang maliit na porsiyento lamang niyaong gumagamit ng gamot sa ilalim ng wastong medikal na pangangasiwa ang apektado.)

Ang Sikolohikal na Pinagmumulan

“NAGAWA ko na ang lahat ng pagsubok, at wala akong makitang karamdaman,” sabi ng mabait na doktor kay Elizabeth. “May palagay akong ikaw ay lubhang nanlulumo at may dahilan ang iyong panlulumo.”

Si Elizabeth, na nag-aakalang ang kaniyang problema ay isang pisikal na karamdaman, ay nag-iisip ngayon kung tama kaya ang kaniyang doktor. Pinag-isipan niya ang kaniyang pang-araw-araw na pagpupunyagi sa nakalipas na mga ilang taon sa kaniyang magulo, at kadalasa’y hindi masupil, na anim-na-taóng-gulang na anak na lalaki, na nang dakong huli ay narikonosi na ang sakit ay dahilan sa hindi gaanong napag-uukulan ng pansin. “Ang araw-araw na kaigtingan at pagkabalisa na hindi humihinto ay lubhang nakaapekto sa aking mga damdamin,” sabi ni Elizabeth. “Narating ko ang punto kung saan ako ay nakadama ng kawalang pag-asa at nais kong magpakamatay.”

Maraming nanlulumo, gaya ni Elizabeth, ang napaharap sa napakaraming emosyonal na pagpapahirap. Sa katunayan, nasumpungan ng mga mananaliksik na Britano na sina George Brown at Tirril Harris ang isang mahalagang pag-aaral na ang mga babaing nanlulumo ay napahanay sa “malubhang mga suliranin,” gaya ng hindi mabuting pabahay o mahirap na kaugnayang pampamilya, na mahigit tatlong ulit na mas marami kaysa mga babaing hindi nanlulumo. Ang mga suliraning ito ang sanhi ng “marami at kadalasang walang tigil na hapis” sa loob ng di kukulanging dalawang taon. Ang matinding mga karanasan sa buhay, gaya ng pagkamatay ng isang malapit na kamag-anak o kaibigan, isang grabeng karamdaman o aksidente, nakasisindak na masamang balita, o kawalan ng trabaho, ay apat na beses na mas karaniwan sa gitna ng mga babaing nanlulumo!

Gayunman, nasumpungan nina Brown at Harris na ang kasawiang-palad sa ganang sarili ay hindi nagdudulot ng panlulumo. Malaki ang nakasalalay sa mental na pagtugon at emosyonal na kahinaan ng indibiduwal.

“Ang Lahat ng Bagay ay Waring Walang Pag-asa”

Halimbawa, napilipit ni Sarah, isang masipag na asawa at ina ng tatlong mga bata, ang kaniyang likod sa isang aksidente na nauugnay sa trabaho. Sinabi ng kaniyang doktor na kailangan niyang putulin ang marami sa kaniyang pisikal na gawain dahilan sa isang gulugod na nasira. “Para bang ang aking buong daigdig ay nagwakas. Sa tuwina’y isa akong aktibo, atletikong tao na naglalaro na kasama ng aking mga anak. Pinag-isipan ko ang kawalang ito at ipinalagay ko na hindi na bubuti ang mga bagay. Hindi nagtagal ay naiwala ko ang lahat ng kagalakan ng buhay. Ang lahat ng bagay ay waring walang pag-asa,” sabi ni Sarah.

Ang kaniyang reaksiyon sa aksidente ay humantong sa mga kaisipan tungkol sa kawalan ng pag-asa may kaugnayan sa kaniyang buhay sa kabuuan, at ito’y nagbunga ng panlulumo. Gaya ng binabanggit nina Brown at Harris, sa kanilang aklat na Social Origins of Depression: “Ito [ang nakapupukaw na insidente, gaya niyaong aksidente ni Sarah] ay pangkalahatang maaaring umakay sa mga kaisipan tungkol sa kawalan ng pag-asa sa buhay. Ang gayong paglalahat ng kawalang pag-asa ang inaakala naming nagiging pinaka-ubod o ugat ng isang panlulumo.”

Subalit ano ang nagpapangyari sa maraming tao na ipalagay na hindi nila kayang ayusin ang pinsala ng isang masakit na kawalan, na nagpapangyari sa kanila na mahulog sa malubhang panlulumo? Halimbawa, bakit mahina ang kalooban ni Sarah sa gayong negatibong kaisipan?

‘Ako’y Walang Halaga’

“Sa tuwina’y wala kong tiwala sa aking sarili,” paliwanag ni Sarah. “Ang pagpapahalaga ko sa sarili ay napakababa, at inaakala ko na hindi ako karapat-dapat sa anumang atensiyon.” Ang masakit na mga damdamin na nauugnay sa kakulangan ng pagpapahalaga-sa-sarili ng isa ay kadalasang isang mahalagang salik. “Dahilan sa kapanglawan ng puso ay nababagbag ang diwa,” sabi ng Kawikaan 15:13. Kinikilala ng Bibliya na ang nanlulumong diwa ay maaaring maging resulta, hindi ng panlabas na mga panggigipit lamang, kundi ng panloob na mga pag-aagam-agam. Ngunit ano ang sanhi ng mababang pagpapahalaga-sa-sarili?

Ang ilan sa mga huwaran natin sa pag-iisip ay nahuhubog ng paraan ng pagpapalaki sa atin. “Bilang isang bata, hindi ako kailanman pinuri ng aking mga magulang,” sabi ni Sarah. “Wala akong matandaang tinanggap na papuri kundi noong mag-asawa ako. Kaya naman, hinanap ko ang pagsang-ayon mula sa iba. Takot na takot ako sa di pagsang-ayon ng mga tao.”

Ang matinding pangangailangan ni Sarah ng pagsang-ayon ay isang karaniwang elemento sa marami na nagkaroon ng matinding panlulumo. Ipinakikita ng pananaliksik na ang gayong mga tao ay nagsisikap na palakihin ang kanilang pagpapahalaga-sa-sarili sa pamamagitan ng pag-ibig at pagsang-ayon na tinatanggap nila sa iba, sa halip na sa kanila mismong mga nagawa. Maaaring tayahin nila ang kanila mismong halaga sa lawak na sila ay naiibigan o mahalaga sa iba. “Ang kawalan ng gayong suporta,” ulat ng isang pangkat ng mga mananaliksik, “ay hahantong sa pagbaba ng pagpapahalaga-sa-sarili at malaki ang nagagawa nito sa pagkakaroon ng panlulumo.”

Perpeksiyunismo

Ang labis-labis na pagkabahala sa pagkakamit ng pagsang-ayon ng iba ay kadalasang ipinahahayag sa isang pambihirang paraan. Ganito ang sabi ni Sarah: “Sinikap kong gawin ang lahat ng bagay nang wasto upang makuha ko ang pagsang-ayon na hindi ko natamo bilang isang bata. Sa aking sekular na trabaho, ginawa ko ang lahat ng bagay nang wasto. Kailangang magkaroon ako ng ‘sakdal’ na pamilya. Taglay ko ang larawang ito na kailangang pamuhayan ko.” Nang maaksidente siya, gayunman, ang lahat ay waring wala nang pag-asa. Sabi pa niya: “Naniniwala ako na pinatatakbo ko ang pamilya at ikinatatakot ko na kung hindi ako kikilos, mabibigo sila at pagkatapos ay sasabihin ng mga tao, ‘Hindi siya mabuting ina at asawa.’”

Ang pag-iisip ni Sarah ay umakay sa malubhang panlulumo. Ang pananaliksik tungkol sa mga personalidad ng mga taong nanlulumo ay nagpapakita na ang kaniyang kaso ay hindi pambihira. Si Margaret, na dumanas din ng malubhang panlulumo, ay nagsabi: “Nag-aalala ako sa kung ano ang palagay sa akin ng iba. Isa akong perpeksiyunista, laging inaabangan ang orasan, madaling mabalisa.” Ang paglalagay ng hindi makatotohanang matataas na tunguhin o pagiging labis-labis na maingat, gayunma’y hindi nakakaabot sa mga inaasahan, ay siyang ugat ng maraming panlulumo. Ang Eclesiastes 7:16 ay nagbababala: “Huwag kang lubhang magpakamatuwid, ni huwag ka mang lubhang magpakapantas. Bakit sisirain mo ang iyong sarili?” Ang sikapin mong ipakita sa iba ang iyong sarili na halos “sakdal” ay maaaring humantong sa emosyonal at pisikal na pagkasira. Ang mga kabiguan ay maaari ring humantong sa isang mapangwasak na uri ng pagsisi-sa-sarili.

“Wala Akong Magawang Tama”

Ang pagsisi-sa-sarili ay maaaring maging isang positibong reaksiyon. Halimbawa, ang isang tao ay maaaring manakawan dahil sa paglalakad nang mag-isa sa isang mapanganib na lugar. Maaaring sisihin niya ang kaniyang sarili sa paglagay niya sa kaniyang sarili sa gayong kalagayan, nagtitikang magbabago at sa gayo’y iwasan ang kahawig na problema sa dakong huli. Subalit ang isang tao ay maaari pang magpakalabis at sisihin ang kaniyang sarili sa kung anong uri siya ng tao sa pagsasabing: ‘Wala kasi akong ingat na tao na lagi na lang nasasangkot sa gulo.’ Pinipintasan ng uring ito ng pagsisi-sa-sarili ang katangian ng isa at pinaliliit ang pagpapahalaga-sa-sarili.

Isang halimbawa ng gayong mapangwasak na pagsisi-sa-sarili ay nangyari sa 32-anyos na si Maria. Sa loob ng anim na buwan ay kinimkim niya ang hinanakit sa kaniyang nakatatandang kapatid na babae dahilan sa isang di pagkakaunawaan. Isang gabi pinagwikaan niya sa telepono ng masasakit na salita ang kaniyang kapatid. Nang malaman ang ginawa ni Maria, siya ay tinawagan at mahigpit na kinagalitan ng kanilang ina.

“Nagalit ako sa aking ina, pero higit akong nainis sa aking sarili, sapagkat nalaman ko kung gaanong lubhang nasaktan ko ang aking kapatid,” sabi ni Maria. Hindi nagtagal ay sinigawan niya ang kaniyang siyam-na-taóng-gulang na anak na lalaki, na nagloloko. Ang bata, na lubhang nabalisa, ay nagsabi sa kaniya nang dakong huli: “Inay, para bang nais mo akong patayin!”

Nanlupaypay si Maria. Sabi niya: “Para bang isa akong nakatatakot na tao. Naisip ko, ‘Wala akong magawang tama!’ Iyan ang lagi kong naiisip. Pagkatapos nagsimula na nga ang matinding panlulumo.” Ang kaniyang pagsisi-sa-sarili ay napatunayang mapangwasak.

Ang lahat bang ito ay nangangahulugan na ang lahat na may malubhang panlulumo ay may mababang pagpapahalaga-sa-sarili? Mangyari pa’y hindi. Ang mga sanhi ay masalimuot at sarisari. Kahit na kung ang resulta ay ang sinasabi ng Bibliya na ‘kapanglawan ng puso,’ maraming emosyon ang nagpangyari nito, pati na ang di malutas na galit, hinanakit, pagkadama ng kasalanan​—tunay man o pinalabis​—at ang di malutas na alitan sa iba. (Kawikaan 15:13) Ang lahat ng ito ay maaaring humantong sa isang bagbag na espiritu, o panlulumo.

Nang matalos ni Sarah na ang kaniyang pag-iisip ang ugat ng marami sa kaniyang panlulumo, sa simula siya ay nanlupaypay. “Pagkatapos ay nakadama ako ng kaunting ginhawa,” sabi niya, “sapagkat natanto ko na kung ito ay pinangyari ng aking pag-iisip, kung gayon ay maaari rin itong ayusin ng aking pag-iisip.” Sinabi ni Sarah na ang kaisipang ito ay nakatutuwa sa kaniya, na ang sabi: “Natanto ko na kung babaguhin ko ang paraan ng aking pag-iisip tungkol sa ilang mga bagay, maaapektuhan nito ang aking buhay mula ngayon sa ikabubuti.”

Ginawa ni Sarah ang kinakailangang mga pagbabago, at nawala ang kaniyang panlulumo. Sina Maria, Margaret, at Elizabeth ay nagtagumpay rin sa kanilang pakikipagbaka. Anong mga pagbabago ang ginawa nila?

[Blurb sa pahina 10]

‘Nang matanto ko na ang aking pag-iisip ang sanhi ng aking panlulumo, ito’y nagbigay sa akin ng ginhawa at kaaliwan sapagkat naniniwala ako na maaari ko rin itong lunasan.’

[Kahon sa pahina 8, 9]

Panlulumo sa Kabataan:“Sana’y Patay Na Ako”

Isang panayam kay Dr. Donald McKnew ng National Institute of Mental Health, na nagsaliksik sa paksang ito sa loob ng 20 taon.

Gumising!: Gaano kalaganap sa palagay ninyo ang problemang ito?

McKnew: Nasumpungan ng isang pag-aaral kamakailan sa New Zealand sa sanlibong mga bata na ang edad ay siyam, na mga 10 porsiyento ng mga bata ay nakaranas na ng panlulumo. At may impresyon kami na 10 hanggang 15 porsiyento ng mga batang mag-aaral ay may mga problema tungkol sa kondisyon ng kalooban. Ang maliit na bilang ay dumaranas ng matinding panlulumo.

Gumising!: Paano ninyo masasabi kung ang mga bata ay may matinding panlulumo?

McKnew: Ang isa sa pangunahing sintomas ay na hindi sila nasisiyahan sa anumang bagay. Ayaw nilang lumabas at makipaglaro o makasama ng kanilang mga kaibigan. Hindi sila interesado sa pamilya. Nakikita mong wala silang konsentrasyon; hindi nila maipako ang kanilang isip kahit na sa mga programa sa telebisyon, gaano pa kaya sa kanilang mga araling-bahay. Napapansin mo ang damdamin ng pagiging walang halaga, isang personal na pagkadama ng kasalanan. Sinasabi nila sa lahat na sa palagay nila’y wala silang silbi o na hindi sila gusto ninuman. Alin sa hindi sila makatulog o sila’y natutulog nang labis; nawawalan sila ng gana o labis-labis silang kumain. At saka naririnig mo ang mga ideya ng pagpapakamatay na gaya ng, “Sana’y patay na ako.” Kung napapansin mo ang kalipunan ng mga sintomas na ito, at ito’y tumatagal ng isa o dalawang linggo, kung gayon ay tinutukoy mo ang isang batang may matinding panlulumo.

Gumising!: Ano ang pangunahing sanhi ng panlulumo sa kabataan?

McKnew: Kung tutunghayan mo ang espisipikong mga salik sa anumang edad ng bata, ang pangunahing bagay ay malamang na isang kamatayan. Bagaman ito’y karaniwang nangangahulugan ng pagkamatay ng isang magulang, maaaring kabilang din dito ang mga kaibigan, malapit na mga kamag-anak, o kahit na ang isang alagang hayop. Ilalagay ko na pangalawa sa mga kamatayan ang paghamak at pagtanggi. Nakikita natin ang napakaraming bata na sinisiraang-puri at minamaliit o itinuturing na walang halaga ng kanilang mga magulang. Kung minsan ang isang bata ay ginagawang hantungan ng sisi. Sinisisi siya sa lahat ng bagay na lumalabas na mali sa pamilya siya man ay may kasalanan o wala. Kaya, inaakala niyang siya’y walang halaga. Isa pang salik ang sakit sa kondisyon ng kalooban ng isang magulang.

Gumising!: Binabanggit ng aklat na Why Isn’t Johnny Crying?, kung saan kayo ay isa sa mga awtor nito na ang ibang mga bata na nanlulumo ay nalululon sa pagkasugapa sa droga at alkohol o nagiging delingkuwente pa nga. Bakit po?

McKnew: Inaakala namin na sinisikap nilang itago ang panlulumo, kahit na sa kanilang sarili. Ang paraan ng pakikitungo nila rito ay kadalasang manatiling abala sa ibang bagay, gaya ng pagnanakaw ng mga kotse, pagkasugapa sa droga, o paglalasing. Ito ang mga paraan ng pagkukubli nila ng kung gaano kasamâ ang kanilang nararamdaman. Sa katunayan, ang pagtatago ng kanilang panlulumo ay isa sa pinakamalinaw na paraan na ang mga bata ay naiiba sa mga may sapat na gulang.

Gumising!: Paano po ninyo masasabi na ito ay isang panlulumo at hindi isang pagloloko lamang ng bata?

McKnew: Sa pamamagitan ng pakikipag-usap sa mga batang ito, hinahayaan silang magsalita, kadalasan nang masusumpungan mo ang panlulumo. At kung ang panlulumo’y malulunasan nang wasto, bumubuti ang kanilang pag-uugali. Bagaman may ibang bagay na lumalabas, ang panlulumo ay naroroon pa rin sa lahat ng panahon.

Gumising!: Paano ninyo mapagsasalita ang isang nanlulumong bata?

McKnew: Una sa lahat, pumili ka ng isang tahimik na panahon at lugar. Pagkatapos ay magtanong ka ng espisipikong mga katanungan na gaya ng, ‘Mayroon bang bumabagabag sa iyo?’ ‘Ikaw ba ay nalulungkot?’ ‘Ikaw ba ay nababalisa?’ Kung mayroong namatay, maaaring itanong mo, depende sa mga kalagayan, ‘Nangungulila ka ba kay Lola na gaya ko?’ Bigyan ng pagkakataon ang bata na ihinga ang kaniyang mga nadarama.

Gumising!: Ano po ang masasabi ninyo na dapat gawin ng mga batang may matinding panlulumo?

McKnew: Sabihin ito sa kanilang mga magulang. Ang pagkaalam sa bagay na ito ay isang maselan na bagay sapagkat karaniwan nang ang mga bata lamang ang nakakaalam na sila’y nanlulumo. Karaniwan nang hindi ito nakikita ng mga magulang at mga guro. Nakakita na ako ng mga nagbibinata o nagdadalaga na lumalapit sa kanilang mga magulang at nagsasabi, “Nanlulumo ako, kailangan ko po ng tulong,” at nalulunasan nila ito.

Gumising!: Paano maaaring tulungan ng isang magulang ang isang batang nanlulumo?

McKnew: Kung ang panlulumo ay wari bang nakapanghihina, kung gayon ito ay isang bagay na hindi dapat pangasiwaan sa tahanan, kung paanong hindi mo gagamutin ang pulmunya sa bahay. Ang isang nakapanghihinang panlulumo ay dapat na dalhin sa isang propesyonal sapagkat baka may pangangailangan para sa paggagamot. Ginagamit namin ang paggagamot sa mahigit kalahati ng aming mga kaso, kahit na sa mga batang hanggang limang taóng gulang. Sinisikap din naming baguhin ang pag-iisip ng bata. At sa pamamagitan ng mga pamamaraang ito ang panlulumo ay maliwanag na nagagamot.

Gumising!: Kung ito po ay hindi isang nakapanghihinang panlulumo, ano po ang maaaring gawin ng isang magulang?

McKnew: Magkaroon ng isang matapat na pagsusuri sa iyong sarili at sa iyong pamilya. Mayroon bang ilang malubhang kawalan o kamatayan na nangangailangang pag-usapan at pakitunguhan? Kung may namatay, huwag maliitin ang kalungkutan ng bata. Hayaan mong madaig niya ang kaniyang pagdadalamhati. Bigyan mo ng maraming atensiyon, papuri, at emosyonal na pagtangkilik ang batang nanlulumo. Gumugol ng ekstrang panahon na kasama niya na kayong dalawa lamang. Ang iyong masiglang pagkasangkot ang pinakamabuting anyo ng paggamot.

Pagtatagumpay Laban sa Panlulumo

“SA PAMAMAGITAN ng bihasáng pamamatnubay ay makikipagdigma ka,” sabi ng Kawikaan 24:6. Ang kasanayan, hindi basta ang mabuting mga intensiyon, ang kinakailangan upang magtagumpay. Tiyak, kung nanlulumo, hindi mo gugustuhing pabayaan ang iyong sarili na lumala. Halimbawa, natuklasan sa isang pag-aaral noong 1984 sa mga taong nanlulumo na sinikap ng ilan na mapagtagumpayan ang kanilang panlulumo sa pamamagitan ng ‘pagbubunton ng kanilang galit sa ibang tao, binabawasan ang kanilang tensiyon sa pag-inom nang higit, pagkain nang higit, at pag-inom ng mas maraming gamot na pampakalma.’ Ang mga resulta: “higit na panlulumo at pisikal na mga sintomas.”

Ang ibang taong nanlulumo ay hindi humahanap ng bihasáng pamamatnubay sapagkat sila’y natatakot na sila’y ituring na mahina ang isip. Gayunman, ang malubhang panlulumo ay hindi isang tanda ng kahinaan ng isip ni ng espirituwal na kabiguan. Ipinakikita ng pananaliksik na ang grabeng karamdamang ito ay maaaring mangyari kung mayroong maling pagkilos ng mga kemikal sa utak. Yamang ito ay maaaring pangyarihin ng isang pisikal na karamdaman, kung ikaw ay matinding nanlumo nang mahigit sa dalawang linggo, maaaring kailanganin ang medikal na pagsusuri. Kung walang masumpungang pisikal na karamdaman na pinagmumulan ng problema, kadalasan nang ang karamdaman ay maaaring mapabuti sa pamamagitan ng pagbabago sa huwaran ng pag-iisip pati na ang ilang tulong na nakukuha sa angkop na paggagamot o mga nutriyente.a Ang pagtatagumpay laban sa panlulumo ay hindi nangangahulugan na hinding-hindi ka na muling susumpungin ng panlulumo. Ang kalungkutan ay bahagi ng buhay. Gayunman, ang may kahusayang pamamatnubay ng iyong mga hampas ay tutulong sa iyo na madaig na mas mabuti ang panlulumo.

Ang isang doktor ay kalimitan nang maghahatol sa iyo ng mga gamot laban sa panlulumo. Ito’y mga gamot na idinisenyo upang ayusin ang kemikal na di-pagkakatimbang. Ginamit ito ni Elizabeth, na nabanggit kanina, at sa loob lamang ng mga ilang linggo bumuti ang kaniyang kalagayan. “Gayunman, kailangan kong linangin ang isang positibong saloobin upang makatulong sa mga gamot,” sabi niya. “Sa tulong ng gamot, determinado akong gumaling. Pinanatili ko rin ang isang pang-araw-araw na programa ng ehersisyo.”

Gayunman, ang paggamit ng mga gamot laban sa panlulumo ay hindi laging matagumpay. Mayroon din itong masamang epekto sa iba. At kahit na kung maiwasto ang maling pagkilos ng kemikal, malibang maiwasto ang pag-iisip ng isa, maaaring bumalik ang panlulumo. Gayunman, malaking ginhawa ang maaaring maranasan sa pamamagitan ng kusang . . .

Pagsasabi ng Iyong mga Damdamin

Labis na ipinaghihinanakit ni Sarah ang isahang-panig na pasan ng mga pananagutang pampamilya na dinadala niya, gayundin ang panggigipit ng isang sekular na trabaho. (Tingnan ang pahina 7.) “Subalit basta kinuyom ko lamang ang aking mga damdamin,” sabi ni Sarah. “Pagkatapos isang gabi nang para bang wala na akong kapag-a-pag-asa, tinawagan ko sa telepono ang aking nakababatang kapatid na babae, at sa kauna-unahang pagkakataon sa buhay ko, inihinga ko ang aking mga damdamin. Ito ang malaking pagbabago sa aking buhay, yamang ang pagtawag na iyon ay nagdulot ng ginhawa.”

Kaya, kung nanlulumo, humanap ng isang taong madamayin na maaari mong mapagtapatan. Ang isang ito ay maaaring isang kabiyak, matalik na kaibigan, kamag-anak, ministro, doktor, o isang sanáy na tagapayo. Isa sa pangunahing kailangan sa pagdaig sa panlulumo, sang-ayon sa isang pag-aaral na iniulat sa Journal of Marriage and the Family, ay ang “pagkakaroon ng makukuhang tumatangkilik na katulong na mababahaginan mo ng malalaking paghihirap sa buhay.”

Ang pagsasabi ng iyong mga nadarama ay isang paraan ng paggaling na humahadlang sa iyong isipan na sikaping itatuwa ang katotohanan ng problema o kawalan at, sa gayon, hindi ito nilulutas. Subalit ihinga mo ang tunay mong nadarama. Huwag mong hayaan na ang pagkadama ng maling pagmamalaki, ang pagnanais na magkaroon ng isang walang takot-sa-kagipitan na anyo, ang humadlang sa iyo. “Ang pagkabalisa sa puso ng isang tao ay nagpapayuko roon, ngunit ang mabuting salita ay nagpapagalak roon,” sabi ng Kawikaan 12:25. Gayunman, sa pagsasabi lamang sa iba saka nauunawaan ng iba ang iyong “pagkabalisa” at sa gayo’y maibibigay ang “mabuting salita” na iyon ng pampatibay-loob.

“Nais ko lamang ng simpatiya nang tawagan ko ang aking kapatid na babae, subalit higit pa ang aking nakuha,” gunita ni Sarah. “Tinulungan niya akong makita kung saan mali ang aking pag-iisip. Sinabi niya sa akin na labis-labis ang inilalagay kong pananagutan sa aking sarili. Bagaman sa simula ay ayaw kong marinig ito, nang simulan kong ikapit ang kaniyang payo, nadama ko na nawala ang napakalaking pasan na iyon.” Anong pagkatotoo nga ng mga salita ng Kawikaan 27:9: “Ang ungguento at insenso ay nagpapagalak sa puso, pati rin ang katamisan ng kaibigan ng isang tao nang dahil sa payo sa kaluluwa.”

May katamisan sa pagkakaroon ng isang kaibigan o kabiyak na prangka kung magsalita at tumutulong sa iyo na ilagay ang mga bagay-bagay sa wastong pangmalas. Ito ay maaaring tumulong sa iyo na ituon ang iyong isip sa isa lamang problema sa isang panahon. Kaya sa halip na maging depensibo, mahalin ang gayong “bihasáng pamamatnubay.” Baka kailanganin mo ang isa na, pagkaraan ng ilang pag-uusap, ay maaaring magbigay ng ilang panandaliang mga tunguhin na magpapahiwatig ng mga hakbang na maaari mong kunin upang baguhin o ayusin ang iyong kalagayan upang bawasan o alisin ang pinagmumulan ng emosyonal na paghihirap.b

Ang pakikipagbaka laban sa panlulumo ay karaniwang nangangailangan ng pakikipaglaban sa mga damdamin ng mababang pagpapahalaga-sa-sarili. Papaano may kahusayang mapaglalabanan ang mga ito?

Pagpupunyagi sa Mababang Pagpapahalaga-sa-Sarili

Halimbawa, si Maria, na ipinakikita ng naunang artikulo, ay nanlumo pagkatapos ng pakikipaglaban sa loob ng kaniyang pamilya. Siya’y naghinuha: ‘Ako’y teribleng tao at wala akong nagagawang anumang bagay na tama.’ Ito ay mali. Kung sinuri niya lamang ang kaniyang mga konklusyon, maaaring hinamon niya ang mga ito sa pangangatuwiran na: ‘May mga bagay akong nagagawa na tama at ang ilan ay mali, gaya ng ibang tao. Nakagawa ako ng ilang mga pagkakamali, at kailangan kong maging higit na maingat, ngunit huwag na natin itong palakihin.’ Ang gayong pangangatuwiran ay maaaring magpanatili sa kaniyang pagpapahalaga-sa-sarili.

Kaya kadalasan ang labis-labis na mapamintas na panloob na tinig na iyon na humahatol sa atin ay mali! Ang ilang tipikal na pilipit na mga kaisipan na nagbubunga ng panlulumo ay nakatala sa kalakip na kahon. Kilalanin ang gayong maling mga kaisipan at mental na hamunin ang katotohanan nito.

Isa pang biktima ng mababang pagpapahalaga-sa-sarili ay si Jean, isang 37-anyos na nagsosolong magulang. “Hirap na hirap ako sa pagpapalaki ng dalawang batang lalaki. Subalit kapag nakikita ko ang ibang nagsosolong mga magulang na nag-aasawa, naiisip ko, ‘Tiyak na may diperensiya ako,’” sabi niya. “Sa pagtutuon sa mga negatibong kaisipan lamang, ang mga ito ay lumaki nang lumaki, at ako ay naospital dahil sa panlulumo.”

“Paglabas ko ng ospital,” patuloy ni Jean, “nabasa ko sa Gumising! ng Pebrero 8, 1982, ang isang talaan ng ‘Mga Pag-iisip na Maaaring Humila sa Isa sa Panlulumo.’ Gabi-gabi ay binabasa ko ang talaang iyon. Ang ilan sa maling mga kaisipan ay, ‘Ang halaga ko bilang isang tao ay nakasalalay sa kung ano ang iniisip sa akin ng iba,’ ‘Hindi ako dapat masaktan; dapat ay lagi akong maligaya at mahinahon,’ ‘Dapat akong maging sakdal na magulang.’ Para bang ako’y nagiging perpeksiyunista, kaya pagka nag-iisip ako nang gayon, nananalangin ako kay Jehova na tulungan akong ihinto ang pag-iisip nang gayon. Natutuhan ko na ang negatibong pag-iisip ay humahantong sa mababang pagpapahalaga-sa-sarili, sapagkat ang nakikita mo lamang ay ang problema sa iyong buhay at hindi ang mabubuting bagay na ibinigay sa iyo ng Diyos. Sa pagpilit ko sa aking sarili na iwasan ang ilang di-wastong mga kaisipan, napagtagumpayan ko ang aking panlulumo.” Ang ilan ba sa iyong mga kaisipan ay kailangang hamunin o tanggihan?

Kasalanan Ko ba Ito?

Bagaman si Alexander ay lubhang nanlulumo, nakapagturo pa siya sa isang klase sa paaralan. (Tingnan ang pahina 3.) Nang ang ilan sa kaniyang mga mag-aaral ay bumagsak sa isang mahalagang pagsubok sa pagbabasa, nais na niyang magpakamatay. “Inakala niya na siya ay bigo,” sabi ni Esther, ang kaniyang asawa. “Sinabi ko sa kaniya na hindi niya kasalanan ito. Hindi ka maaaring magkaroon ng 100-porsiyentong tagumpay.” Gayunman, ang pagkadama niya ng labis na pagkakasala ay nagsara sa kaniyang isip at umakay sa kaniya sa pagpapatiwakal. Kadalasan, ang labis-labis na pagkadama ng kasalanan ay dala ng pag-akò sa isang di-makatotohanang pananagutan sa paggawi ng ibang tao.

Kahit na sa kaso ng isang bata, maaaring malakas na maimpluwensiya ng isang magulang ang kaniyang buhay ngunit hindi lubusang nasusupil ito. Kung may lumabas na hindi mabuti ayon sa plano mo, tanungin ang iyong sarili: Nakaharap ko ba ang di inaasahang mga pangyayari na hindi ko kaya? (Eclesiastes 9:11) Makatuwiran ko bang ginawa ang lahat ng aking magagawa sa pisikal, mental, at emosyonal na paraan? Hindi kaya napakataas ng aking mga inaasahan? Kailangan ko bang matutuhang maging higit na makatuwiran at mapagpakumbaba?​—Filipos 4:5.

Subalit kumusta naman kung ikaw ay nakagawa ng isang maselan na pagkakamali, at ito’y kasalanan mo? Maitutuwid ba ng iyong patuloy na paghampas sa iyong sarili sa mental na paraan ang pagkakamali? Hindi ba ang Diyos ay handang magpatawad sa iyo, “nang sagana” pa nga, kung ikaw ay tunay na nagsisisi? (Isaias 55:7) Kung ang Diyos ay “hindi palaging humahanap ng pagkakamali,” dapat mo bang hatulan ang iyong sarili ng habang panahong pagpapahirap sa isip dahil sa gayong pagkakamali? (Awit 103:8-14) Hindi ang palaging kalungkutan kundi ang pagkuha ng positibong mga hakbang upang ‘ituwid ang mali’ ang siyang makalulugod sa Diyos na Jehova at babawasan din ang iyong panlulumo.​—2 Corinto 7:8-11.

‘Kalimutan ang mga Bagay na Nakaraan’

Ang ilan sa ating emosyonal na mga problema ay maaaring nauugat sa nakaraan, lalo na kung tayo’y mga biktima ng di-makatuwirang pagtrato. Maging handang magpatawad at kalimutan iyon. ‘Hindi madali ang lumimot!’ maaaring isipin mo. Totoo, ngunit mas mabuti ito kaysa sirain ang natitira mong buhay sa pag-iisip ng kung ano ang hindi na maaaring ibalik.

“Kinalilimutan ang mga bagay na nasa likuran at tinatanaw ang mga bagay na hinaharap,” sulat ni apostol Pablo, “ako’y patuloy na nagsusumikap tungo sa pagkakamit ng gantimpala.” (Filipos 3:13, 14) Hindi ipinako ni Pablo ang kaniyang isip sa maling landasin na itinaguyod niya sa Judaismo, pati na ang pagsang-ayon pa nga niya sa pagpatay. (Gawa 8:1) Hindi, itinuon niya ang kaniyang lakas sa pagiging kuwalipikado sa gantimpala sa hinaharap na buhay na walang-hanggan. Natutuhan din ni Maria na huwag laging isipin ang nakaraan. Noong minsan sinisi niya ang kaniyang ina sa paraan ng pagpapalaki sa kaniya. Idiniin ng kaniyang ina ang kahusayan at pisikal na kagandahan; kaya, si Maria ay naging isang perpeksiyunista at mahilig manibugho sa kaniyang kaakit-akit na kapatid na babae.

“Ang pinagsasaligang panibughong ito ang siyang ugat ng mga away, at sinisi ko ang aking pamilya sa paraan ng aking pagkilos. Pagkatapos ay dumating ako sa punto kung saan naisip ko, ‘Ano nga ba ang kaibhan kung sino ang may sala?’ Marahil mayroon akong ilang masamang mga katangian dahilan sa paraan ng pagpapalaki sa akin ni Inay, ngunit ang punto ay gawan mo ito ng paraan! Huwag kang magpatuloy na kumilos nang gayon.” Ang kabatirang ito ay tumulong kay Maria na gumawa ng kinakailangang mga pagbabago ng isip upang magtagumpay laban sa panlulumo.​—Kawikaan 14:30.

Ang Iyong Tunay na Halaga

Pagkatapos maisaalang-alang ang lahat ng mga salik, ang matagumpay na pakikipagbaka laban sa panlulumo ay nangangailangan ng isang timbang na pangmalas ng iyo mismong halaga. “Sinasabi ko sa bawat isa sa inyo,” sulat ni apostol Pablo, “na huwag tayahin ang kaniyang sarili nang higit sa kaniyang tunay na halaga, kundi gumawa ng mahinahong pagtantiya ng kaniyang sarili.” (Roma 12:3, Charles B. Williams) Ang maling pagmamataas, pagwawalang-bahala ng ating mga limitasyon, at perpeksiyunismo ay pawang labis na pagtantiya ng ating sarili. Ang mga hilig na ito ay dapat na labanan. Gayunman, iwasan ang pagtungo sa kabaligtaran.

Idiniin ni Jesu-Kristo ang halaga ng bawat isa sa kaniyang mga alagad sa pagsasabi: “Hindi baga ipinagbibili ang limang maya sa dalawang beles? Subalit isa man sa kanila ay hindi nalilimutan sa paningin ng Diyos. Datapuwat maging ang mga buhok ng inyong ulo ay pawang bilang na lahat. Huwag kayong matakot; kayo’y lalong mahalaga kaysa maraming maya.” (Lucas 12:6, 7) Gayon ang ating halaga sa Diyos anupa’t pinapansin niya kahit na ang kaliit-liitang detalye tungkol sa atin. Nalalaman niya ang mga bagay-bagay tungkol sa atin na hindi natin mismo nalalaman sapagkat siya ay lubhang nababahala sa bawat isa sa atin.​—1 Pedro 5:7.

Ang pagkilala sa personal na interes ng Diyos sa kaniya ay nakatulong kay Sarah na mapasulong ang kaniyang mga damdamin ng pagpapahalaga-sa-sarili. “Sa tuwina’y nakadarama ako ng pamimitagan sa Maylikha, pagkatapos ay natalos ko na siya ay nagmamalasakit sa akin bilang isang tao. Anuman ang ginagawa ng aking mga anak, anuman ang ginagawa ng aking asawa, paano man ako pinalaki ng aking inay at itay, natalos ko na mayroon akong personal na kaugnayan kay Jehova. Pagkatapos ang aking pagpapahalaga-sa-sarili ay nagsimula ngang lumago.”

Yamang itinuturing ng Diyos na mahalaga ang kaniyang mga lingkod, ang ating halaga ay hindi nakasalalay sa pagsang-ayon ng ibang tao. Mangyari pa, ang pagtanggi ay hindi kaaya-aya. Subalit kung ginagamit natin na panukat ang pagsang-ayon o di pagsang-ayon ng iba upang sukatin ang atin mismong halaga, ginagawa natin ang ating sarili na madaling tablan ng panlulumo. Si Haring David, isang taong nakalulugod sa puso ng Diyos, ay minsang tinawag na isang “walang-kabuluhang tao,” sa literal, isang “taong walang halaga.” Gayunman, natanto ni David na ang tagabansag ay may problema, at hindi niya itinuring ang pananalitang iyon bilang isang pangwakas na paghatol sa kaniya mismong halaga. Sa katunayan, gaya ng malimit na ginagawa ng mga tao, si Semei ay humingi ng tawad nang dakong huli. Kahit na kung may di-makatarungang mamintas sa iyo, ituring mo na ito ay itinuon laban sa isang espisipikong bagay na ginawa mo, hindi sa iyong halaga bilang tao.​—2 Samuel 16:7; 19:18, 19.

Ang personal na pag-aaral ni Sarah ng Bibliya at salig-Bibliyang literatura at pagdalo sa mga pulong ng mga Saksi ni Jehova ay tumulong sa kaniya na maglagay ng pundasyon para sa pakikipag-ugnayan sa Diyos. “Subalit ang aking nagbagong saloobin tungkol sa panalangin ang pinakamalaking tulong,” gunita ni Sarah. “Dati-rati’y inaakala ko na dapat lamang tayong manalangin sa Diyos tungkol sa malalaking bagay at huwag na natin siyang gambalain tungkol sa maliliit na mga problema. Ngayon nadarama kong maaari ko siyang kausapin tungkol sa anumang bagay. Kung ako’y nininerbiyos tungkol sa pagpapasiya, nananalangin ako sa kaniya na tulungan akong maging mahinahon at makatuwiran. Lalo pa nga akong naging malapit sa kaniya habang nakikita kong tinutugon niya ang aking mga panalangin at tinutulungan ako na makaraos sa bawat araw at sa bawat mahirap na kalagayan.”​—1 Juan 5:14; Filipos 4:7.

Tunay, ang katiyakan na ang Diyos ay may personal na interes sa iyo, nauunawaan ang iyong mga limitasyon, at na bibigyan ka niya ng lakas upang maharap mo ang bawat araw ay siyang susi sa pakikipagbaka laban sa panlulumo. Gayunman, kung minsan, anuman ang gawin mo, namamalagi ang panlulumo.

‘Oras-Oras’ na Pagtitiis

“Sinubok ko na ang lahat ng bagay, pati na ang mga suplemento sa pagkain at mga gamot na laban sa panlulumo,” daíng ni Eileen, isang 47-anyos na ina na nakikipagpunyagi sa malubhang panlulumo sa loob ng maraming taon. “Natutuhan kong baguhin ang maling pag-iisip, at ito’y nakatulong sa akin na maging mas makatuwirang tao. Subalit nananatili pa rin ang panlulumo.”

Ang bagay na ang panlulumo ay namamalagi ay hindi nangangahulugan na hindi ka may pagkabihasang nakikipagbaka laban dito. Hindi nalalaman ng mga doktor ang lahat ng kasagutan sa paggamot sa sakit na ito. Sa ilang mga kalagayan ang panlulumo ay isang masamang epekto ng ilang gamot na ininom upang gamutin ang isang malubhang karamdaman. Kaya, ang paggamit ng gayong mga medisina ay isang kahalili dahilan sa maaaring pakinabang nito sa paggamot sa iba pang medikal na problema.

Mangyari pa, ang pagsasabi ng iyong mga damdamin sa ibang tao na nakakaunawa ay nakatutulong. Gayunman, wala nang iba pang tao ang talagang maaaring makaalam sa tindi ng iyong paghihirap. Subalit, nalalaman ng Diyos at siya ay tutulong. “Si Jehova ay nagbigay sa akin ng lakas upang ako’y patuloy na magsikap,” sabi ni Eileen. “Hindi niya ako pinabayaan, at binigyan niya ako ng pag-asa.”

Sa tulong ng Diyos, ng emosyonal na pagtangkilik mula sa iba, at ng iyo mismong pagsisikap, hindi ka matatabunan ng problema anupa’t ikaw ay susuko. Darating ang panahon mapakikibagayan mo rin ang panlulumo, kung paanong mapakikibagayan mo ang anumang talamak na karamdaman. Ang pagtitiis ay hindi madali, ngunit ito ay posible! Si Jean, na ang matinding panlulumo ay namalagi, ay nagsabi: “Hindi namin ito hinarap sa araw-araw lamang. Hinarap namin ito sa oras-oras.” Kapuwa kay Eileen at kay Jean, ang pag-asa na ipinangako sa Bibliya ang nakatulong sa kanila na magpatuloy. Ano ang pag-asang iyon?

Isang Mahalagang Pag-asa

Ang Bibliya ay bumabanggit ng isang panahon sa malapit na hinaharap kapag “papahirin (ng Diyos) ang bawat luha sa mga mata [ng sangkatauhan], at hindi na magkakaroon ng kamatayan, ni ng dalamhati man o ng hirap pa man. Ang mga dating bagay ay naparam na.” (Apocalipsis 21:3, 4) Sa panahong iyon ang Kaharian ng Diyos ay magdadala ng ganap na pisikal at mental na pagpapagaling sa lahat ng makalupang mga sakop nito.​—Awit 37:10, 11, 29.

Hindi lamang ang pisikal na kirot ang aalisin kundi maglalaho rin ang masakit na panlulumo at kalumbayan ng puso. Si Jehova ay nangangako: “Ang mga dating bagay ay hindi na maaalaala, o mapapasa-puso man. Ngunit mangagsaya kayo, kayong mga tao, at mangagalak kayo magpakailanman sa aking nililikha.” (Isaias 65:17, 18) Anong laking ginhawa nga sa sangkatauhan na maalis ang mga pasan ng nakaraan at magising sa bawat araw na may sinlinaw ng kristal na mga isipan, sabik na sabik na harapin ang gawain sa araw na iyon! Ang mga tao ay hindi hahadlangan ng malabong nanlulumong kalooban.

Dahil sa ‘wala nang kamatayan, dalamhati, o hirap,’ mawawala na rin ang pagkadama ng nakapanlulumong kawalan at pang-araw-araw na mga paghihirap ng damdamin na ngayo’y humahantong sa panlulumo. Yamang ang kagandahang-loob, katotohanan, at kapayapaan ang lalaganap sa mga pakikitungo ng tao sa isa’t isa, mawawala na ang mapait na mga labanan. (Awit 85:10, 11) Habang ang mga epekto ng kasalanan ay inaalis, anong laking kagalakan na sa wakas ay makasukat nang may kasakdalan sa pamantayan ng Diyos ng katuwiran at magkaroon ng ganap na kapayapaan sa loob natin mismo!

Ang kapana-panabik na pag-asang ito ay isang malaking pangganyak upang patuloy na makipagbaka, gaano man katindi ang panlulumo. Sapagkat sa bagong sanlibutan ng Diyos, ang pinasakdal na mga tao ay magtatamo ng ganap na tagumpay laban sa panlulumo. Anong buti nga ng balitang iyan!