ʻOku ʻOmi ʻe he Moʻoní, “ʻo ʻIkai ko ha Melino, ka ko ha Heletā”

1, 2. (a) Ko e hā ʻa e melino ʻe lava ke tau maʻu he taimi ní? (e) Ko e hā ʻoku teʻeki malava ai ke tau maʻu ʻa e melino fakaʻaufulí? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.)

ʻOKU tau fiemaʻu kotoa ʻa e melinó ʻi heʻetau moʻuí, pea ʻoku tau loto ke kalofi ʻa e loto-moʻuá. Ko ia ʻoku tau fakamālō lahi ʻi hono ʻomai ʻe Sihova kiate kitautolu ʻa e “nonga ʻa e ʻOtuá.” Ko e nonga pe melino ko iá ʻe lava ke ne maluʻi kitautolu mei he fakakaukau mo e ongoʻi loto-mamahí. (Fil. 4:6, 7) Koeʻuhí kuo tau fakatapui kia Sihova, ʻoku tau toe maʻu foki ʻa e “melino mo e ʻOtuá.” ʻOku ʻuhinga ení ʻoku tau maʻu ha vahaʻangatae lelei mo ia.​—Loma 5:1.

² Kae kehe, ʻoku teʻeki ai hoko ʻa e taimi ʻa e ʻOtuá ke ne ʻomi ai ʻa e melino fakaʻaufuli ki he māmaní. ʻOku tau moʻui ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ko ia ʻoku lahi ʻa e ngaahi palopalema ʻokú ne fakatupunga kitautolu ke tau loto-moʻuá. ʻOku takatakai ʻiate kitautolu ʻa e kakai anga-fakamālohi. (2 Tīm. 3:1-4) ʻOku toe fiemaʻu foki ke tau tauʻi ʻa Sētane mo e ngaahi akonaki loi ʻokú ne pouakí. (2 Kol. 10:4, 5) Ka ko e meʻa nai ʻokú ne fakatupunga ʻa e loto-moʻua lahi taha kiate kitautolú ko e fakafepaki mei hotau kāinga ʻoku ʻikai te nau tauhi kia Sihová. ʻE fakakataʻaki nai ʻe he niʻihi ʻo kinautolu ʻa ʻetau tuí pe tukuakiʻi kitautolu ki hono ʻai ke māvahevahe ʻa e fāmilí. ʻE aʻu nai ʻo nau pehē heʻikai lava ke tau kei hoko ko e konga ʻo e fāmilí kae ʻoua kuo tuku ʻetau tauhi kia Sihová. Ko ia ʻoku totonu ke fēfē ʻetau vakai ki he fakafepaki mei hotau fāmilí? Pea ʻe lava fēfē ke tau tauhi maʻu ʻetau melinó ʻi he hoko ení?

3, 4. (a) Ko e hā ʻa e ola ʻe hoko ʻi he ngaahi akonaki ʻa Sīsuú? (e) Ko fē taimi ʻe tautefito ai ʻa e faingataʻa ke muimui ʻia Sīsuú?

³ Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū heʻikai ke tali ʻe he tokotaha kotoa ʻa ʻene ngaahi akonakí. Naʻá ne toe ʻiloʻi ʻe fiemaʻu ʻe heʻene kau ākongá ʻa e loto-toʻa koeʻuhí ʻe fakafepakiʻi kinautolu ʻe he niʻihi. Ko e fakafepakí ni ʻe lava ke ne uesia ʻa e melino ʻa honau ngaahi fāmilí. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻOua ʻe fakakaukau naʻá ku haʻu ke ʻomi ha melino ki he māmaní; naʻá ku haʻú ke ʻomi, ʻo ʻikai ko ha melino, ka ko ha heletā. He naʻá ku haʻu ke fakatupunga ha māvahevahe, ʻi ha tangata mo ʻene tamaí, pea mo ha taʻahine mo ʻene faʻeé, pea mo ha ʻofefine-ʻi-he-fono mo ʻene faʻē-ʻi-he-fonó. Ko e moʻoni, ʻe hoko ko e ngaahi fili ʻo ha tangata ʻa e faʻahinga ʻi hono falé tonu.”​—Māt. 10:34-36.

⁴ Naʻe ʻuhinga ʻa Sīsū ki he hā ʻi heʻene pehē “ʻOua ʻe fakakaukau naʻá ku haʻu ke ʻomi ha melino”? Naʻá ne loto ke ʻiloʻi ʻe he kakaí kapau te nau hoko ko ʻene kau ākonga ʻe ʻi ai hono ngaahi nunuʻa. Ko e moʻoni, ko e taumuʻa ʻa Sīsuú ke akoʻi ki he kakaí ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e ʻOtuá, kae ʻikai ko hono fakamavahevaheʻi ʻa e ngaahi fāmilí. (Sione 18:37) Ka naʻe fiemaʻu ke ʻiloʻi ʻe heʻene kau ākongá heʻikai maʻu pē faingofua ʻa e muimui ʻiate iá, tautefito kapau naʻe ʻikai ke tali ʻa e moʻoní ʻe honau ngaahi kaumeʻa ofí pe ko e ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí.

 5. Ko e hā kuo hokosia ʻe he kau muimui ʻo Sīsuú?

⁵ Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e fakafepaki mei he fāmilí ʻa e taha ʻo e ngaahi meʻa kuo pau ke loto-lelei hono kau muimuí ke kātakiʻi. (Māt. 10:38) Ke fakahōifuaʻi iá, kuo kātaki ai ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú ʻi hono fakakataʻaki pe naʻa mo hono siʻaki kinautolu ʻe honau fāmilí. Ka kuo nau maʻu ʻa e meʻa lahi mamaʻo ange ʻi he meʻa naʻe mole meiate kinautolú.​—Lau ʻa e Maʻake 10:29, 30.

 6. Ko e hā kuo pau ke tau manatuʻí kapau ʻe fakafepakiʻi kitautolu ʻe hotau kāingá?

⁶ Neongo kapau ʻe fakafepakiʻi kitautolu ʻe hotau kāingá koeʻuhi ko ʻetau lotu kia Sihová, ʻoku tau kei ʻofa pē ʻiate kinautolu. Kae kehe, kuo pau ke tau manatuʻi, ko ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá mo Kalaisí ʻoku fiemaʻu ke mālohi ange ia ʻi heʻetau ʻofa ki ha toe taha pē. (Māt. 10:37) ʻOku toe fiemaʻu foki ke tau lāuʻilo ʻe lava ke ngāueʻaki ʻe Sētane ʻetau ʻofa ki hotau fāmilí ke ne fakatupunga ke tau taʻemateaki ai kia Sihova. Tau lāulea angé ki ha ngaahi tuʻunga faingataʻa ʻe niʻihi pea sio angé ki he founga ʻe lava ke tau kātakiʻi aí.

 7. ʻOku totonu ke fēfē hoʻo vakai ki ho tuʻungá kapau ʻoku ʻikai ke tauhi kia Sihova ho hoá?

⁷ ʻOku fakatokanga mai ʻa e Tohi Tapú “ʻe ʻi ai ʻa e mamahi,” pe ngaahi palopalema ʻa ha taha pē ʻe mali. (1 Kol. 7:28) Kapau ʻokú ke mali mo ha taha ʻoku ʻikai ke tauhi kia Sihova, ʻe toe fakalahi ai ʻa e loto-mafasia mo e loto-moʻua ki hoʻo nofo malí. Kae kehe, ʻoku mahuʻinga ke ke vakai ki ho tuʻungá ʻi he anga ʻo e vakai ki ai ʻa Sihová. ʻOkú ne pehē heʻikai lava ke tau māvae pe veteʻi hotau hoá koeʻuhí pē ʻoku ʻikai te ne tauhi kia Sihova. (1 Kol. 7:12-16) Kapau ʻoku ʻikai ke tauhi kia Sihova ho husepānití pea ʻikai takimuʻa ʻi he lotu moʻoní, ʻoku kei fiemaʻu pē ke ke fakaʻapaʻapaʻi ia ʻi hono tuʻunga ko e ʻulu ʻo ho fāmilí. Pea kapau ʻoku ʻikai ke tauhi kia Sihova ho uaifí, ʻoku kei fiemaʻu pē ke ke ʻofa ʻiate ia pea tokangaʻi manavaʻofa ia.​—ʻEf. 5:22, 23, 28, 29.

 8. Ko e hā ʻa e ongo fehuʻi ʻe lava ke ke ʻeke hifo kapau ʻoku feinga ho hoá ke taʻotaʻofi ʻa hoʻo lotú?

⁸ Ko e hā ʻoku totonu ke ke faí kapau ʻoku feinga ho hoá ke taʻotaʻofi hoʻo lotú? Ko e husepāniti ʻo ha tuofefine ʻe taha naʻá ne tala ange kiate ia ko e ngaahi ʻaho pau pē ʻe niʻihi ʻi he uiké ʻe lava ke ne ʻalu ai ʻi he ngāue fakamalangá. Kapau ʻokú ke ʻi ha tuʻunga meimei tatau, ʻeke hifo: ‘ʻOku fiemaʻu mai ʻe hoku hoá ke tuku ʻosi ʻa ʻeku lotu kia Sihová? Kapau ʻoku ʻikai, ʻe lava ke u fai ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu mai ʻe hoku hoá?’ Kapau ʻokú ke fakakaukau lelei, ʻe siʻi ange ai hoʻo palopalema ʻi hoʻo nofo malí.​—Fil. 4:5.

 9. ʻE lava fēfē ke akoʻi ʻe he kau Kalisitiané ʻenau fānaú ke nau fakaʻapaʻapa ki ha mātuʻa taʻetui?

⁹ ʻE lava ke faingataʻa hono akoʻi hoʻo fānaú kapau ʻoku ʻikai ke tauhi ho hoá kia Sihova. Ko e fakatātaá, ʻoku fiemaʻu ke ke akoʻi hoʻo fānaú ke nau talangofua ki he fekau ʻa e Tohi Tapú: “Fakaʻapaʻapa ki hoʻo tamaí mo hoʻo faʻeé.” (ʻEf. 6:1-3) Ka ko e hā ʻoku totonu ke ke faí kapau ʻoku ʻikai ke muimui ho hoá ki he ngaahi tuʻunga Fakatohitapú? ʻE lava ke ke fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ki hoʻo fānaú ʻaki hoʻo fakaʻapaʻapa ki ho hoá. Fakakaukau ki hono ngaahi ʻulungaanga leleí, pea tala ange ki ho hoá ʻokú ke houngaʻia ʻi he meʻa lelei kotoa pē ʻokú ne faí. ʻOua ʻe leaʻaki ha ngaahi meʻa ʻoku ʻikai lelei fekauʻaki mo ho hoá ʻi he ʻi ai hoʻo fānaú. ʻI hono kehé, fakamatalaʻi kiate kinautolu ko e tokotaha taki taha kuo pau ke ne fai ha fili pe te ne tauhi kia Sihova. Kapau ʻokú ke akoʻi hoʻo fānaú ke nau fakaʻapaʻapa ki heʻenau mātuʻa taʻetuí, ko ʻenau faʻifaʻitakiʻanga leleí ʻe ʻai nai ai ke loto ho hoá ke ne ako fekauʻaki mo Sihova.

10. ʻE lava fēfē ke akoʻi ʻe he mātuʻa Kalisitiané ʻenau fānaú ke nau ʻofa kia Sihova?

¹⁰ Ko e ngaahi hoa taʻetui ʻe niʻihi te nau loto nai ke kātoangaʻi ʻe heʻenau fānaú ʻa e ngaahi ʻaho mālōlō fakapanganí pe ako ha ngaahi akonaki fakalotu loi. ʻOku taʻofi nai foki ʻe he ngaahi husepāniti ʻe niʻihi ʻa e uaifi Kalisitiané mei hono akoʻi ʻa e Tohi Tapú ki he fānaú. Ka naʻa mo e ʻi ha tuʻunga pehē, ʻe fai ʻe ha uaifi ʻa e meʻa te ne malavá ke akoʻi ki heʻene fānaú ʻa e moʻoní. (Ngā. 16:1; 2 Tīm. 3:14, 15) Ko e fakatātaá, ʻe ʻikai nai loto ha husepāniti taʻetui ke ako Tohi Tapu tuʻumaʻu ʻa hono uaifí mo e fānaú pe ke ʻave kinautolu ki he ngaahi fakatahá. Lolotonga ʻoku fakaʻapaʻapaʻi ʻe he uaifí ʻa ʻene filí, ʻe kei lava pē ke ne talanoa ki heʻene fānaú fekauʻaki mo ʻene tuí ʻi ha taimi pē ʻe ala lava. ʻI he founga ko iá, ʻe lava ai ke ako ʻa e fānaú fekauʻaki mo Sihova mo ʻene ngaahi tuʻunga ki he tonú mo e halá. (Ngā. 4:19, 20) ʻI he ʻosi angé, ko e fānaú kuo pau ke nau fai ha fili pe te nau tauhi kia Sihova.a (Sio ki he fakamatala ʻi lalo.)​—Teu. 30:19, 20.

11. Ko e hā nai ʻa e meʻa te ne fakatupunga ha palopalema mo hotau kāinga ʻoku ʻikai te nau tauhi kia Sihová?

¹¹ ʻI heʻetau ʻuluaki kamata ako mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻe ʻikai nai te tau fakahaaʻi ia ki hotau fāmilí. Ka ʻi he tupulaki ʻetau tuí, naʻa tau ʻiloʻi ʻoku fiemaʻu ke tala kiate kinautolu ʻoku tau loto ke tauhi kia Sihova. (Mk. 8:38) Ko hoʻo mateaki ki he ʻOtuá kuó ne fakatupunga nai ha palopalema ʻi ho vā mo ho fāmilí. Tau lāulea angé ki ha ngaahi meʻa ʻe lava ke ke fai ke tauhi maʻu ai ʻa e melinó pea kei faitōnunga ai pē kia Sihova.

12. Ko e hā nai ʻe fakafepakiʻi ai kitautolu ʻe hotau kāingá, ka ʻe lava fēfē ke tau fakahaaʻi kiate kinautolu ʻoku tau tokanga ki heʻenau ngaahi ongoʻí?

¹² Feinga ke mahinoʻi ʻa e anga ʻo e ongoʻi ho kāinga taʻetuí. ʻOku tau mātuʻaki fiefia ʻi heʻetau ʻiloʻi ʻa e moʻoni mei he Tohi Tapú. Kae kehe, ʻoku tui nai hotau kāingá kuo kākaaʻi kitautolu pe kuo tau hoko ko ha konga ʻo ha kulupu lotu faikehe. ʻOku nau fakakaukau nai ʻoku ʻikai ke tau toe ʻofa ʻiate kinautolu ko e ʻikai ke tau kātoangaʻi ʻa e ngaahi ʻaho mālōloó mo kinautolú. ʻE aʻu nai ʻo nau manavasiʻi naʻa hoko ha meʻa ʻoku kovi kiate kitautolu ʻi he hili ʻetau maté. ʻOku fiemaʻu ke tau feinga ke mahinoʻi ʻa e anga ʻo ʻenau ongoʻí pea fanongo lelei ki he meʻa ʻoku nau leaʻakí koeʻuhi ke ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku nau hohaʻa ai fekauʻaki mo kitautolú. (Pal. 20:5) Naʻe feinga ʻa e ʻapositolo ko Paulá ke ne mahinoʻi ʻa e “ngaahi faʻahinga kakai kotoa pē” koeʻuhí ke lava ʻo ne akoʻi kiate kinautolu ʻa e ongoongo leleí. Kapau te tau feinga ke mahinoʻi ʻa e ngaahi mēmipa ʻo hotau fāmilí, ʻe tokoni moʻoni nai eni ke tau ʻiloʻi ai ʻa e founga ke akoʻi kiate kinautolu ʻa e moʻoní.​—1 Kol. 9:19-23.

13. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau lea ki hotau kāinga taʻetuí?

¹³ Lea ʻi he anga-malū. “Tuku ke hoko maʻu pē hoʻomou leá ʻo anga-ʻofa,” ko e lau ia ʻa e Tohi Tapú. (Kol. 4:6) ʻOku ʻikai nai ke faingofua. ʻE lava ke tau kole kia Sihova ke tokoniʻi kitautolu ʻe hono laumālie māʻoniʻoní ke tau hoko ʻo anga-malū mo anga-lelei ki hotau kāingá. ʻOku ʻikai totonu ke tau feinga ke fakakikihi mo kinautolu fekauʻaki mo ʻenau ngaahi tui halá kotoa. Kapau ʻoku tau ongoʻi mamahi ʻi ha meʻa ʻoku nau leaʻaki pe fai, ʻe lava ke tau faʻifaʻitaki ki he kau ʻapositoló. Naʻe pehē ʻe Paula: “ʻI hono leakoviá, ʻoku mau taliʻaki ha lea lelei; ʻi hono fakatangaʻí, ʻoku mau kātekina pē; ʻi hono lauʻikovi loí, ʻoku mau tali anga-malū.”​—1 Kol. 4:12, 13.

14. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e ʻulungaanga leleí?

¹⁴ Tauhi maʻu ʻa e ʻulungaanga leleí. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai iá? Neongo ko e lea anga-maluú ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ke tauhi ʻa e melino mo hotau kāingá, ko hotau ʻulungaanga leleí ʻe lava ke toe mālohi ange ia. (Lau ʻa e 1 Pita 3:1, 2, 16.) Tuku ke sio ho kāingá ki hoʻo faʻifaʻitakiʻangá ʻo ʻilo ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku nau maʻu ha nofo mali fiefia, tokangaʻi lelei ʻenau fānaú, moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga Fakatohitapú, pea maʻu ha moʻui mohu ʻuhinga. Neongo kapau naʻe ʻikai ʻaupito ke tali ʻe hotau kāingá ʻa e moʻoní, ʻoku lava ke tau fiefia ʻi hono ʻiloʻi ko hotau ʻulungaanga leleí ʻoku fakafiefiaʻi ai ʻa Sihova.

15. ʻE lava fēfē ke tau palani ki muʻa koeʻuhi ke lava ai ʻo tau fakaʻehiʻehi mei he fakakikihi mo hotau kāingá?

¹⁵ Palani ki muʻa. Fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga ʻe fakatupunga nai ai ha fakakikihi mo ho kāingá. Pea toki fili ʻa e meʻa te ke faí. (Pal. 12:16, 23) Ko e meʻa ia naʻe fai ʻe ha tuofefine ʻi ʻAositelēlia. Naʻe fakafepakiʻi mālohi ʻe heʻene tamai-ʻi-he-fonó ʻa e moʻoní pea aʻu ʻo ne ʻita ʻi he taimi ʻe niʻihi. Ko ia ki muʻa ke ʻaʻahi kiate iá, ko ia mo hono husepānití naʻá na kole kia Sihova ke ne tokoniʻi kinaua ke na fakaʻehiʻehi mei hono fai ha tali fakaʻita kiate ia. Naʻá na fakakaukau ki ha ngaahi kaveinga lelei ʻe lava ke nau talanoa ki ai. Pea ke fakaʻehiʻehi mei he talanoa lōloa ʻoku faʻa iku ki he fakakikihi fekauʻaki mo e lotú, naʻá na fokotuʻu ha taimi fakangatangata ki heʻena ʻaʻahí.

16. ʻE lava fēfē ke ke ikuʻi ʻa e ongoʻi halaia ʻi he ʻikai ʻai ke fiefia ho kāingá?

¹⁶ Ko e moʻoni, heʻikai lava ke ke fakaʻehiʻehi mei he taʻefelotoi kotoa mo ho kāinga taʻetuí. Ko ia ʻi he ʻi ai ha taʻefelotoí, te ke ongoʻi halaia nai koeʻuhi ko hoʻo ʻofa ʻi ho kāingá mo loto ke ʻai ke nau fiefiá. Kae manatuʻi ko hoʻo mateaki kia Sihová kuo pau ke mālohi ange ia ʻi hoʻo ʻofa ki ho fāmilí. ʻI hono ʻiloʻi eni ʻe ho fāmilí, te nau mahinoʻi nai ai ʻa e mahuʻinga ʻo e tauhi kia Sihová. Heʻikai lava ke ke fakamālohiʻi ha taha ke ne tali ʻa e moʻoní. Kae kehe, ʻe lava ke ke tuku ke sio ʻa e niʻihi kehé ki he anga hono tokoniʻi koe ʻi he muimui ki he ngaahi founga ʻa Sihová. Pea ko e moʻoni, ʻoku ʻoange ʻe Sihova kiate kinautolu ʻa e faingamālie tatau ʻokú ne ʻomai kiate kitautolú, ke fili ke tauhi kiate ia.​—ʻAi. 48:17, 18.

17, 18. Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi koe kapau ʻoku liʻaki ʻe ha mēmipa ho fāmilí ʻa Sihova?

¹⁷ ʻI he taimi ʻoku tuʻusi ai pe ʻoku fakamavaheʻi ai ʻe ha mēmipa ʻo e fāmilí ʻa ia tonu mei he fakatahaʻangá, ʻe lava ke hoko ia ʻo mātuʻaki faingataʻa. ʻE lava ke hoko ʻo mātuʻaki fakamamahi ʻo ke ongoʻi nai ʻo hangē ʻoku hokaʻi koe ʻe ha taha ʻaki ha heletaá. ʻE lava fēfē ke ke kātakiʻi ʻa e mamahi ko ení?

¹⁸ Hanganaki tokangataha ki hoʻo ngāue kia Sihová. ʻI hoʻo maʻu ʻa e faʻahinga mamahi ko ení, ʻoku fiemaʻu ke ke ʻai ke mālohi hoʻo tuí. Lau maʻu pē ʻa e Tohi Tapú, teuteu ki he ngaahi fakatahá pea ʻalu ki ai, hokohoko atu ʻa e malangá, pea lotu kia Sihova ke ne ʻoatu kiate koe ʻa e mālohi ke ke kātaki ai. (Sute 20, 21) Fēfē kapau ʻokú ke fai kotoa ʻa e meʻá ni ka ʻoku ʻikai ʻosi ʻa e mamahí? ʻOua ʻe foʻi! Hanganaki tokangataha ki hoʻo ngāue kia Sihová. ʻE tokoniʻi koe ʻi ha taimi ʻe he meʻá ni ke ke mapuleʻi hoʻo fakakaukaú mo hoʻo ongoʻí. Ko e meʻa ia naʻe hoko ki he tokotaha-tohi ʻo e Saame 73. Naʻá ne foua ha taimi ʻi heʻene moʻuí ʻa ia naʻe faingataʻa ai kiate ia ke ne mapuleʻi ʻene fakakaukaú mo e ongoʻí. Ka ko e lotu kia Sihová naʻe tokoniʻi ai ia ke ne toe vakai totonu ai ki he ngaahi meʻá. (Saame 73:16, 17) ʻE lava ke hoko ʻa e meʻa tatau kiate koe.

19. ʻE lava fēfē ke ke fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki he founga ʻoku akonakiʻi ai ʻe Sihova ʻa hono kakaí?

¹⁹ Fakaʻapaʻapaʻi ʻa e akonaki ʻa Sihová. ʻOku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ko ʻene akonakí ʻe ʻaonga ki he tokotaha kotoa pē ʻoku fai ki aí, ʻo kau ai ʻa e toko taha ʻoku tuʻusí. Neongo ʻoku fakamamahi ʻaupito ʻa e taimi ʻoku akonakiʻi ai ha taha ʻoku tau ʻofa ai, ʻe lava ke tokoniʻi ai ia ke ne foki kia Sihova ʻi he kahaʻú. (Lau ʻa e Hepelū 12:11.) Ka ʻi he teʻeki aʻu ki he taimi ko iá, kuo pau ke tau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e fakahinohino ʻa Sihova ke “tuku hoʻomou kei feohi” mo e faʻahinga ʻoku tuʻusí. (1 Kol. 5:11-13) ʻOku ʻikai ke faingofua eni. Ka kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei he fetuʻutaki mo kinautolu ʻi he telefoní, ʻave pōpoakí, faitohí, ʻīmeilí, pe ko e mītia fakasōsialé.

20. Ko e hā ʻoku totonu ke tau hanganaki ʻamanaki ki aí?

²⁰ ʻOua ʻaupito ʻe siva ʻa e ʻamanakí! Ko e ʻofá ʻoku “ʻamanaki ʻi he meʻa kotoa pē,” ko ia ʻoku tau hanganaki ʻamanaki ʻe foki mai kia Sihova ʻa e faʻahinga ʻoku tau ʻofa aí. (1 Kol. 13:7) Kapau ʻokú ke sio ki ha fakamoʻoni ʻoku fakaleleiʻi ʻe ha mēmipa ofi ʻo e fāmilí ʻa ʻene fakakaukaú, ʻe lava ke ke lotu maʻana ke ne toe maʻu ʻa e mālohi mei he Tohi Tapú pea tali ʻa e fakaafe ʻa Sihova: “Foki mai kiate au.”​—ʻAi. 44:22.

21. Ko e hā ʻoku totonu ke ke faí kapau ʻoku fakafepakiʻi koe ʻe ho fāmilí koeʻuhi ko hoʻo muimui ʻia Sīsuú?

²¹ Naʻe pehē ʻe Sīsū kuo pau ke tau ʻofa kiate ia ʻo laka ange ia ʻi heʻetau ʻofa ki ha toe taha pē ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá. Pea naʻe fakapapauʻi ʻe Sīsū ʻe maʻu ʻe heʻene kau ākongá ʻa e loto-toʻa ke mateaki ai pē kiate ia neongo kapau ʻoku fakafepakiʻi kinautolu ʻe honau fāmilí. Ko ia kapau ʻoku fakafepakiʻi koe ʻe ho fāmilí koeʻuhi ko hoʻo muimui ʻia Sīsuú, falala kia Sihova. Kole kiate ia ke ne tokoniʻi koe ke ke lavameʻa hono kātakiʻi iá. (ʻAi. 41:10, 13) Maʻu ʻa e fiefia ʻi hono ʻiloʻi ʻoku fiefia ʻa Sihova mo Sīsū ʻiate koe pea te na fakapaleʻi ʻa hoʻo faitōnungá.